kliknij aby przeglądać

Transkrypt

Stowarzyszenie Lokalna Grupa Rybacka
„Żabi Kraj”
Akwakultura, rybactwo
i turystyka w Żabim Kraju
Skoczów 2011
Stowarzyszenie Lokalna Grupa Rybacka
„Żabi Kraj”
Akwakultura, rybactwo
i turystyka w Żabim Kraju
Skoczów 2011
Tytuł
Stowarzyszenie Lokalna Grupa Rybacka „Żabi Kraj”. Akwakultura, rybactwo i turystyka w Żabim Kraju.
Redakcja
Ewa Machej
Teksty
Ewa Machej
Barbara Byrska
dr Mirosław Kuczyński
dr hab. inż. Andrzej Pilarczyk
Andrzej Siudy
Teksty promujące gminy członkowskie - urzędy lub GOK: Chybie, Dębowiec, Goczałkowice-Zdrój, Pawłowice,
Strumień, Zebrzydowice
W publikacji wykorzystano także fragmenty dokumentów: Lokalnej Strategii Rozwoju Obszarów Rybackich na lata 20102015 Stowarzyszenia Lokalna Grupa Rybacka „Żabi Kraj” i Statutu Stowarzyszenia Lokalna Grupa Rybacka „Żabi Kraj”
Zdjęcia
Ewa Machej, Andrzej Siudy, archiwa urzędów lub GOK, placówek PAN w Gołyszu i LGR „Żabi Kraj”
Wydawca
Stowarzyszenie Lokalna Grupa Rybacka „Żabi Kraj”
ul. Mickiewicza 9, 43-430 Skoczów, tel. 33/ 487 49 55
Opracowanie graficzne, skład i druk
Drukarnia „MADAR”, ul. Cieszyńska 9, 43-430 Skoczów, tel. 33/ 853 22 55
Nakład 5000 egz.
egzemplarz bezpłatny
Niniejsza publikacja powstała w ramach środka 4.1. „Rozwój obszarów zależnych od rybactwa w zakresie realizacji
operacji polegającej na funkcjonowaniu lokalnej grupy rybackiej (LGR) oraz nabywania umiejętności i aktywizacji
lokalnych społeczności”, objętego Programem Operacyjnym „Zrównoważony rozwój sektora rybołówstwa
i nadbrzeżnych obszarów rybackich 2007- 2013”.
Operacja współfinansowana przez Unię Europejską ze środków finansowych Europejskiego Funduszu Rybackiego,
zapewniająca inwestycję w zrównoważone rybołówstwo
Skoczów, 2011
Wstęp
Oddajemy w Państwa ręce publikację prezentującą Stowarzyszenie Lokalna
Grupa Rybacka„Żabi Kraj”. Jego powołanie było niejako konsekwencją wieloletniej
aktywności lokalnych środowisk, przede wszystkim rybackich, ale i samorządów,
gospodarstw agroturystycznych i innych podmiotów działających na obszarze
nazywanym od dawna „Żabim Krajem”.
Na tym wyjątkowo bogatym w tradycje rybackie terenie, związek ludności
z gospodarką stawową sięga wielu wieków wstecz. Obecnie, wraz z nadejściem
perspektywy budżetowej 2007-2013, wyczekiwano na instrumenty wsparcia
Wspólnej Polityki Rybackiej Unii Europejskiej, uruchomione w Polsce w ramach
Programu Operacyjnego „Zrównoważony rozwój sektora rybołówstwa
i nadbrzeżnych obszarów rybackich”.
Publikacja ta prezentuje nie tylko działalność Lokalnej Grupy Rybackiej „Żabi
Kraj”, ale również gminy członkowskie oraz podmioty prowadzące działalność
rybacką na obszarze działania tego stowarzyszenia.
Składamy podziękowania wszystkim osobom, które przyczyniły się do
powstania tejże publikacji, udzieliły wywiadów, trafnych porad, udostępniły
różne materiały, w tym przede wszystkim ciekawe zdjęcia.
Zapraszamy zatem do lektury oraz odkrywania rybackich i turystycznych
walorów „Żabiego Kraju”.
Ewa Machej
3
Wykaz skrótów:
LGR
LGD
LSROR
PAN
PO RYBY (PO ZRSRiNOR) - Lokalna Grupa Rybacka
- Lokalna Grupa Działania
- Lokalna Strategia Rozwoju Obszarów Rybackich na lata 2010-2015 opracowana przez Stowarzyszenie Lokalna Grupa Rybacka „Żabi Kraj”
- Polska Akademia Nauk
- Program Operacyjny „Zrównoważony rozwój sektora rybołówstwa i nadbrzeżnych obszarów rybackich” na lata 2007-2013
4
Stowarzyszenie
Lokalna Grupa Rybacka
„Żabi Kraj”
I. Stowarzyszenie Lokalna Grupa Rybacka
„Żabi Kraj”
1. Powstanie Stowarzyszenia LGR
Z inicjatywą utworzenia Stowarzyszenia Lokalnej Grupy Rybackiej wyszli równolegle przedstawiciele gmin powiatu cieszyńskiego, którzy na tym obszarze
w 2008 r. zainicjowali powołanie Lokalnej Grupy Działania „Cieszyńska Kraina”
oraz pracownicy naukowi Zakładu Ichtiobiologii i Gospodarki Rybackiej Polskiej
Akademii Nauk w Gołyszu (gmina Chybie), ważnego podmiotu naukowego-badawczego w zakresie rybactwa śródlądowego w południowej części Polski. Bardzo szybko zdecydowano o połączeniu sił tychże środowisk i wspólnym przystąpieniu do prac zmierzających do utworzenia LGR (rolę głównego koordynatora
tego przedsięwzięcia powierzono gminie Skoczów). W gronie instytucji, które
jako pierwsze zadeklarowały wsparcie dla utworzenia LGR oprócz wymienionych
samorządów lokalnych znalazły się m.in.: Lokalna Grupa Działania „Cieszyńska
Kraina” oraz Starostwo Powiatowe w Cieszynie.
Pierwsze spotkanie w sprawie utworzenia przyszłej lokalnej grupy rybackiej
zorganizowano 17 lutego 2009 r. w Gołyszu (gmina Chybie). W miesiącach czerwcu i lipcu 2009 r. w Skoczowie i Chybiu odbywały się spotkania konsultacyjne
w gronie kilkunastoosobowej grupy inicjatywnej, na których omawiano lokalne
uwarunkowania utworzenia grupy rybackiej, która mogłaby być beneficjentem
Osi 4 „Zrównoważony rozwój obszarów zależnych od rybactwa” ww. Programu
Operacyjnego. W lipcu 2009 r. inicjatywa powołania LGR na obszarze „Żabiego
Kraju” została zgłoszona do realizowanego na zlecenie Ministerstwa Rolnictwa
i Rozwoju Wsi projektu szkoleniowego Stowarzyszenia Agrolinia pn. „Wsparcie
powstawania Lokalnych Grup Rybackich w Polsce”, w ramach którego został zrealizowany 4-dniowy cykl specjalistycznych szkoleń, poświęconych przekazaniu
głównych informacji, omówieniu podstawowych korzyści oraz niezbędnych kroków, jakie należy podjąć, aby móc starać się o wsparcie finansowe dla tego obszaru. Jedną z ważniejszych kwestii omawianych na pierwszych spotkaniach był
kształt obszaru, na którym miała zawiązać się LGR. Ze względu na większą liczbę
zainteresowanych programem gmin, w tym gmin z terenu przyległego powiatu
pszczyńskiego i maksymalny limit mieszkańców obszaru, jaki mogła objąć swoim
6
działaniem powstająca lokalna grupa rybacka (określony na poziomie 100.000
osób), z przystąpienia do LGR dobrowolnie zrezygnowały najmniej „rybackie”
gminy obszaru powiatu cieszyńskiego, tj.: Brenna i Goleszów, a dołączyły gminy
powiatu pszczyńskiego: Pawłowice i Goczałkowice-Zdrój.
Natomiast pierwsze szkolenie o charakterze informacyjnym, na które zostały
zaproszone osoby związane z sektorem rybackim, lokalne organizacje pozarządowe oraz przedstawiciele sektora publicznego, odbyło się 17 sierpnia 2009 r.
w Skoczowie. Jego uczestnicy zadeklarowali chęć utworzenia stowarzyszenia, jak
również pomoc w dotarciu do innych, potencjalnie zainteresowanych tym przedsięwzięciem osób i podmiotów. Kolejno, w dniu 4 września 2009 r. zorganizowano
drugie szkolenie, poświęcone w całości kwestiom związanym z założeniem Lokalnej Grupy Rybackiej w formie stowarzyszenia.
Stoisko promocyjne. Od lewej Agnieszka Gabzdyl i Barbara Byrska. Fot. arch. LGR
W miesiącach sierpień, wrzesień i październik 2009 r., w poszczególnych gminach zaangażowanych w inicjatywę utworzenia LGR, podjęto stosowne uchwały
o przystąpieniu do tworzącego się stowarzyszenia (Strumień 26.08.09, Skoczów
27.08.09, Zebrzydowice 27.08.09, Chybie 15.09.09, Pawłowice 15.09.09, Dębowiec
29.09.09, Goczałkowice-Zdrój 06.10.09).
