Stowarzyszenie Autorów ZAiKS - Pseudonim i jego ochrona

Pseudonim i jego ochrona - zagadnienia omawiane podczas spotkania Poniedziałki pod Królami w
dniu 6 października 2014 r. Na kolejnym spotkaniu z cyklu Poniedziałki pod Królami podjęliśmy temat
pseudonimu. Poza aspektami prawnymi, które omówiła mec. Anna Biernacka, skupiliśmy się również na
kwestiach praktycznych związanych z rejestracją utworów pisanych pod pseudonimem, które omówiła
kierownik Wydziału Ogólnoczłonkowskiego p. Elżbieta Bryła-Krukowska.
Pseudonim jest przybranym i nieprawdziwym oznaczeniem osoby lub grupy osób, używanym zamiast
prawdziwego imienia i nazwiska (imion i nazwisk), które służy, w sposób nie budzący wątpliwości,
identyfikacji tej osoby lub grupy osób.
Powodów, dla których twórcy decydują się na tworzenie pod pseudonimem może być wiele. Wśród nich
znajdziemy chęć ukrycia tożsamości, publikacji utworów za granicą, zmianę rodzaju twórczości (np. z muzyki
poważnej na muzykę rozrywkową).
Zawsze jednak jest to dobre prawo i wybór twórcy.
Pseudonim zalicza się do praw osobistych autora - twórca, zgodnie z zapisem art. 16 ustawy o prawie
autorskim i prawach pokrewnych (pr. aut.), może oznaczyć utwór swoim imieniem i nazwiskiem lub
pseudonimem lub też do udostępnić utwór anonimowo.
Na podstawie art. 8 ust. 2 pr. aut. domniemywa się, że twórcą jest osoba, której nazwisko w tym charakterze
uwidoczniono na egzemplarzach utworu lub której autorstwo podano do publicznej wiadomości w jakikolwiek
inny sposób w związku z rozpowszechnianiem utworu. Jeśli tym ,,nazwiskiem'' będzie pseudonim, to
domniemanie dotyczy właśnie pseudonimu.
Autor, który ukrywa się pod pseudonimem, musi być przedstawiany tym pseudonimem w każdej sytuacji
związanej z jego twórczością np. podczas zapowiedzi koncertu czy na okładce płyty z jego utworami.
W teorii prawa znane są dwa rodzaje pseudonimów:
- artystyczny ? używany w związku z działalnością twórczą autora (np. na plakatach, zaproszeniach,
okładkach) ? najczęściej nazwisko twórcy ukrytego pod pseudonimem jest jednak znane szerokiej
publiczności;
- faktyczny ? służący ukryciu tożsamości twórcy.
Joe Alex to przykład jednego z najbardziej znanych pseudonimów faktycznych, który został ujawniony przez
samego autora. Pod pseudonimem tym ukrywał się autor wielu znakomitych kryminałów, pisanych przez
Macieja Słomczyńskiego, wybitnego tłumacza literatury anglojęzycznej.
Dopóki twórca nie ujawni swojego autorstwa, w wykonaniu prawa autorskiego zastępuje go producent lub
wydawca, a w razie ich braku - właściwa organizacja zbiorowego zarządzania. Przepis ten umożliwia wypłatę
należnych tantiem osobie kryjącej się pod pseudonimem. Nie byłoby to możliwe, gdyby ustawodawca nie
1/5
przewidział możliwości wspomnianego powyżej zastępstwa.
Nikt, w szczególności podmioty, którym autor z racji współpracy z nimi musiał udostępnić swoje prawdziwe
nazwisko (np.: producenci, wydawcy, OZZ-ty) nie ma prawa wyjawić tajemnicy tożsamości autora
posługującego się pseudonimem faktycznym, nawet po jego śmierci chyba, że autor wcześniej ujawnił swoje
autorstwo.
Pojęcie pseudonimu występuje na gruncie różnych przepisów prawa:
- art. 16 pr. aut. ? prawo do oznaczenia utworu pseudonimem;
- art. 23 Kodeksu Cywilnego ? pseudonim został wymieniony w kręgu dóbr osobistych człowieka;
- art. 10 ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji ? prawo przedsiębiorcy do oznaczania pseudonimem
swojego towaru lub usługi.
Przepisy te otwierają możliwość skorzystania przez autora z różnych roszczeń, w wypadku naruszenia prawa
do posługiwania się pseudonimem.
I tak:
Prawo autorskie określa je w art. 78:
- w wypadku zagrożenia odkrycia pseudonimu, twórca ma prawo żądać zaniechania działania, które może
doprowadzić do odkrycia tożsamości ukrytej pod pseudonimem;
- w wypadku ujawnienia tożsamości autora, twórca może żądać dopełnienia czynności potrzebnych do
usunięcia skutków naruszenia;
- w wypadku winy sprawcy, autor może żądać zadośćuczynienia za doznaną krzywdę lub uiszczenia
odpowiedniej kwoty na wybrany przez twórcę cel społeczny.
