INWENTARYZACJA URBANISTYCZNA

INWENTARYZACJA URBANISTYCZNA
WYKŁAD 7
Zadaniem inwentaryzacji jest zobrazowanie:

istniejącego układu przestrzennego;

struktury funkcjonalnej;

struktury technicznej;

wystroju opracowywanych obiektów.
Inwentaryzacja ma zawierać komplet materiałów i
informacji przedstawiający stan aktualny obiektu jako
dokument historyczny oraz jako materiał wyjściowy na
podstawie którego można podjąć dalsze opracowania
badawcze, projektowe i techniczne dla zabezpieczenia
obiektów, rewaloryzacji lub adaptacji.
INWENTARYZACJA URBANISTYCZNA
Inwentaryzacja urbanistyczna obejmuje:

zespoły urbanistyczno-architektoniczne miast i
wsi;

zespoły krajobrazowe i tereny zieleni;

elementy zagospodarowania terenu.
1
INWENTARYZACJA ARCHITEKTONICZNA
Inwentaryzacja architektoniczna obejmuje:

obiekty architektury murowanej;

obiekty architektury drewnianej;

wnętrza;

detale wystroju architektonicznego;

obiekty małej architektury.
OPRACOWANIE INWENTARYZACYJNE
W skład kompleksowego opracowania
inwentaryzacyjnego wchodzą następujące rysunki i
dokumenty:
1. Szkic orientacyjny;
2. Rzut podstawowy (przekrój poziomy budynku na
wys. około 1,20 od podłogi z oznaczeniem linii
zewnętrznej zabudowy);
3. Rzut poziomy (przekrój budynku w poziomie
każdej kondygnacji na wys. 1,20 m nad podłogą;
4. Rzut więźby dachowej;
5. Widok połaci dachowych;
2
6. Przekrój pionowy budynku;
7. Elewacja (rzut ortogonalny widoku budynku)
8. Opis techniczny.
INWENTARYZACJA ZESPOŁÓW
URBANISTYCZNO-ARCHITEKTONICZNYCH
Zespoły urbanistyczno – architektoniczne
obejmują następujące elementy:

zespoły zwartej zabudowy miejskiej i
wiejskiej;

zespoły obiektów tworzących wyodrębnioną
jednostkę funkcjonalno – przestrzenną (np. pałac z
oficynami i budynkami gospodarczymi).
W wyniku pomiarów opracowuje się mapę
inwentaryzacyjną w skali zależnej od wymaganego
stopnia szczegółowości

1:500;

1:200;

1:100.
Wymagana dokumentacja:
3
 szkic orientacyjny;
 rysunki rzutów poszczególnych kondygnacji;
 rysunki rzutów (widoków) połaci dachowych;
 rysunki przekrojów pionowych;
 rysunki elewacji;

dokumentacja fotograficzna.
INWENTARYZACJA KRAJOBRAZU I
TERENÓW ZIELENI
Tereny krajobrazu i zieleni obejmują:

obszary krajobrazu naturalnego otwartego;

tereny zieleni urządzonej (parki, ogrody itp.)

zieleń śródmiejską na obszarach
zurbanizowanych;

zespoły zieleni;

pojedyncze okazy towarzyszące zabudowie.
Zakres wymaganej dokumentacji:

Szkic orientacyjny;
4

Mapa terenu objętego pomiarem w skalach
od1:200 do 1:5 000, na którą nanosi się dane
uzyskane z pomiaru inwentaryzacyjnego;


Dokumentacja fotograficzna;
Tabelaryczne zestawienie danych o poszczególnych
okazach;

Sprawozdanie techniczne.

Pomiarem inwentaryzacyjnym obejmuje się:
drzewa, krzewy i ich skupiska, żywopłoty,
kwietniki bylin i kwiatów rocznych.

Uzyskane dane nanosi się na mapę sytuacyjno-
wysokościową danego terenu.