7
Ostatecznie 12 października 2009 r. w Skoczowie odbyło się zebranie założycielskie Stowarzyszenia Lokalnej Grupy Rybackiej „Żabi Kraj”, w którym wzięło
udział 46 osób fizycznych i prawnych, reprezentujących partnerów społecznych,
gospodarczych i publicznych działających na terenie 7 partnerskich gmin. Zebranie to zatwierdziło pierwszy Statut Stowarzyszenia, wyłoniło pierwsze Władze
(Zarząd i Komisję Rewizyjną), a wyłoniony Komitet Założycielski wszczął procedurę rejestracyjną (wniosek o rejestrację złożono w dniu 19.10.2009 r.), która zakończyła się w dniu 28 grudnia 2009 r. wpisem do Krajowego Rejestru Sądowego
(Numer KRS: 0000345422).
W kolejnych miesiącach członkowie partnerstwa, w coraz szerszym gronie, reprezentujący wszystkie 3 sektory: społeczny, gospodarczy i publiczny, spotykali
się przy okazji dalszych prac nad lokalną strategią rozwoju obszarów rybackich
i przygotowywaniu pozostałej dokumentacji niezbędnej do ubiegania się o wybór LGR „Żabi Kraj” do realizacji strategii.
3 lutego 2010 r. odbyło się pierwsze Walne Zgromadzenie Członków zarejestrowanego już Stowarzyszenia LGR „Żabi Kraj”, na którym wyłoniono pierwszy
skład Komitetu, uzupełniono skład Zarządu oraz uchwalono Lokalną Strategię
Rozwoju Obszarów Rybackich na lata 2010-2015.
2. Cele i działalność
Powołanie Stowarzyszenia Lokalna Grupa Rybacka „Żabi Kraj” było konsekwencją wieloletniej aktywności lokalnych środowisk, przede wszystkim rybackich, Polskiej Akademii Nauk w Gołyszu, ale i samorządów, gospodarstw agroturystycznych i innych podmiotów działających na obszarze nazywanym od dawna
„Żabim Krajem”.
Na tym wyjątkowo bogatym w tradycje rybackie terenie związek ludności
z gospodarką stawową sięga wielu wieków wstecz. Wraz z nadejściem perspektywy budżetowej 2007-2013 wyczekiwano na instrumenty wsparcia Wspólnej Polityki Rybackiej Unii Europejskiej, uruchomione w Polsce w ramach Programu Operacyjnego „Zrównoważony rozwój sektora rybołówstwa i nadbrzeżnych obszarów rybackich”.
Zgodnie z zapisami Statutu celami i działaniami Stowarzyszenia LGR są:
1. działanie na rzecz zrównoważonego rozwoju obszarów zależnych od rybactwa,
8
2. aktywizowanie i integrowanie społeczności zamieszkującej obszary zależne od rybactwa,
3. łagodzenie skutków zmian strukturalnych w sektorze rybactwa,
4. opracowanie i przyjęcie Lokalnej Strategii Rozwoju Obszarów Rybackich,
5. rozpowszechnianie założeń i realizacja zadań wynikających z przyjętej przez
Stowarzyszenie LSROR,
6. prowadzenie doradztwa w zakresie przygotowania projektów związanych
z realizacją LSROR,
7. upowszechnianie informacji o warunkach i zasadach udzielania pomocy na
realizację projektów przedkładanych przez wnioskodawców, kryteriach wy
boru projektów oraz o sposobie naboru wniosków o pomoc w ramach reali
zacji LSROR,
8. wybór operacji do dofinansowania ze środków przewidzianych w Programie
Operacyjnym „Zrównoważony rozwój sektora rybołówstwa i nadbrzeżnych
obszarów rybackich 2007-2013”,
9. zachowanie równości praw kobiet i mężczyzn oraz aktywizowanie osób poni
żej 30 roku życia,
10. pozyskiwanie partnerów oraz innych źródeł finansowania działań stowarzy
szenia oraz przygotowanie i realizacja innych projektów współfinansowanych
ze środków zewnętrznych,
11. prowadzenie działalności szkoleniowej i wydawniczej,
12. współpraca międzyregionalna i międzynarodowa rozwijająca wymianę do
świadczeń i dobrych praktyk, które przyczyniają się do innowacyjności dzia
łań stowarzyszenia.
Stowarzyszenie działa na mocy aktów prawnych:
.
Ustawy z dnia 7 kwietnia 1989 r. Prawo o stowarzyszeniach (tj. Dz. U.
z 2001 r. Nr 79, poz. 855 z późn. zm.),
.
Ustawy z dnia 3 kwietnia 2009 r. o wspieraniu zrównoważonego rozwoju
sektora rybackiego z udziałem Europejskiego Funduszu Rybackiego
(Dz. U. z 2009 r. Nr 72, poz. 619),
.
Rozporządzenia Rady (WE) nr 1198/2006 z dnia 27 lipca 2006 r. w sprawie
Europejskiego Funduszu Rybackiego (Dz. Urz. UE L 223 z 15.08.2006 r. Str. 1),
.
Rozporządzenia Komisji (WE) nr 498/2007 z dnia 26 marca 2007 r. ustana9
.
wiającego szczegółowe zasady wykonania rozporządzenia Rady (WE)
nr 1198/2006 w sprawie Europejskiego Funduszu Rybackiego,
Statutu.
3. Członkowie Stowarzyszenia LGR
Członkami zwyczajnymi Stowarzyszenia LGR mogą być zarówno osoby fizyczne, które posiadają pełną zdolność do czynności prawnych, jak i osoby prawne,
działające w stowarzyszeniu przez swojego przedstawiciela. W przypadku osoby
fizycznej wymagane jest złożenie deklaracji członkowskiej, natomiast w przypadku osoby prawnej wymagane jest złożenie deklaracji podpisanej przez osobę
uprawnioną do jej reprezentowania. Nabycie członkowstwa następuje w drodze
uchwały przyjętej zwykłą większością głosów przez Zarząd Stowarzyszenia przy
obecności co najmniej połowy jego członków. Każdemu członkowi zwyczajnemu
stowarzyszenia przysługuje jeden głos na Walnym Zebraniu Członków. Kwestie
członkostwa, jak i praw i obowiązków członków stowarzyszenia reguluje statut.
Na uwagę zasługuje fakt, iż chociaż grono osób i instytucji, które zdecydowały
się utworzyć stowarzyszenie było reprezentowane przez wszystkie trzy sektory to
zdecydowaną większość członków założycieli Stowarzyszenia LGR „Żabi Kraj” stanowili przedstawiciele sektora rybactwa, prowadzący swoją działalność na obszarze objętym LSROR.
Zaciąg. Fot. arch. PAN
10
4. Obszar działania
LGR „Żabi Kraj” obejmuje działaniem następujące gminy wiejskie i miejskowiejskie, przynależące administracyjnie do terytorium dwóch powiatów: cieszyńskiego i pszczyńskiego (w kolejności alfabetycznej):
. Chybie (powiat cieszyński)
. Dębowiec (powiat cieszyński)
. Goczałkowice-Zdrój (powiat pszczyński)
. Pawłowice (powiat pszczyński)
. Strumień (powiat cieszyński)
. Skoczów (powiat cieszyński)
. Zebrzydowice (powiat cieszyński)
Mapa obszaru działania
LGR „Żabi kraj”
5. Uwarunkowania przestrzenne
Obszar objęty działaniem Lokalnej Grupy Rybackiej „Żabi Kraj” leży na styku
subregionu południowego i subregionu centralnego województwa śląskiego,
między Doliną Olzy na zachodzie, Beskidem Małym na wschodzie, Beskidem Śląskim na południu i Równiną Pszczyńską na północy. Zdecydowana większość
tego obszaru leży w granicach trzech regionów fizyczno-geograficznych: Doliny
Górnej Wisły, Pogórza Cieszyńskiego i Wysoczyzny Kończyckiej.
Obszar działalności LGR graniczy od strony zachodniej z terytorium Republiki
Czeskiej (granicą terytorium Gminy Zebrzydowice), od strony wschodniej z terenami powiatu bielskiego (Skoczów, Chybie, Goczałkowice-Zdrój), od strony północnej z miastami na prawach powiatu: Jastrzębiem-Zdrojem (Zebrzydowice,
11
Pawłowice) i Żorami (Pawłowice) oraz gminami powiatu pszczyńskiego (Pawłowice, Goczałkowice-Zdrój) oraz od strony południowej z innymi gminami powiatu
cieszyńskiego (Dębowiec, Skoczów).
Łączna powierzchnia obszaru LGR obejmuje 362 km2, co stanowi ok. 2,93 %
powierzchni całego województwa śląskiego. Obszar ten na koniec 2008 r. zamieszkiwany był przez ponad 90 tys. mieszkańców, czyli ok. 1,94 % ludności województwa.
Warto dodać, że obszar ten położony jest na przecięciu dwóch ważnych szlaków komunikacyjnych: drogi krajowej DK–81 (Katowice – Wisła) i drogi ekspresowej S–1 (Cieszyn – Bielsko-Biała). Dogodność komunikacyjna stanowi jeden
z ważnych atutów tego terenu.
6. Uwarunkowania geograficzne i przyrodnicze
Klimat obszaru charakteryzuje się pewnym zróżnicowaniem ze względu na
położenie w obrębie dwóch dzielnic klimatycznych: podkarpackiej i karpackiej.
Największy wpływ na kształtowanie się pogody wywierają masy powietrza znad
Oceanu Atlantyckiego, co znajduje wyraz w dominowaniu wiatrów zachodnich.
Z kolei południkowa rozciągłość obszaru ułatwia napływ ciepłych mas powietrza
przez Bramę Morawską z południa Europy. Teren ten cechuje stosunkowo wysoki
udział mgieł i wysoka wilgotność powietrza w licznych dolinach rzecznych i okolicach zbiorników wodnych. Roczna suma opadów zaliczana jest do średnio – wysokich.