Kodeks cywilny reguluje tę kwestię w art. 24:
- w wypadku prób naruszenia tajemnicy pseudonimu, twórca może żądać zaniechania naruszeń, które
mogłyby doprowadzić do odkrycia tożsamości autora;
- a w wypadku odkrycia pseudonimu, może żądać zadośćuczynienia za doznaną krzywdę lub uiszczenia
odpowiedniej kwoty na wybrany przez twórcę cel społeczny.
Ustawa o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji daje poszkodowanemu przedsiębiorcy, w wypadku oznaczenia
cudzym pseudonimem towarów lub usług, możliwość żądania zaniechania naruszeń i stosownego
odszkodowania.
Rozpowszechnianie utworu bez oznaczenia pseudonimem (w wypadku gdy twórca ukrył go pod
pseudonimem), podlega odpowiedzialności karnej zagrożonej karą grzywny, karą ograniczenia wolności albo
pozbawienia wolności do lat 3.
2/5
Ochrona majątkowych praw autorskich w odniesieniu do utworu oznaczonego pseudonimem wygasa z
upływem 70 lat od daty pierwszego rozpowszechnienia utworu, chyba że pseudonim nie pozostawia
wątpliwości co do tożsamości autora lub jeżeli autor ujawnił swoją tożsamość. Wtedy wspomniane 70 lat liczy
się od daty śmierci autora.
ZAiKS rejestruje pseudonimy twórców, których prawami zarządza gdyż jako organizacja zbiorowego
zarządzania zajmująca się prawami majątkowymi do utworów stworzonych m.in. pod pseudonimami, musi
posiadać pełną informację o twórcy, by móc przekazać na jego konto należne tantiemy.
ZAiKS rejestruje pseudonimy indywidualne i grupowe (w tym wypadku kilka osób zwraca się o nadanie
jednego, wspólnego pseudonimu). Pseudonim grupowy może być zarejestrowany, gdy ZAiKS zarządza
utworami co najmniej jednego z wnioskodawców.
Kwestie proceduralne reguluje Regulamin rejestracji pseudonimów uchwalony na posiedzeniu Zarządu
Stowarzyszenia Autorów ZAiKS w dniu 25 marca 2009 r., dostępny na naszej stronie pod linkiem
http://www.zaiks.org.pl/239,139,procedura_zatwierdzania_pseudonimu
W celu rejestracji pseudonimu w Stowarzyszeniu Autorów ZAiKS należy złożyć:
- pisemny wniosek o rejestrację pseudonimu,
- oświadczenie o zapoznaniu się z regulaminem rejestracji pseudonimów z jednoczesną zgodą na potrącanie
regulaminowych opłat za rejestrację, jeżeli opłata jest wymagana.
Twórca może zarejestrować w Stowarzyszeniu jeden pseudonim nieodpłatnie, zarejestrowanie kolejnych jest
odpłatne, na zasadach określonych w Regulaminie.
Pseudonimy zatwierdza Zarząd Stowarzyszenia Autorów ZAiKS.
ZAiKS może odmówić rejestracji pseudonimu gdy:
- brzmienie pseudonimu jest identyczne lub zbliżone (podobne) do brzmienia nazwiska lub pseudonimu
innego uprawnionego;
- brzmienie pseudonimu jest identyczne lub zbliżone do nazwiska osób historycznych, innych powszechnie
znanych, albo jest powszechnie używaną nazwą lub oznaczeniem;
- brzmienie pseudonimu jest sprzeczne z dobrymi obyczajami lub ogólnie przyjętymi normami;
- pseudonim jest inicjałem autora.
Jest to związane z koniecznością efektywnego wykonywania zbiorowego zarządu.
Warto dodać, że w praktyce Stowarzyszenia w sytuacji gdy twórca identyfikuje się tylko jednym członem
nazwiska dwuczłonowego lub życzy sobie używać konkretnej formy swojego imienia (np. Gosia, zamiast
3/5
Małgorzata) jest to w dokumentach odnotowywane (celem prawidłowego podziału wynagrodzenia), ale nie
jest rejestrowane jako pseudonim.
Zapraszamy do zapoznania się z nagraniem audio ze spotkania dostępnym pod linkiem:
plik MP3 - http://pliki.zaiks.org.pl/ppk/14.10.06.pseudonim.MP3
plik ZIP - http://pliki.zaiks.org.pl/ppk/14.10.06.pseudonim.zip
Wszelkie prawa zastrzeżone 2017 ZAiKS / data wygenerowania strony 07.03.2017 19:18:35
PDF ze strony:
4/5
http://www.zaiks.org.pl/859,191,pseudonim_i_jego_ochrona_-_zagadnienia_omawiane_podczas_spotkania_poniedz
5/5