W zależności od wielkości obiektu i
wymaganej szczegółowości opracowanie wykonuje
się w skalach od 1:200 do 1:5000

Prace terenowe powinny obejmować zebranie
następujących informacji:
1. numer kolejny okazu – cyfrą arabską;
2. gatunek – nazwę polską i łacińską;
3. wysokość drzewa podaną w metrach;
5
4. pierśnicę – średnicę pnia mierzona na wys. około
1,30 m podaną w cm;
5. Średnicę korony drzewa podaną w m.;
6. Uwagi dotyczące wegetacji, stanu zdrowotności
drzew, wskazanie okazów wymagających szczególnej
ochrony itp.
Pomiarem obejmuje się wszystkie
drzewa o pierśnicy większej niż od 10 cm.

Większe skupiska drzew ocenia się
szacunkowo na podstawie wycinkowego pomiaru
fragmentu terenu.

Należy podać występujące gatunki oraz
wymiary kilku skrajnych okazów drzew.

Żywopłoty i skupiska krzewów określa się
wymiarami podanymi w metrach.

Uzyskane informacje przedstawia się w formie
graficznej przy pomocy normatywnych oznaczeń.

Przy dużym obszarze i znacznej ilości drzew
zaleca się podział terenu na odrębne sektory w celu
uniknięcia kilkucyfrowych oznaczeń.
6

W tym przypadku należy podać oprócz numeru
kolejnego okazu, także numer sektora (cyfra
rzymską) zgodny z oznaczeniem na mapie
sytuacyjno – wysokościowej.
INWENTARYZACJA ELEMENTÓW
ZAGOSPODAROWANIA TERENU

Opracowanie obejmuje inwentaryzację tzw.
małej architektury znajdującej się na obszarze
objętym pomiarem, jak: pomniki, fontanny, schody
terenowe, mury oporowe, studnie, ławki, mostki
itp.

Inwentaryzacja elementów zagospodarowania
terenu może stanowić odrębne opracowanie lub
wchodzić w skład inwentaryzacji urbanistycznoarchitektonicznej.

Zakres wymaganej dokumentacji w przypadku
odrębnego opracowania:
1. Szkic orientacyjny;
7
2. Rysunki rzutów obiektów w skali 1:10 lub 1:20;
3. Rysunki przekrojów pionowych w skali 1:10 lub
1:20;
4.
Rysunki widoków (elewacji) obiektu w skali 1:10
lub 1:20;
5. Rysunki detali w skalach od 1:1 do 1:20;
6. Dokumentacja fotograficzna;
7. Krótki opis techniczny z przedstawieniem stanu
zachowania.
INWENTARYZACJA OBIEKTÓW
ARCHITEKTURY MUROWANEJ
Rysunki do inwentaryzacji budynków

murowanych (ceglanych, betonowych, kamiennych
itp.) należy wykonać w skali1:50.
Zakres wymaganej dokumentacji:
1. Szkic orientacyjny;
2. Rysunki rzutów wszystkich kondygnacji z rzutami
sufitów;
3. Rysunki przekrojów pionowych przedstawiające
układ komunikacji pionowej (klatki schodowe);
8
4. Rysunki elewacji;
5. Dokumentacja fotograficzna;
6. Opis techniczny.
INWENTARYZACJA OBIEKTÓW
ARCHITEKTURY DREWNIANEJ