Łączna powierzchnia stawów na obszarze działania LGR przekracza 1000 ha,
a wraz ze Zbiornikiem Goczałkowice, powierzchnia wód wykorzystywanych rybacko znacznie przekracza 4000 ha. Na terenie LGR „Żabi Kraj” największa koncentracja stawów o przeznaczeniu hodowlanym występuje w gminach Goczałkowice-Zdrój, Chybie, Strumień i Skoczów.
W sposób oczywisty, tak duża powierzchnia wody, trzcinowisk, pojawiających się wypłyceń zwanych „wierzchowinami”, w znaczący sposób kształtuje
swoisty mikroklimat, który wykorzystując zjawisko skracania obiegu pary wodnej w atmosferze, zatrzymuje wilgoć w pobliżu powierzchni ziemi, sprzyja to
rozwojowi bogatych i różnorodnych form roślinności, co z kolei stanowi miejsce
schronienia, gniazdowania i żerowania licznych i różnorodnych przedstawicieli
świata zwierząt.
12
Wśród fauny obszaru występują również liczne jelenie, sarny, dziki, lisy i zające.
Od niedawna z powodzeniem próbuje się odnowić stanowiska bobra. W miejscach wilgotnych i cienistych można spotkać salamandry plamiste, a na wygrzanych słońcem kamieniach jaszczurki, padalce i zaskrońce. Wśród licznie występujących płazów można wymienić: Kumaka nizinnego, Ropuchę szarą i zieloną, Rzekotkę drzewną, Traszkę grzebieniastą i zwyczajną, Żabę trawną i wodną. W stawie
„Rontok” (Goczałkowice-Zdrój) można też spotkać raki, wydry oraz żółwie błotne.
Tereny te upodobali sobie także ornitolodzy, gdyż można tu spotkać oprócz powszechnie występujących, chronione gatunki ptaków, m. in. takich jak: bocian
czarny i biały, czapla biała i purpurowa, podgorzałka, gęś gęgawa, bąk, bączek,
orzeł bielik czy ślepowron.
Występują tu liczne rośliny chronione, od najmniejszych, jak kwiaty, zioła i trawy począwszy, aż po potężne, majestatyczne świerki istebniańskie, które stanowią osobliwość przyrodniczą na skalę światową.
Występują tu także rzadkie jawory, cisy, buki i jodły, zabytkowe drzewa: skręcona grusza, aleje dębowe i jesionowo-akacjowe. Chronioną roślinność można
podziwiać m.in. w rezerwatach przyrody, których łączna powierzchnia na obszarze LGR wynosi ok. 95 ha. Rezerwat „Rotuz” w Chybiu obejmuje unikalną roślinność bagienną z najlepiej znaną owadożerną rosiczką. Ciekawy jest też leśny rezerwat przyrody Skarpa Wiślicka chroniący cenne drzewostany bukowe oraz łęgi
z pomnikowymi okazami buka i jesionu. W Wiślicy znajduje się też rezerwat dzikiego czosnku. Interesująca jest również skoczowska „Kaplicówka” oraz obszary
objęte programem Natura 2000 – Ochaby i Zbiornik Goczałkowice.
Na obszarze LGR znajdują się zauważalne skupiska surowców mineralnych.
W zasobach tego terenu znajdują się m.in. złoża węgla kamiennego i gazu ziemnego. Występowanie gazu udokumentowane jest w m.in. w gminach Dębowiec
i Skoczów. Ponadto udokumentowano występowanie gazu ziemnego, towarzyszącego pokładom węgla kamiennego w kopalni „Morcinek”. Węgiel występuje
na terenie gminy Pawłowice (KWK „Pniówek”) oraz w Zebrzydowicach. Na obszarze LGR występują również złoża rudy darniowej. Ważnym surowcem mineralnym
występującym w Goczałkowicach-Zdroju są borowiny (torf leczniczy). Są to utwory powstałe w wyniku naturalnych procesów geologicznych, które po zmieszaniu
z wodą mogą służyć do celów leczniczych - w formie okładów i kąpieli.
13
Unikatowe zasoby wodne obszaru to: tzw. Żabi Kraj (Strumień i Chybie), źródła
jodowo-bromowe (Drogomyśl, Zabłocie), źródełko rzeki Knajka (Ogrodzona), zasoby wód termalnych oraz największy zbiornik obszaru - Jezioro Goczałkowickie.
Na obszarze tym występują również wody zawierające cenne minerały, będące
generalnie wodami typu chlorkowo-sodowego (solankami), w tym m.in. wzbogacone jodem, bromem, żelazem i magnezem oraz chlorkowo-sodowe, jodkowobromkowe ze złóż w Dębowcu i Goczałkowicach-Zdroju oraz chlorkowo-sodowojodkowe ze złóż w Zabłociu, uznane przez Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej
również za wody lecznicze.
Przez obszar ten przebiega wododział dorzecza Wisły i Olzy (wschodnia i północno-wschodnia część obszaru należy do lewostronnego dorzecza Wisły natomiast pozostała część przynależy do zlewni Olzy (dopływ Odry).
„Żabi Kraj” to obszar o wyjątkowo bogatym i zróżnicowanym środowisku naturalnym i pięknym krajobrazie. Wyżej opisane walory przyrodnicze i krajobrazowe
powodują, że obszar ten jest wyjątkowy z punktu widzenia możliwości uprawiania rekreacji i turystyki. Przez tereny te biegną liczne trasy rowerowe, m.in.: Greenways, Wiślana Trasa Rowerowa, Szlak Śladami Stroju Cieszyńskiego, Szlak Zamków
nad Piotrówką, Trakt Cesarsko-Pruski, Via Ducalis - droga książęca, Szlak Myśliwski
oraz liczne ścieżki przyrodnicze, ścieżki zdrowia oraz wiele innych. Bogate tradycje turystyczne i profesjonalna kadra turystyczna gwarantują niezliczone możliwości aktywnego spędzania wolnego czasu.
Ewa Machej
Opracowano na podstawie Lokalnej Strategii Rozwoju Obszarów Rybackich na lata 20102015 Stowarzyszenia Lokalna Grupa Rybacka „Żabi Kraj” i Statutu Stowarzyszenia Lokalna
Grupa Rybacka „Żabi Kraj”, a także przeprowadzonych wywiadów z Kierownikiem Biura
i Prezesem Stowarzyszenia.
14
7. Działalność Stowarzyszenia LGR „Żabi Kraj”
12 października 2010 r. Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi zaakceptował listę
zawierającą ocenę punktową lokalnych grup rybackich, dokonaną w ramach weryfikacji wniosków o wybór lokalnych grup rybackich (LGR) na realizację lokalnych strategii rozwoju obszarów rybackich (LSROR) w ramach 4 osi priorytetowej
Programu Operacyjnego „Zrównoważony rozwój sektora rybołówstwa i nadbrzeżnych obszarów rybackich 2007-2013” (PO RYBY 2007-2013) złożonych przez
stowarzyszenia z obszaru całej Polski.
W konkursie uczestniczyło 61 lokalnych grup rybackich z całego kraju, z których dofinansowanie pozyskało tylko 26. Na 24 pozycji listy rankingowej znalazło się Stowarzyszenie Lokalna Grupa Rybacka „Żabi Kraj” i tym samy pozyskało ponad 43 mln zł.
17 listopada 2010 r. została podpisana umowa pomiędzy przedstawicielem
Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi - Sekretarzem Stanu Kazimierzem Plocke,
a Stowarzyszeniem Lokalna Grupa Rybacka „Żabi Kraj” reprezentowanym przez
Prezesa Stanisława Gabzdyla oraz Wiceprezesa Krzysztofa Szymurę. Na mocy tej
umowy, stowarzyszenie rozpoczęło wdrażać Lokalną Strategię Rozwoju Obszarów Rybackich.
Podpisanie umowy o dofinansowanie na realizację LSROR. Fot. arch. LGR
15
Siedzibą Stowarzyszenia LGR „Żabi Kraj” stała się nowo wyremontowana kamienica przy ul. Mickiewicza 9 w Skoczowie tzw. Centrum Miejskie „Integrator”,
które jest miejscem spotkań mieszkańców z kulturą, literaturą i sztuką. W budynku swoją siedzibę mają też liczne organizacje pozarządowe oraz Lokalna Grupa
Działania „Cieszyńska Kraina” i Polski Klub Ekologiczny – Koło w Skoczowie. Na
parterze budynku znajduje się również biblioteka, a na I piętrze Miejskie Centrum
Kultury. Miejsce to jest najlepszą lokalizacją, gdyż skupia społeczność lokalną.
W lutym 2011 roku dzięki współpracy ze Stowarzyszeniem Rozwoju i Współpracy Regionalnej „Olza” – przedstawiciela polskiej strony Euroregionu „Śląsk Cieszyński - Tesinske Slezsko”, LGR „Żabi Kraj” wzięło udział w Międzynarodowych
Targach Turystyki, Rekreacji i Wypoczynku INTOUREX w Sosnowcu. Na tej jednej
z największych imprez turystycznych w Polsce, pracownicy biura LGR promowali
Stowarzyszenie „Żabi Kraj” oraz obszar jego działania.
W ramach działań promocyjnych, w lutym 2011 r., przedstawiciele stowarzyszenia wzięli udział w warsztatach ceramicznych odbywających się w Miejskim
Domu Kultury w Skoczowie, podczas których wykonywano gliniane figurki żaby,
do których inspiracją była żabka z loga stowarzyszenia.
