Barometr Przedsiębiorczości jako narzędzie pomiaru

Barometr Przedsiębiorczości
jako narzędzie pomiaru krótkookresowych zmian w poziomie aktywności przedsiębiorczej
1. Wprowadzenie
W statystyce publicznej oraz w badaniach naukowych stosowane są różnorodne metody pomiaru
aktywności przedsiębiorczej. Obserwacje zmian są prowadzone najczęściej w cyklu rocznym, co
zaspakaja podstawowe potrzeby związane z prowadzeniem długofalowej polityki gospodarczej,
wobec sektora przedsiębiorczości. Brak jest natomiast narzędzi do pomiaru krótkookresowych zmian,
czyli „koniunktury przedsiębiorczej”, gdzie podstawowym okresem obserwacji jest miesiąc,
ewentualnie kwartał. Tu jednak istotną przeszkodą jest brak danych ilustrujących tego typu
krótkookresowe zmiany. Gdyby chcieć stworzyć system regularnego zasilania w niezbędne
informacje, wiązałoby się to z olbrzymimi kosztami i obciążeniami natury administracyjnej.
Barometr Przedsiębiorczości to narzędzie, które pozwala uchwycić krótkookresowe (miesięczne)
zmiany koniunktury przedsiębiorczej, tak by w przypadku niekorzystnych tendencji, móc podjąć
niezbędne działania zaradcze. Konstrukcja tego narzędzia jest bardzo prosta a aktualizacja danych
może być dokonywana przy minimalnych nakładach czasowych. Koncepcja Barometru została
opracowana w ramach Projektu „Stołeczne Forum Przedsiębiorczości”1 a następnie przetestowana na
danych dotyczących Warszawy i jej poszczególnych dzielnic. W aktualnym formacie, narzędzie to
może być z powodzeniem stosowane na wszystkich poziomach: kraju, regionu, powiatu, gminy, itp.
2. Kluczowe zmienne podlegające obserwacji
Podstawową zmienną obserwowaną przy pomocy Barometru Przedsiębiorczości jest przyrost/spadek
liczby firm aktywnych na danym terenie (ΔFA). *
1. Stołeczne Forum Przedsiębiorczości (SFoP) jest wspólnym Projektem, miasta stołecznego Warszawy oraz Akademii Leona Koźmińskiego, finansowanym ze środków Unii Europejskiej.
Jego realizację zaplanowano w okresie od września 2012 r. do października 2014 r. Działania w Projekcie adresowane są do przedsiębiorców z terenu Warszawy i mają na celu
wypracowanie aktywnych kanałów komunikacji między przedsiębiorstwami w ramach lokalnych sieci współpracy.
Projekt SFoP obejmuje 6 z 18 dzielnic, na terenie których działa łącznie 38,8% wszystkich podmiotów gospodarczych działających w Warszawie. Taka skala stwarza możliwości ukazywania
innowacyjnych rozwiązań znaczącej części firm ulokowanych na terenie miasta. W poszczególnych dzielnicach objętych zasięgiem prezentowanego Projektu aktywnie działa kilka,
kilkanaście a nawet kilkadziesiąt tysięcy podmiotów gospodarczych. Firmy te wywierają istotny wpływ na funkcjonowanie lokalnych społeczności i całego miasta. Głównym zadaniem
Projektu jest stworzenie dzielnicowych partnerstw przedsiębiorców z sektora Małych i Średnich Przedsiębiorstw (MŚP) współpracujących z przedstawicielami Jednostek Samorządu
Terytorialnego (JST). Działania takie, wspierane dodatkowo poprzez Instytucje Otoczenia Biznesu (IOB), pozwolą na realizację proaktywnego modelu zarządzania zmianą gospodarczą w
środowisku lokalnym oraz wzmacnianie dynamicznych procesów rozwojowych (usieciowienie przedsiębiorstw czy dyfuzję dobrych praktyk).