Rysunki do inwentaryzacji budynków
drewnianych należy wykonać w skali 1:20 lub w
skali 1:50;
Zakres wymaganej dokumentacji:
1. Szkic orientacyjny;
2. Rysunki rzutów wszystkich kondygnacji z rzutami
widoków sufitów;
3. Rysunki przekrojów pionowych w ilości potrzebnej
do zobrazowania układu przestrzennego,
komunikacji i konstrukcji obiektu;
4.
Rysunki elewacji;
5. Rysunki detali architektonicznych i węzłów
9
konstrukcyjnych w skalach 1:1; 1: 2; 1:5; 1:10 i
1:20;
6. Rysunki stałego wyposażenia wnętrz w skalach 1:5
i 1:10;
7. Dokumentacja fotograficzna;
8. Opis techniczny.
W tej inwentaryzacji należy uwzględnić:
1. W rzutach i przekrojach ścian i stropów wszystkie
dostępne do pomiaru elementy konstrukcyjne, jak:
słupy, belki wieńcowe, podwaliny, legary, belki
stropowe;
2. W rzutach, przekrojach i elewacjach wszystkie
deformacje obiektów;
3. Na przekrojach wszystkie elementy widoczne poza
płaszczyzną przekroju, jak: elementy konstrukcyjne
ścian, belkowania, drzwi, okna, schody, cokoły,
piece oraz inne elementy wystroju;
4. Na rysunku elewacji należy przedstawić wszystkie
elementy konstrukcyjne jak: belki wieńcowe, słupy
z pokazaniem ich widocznych połączeń oraz
10
wszystkie elementy wystroju jak: stolarka
drzwiowa i okienna z okuciami, gzymsy itp .
POMIARY SYTUACYJNE

Przy opracowywaniu projektu dotyczącego
remontu obiektu wykonawca prac geodezyjnych
sporządza inwentaryzację architektonicznobudowlaną remontowanego obiektu.

W skład tej inwentaryzacji wchodzi:
dokumentacja opisowa, pomiarowo-kartograficzna
i fotogrametryczna pozwalająca na jednoznaczne
odtworzenie geometrii układu przestrzennego oraz
detali architektonicznych i budowlanych danego
obiektu.

Dla inwentaryzacji zespołów urbanistycznych,
zespołów zieleni i obiektów architektury osnowa
geodezyjna jest osnową specjalną o konstrukcji i
wymiarach geometrycznych odróżniających ją
zasadniczo od typowej osnowy pomiarowej.

Osnowę tworzy zbiór punktów zastabilizowanych
lub zamarkowanych w terenie i we wnętrzu
11
budowli na poszczególnych kondygnacjach których
wzajemne położenie zostało określone w wyniku
wykonanych pomiarów geodezyjnych.

Dla obiektów wolno stojących jest to
najczęściej układ czterech punktów, na których
mierzy się kąty poziome oraz długości linii między
tymi punktami.

Dla zespołu obiektów osnowa pomiarowa
składa się z wielu punktów.
METODA DOMIARÓW PROSTOKĄTNYCH

W tej metodzie na liniach osnowy pomiarowej
inwentaryzujemy charakterystyczne punkty
obiektu (narożniki, trasy wejścia do piwnic) tak,
aby można było sporządzić rzut poziomy obrysu
budowli.

Przy wykonywaniu inwentaryzacji obowiązuje
zasada, że jedynie wykonany pomiar i zapisane na
szkicach i w dziennikach pomiarowych wyniki
opisują dany obiekt.
12

Przystępując do pomiarów we
wnętrzu budynku
do sporządzania rzutów kondygnacji, należy ustalić
przebieg płaszczyzny rzutów.

Generalnie przyjmuje się, że płaszczyzna
rzutów poziomych przebiega na wysokości 1m nad
podłogą, czyli na tej wysokości należy wykonywać
pomiary wielkości liniowych i kątowych.

Płaską figurą geometryczną, którą
zawsze
można jednoznacznie odwzorować, znając długości
jej

boków jest trójkąt.
Klasyczna metoda inwentaryzacji budowlanej
obiektów polega na pomiarze długości boków
maksymalnej liczby trójkątów, na jakie można
podzielić inwentaryzowane pomieszczenia w
przekroju leżącym 1 metr nad podłogą.

Bardzo ważne jest takie pobranie miar, by
istniała możliwość powiązania sąsiednich
pomieszczeń.