W marcu zaczęto wdrażać kampanie promocyjną, której elementem wspomagającym było wykorzystywanie kanału na portalach Youtube oraz Facebook.
W maju 2011 r. stowarzyszenie miało przyjemność zaprezentowania się na
Konwencie Burmistrzów i Wójtów Śląskiego Związku Gmin i Powiatów. Stoisko
Lokalnej Grupy Rybackiej „Żabi Kraj” było chętnie odwiedzane przez wszystkich
uczestników. Szczególnym zainteresowaniem cieszyła się degustacja suma afrykańskiego z gospodarstwa rybackiego Marka Króla z Pielgrzymowic.
Na przełomie maja i czerwca 2011 r. zorganizowano też cykl konkursów wędkarskich. 28 maja w Zebrzydowicach odbyły się zawody inauguracyjne, a następne 29 maja zawody w Goczałkowicach-Zdroju, 3 czerwca w Dębowcu, 4 czerwca
w Chybiu i w Pawłowicach oraz 5 czerwca w Pogórzu. Ostatnie zawody wędkarskie odbyły się 10 czerwca w Strumieniu, na terenie gospodarstwa rybackiego
Kazimierza Akusa. Wszystkie zawody zorganizowane zostały z myślą o promowaniu aktywnego spędzania wolnego czasu na łowiskach. Konkursy kierowane były
zarówno dla najmłodszych, jak i dla dorosłych.
W czerwcu 2011 r. w strumieńskim parku odbyła się kolejna impreza promująca LGR - 1. Piknik Rybacki. Obfitowała ona w szereg atrakcji. Najmłodsi wzięli
16
udział w konkursie plastycznym, w którym malowali najpiękniejszą rybkę. Na imprezie można było też dowiedzieć się, jak pozyskać pieniądze z Unii Europejskiej na
działania związane z rozwojem rybołówstwa. Podczas imprezy, na specjalnie przygotowanych stoiskach, prezentowały się gminy członkowskie oraz podmioty związane z rybactwem.
Również w czerwcu 2011 r. stowarzyszenie było współorganizatorem 58 Mistrzostw Polski Redukcyjnych Modeli Pływających klas NS i NSS. Zawody odbywały
się w Dębowcu. Do zmagań stanęło ponad 70-ciu zawodników, można było obejrzeć ponad 100 modeli klubów modelarskich z Goleniowa, Braniewa, Dobrodzienia, Opola, Żywca, Gdańska, Białegostoku, Rudy Śląskiej, Rzeszowa oraz Dębowca.
Warto zwrócić też uwagę na działalność szkoleniową. Zorganizowano szkolenia dla sektora rybackiego pn. „Sektor rybacki, a oś 4 PO RYBY 2007-2013”
(28.06.2011 r.) oraz szkolenie z zakresu elektrycznych połowów ryb (04-05.11.2011).
W ofercie szkoleniowej stowarzyszenia nie zabrakło też spotkań dotyczących
wypełniania wniosków: „PO RYBY 2007-2013 – procedury aplikowania w ramach
osi priorytetowej 4” (04.07.2011r.), „Zasady wypełniania dokumentacji aplikacyjnej w ramach osi 4 PO RYBY 2007 – 2013” (08.07.2011r.), „Procedury aplikowania
o dofinansowanie w ramach działania: „Podnoszenie wartości produktów rybactwa, rozwój usług na rzecz społeczności zamieszkującej obszary zależne od rybactwa” osi priorytetowej 4 PO RYBY 2007-2013” (23.08.2011r.) oraz „Procedury
aplikowania o dofinansowanie w ramach działania „Ochrona środowiska i dziedzictwa przyrodniczego na obszarach zależnych od rybactwa” osi priorytetowej 4
PO RYBY 2007-2013” (26.08.2011r.)
Ponadto w każdej gminie należącej do LGR zorganizowano spotkania informacyjne oraz nieodpłatne punkty konsultacyjne, gdzie można było dowiedzieć się,
jak wypełnić wniosek oraz jakie dokumenty należy przedstawić, aby uzyskać dofinansowanie poprzez LGR „Żabi Kraj”.
Z kolei 26 lipca 2011 r. w Biestrzynnikach koło Opola odbyło się spotkanie
przedstawicieli 5 Lokalnych Grup Rybackich: LGR „Opolszczyzna”, LGR „Bielska Kraina”, LGR „Żabi Kraj”, LGR „Dorzecze Soły i Wieprzówki”, LGR „Świętokrzyski Karp”,
podczas którego został podpisany list intencyjny, który jest początkiem stworzenia sieci LGR na południu Polski.
Na przełomie sierpnia i września stowarzyszenie promowało się na wszystkich
dożynkach gmin należących do LGR.
17
Jedną z ważniejszych imprez jest organizowana od wielu lat w Skoczowie Wystawa Rybacka. Tegoroczna jej edycja odbyła się w dniach 17-18 września 2011 r.,
natomiast 19 września w Polskiej Akademii Nauk w Gołyszu, odbyła się konferencja, która poświęcona była aktualnym problemom gospodarki stawowej w województwie śląskim.
Już od rana 17 września rozstawione zostały różnego rodzaju baseny oraz
zbiorniki wodne. Można było zobaczyć okazy ryb z Polskiej Akademii Nauk w Gołyszu oraz z Gospodarstw Rybackich: Piotra Hansla z Bąkowa, Zdzisława Byloka
z Jaworza oraz Marka Króla z Pielgrzymowic. Natomiast na specjalnie przygotowanym stoisku, można było dowiedzieć się o działalności miejscowych rybaków,
planach rozwoju rybactwa w regionie oraz o Programie Operacyjnym RYBY.
Dni Rybactwa rozpoczęły się Konkursem dla Młodzieży ze Szkół Gastronomicznych w Przyrządzaniu Potraw z Karpia. Godzinę później w kulinarne szranki
stanęły członkinie Kół Gospodyń Wiejskich z terenu objętego Lokalną Strategią
Rozwoju Obszarów Rybackich Lokalnej Grupy Rybackiej „Żabi Kraj”, które również
przyrządzały karpie. Nie zabrakło szeregu atrakcji dla dzieci, które mogły wziąć
udział m. in. w konkursie plastycznym „Z karpiem na wesoło”. Imprezę uświetniły
występy lokalnych zespołów. Dodatkową atrakcją była relacja na żywo odcinka
telewizyjnego z Remigiuszem Rączką. Znany na Śląsku kucharz polecił swoim widzom przyrządzenie „Karpia po śląsku” oraz „Suma afrykańskiego w kapuście”. Po
południu nastąpiło ogłoszenie wyników z przeprowadzonych konkursów. W kategorii: Młodzież Szkół Gastronomicznych swoim kunsztem kulinarnym pochwaliło się 6 drużyn. Zdaniem jury najlepszym daniem z karpia były „Zawijaski z karpia
z sosem cytrynowym i rozmarynem na placuszkach cukiniowych z nutą sosu
z dzikiej róży”, które przyrządziła drużyna z Zespołu Szkół Gastronomicznych
w Krakowie (Joanna Czyż i Mateusz Kiermasz), drugie miejsce przypadło Zespołowi Szkół Ekonomicznych im. O. Langego z Wodzisławia Śląskiego (Błażej Kubica
i Sylwester Kurkowski), którzy przygotowali „Roladkę z karpia ze śliwką w akompaniamencie sosu estragonowo-kawiorowego podaną z ziemniakami i galaretką
z czerwonej cebuli”, trzecią lokatę zdobyli uczniowie Zespołu Szkół Rolniczych
z Międzyświecia za „Wariację z karpia” (Anna Greń i Karolina Kurzok).
Z przygotowaniem potraw z karpia zmagały się również panie z Kół Gospodyń
Wiejskich. Najsmaczniejszą potrawą okazała się „Zupa rybna z rodzynkami”, „Gulasz z karpia” i „Karp w zalewie słodko-kwaśnej”, przygotowane przez Koło Gospo18
dyń Wiejskich z Kowali, reprezentowane przez panie: Wandę Świrczyk, Julię Mendrek, Ewę Hutta, Elżbietę Reczkowską i Urszulę Krzywoń.
Miłą atrakcją dla zgromadzonych gości okazała się kulinarna niespodzianka,
w postaci degustacji dania rybnego – klopsików z karpia. Przepis na klopsiki udostępnił Mirosław Kuczyński – Dyrektor Zakładu Gospodarki Stawowej Polskiej
Akademii Nauk w Gołyszu. Klopsiki cieszyły się dużym powodzeniem, gdyż wydanych zostało ok. 1000 porcji.
Gotowanie dania rybnego na skoczowskim Rynku. Fot. arch. LGR
W niedzielę Regionalne Dni Rybactwa rozpoczęły się od VI Mistrzostw Europy
w Przyrządzaniu Potraw z Karpia. Rywalizacja była zacięta, gdyż w konkursie
wzięło udział 9 drużyn w tym ekipy z: Czech, Niemiec, Węgier i Czarnogóry oraz
nasze polskie drużyny m. in. z Warszawy i Żywca. Najlepszymi kucharzami Europy
zostali Zbigniew Łęgowski i Marek Rybnicki z restauracji Vilanova. Drugie miejsce
zajęli kucharze z Niemiec, a trzecie Węgrzy.
W konkursie na najlepsze stoisko przyznano dwie nagrody za: stoisko Gospodarstwa Rybackiego z Bąkowa, którego właścicielem jest Piotr Hansel oraz stoisko
Marka Króla z Pielegrzymowic promujące hodowlę suma afrykańskiego.