Realizacji wspomnianych zadań służą cykliczne spotkania przedsiębiorców oraz dedykowane portale społecznościowe będące platformą do nawiązywania kontaktów o charakterze
biznesowym, ale także dla podejmowania inicjatyw społecznych. Jednocześnie szczególnym wyróżnikiem Projektu jest połączenie specjalistycznej wiedzy i doświadczeń ekspertów z
możliwościami, jakie dają nowoczesne technologie teleinformatyczne oraz wykorzystanie dobrych praktyk wynikających z rozwijanej współpracy międzynarodowej. Więcej na:
www.sfop.um.warszawa.pl
ΔFA = + NZ - WR + WN - ZA; gdzie
NZ
- firmy nowo zarejestrowane w danym miesiącu,
WR
- firmy wyrejestrowane w danym miesiącu,
WN
- firmy, które wznowiły działalność w danym miesiącu,
ZA
- firmy, które zawiesiły działalność w danym miesiącu.
* Źródłem danych jest Rejestr REGON
3. Podstawowe wskaźniki Barometru Przedsiębiorczości
Pozyskiwane z Rejestru REGON dane, pozwalają na wyliczenie trzech kluczowych wskaźników
Barometru Przedsiębiorczości:
a) Wskaźnik rotacji finalnej:
NZ/WR = podmioty nowo zarejestrowane/podmioty wyrejestrowane.
Wskaźnik NZ/WR ilustruje tendencje dotyczące decyzji o wyborze ścieżki przedsiębiorczej bądź
całkowitej rezygnacji z tej ścieżki. Graniczną wielkością jest liczba 1. W przypadku, gdy iloraz NZ/WR
daje wynik powyżej 1, rotacja finalna pozytywnie wpływa na poziom aktywności przedsiębiorczej.
b) Wskaźnik rotacji przejściowej:
WN/ZA = podmioty, które wznowiły działalność/podmioty, które zawiesiły działalność.
Wskaźnik ten pozwala określić, w jaki sposób już zarejestrowani przedsiębiorcy reagują na zmiany w
otoczeniu gospodarczym. Wskaźnik powyżej 1 wskazuje na przewagę pozytywnych ocen
przedsiębiorców, co do możliwości prowadzenia działalności gospodarczej, nad negatywnymi, i na
odwrót.
c) Wkład relatywny jednostki niższego rzędu do wzrostu/spadku aktywności przedsiębiorczej
jednostki wyższego rzędu.
Jest to miara pozwalająca ocenić zróżnicowanie poziomu aktywności przedsiębiorczej jednostek
niższego rzędu. Przykładowo chcemy określić relatywny wkład Dzielnicy Wola do aktywności
przedsiębiorczej w Warszawie. Jako punkt odniesienie przyjmujemy hipotetyczny poziom aktywności
wynikający z udziału Woli w liczbie ludności Warszawy.
ΔFAHWola= ΔFAWa-wa* % udział Woli w ludności Warszawy;
gdy ΔFAWola > ΔFAH Wola, to wkład dzielnicy do aktywności przedsiębiorczej Warszawy jest dodatni (+) a
gdy ΔFAWola < ΔFAH Wola, to wkład dzielnicy do aktywności przedsiębiorczej Warszawy jest ujemny (-).
4. Ilustracja zastosowania Barometru Przedsiębiorczości na przykładzie Warszawy w 2013 r.
Barometr Przedsiębiorczości został opracowany w ramach Projektu Stołeczne Forum
Przedsiębiorczości i stąd pierwsze testy zostały przeprowadzone na danych dotyczących całej
Warszawy oraz sześciu dzielnic uczestniczących w Projekcie.
Diagram 1 ilustruje tendencje przyrostu/spadku liczby firm aktywnych w Warszawie w okresie styczeń
– grudzień 2013. Choć przeważają miesiące dodatnie, okresy spadkowe nie należą do rzadkości.