Zaleca się stosowanie tzw. miar wiążących
(tworzenie pomiarowej bazy wewnętrznej).
13

Wewnętrzną bazę pomiarową dla dwu
sąsiednich pomieszczeń może stanowić odcinek
pomierzony (przez otwór drzwiowy) tak, aby
bezpośrednio połączyć punkty narożne sąsiednich
pomieszczeń.

Podczas wykonywania pomiarów
inwentaryzacyjnych na szkicu muszą się pojawić
informacje nie tylko o wymiarach w przekroju
poziomym, ale także wszystkie pozostałe
(zwymiarowanie stolarki okiennej i drzwiowej,
wymiary charakteryzujące sklepienia, opis podłóg).

Na rysunkach należy zaznaczyć wszystkie stałe
elementy wyposażenia wnętrza np. piece, kuchnie
stałe, wanny itp.

Na szkicach należy zapisać funkcję
pomieszczenia (kuchnia, pokój, łazienka) oraz
opisujemy wierzchnią warstwę podłogi.

Należy pomierzyć wszystkie długości ścian,
zaznaczając i domierzając otwory okienne i
drzwiowe, uskoki muru, wnęki, występy kominowe
14
oraz mierząc przekątne i wszystkie odległości tak,
aby można wiernie przedstawić nie tylko wymiary,
ale i kształt pomieszczenia w rzucie.

Na sporządzanych rzutach w skali,
pomieszczenia powinny być ponumerowane.

Obowiązuje zasada, że numeracja pomieszczeń
na rzucie jest zgodna z ruchem wskazówek zegara –
z pierwszą cyfrą: 0 – piwnice, 1 – parter itd.

Podczas pomiaru należy zwrócić uwagę na
kierunki otwierania drzwi i okien i zapisać to na
szkicach, a następnie pokazać to na rzutach.

Podczas inwentaryzacji obowiązuje również
pomierzenie wielkości liniowych lokalizujących
elementy wystroju wnętrz (łuki sklepień, ozdoby
sufitowe).

W celu dokonania rzutowania na podłogę
punktów narożnych lub skrajnych elementów
wystroju należy posłużyć się tyczką i pionem
sznurkowym.
15

Zrzutowane punkty na podłodze zaznacza się
kredą lub ołówkiem, a następnie domierza się do
charakterystycznych, wcześniej już zmierzonych
punktów.

Pion sznurkowy znajduje zastosowanie przy
wyznaczaniu wychyleń ścian.

Należy zapisać na szkicu kierunek
stwierdzonego wychylenia.

Pion sznurkowy można wykorzystać do
odrzutowania co najmniej dwóch punktów
kondygnacji wyższej na niższą.

Do zawieszenia pionów wykorzystujemy klatki
schodowe, kominy wentylacyjne, a gdy nie ma
takiej możliwości, wówczas wykonuje się
rzutowanie etapami na półpiętrze, mierząc
odległości linii pionu od charakterystycznych
(najczęściej naroża) punktów rzutów kondygnacji
sąsiednich i między pionami.

W przypadku braku możliwości
bezpośredniego pomiaru stosuje się metodę
16
rzutowania przy zastosowaniu teodolitu i łaty
ułożonej poziomo.

Należy ustawić teodolit w takiej odległości, by
swobodnie można było celować w punkty wysoko
leżące.

Po spoziomowaniu teodolitu należy wycelować
w punkt inwentaryzowany, a następnie opuścić
lunetę, celując w łatę.

Według kreski pionowej krzyża kresek lunety
wykonujemy odczyt na łacie.

Celowanie i rzutowanie należy powtórzyć dla
całej serii punktów inwentaryzowanych a odczyty
zapisuje się w dzienniku.

Ze względu, że każdy pomiar należy wykonać
dwukrotnie (w dwóch położeniach instrumentu)
niezbędne jest prowadzenie szkicu z numeracją
punktów.