19
Wręczenie nagród laureatom konkursów podczas Dni Rybactwa 2011. Fot. arch. LGR
W następnym roku Stowarzyszenie LGR „Żabi Kraj” planuje zorganizować X.,
Jubileuszowe Regionalne Dni Rybactwa.
Wśród działań stowarzyszenia na przyszłość, planowane jest uruchomienie
gry komputerowej, która popularyzować będzie rybactwo oraz ma przybliżyć
graczom problemy rybackie. Ponadto wydana będzie Rybacka Gazeta Lokalna,
w formie biuletynu informującego o działaniach stowarzyszenia.
W ramach współpracy międzyregionalnej i międzynarodowej zaplanowano
wizytę studyjną m.in. w Niemczech oraz na Węgrzech. Wizyty te mają służyć wymianie doświadczeń, czerpaniu inspiracji i pomysłów do działań (projektów)
związanych z wdrażaniem Lokalnej Strategii Rozwoju Obszarów Rybackich.
Barbara Byrska
Kierownik Biura LGR „Żabi Kraj”
KONTAKT:
Stowarzyszenie Lokalna Grupa
Rybacka „Żabi Kraj”
ul. Mickiewicza 9
43-430 Skoczów
www.zabikraj.pl
e-mail: [email protected]
tel. /fax 33/ 487 49 55
kom. 797 410 135
20
Dni Rybactwa - Skoczów 2011
Fot. Ewa Machej
21
Dni Rybactwa 2011
22
Dni Rybactwa 2011
23
Dni Rybactwa 2011
24
II. Rybactwo - historia i współczesność
1. Historia rybactwa
Stowarzyszenie Lokalna Grupa Rybacka „Żabi Kraj” działa w regionie o długotrwałej tradycji chowu i hodowli ryb. To również na tym obszarze krzewiono idee
postępu w tej dziedzinie. Tutejsze rybactwo charakteryzują sięgające wielu wieków wstecz uwarunkowania historyczne.
Jak zaznacza Jan Szumiec w artykule pt. „Zarys rozwoju gospodarki rybackiej regionu i działalności naukowej Zakładu”, opublikowanym w okolicznościowym wydawnictwie opisującym półwiecze działalności ośrodka PAN w Gołyszu, początek rozwoju gospodarki stawowej w Polsce według zapisów historycznych datuje się na XIV - XV wiek.
Prawdopodobne, pierwsze stawy o nastawieniu produkcyjnym obecne były tu już
wcześniej. Fakt ten wiąże się z osiedleniem na ziemiach polskich zakonu cystersów. Od
XV wieku notowany jest wyraźny rozkwit tej dziedziny. Rozwój ten wiązany jest z rozwojem dwóch centrów ekonomiczno-kulturowych: Śląska i Małopolski. Rozwój miast i postępujący wzrost liczby ich mieszkańców powodował wzrost zapotrzebowania na ryby.
Oddalenie wymienionych regionów od morza oraz brak większych jezior w pobliżu, stanowiło dogodne podłoże dla rozwoju rybactwa stawowego. W tym czasie wyodrębniły
się dwa największe ośrodki gospodarki stawowej: Milicz - związany z Wrocławiem i ośrodek rybnicko-oświęcimski zaopatrujący głównie Kraków. W późniejszym okresie losy
obu ośrodków uzależnione były od ogólnego rozwoju socjalno-ekonomicznego, na
skutek czego ośrodek rybnicko-oświęcimski uległ znacznym zmianom, podczas gdy
ośrodek milicki w istotnym stopniu zachował swój charakter.
Śląsk Cieszyński był od XV w. częścią regionu śląsko-morawskiego. Szczególnie
interesujący przebieg miał tutaj rozwój stawiarstwa, bo tak też bywa określane rybactwo stawowe. Osobami o szczególnym wkładzie w rozwój tej dziedziny byli wywodzący się z linii Piastów Cieszyńskich Książę Kazimierz II i marszałek jego dworu
Mikołaj Brodecki. Korzystne warunki naturalne w postaci podmokłych terenów
nadwiślańskich leżących u podstawy tarasu akumulacyjnego Wisły, pozwoliły na
intensywny rozwój stawów w ówczesnym kluczu skoczowsko-strumieńskim, a niewielka odległość od Krakowa umożliwiała spławianie ryb specjalnymi łodziami.
Charakter gospodarki już w owym okresie miał istotne cechy zaawansowania
technologicznego, ponieważ stawy na obszarze dzisiejszego powiatu cieszyń25
Rybactwo - historia i współczesność
skiego użytkowane były w sposób przemienny z uprawami polowymi, co w owym
czasie nie było działaniem powszechnym. Po wygaśnięciu w 1625 r. linii Piastów
Cieszyńskich, z dóbr książęcych stanowiących od 1327 r. lenno Królestwa Czeskiego, utworzono tzw. Komorę Cieszyńską, która objęta została dominium Habsburgów ówcześnie panujących w Czechach.
W wiekach XVII i XVIII, na skutek wyniszczających wojen, spadku opłacalności
produkcji rybackiej będącej skutkiem niekorzystnych zmian cen zbóż oraz przeniesieniu stolicy z Krakowa do Warszawy, gospodarka stawowa na tym terenie
uległa znacznej destrukcji. Powierzchnię 6286 ha stawów zamieniono na grunty
orne, pozostały jedynie gospodarstwa rybackie lokalizujące się w kluczu skoczowsko-strumieńskim. Spadek cen zbóż, rosnący popyt na produkty mięsne
i rozwój środków transportu w XIX wieku, spowodował ponowny wzrost koniunktury dla ryb stawowych (w tym głównie karpia).
Jednakże rzeczywisty rozkwit nastąpił po modernizacji technologii chowu
karpia opracowanej przez Tomasza Dubisza, który w latach 1868-1888 był mistrzem rybackim Komory Cieszyńskiej, którego miejscem pracy było jedno z gospodarstw wchodzących obecnie w skład ośrodka rybackiego PAN w Gołyszu.
Po objęciu tej funkcji zbudował on nowy staw tarliskowy w kompleksie stawowym Iłownica. W kilka dni po tarle wezbrane wody rzeki wyniosły znajdujący się
na tarlisku wylęg do leżącego poniżej, a użytkowanego rolniczo stawu obsianego koniczyną. Odłów przyniósł znaczne ilości narybku o masie uzyskiwanej dotychczas po 3 latach chowu. Dubisz wyciągnął z tego przypadku wnioski. Istota
modernizacji opierała się na sformułowaniu trzech zasad hodowlanych:
- przeniesienie wylęgu w 7 dni po tarle do specjalnie przygotowanego stawu,
- po 30 dniach przeniesienie do kolejnego, większego stawu,
- wprowadzenie klasowego systemu chowu karpia i dostosowanie kategorii stawów do wymagań poszczególnych roczników.
Modernizacja ta nie tylko skróciła do 3 lat cykl produkcji karpia konsumpcyjnego,
ale także pozwoliła na spory wzrost wydajności i powrót rybactwa stawowego, jako
głównego źródła dochodów Komory Cieszyńskiej. W efekcie znowu zainteresowano
się produkcją ryb. Atrakcyjność nowej metody upowszechniła się w Małopolsce, a następnie w krajach ościennych. Dla poznania jej tajników przyjeżdżali do Gołysza liczni
hodowcy, a nawet profesorowie uniwersytetów. Metoda ta do dziś jest z powodzeniem stosowana jako obowiązująca w europejskiej stawowej produkcji karpia.
26
Po I wojnie światowej i odzyskaniu przez Polskę niepodległości, ówczesny rząd
zwrócił się do Międzynarodowego Trybunału w Hadze o odebranie zagarniętych
przez Habsburgów dóbr Księstwa Cieszyńskiego. Po ich uzyskaniu i przejęciu
przez Skarb Państwa, większość z nich została rozparcelowana, co objęło także
część terenów stawowych. Z kolei reszta znajdująca się w gospodarstwach Dębowiec, Ochaby, Gołysz i Landek wraz z terenami leśnymi przekazana została pod
zarząd Dyrekcji Lasów Państwowych.
Po II wojnie światowej zespół gospodarstw Ochaby, Gołysz i Landek, został wyodrębniony z Państwowych Nieruchomości Ziemskich i przekazany Polskiej Akademii
Umiejętności, co dało początek rozwinięciu na tym obszarze działalności naukowej.
Obecnie placówki rybackie Polskiej Akademii Nauk w Gołyszu, tj. Zakład Ichtiobiologii i Gospodarki Rybackiej oraz Zakład Doświadczalny Gospodarki Stawowej stanowią główny ośrodek w regionie, prowadzący badania naukowe oraz
zajmujący się ponadto hodowlą, chowem i produkcją ryb.