Diagram 1. Opracowanie własne na podstawie danych GUS i ZUS.
Zastosowanie wskaźników rotacji finalnej i przejściowej pozwala na bardziej pogłębioną analizę
występujących trendów (Diagram 2). Praktycznie w całym okresie liczba kandydatów na
przedsiębiorców przewyższała liczbę osób, które finalnie zdecydowały się zrezygnować z prowadzenia
własnej firmy. To, co ciągnęło w dół aktywność przedsiębiorczą w Warszawie w 2013 r. to
niekorzystny poziom wskaźnika rotacji przejściowej. Praktyczne cały badany okres, poza dwoma
miesiącami, charakteryzował się większą liczbą firm zawieszonych od tych, które wznowiły
działalność. Interesujące jest wyraźnie odwrócenie trendu w grudniu 2013 roku, kiedy liczba
przedsiębiorstw wznawiających działalność była prawie dwukrotnie wyższa niż liczba przedsiębiorstw
zawieszonych.
Diagram 2. Opracowanie własne na podstawie danych GUS i ZUS.
Na przykładzie Woli można przeanalizować relatywny wkład tej dzielnicy do rozwoju aktywności
przedsiębiorczej Warszawy, jako całości (Diagram 3). Generalnie wkład ten był w 2013 r. dodatni,
chociaż w dwóch miesiącach (kwiecień – maj 2013) dzielnica znalazła się „pod kreską”. Zestawienie
porównawcze wszystkich dzielnic pozwoliłoby ocenić poziom zróżnicowania aktywności
przedsiębiorczej a następnie podjąć próbę wyjaśnienia tych różnic.
Diagram 3. Opracowanie własne na podstawie danych GUS i ZUS.
5. Uwagi końcowe
Przeprowadzone testy zastosowania Barometru Przedsiębiorczości dotyczą roku 2013. Bardziej
pogłębione wnioski będzie można wyciągnąć po zebraniu doświadczeń w dłuższym okresie. Jednakże
na przykładzie Warszawy już teraz widać dużą przydatność tego narzędzia. W oparciu o podstawowe
dane zebrane przy minimalnym zaangażowaniu sił i środków można poczynić bardzo interesujące
obserwacje.
Trzeba mieć na uwadze pewne ograniczenia, wynikające z posługiwania się danymi z Rejestru REGON.
Jest on obciążony wadą, wynikającą z historycznego „nawisu” firm, które nie prowadzą już
działalności, ale formalnie widnieją w Rejestrze, jako aktywne. W przyjętej konstrukcji Barometru
Przedsiębiorczości, ten mankament nie odgrywa istotnej roli. Pewnym problemem jest natomiast
fakt, że przedsiębiorcy deklarują moment wznowienia działalności, jako indykatywny, co nie zawsze
musi odzwierciedlać stan faktyczny.
Można się pokusić o rozszerzenie zakresu danych a tym samym pogłębianie analizy. Wtedy jednak
trzeba mieć na uwadze relację nakłady/efekty. Jak podkreślaliśmy wcześniej, zastosowanie
Barometru dla różnych jednostek terytorialnych, nie wymaga żadnych zmian tego narzędzia. Także
pogłębienie analizy w ujęciu gałęziowym (branżowym), tylko w minimalnym zakresie zwiększyłoby
koszt pozyskania danych i z pewnością warto pójść w tym kierunku. Jednakże, główną zaletą
Barometru jest, i powinna pozostać, jego prostota i koncentracja na kluczowych zmiennych,
obrazujących stan koniunktury przedsiębiorczej.
Warszawa, luty
2014.
Prof. Jerzy Cieślik
Niniejszy tekst bazuje na książce przygotowywanej do druku przez autora „Przedsiębiorczość polityka
rozwój” Książka ukaże się nakładem Wydawnictwa Akademickiego SEDNO z końcem 2014 r.