Odległości poziome między punktami
niedostępnymi należy wyznaczyć metodą
rzutowania.
17

W tym celu przy poziomej osi celowej należy
wykonać odczyt kreski środkowej na łacie
ustawionej pionowo w punkcie o zadanej
wysokości, a następnie po wycelowaniu na
inwentaryzowany punkt wykonać odczyt z koła
pionowego.

Po zapisaniu odczytu z koła pionowego należy
wykonać rzutowanie i odczyt z łaty ułożonej
poziomo.

Odległość D należy zmierzyć bezpośrednio.

Prawidłowo wykonane pomiary, prowadzone
szkice i opisy powinny pozwolić na sporządzenie
dokumentacji rysunkowej (rzuty, elewacje,
przekroje inwentaryzowanego obiektu) bez
dodatkowych wizji, oględzin i pomiarów
uzupełniających.
POMIARY WYSKOŚCIOWE

W celu sporządzenia pełnej dokumentacji
inwentaryzowanej budowli należy wykonać
niwelację wybranych punktów na zewnątrz obrysu
18
budowli oraz pomiar różnic wysokości między
kondygnacjami i innymi elementami
konstrukcyjnymi (spoczniki schodów) wewnątrz
budowli.

Wykonując pomiar na zewnątrz budynku łata
powinna być ustawiona przy narożach obrysu
budynku, przy wejściach i w innych
charakterystycznych punktach (uskoki terenu przy
budynku, podjazdy).

Pomiary niwelacyjne na zewnątrz budynku
wykonujemy w nawiązaniu do sieci reperów
osnowy wysokościowej.

Ważne jest to, aby choć jeden punkt
konstrukcji budynku był zaniwelowany tak, by
utrzymał rzędną wysokości w układzie miasta, czy
osiedla.

Zaniwelowanym punktem powinien być próg
głównego wejścia do budynku, gdyż najczęściej on
definiuje tzw. zero w budynku i w nawiązaniu do
19
niego wykonywane są pomiary wysokościowe
wewnątrz budynku.

Próg głównego wejścia staje się reperem roboczym
pomiarów wysokościowych wykonywanych
wewnątrz.

Wyznaczenie różnic wysokości między
elementami konstrukcyjnymi wewnątrz
inwentaryzowanej budowli napotyka wiele
utrudnień związanych z ciasnotą, koniecznością
wyznaczania dużych różnic wysokości między
punktami, które leżą w bardzo małej odległości
poziomej od siebie.

Stanowisko niwelatora należy wybierać tak,
aby pomiar różnicy wysokości między
kondygnacjami
mógł być wykonany przy
minimalnej liczbie stanowisk instrumentu.

Stanowiska niwelatora wybiera się najczęściej
na spocznikach klatek schodowych, tak aby można
było powiązać punkty ciągu przechodzącego przez
20
kolejne kondygnacje z punktami ciągów
obejmujących poszczególne kondygnacje.

Punktem początkowym ciągu niwelacyjnego
jest z reguły punkt progu głównego wejścia do
budynku.

W wielu przypadkach istnieje potrzeba
ustawienia niwelatora na stopniach biegu
schodowego, dlatego zaleca się stosowanie
niwelatora o zmiennej długości nóżek.

W budynku, w którym nie ma klatki schodowej
dogodnej do pomiaru lub, gdy liczba stanowisk
niwelatora byłaby zbyt duża (np. schody kręcone),
a istnieje możliwość przeprowadzenia bez
przeszkód taśmy swobodnie zwisającej między
kondygnacjami, zaleca się wtedy wykonanie
pomiaru różnicy wysokości metodą niwelacji,
dokonując odczytów na taśmie.

Niwelator i łata często są wykorzystywane do
pomiaru odległości wzdłuż linii pionu, zwłaszcza
gdy dostęp bezpośredni do punktu jest niemożliwy
21
(punkt leży wyżej niż zasięg wyciągniętej ręki
stojącego człowieka), lecz możliwe jest przyłożenie
stopki odwróconej łaty.
22