2. Rybactwo na obszarze działania LGR „Żabi Kraj”
Dzisiejszy „stan posiadania” sektora rybactwa na terenie objętym działaniem
LGR „Żabi Kraj” w znacznym stopniu odzwierciedla historycznie ukształtowane
stosunki gospodarcze. Największa liczba i powierzchnia stawów zlokalizowanych
na terenie gmin cieszyńskich znajduje się w obrębie historycznego klucza skoczowsko–strumieńskiego, natomiast południowa część gminy Pawłowice to obszar byłego okręgu rybnicko–oświęcimskiego. Jedynie potężna powierzchnia jeziorowa Zbiornika Goczałkowice jest w krajobrazie rybackim obszaru działania
LGR swoistą nowością, choć zbiornik funkcjonuje już od 1956 r., a zatem także
zdążył się wpisać nie tylko w geografię, ale także w historię regionu. Należy zwrócić uwagę na fakt, iż struktura gospodarstw rybackich jest tutaj silnie zróżnicowana i tworzy bogatą mozaikę wszystkich form rybactwa stawowego, a dzięki istnieniu Zbiornika Goczałkowice, także jeziorowego. Gospodarstwa karpiowe, od kilkuhektarowych gospodarstw rodzinnych, do powierzchni stawowej niemal 1000
ha (PAN Gołysz) decydują o charakterze tego obszaru. Uzupełniane są niewielkimi
gospodarstwami produkującymi ryby łososiowate, jak również wdrażającymi nowoczesne technologie akwakultury gospodarstwami produkującymi suma afrykańskiego (np. w Pielgrzymowicach).
Zbiornik Goczałkowice, oprócz prowadzonej w jego obrębie gospodarki ry27
backiej o charakterze biomanipulacyjnym, skierowanej na utrzymanie odpowiednio wysokiej jakości wody, udostępnia około 40 km linii brzegowej dla celów
wędkarskich.
Gospodarka rybacka na obszarze „Żabiego Kraju” w dużej mierze funkcjonuje
w oparciu o stawową produkcję ryb karpiowatych. Produkcja ryb w tonażu ok.
1900 ton rocznie odbywa się w stawach ziemnych, według tradycyjnej technologii ustalonej wielowiekowym doświadczeniem, wzbogaconym o technologię
przesadkowania Dubischa. Głównym produkowanym gatunkiem jest karp, który
w obsadach stawów dominuje w udziale ponad 90%. Pozostałe gatunki (amur
biały, tołpyga biała i pstra, karaś, lin, sandacz, szczupak, sum europejski i jesiotry)
stanowią mniejszość, której udział w produkcji rybackiej staje się jednak coraz
bardziej zauważalny i znaczący.
Odłów ryb. Fot. arch. PAN
Wśród gospodarstw rybackich występują zarówno te większe, o charakterze
komplementarnym, produkujące wszystkie roczniki ryb, jak i mniejsze, prowadzące
produkcję jedynie jednego lub dwóch roczników, zaopatrujące się w materiał obsadowy w gospodarstwach komplementarnych. W gospodarstwach notuje się relatywnie wysoką produktywność stawów, w niektórych przypadkach znacznie przekraczającą 1000 kg z 1 ha lustra wody, przy średniej krajowej oscylującej w granicach zaledwie połowy tej wartości. Część produkowanych ryb jest przetwarzana
w przetwórni ryb w Dębowcu, wyspecjalizowanej w przetwórstwie ryb stawowych.
28
Jest to bez wątpienia ogromny atut tego terenu, pozwalający na zwiększenie asortymentu rynkowego przetworów produkowanych z ryb słodkowodnych.
Charakterystycznym elementem obszaru jest także zaawansowana hodowla.
Należy podkreślić ogromne znaczenie ośrodka PAN w Gołyszu. Prowadzone przez
wiele dziesięcioleci prace hodowlane karpia umożliwiły zgromadzenie w Ośrodku Rybackim PAN w Gołyszu największej krajowej puli selekcyjnej w postaci 18
linii hodowlanych karpia, których krzyżówki produkcyjne dominują w produkcji
ryb konsumpcyjnych. Jest to równocześnie jeden z największych „żywych banków genów” karpia w Europie i na świecie.
Ośrodek rybacki PAN w Gołyszu jest szeroko rozpoznawany w kraju i za granicą,
a jego pracownicy niezmiennie służą dobrą radą wszystkim potrzebującym pomocy rybakom. Stąd wywodzi się dostępna w kraju technologia produkcji suma afrykańskiego w recyrkulowanych obiegach wody, która jest wykorzystywana praktycznie do produkcji suma także w regionie.
Gospodarka rybacka prowadzona na Zbiorniku Goczałkowice ma odmienny od
gospodarki stawowej charakter i zbliżona jest do gospodarki typowo jeziorowej.
Jednakże nie tylko pozyskanie ryb poprzez ich poławianie cechuje ten typ gospodarowania. Istotne bowiem jest, że zadaniem prowadzonej w zbiorniku gospodarki
rybackiej jest działanie w kierunku utrzymania wysokiej jakości wody, poprzez selektywne połowy niektórych gatunków (leszcz, płoć, karaś, karp), oraz promocję
i zarybianie innymi gatunkami (sandacz szczupak, węgorz). Na zbiorniku prowadzona jest także działalność zmierzająca do udostępnienia zasobów szerokim rzeszom osób prowadzących sportowy połów ryb metodami wędkarskimi. Jest to
działalność ściśle kontrolowana dzięki prowadzeniu precyzyjnych rejestrów połowów. Około 3000 zezwoleń na wędkowanie w zbiorniku sprzedawanych corocznie
świadczy o ogromnym zainteresowaniu ofertą ze strony wędkarzy.
Na terenie działają liczne koła wędkarskie, spośród których wiele dysponuje
własnymi zbiornikami wodnymi, a obwody rybackie ustanowione na rzekach,
użytkowane rybacko przez Polski Związek Wędkarski oraz dzierżawcę prywatnego, cieszą się niesłabnącym powodzeniem.
Warto zaznaczyć, że dziś wiele gospodarstw stawowych tego obszaru, to gospodarstwa rodzinne, w których tradycje rybackie przekazywane są z pokolenia
na pokolenie. Istniejąca niegdyś w regionie Cieszyńska Szkoła Rolnicza dała początek utworzeniu w Olsztynie, nieistniejącego już dziś Wydziału Rybactwa Aka29
demii Rolniczo-Technicznej (akademia została wcielona w powstały kilka lat temu
Uniwersytet Warmińsko-Mazurski). W oparciu o wiedzę i doświadczenie kadry
wywodzącej się z tego terenu, wiele pokoleń profesjonalistów rybactwa pracujących dzisiaj na terenie całego kraju zdobywało swoje wykształcenie. Jednakże,
tradycje edukacyjne w tym zakresie nie uległy całkowitemu zanikowi. Gospodarstwa rybackie zlokalizowane na tym obszarze są miejscami praktyk edukacyjnych
młodzieży zdobywającej wiedzę z zakresu rybactwa w krajowych ośrodkach
kształcących kadry dla rybactwa i ochrony środowiska. To tutaj ma miejsce nieustanna edukacja dzieci i młodzieży, realizowana w postaci wycieczek poglądowych do gospodarstw rybackich.
Obraz produkcyjno–wędkarski obszaru uzupełniany jest przez placówki gastronomiczne, serwujące potrawy z ryb, także produkowanych na miejscu. Warto
podkreślić, że promocja kulinarna ryb słodkowodnych nie odbywa się jedynie
w sieci placówek gastronomicznych, ale także podczas licznych imprez, wsród
których należy wymienić m.in. Dni Rybactwa organizowane w Skoczowie, którym
towarzyszą wspomniane już konkursy kulinarne.
Ewa Machej
Opracowano na postawie Lokalnej Strategii Rozwoju Obszarów Rybackich na lata 2010-2015
Stowarzyszenia Lokalna Grupa Rybacka „Żabi Kraj” oraz artykułu J. Szumca „Zarys rozwoju gospodarki rybackiej regionu i działalności naukowej Zakładu” z publikacji „Półwiecze działalności rybackiego ośrodka Polskiej Akademii Nauk w Gołyszu” pod. red. M.A. Szumiec, Gołysz 1998.
30
Gmina
Chybie
Gmina Chybie
Na Ziemi Cieszyńskiej jest wiele ciekawych i urokliwych miejsc. Jednym z nich
jest gmina Chybie. Jezioro Goczałkowickie, liczne stawy, ptactwo wodne, łąki
i lasy stanowią niewątpliwie atut tej gminy. Ciekawe przyrodniczo zakątki można
zobaczyć jeżdżąc np. rowerem po „Żabim Kraju”. Uważny obserwator wypatrzy na
terenach leśnych zająca szaraka, lisa rudego, sarnę i jeża, a w pobliżu zbiorników
wodnych kaczki krzyżówki, bociany, kormorany, rybitwy, myszołowy, zięby i sikory, a także żaby, ropuchy, jaszczurki i zaskrońce. Niezwykłą osobliwością na terenie gminy jest unikatowy rezerwat torfowiskowy „Rotuz”. Występuje w nim chroniona roślina owadożerna – rosiczka okrągłolistna. Godna uwagi jest także aleja
dębowa z okazami dębów szypułkowych i błotnych. Z kolei przydrożne kapliczki
sprzyjają zadumie i refleksji w czasie spacerów.
Jezioro Goczałkowickie. Fot. arch. UG
Gmina Chybie leży w południowej części województwa śląskiego na
północno-wschodnim skraju powiatu cieszyńskiego w zakolu górnej Wisły. Graniczy
z następującymi jednostkami administracyjnymi: od północy, poprzez Zbiornik
Goczałkowice z gminą Goczałkowice-Zdrój, od zachodu – z gminą Strumień, od
wschodu – z gminą Jasienica oraz Skoczów. Cały obszar gminy leży w Kotlinie
Oświęcimskiej. Średnia wysokość terenu wynosi 254 m n.p.m.
32
Gmina Chybie
Gmina Chybie zajmuje powierzchnię 3180 ha, tj. obszar 32 km2, a w jej skład
wchodzą sołectwa: Chybie, Mnich, Frelichów, Zaborze i Zarzecze. W roku 2009
gminę Chybie zamieszkiwały 9303 osoby, co w porównaniu z latami wcześniejszymi
jest tendencją wzrostową.
Oprócz wycieczek rowerowych, podziwiania piękna przyrody, w Chybiu
warto zwrócić uwagę na życie kulturalne, które skupione jest wokół Gminnego
Ośrodka Kultury oraz Amatorskiego Klubu Filmowego „Klaps”. Animatorzy
proponują wiele interesujących form, które weszły na stałe do kalendarza
dorocznych imprez. Niesłabnącym zainteresowaniem cieszą się „Żabionalia”. To
święto muzyki, zabawy, kabaretu. W Chybiu goszczą wtedy znane postacie polskiej
rozrywki. Wielopokoleniową imprezą jest „Rodzinny Rajd Rowerowy” organizowany
pod hasłem „Nie truj atmosfery – alternatywą rowery”. Natomiast utalentowani
młodzi ludzie mają możliwość zaprezentowania się podczas Festiwalu Piosenki
Dzieci i Młodzieży „Młoda Gwiazda”. Sympatycy dobrego kina spotykają się na
„Pikniku Filmowym” z AKF „Klaps”. Warto podkreślić, że działający od 1969 r. klub
gościł wielu znakomitych aktorów, reżyserów i twórców filmowych.
Park w centrum Chybia, zachęca do odpoczynku przy fontannie, a amfiteatr
zaprasza na liczne plenerowe imprezy kulturalne.
Fontanna w parku. Fot. arch. UG
33
Gmina Chybie
Odwiedzając Chybie, warto zobaczyć
kościół pw. Chrystusa Króla, a zarazem
Sanktuarium Matki Boskiej Gołyskiej.
Początki historii kościoła sięgają lat 30tych poprzedniego wieku.
Chybie okala od północy Zbiornik Goczałkowice, które jest największym zbiornikiem zaporowym na południu Polski.
Wybudowano go w latach 1950-1955 na
67 km biegu Małej Wisły. Zbiornik dostarcza
wodę pitną dla aglomeracji śląskiej, pełni
funkcje przeciwpowodziowe oraz stanowi
cieszącą się zainteresowaniem atrakcję
turystyczną.
Kościół w Chybiu. Fot. arch. UG
Zachód słońca nad Jeziorem Goczałkowickim. Fot. arch. UG
34
Gmina Chybie
Ciekawą formą ochrony przyrody jest rezerwat przyrody „Rotuz”. Niewątpliwa
atrakcja przyrodnicza gminy istnieje od 44 lat. Na tamtejszym torfowisku rośnie
owadożerna roślina - rosiczka.
Chybie zachęca swym urokiem do aktywnego spędzania wolnego czasu.
Przez gminę przebiega słynna Wiślana Trasa Rowerowa: subtrasa nr 122C łącząca
odcinek Jaworze – Strumień oraz subtrasa nr 11Y łącząca odcinek Cieszyn –
Strumień. Chybie ze względu na swoje bezpośrednie położenie przy Zbiorniku
Goczałkowice stało się rajem dla wędkarzy. Na terenie gminy położone są też
liczne stawy hodowlane należące do Polskiej Akademii Nauk, której siedziba
mieści się w sołectwie Gołysz.
Inspirującą trasę stanowi Szlak Kapliczek Chybskich. Trasa ta liczy blisko
100 kapliczek przydrożnych oraz krzyży pokutnych rozmieszczonych na terenie
całej gminy w miejscach zarówno publicznych, jak i w nieznanych, zacisznych
zakątkach Chybia.
Kapliczka. Fot. arch. UG
35
Gmina Chybie
Warto wspomnieć także o Szlaku myślistwa. To trasa pieszo-rowerowa dla
tych, którzy chcą poznać szczególne walory przyrodnicze i krajobrazowe Chybia.
Szlak biegnie wzdłuż Jeziora Goczałkowickiego, przez przysiółek Żabiniec,
następnie aleją dębową. Ciekawym miejscem jest również uroczysko rzeki
„Bajerki” oraz strzelnica myśliwska.
Jeden z pięknych zakątków gminy. Fot. arch. UG
Opracowanie: Biuro Promocji Urzędu Gminy w Chybiu
Kontakt:
Urząd Gminy w Chybiu
ul. Bielska 78
43-520 Chybie
tel. 33/ 856 10 96
fax 33/ 852 26 36
www.chybie.pl
36
Podmioty rybackie gminy Chybie
Polska Akademia Nauk w Gołyszu:
Zakład Ichtiobiologii i Gospodarki Rybackiej
Zakład Doświadczalny Gospodarki Stawowej
ul. Kalinowa 2, Zaborze
43-520 Chybie
tel. 33/ 856 15 43
www.fish.edu.pl
Po drugiej wojnie światowej zespół trzech gospodarstw Ochaby, Gołysz, Landek - został wyodrębniony z Państwowych Nieruchomości Ziemskich i przekazany do Polskiej Akademii Umiejętności. Od stycznia 1953 roku zespół wszedł
w charakterze terenowej bazy naukowej pod nazwą Zespół Gospodarstw Doświadczalnych w Ochabach w skład nowo utworzonej placówki naukowej Polskiej Akademii Nauk - Zakładu Gospodarki Stawowej PAN w Krakowie, przemianowanej następnie na Zakład Biologii Stawów PAN.
W latach 1971-1991 Zespół Gospodarstw Doświadczalnych, po przemianowaniu na Zakład Doświadczalny i uzyskaniu statusu przedsiębiorstwa państwowego,
Siedziba Zakładu Ichtiobiologii i Gospodarki Rybackiej PAN w Gołyszu. Fot. EM
37
Gmina Chybie - podmioty rybackie
prowadził samodzielną działalność zarówno naukowo-badawczą, wdrożeniową,
jak i produkcyjną. W roku 1992 w wyniku kolejnej reorganizacji. Zakład Doświadczalny przekształcono w gospodarstwo pomocnicze Polskiej Akademii Nauk noszące nazwę Zakład Doświadczalny Gospodarki Stawowej PAN oraz na bazie
Działu Naukowego, dawnego Zakładu Doświadczalnego, utworzono samodzielną placówkę naukową - Zakład Ichtiobiologii i Gospodarki Rybackiej PAN.
Stawy w Gołyszu. Fot. EM
1. Zakład Ichtiobiologii i Gospodarki Rybackiej PAN
Zakład Ichtiobiologii i Gospodarki Rybackiej PAN prowadzi prace badawcze
w dziedzinie ichtiobiologii, hydrobiologii i rybactwa. Zasadniczymi kierunkami
obecnych badań są prace zmierzające do poznania biologicznych podstaw chowu ryb, genetyki i fizjologii ryb, funkcjonowania i modelowania produktywności
ekosystemów stawowych, optymalizacji metod chowu ryb w stawach i w warunkach kontrolnych, przeciwdziałania nadmiernej eutrofizacji stawów, introdukcji
nowych gatunków ryb i optymalizacji powiązań gospodarki rybackiej z gospodarką wodną.
38
Pracownicy zakładu w swojej działalności kładą szczególnie duży nacisk na propagowanie wyników badań o charakterze utylitarnym. W ciągu całego dotychczasowego okresu funkcjonowania, zakład w istotny sposób oddziaływał na całokształt
zmian, jakie zachodziły w polskim rybactwie śródlądowym. Udoskonalano i optymalizowano metody oraz technologie chowu ryb. Systematycznie doskonalono
materiał hodowlany karpia, a tarlaki oraz materiał obsadowy charakteryzujący się
korzystnymi cechami użytkowymi udostępniano hodowcom ryb.
Ochaby-Podbór, śluza. Fot. EM
W działalności placówki szczególnie dużych nacisk kładziono na badania
o charakterze utylitarnym.
W oparciu o wyniki badań wykonanych w placówce:
- udoskonalano i optymalizowano metody oraz technologie chowu, ważnych gospodarczo, gatunków ryb,
- wprowadzono do krajowego rybactwa żywienie ryb paszami pełnowartościowymi,
- optymalizowano nawożenie stawów,
- przeprowadzono kompleksowe badania środowiska stawów rybnych oraz czynników kształtujących obieg materii w stawach,
- opracowano oraz wdrożono rozród ryb (głównie karpia) w warunkach kontrolowanych (w wylęgarniach),
39
- systematycznie doskonalono materiał hodowlany karpia, a tarlaki oraz materiał
obsadowy charakteryzujący się korzystnymi cechami użytkowymi udostępniano
hodowcom ryb. Podstawą doskonalenia hodowlanego ryb są badania genetyczne wykorzystujące najnowsze techniki z zakresu biologii molekularnej.
Dobrze rozwinięta baza naukowa obejmuje 37 pomieszczeń laboratoryjnych,
bibliotekę z czytelnią, salę konferencyjną oraz ośrodek do chowu ryb w warunkach kontrolowanych, 3 sale akwaryjne, 115 stawów doświadczalnych i selekcyjnych o powierzchni 48 ha, zaplecze magazynowe. Baza naukowa zakładu służyć
może również pracownikom z innych placówek do badań z zakresu biologii i hydrobiologii ekosystemów stawowych, pobliskich rzek i zbiorników zaporowych.
Zakład jest przygotowany do pełnienia funkcji ośrodka konferencyjnego oraz do
prowadzenia praktyk wakacyjnych, semestralnych i dyplomowych dla studentów
wydziałów biologii i rybactwa wyższych uczelni.
Zakład posiada niezbędne wyposażenie do prowadzenia badań podstawowych parametrów fizyko-chemicznych wody, pasz, mięsa ryb, elektroforezy białek, badań immunologicznych oraz badań DNA. Zakład dysponuje 18 krajowymi
i zagranicznymi liniami karpia o wysokim stopniu zinbredowania oraz szeregiem
krzyżówek heterozygotycznych, stadem matecznym innych gatunków ryb użytkowych; tołpygi pstrej i białej, amura, suma europejskiego.
Wybrane zagadnienia realizowane są w ramach międzynarodowych programów badawczych:
- zakład prowadził badania wchodzące w skład tematów usytuowanych w międzyrządowych programach współpracy nauko-badawczej oraz umowach dwustronnych czy Programach Ramowych UE,
- placówka współpracuje z wiodącymi, krajowymi instytutami oraz uczelniami
prowadzącymi badania dotyczące gospodarki stawowej, ryb czy ekosystemów
stawowych. Partnerami w badaniach są też uczelnie oraz placówki naukowe,
m. in.: z Holandii, Niemiec, Wielkiej Brytanii, Japonii, Czech czy Węgier.
Przedstawione powyżej informacje wskazują, że Zakład Ichtiobiologii i Gospodarki Rybackiej, wykorzystując dotychczasowe doświadczenie i dostępną bazę
badawczą, jest w stanie wnieść szereg ważnych wyników, zarówno o charakterze
poznawczym, jak i praktycznym, pozwalających na istotne poszerzenie wiedzy
w obszarze badawczym, którego realizowana tematyka dotyczy.
40
Uwzględniając możliwości placówki oraz aktualne potrzeby i tendencje w obszarze badawczym, z jakim związany jest zakład, można przyjąć, że jego rozwój
wymaga utrzymania oraz wzmocnienia następujących badań:
- utrzymanie prac dotyczących doskonalenia hodowlanego i użytkowego ryb
oraz rozwój badań genetycznych ryb,
- zintensyfikowanie badań nowych technologii stawowej produkcji ryb spełniających kryteria zrównoważonego rozwoju,
- rozwój badań ekosystemów stawowych oraz roli gospodarki stawowej i pozaprodukcyjnych funkcji stawów.
Bogactwo fauny i flory w Ochabach. Fot. EM
2. Zakład Doświadczalny Gospodarki Stawowej
Druga z jednostek Polskiej Akademii Nauk działająca w ramach ośrodka w Gołyszu, Zakład Doświadczalny Gospodarki Stawowej, odpowiedzialny jest za prowadzenie chowu i hodowli ryb. Na ponad 800 ha lustra wody, zakład produkuje
przede wszystkim karpie wszystkich roczników, którym towarzyszą tzw. „ryby dodatkowe”, tj. amury i tołpygi, sumy, szczupaki, sandacze, liny, jak również po41
wszechnie występujący „drobiazg rybi”, czyli karasie i płocie. Oprócz produkcji rybackiej, administrowane przez Zakład Doświadczalny Gospodarki Stawowej liczne kompleksy stawowe o dużej powierzchni wchodzą w skład bogactwa przyrodniczego regionu. Łączna pojemność wodna mis stawowych, na których gospodaruje zakład wynosi około 8 mln m3, co jest wielkością porównywalną z niektórymi
zbiornikami zaporowymi w Polsce, jednak najważniejszym działaniem hydrologicznym stawów jest mała retencja, wyrażająca się przede wszystkim w utrzymywaniu poziomu wód gruntowych na odpowiednim poziomie oraz oddziaływanie
na mikroklimat. W żyznym i wilgotnym środowisku istnieją znakomite warunki
dla rozwoju szaty roślinnej, która z kolei wykorzystywana jest przez przedstawicieli fauny, jako miejsce gniazdowania, żerowania i schronienie. Badania wykonane w latach 60. XX wieku wykazały na obszarze Zbiornika Goczałkowice i przyległych stawów gołyskich obecność ponad 2 000 gatunków flory i fauny. Zdecydowana większość tych gatunków jest nie tylko tolerowana, ale wręcz pożądana
przez rybaków. Zaledwie kilka gatunków to uciążliwe szkodniki, których obecność na stawach zagraża rybom i infrastrukturze.
W działaniach Zakładu Doświadczalnego Gospodarki Stawowej, te właśnie pozaprodukcyjne funkcje stawów znajdują się pod szczególną obserwacją i pieczą.
Działania towarzyszące produkcji rybackiej będą coraz bardziej zyskiwać na znaczeniu, a dostępność i wielodyscyplinarność potencjalnych tematów badań, jakie
mogą być prowadzone w obszarze majątku administrowanego przez Zakład Doświadczalny Gospodarki Stawowej w Gołyszu, jak również bogactwo dotychczasowych doświadczeń, sprzyjają nawiązywaniu kontaktów naukowych i praktycznych z innymi ośrodkami.
dr Mirosław Kuczyński
dr hab. inż. Andrzej Pilarczyk
42
Archiwalne fotografie z kroniki PAN w Gołyszu
Mgr Bombówna i mgr Wróbel przy pracy. Fot. K. Starmach, arch. PAN w Gołyszu
Grupa pomiarowa w akcji. Gołysz 1955 r. Fot.W. Czubak, arch. PAN w Gołyszu
43
Kronika PAN w Gołyszu
Odłowy karpia w gospodarstwie Gołysz. Fot. W. Czubak, arch PAN w Gołyszu
Odłowy prowadzono na rzece Bajerce na Mnichu i młynówce Iłownickiej.
Fot. J. Siemińska, arch. PAN w Gołyszu
44
Gospodarstwo Rybackie
Jan Smolarz
ul. Ochabska 7, Zaborze
43-520 Chybie
tel. 510 824 911
Oferta:
hurtowa sprzedaż karpia w okresie od września do kwietnia, ponadto sprzedaż
detaliczna tołpygi, amura oraz pstrąga (od kwietnia do grudnia). Ryby pochodzą
z własnej hodowli, gdzie powierzchnia lustra wody obejmuje 2 ha.
Stowarzyszenie Ekologiczne „Eko – Życie” ul. Bielska 82
43-520 Chybie
tel. 696 249 700
www.ekozycie.poek.pl
Utworzenie stowarzyszenia wyniknęło z potrzeby ochrony naturalnego środowiska człowieka, które w ostatnich dziesięcioleciach ulega znacznej degradacji,
a efekt globalny jest widoczny dopiero wtedy, gdy istnieją wyraźne działania we
własnym środowisku, na terenie „małych ojczyzn”. 25 listopada 1998 powołano
Klub Przyjaciół „Zdrowe życie”, który 9 stycznia 1999 roku został przekształcony
w Stowarzyszenie „Eko – Życie”. Stowarzyszenie szczególny nacisk kładzie na edukację ekologiczną wśród dzieci i młodzieży. Współpracuje z gminnymi placówkami oświatowymi, podejmując wspólne inicjatywy i akcje proekologiczne. Do nich
należą m.in.: wprowadzenie segregacji odpadów na terenie szkół; nawiązanie
współpracy ze szkolnymi kołami LOP i Zarządem Okręgu LOP w Bielsku – Białej;
organizacja międzyszkolnego konkursu „Ekologiczna szkoła”; przystąpienie stowarzyszenia do koalicji „Czyste Beskidy”; prowadzenie edukacji środowiskowej
poprzez cykl artykułów pt. „Zdrowa gmina – zdrowe pokolenia” w lokalnym piśmie „Nowa Formacja”; zinwentaryzowanie drzew cennych przyrodniczo z czego
prawie 30 (buki, dęby, lipy) zgłoszono do rejestru pomników przyrody; współtworzenie gminnego programu selektywnej zbiórki odpadów; nakręcenie filmu przyrodniczego oraz opracowanie programu ochrony przyrodniczej Zbiornika Goczałkowice, który stał się podstawą do opracowań ochrony tego obszaru w euro45
pejskiej sieci ekologicznej „Natura 2000” oraz posadzenie „europejskiego drzewa”
(sosna limba), symbolu przystąpienia Polski do Unii Europejskiej.
Do najważniejszych działań stowarzyszenia należy popularyzacja idei ochrony
środowiska wśród młodzieży szkolnej w formie konkursów plastycznych, fotograficznych, wiedzy ekologicznej, plakatów i ulotek dotyczących spalania śmieci i wypalania
traw. Jednym z głównych działań jest udział w corocznej akcji „Sprzątanie Świata”. Ponadto stowarzyszenie realizuje projekty ogólnopolskiej kampanii „Święto Polskiej
Niezapominajki” m.in. „Ratujmy kasztanowce” oraz uczestniczy w programie edukacji
ekologicznej „Święto Drzewa”, będącym spontaniczną akcją sadzenia drzew. Wydawany jest też kwartalnik środowiskowy „Eko-gazeta”. Warto wspomnieć też o jednym
z większych przedsięwzięć, jakim jest współorganizacja największej w gminie imprezy rekreacyjnej - „Rodzinnego Rajdu Rowerowego” dla ponad 1500 uczestników.
Dla potrzeb edukacji w Zarzeczu otwarto Izbę Edukacji Przyrodniczej „Kadłubek”. W ramach działań statutowych powołano sekcję wędkarską, która swoje zainteresowania realizuje na dzierżawionych przez stowarzyszenie stawach „Żabiniec”.
Stowarzyszenie inicjuje i popularyzuje szereg akcji ekologicznych, a jednym
z głównych celów jest propagowanie właściwych postaw proekologicznych wśród
najmłodszego pokolenia, bo to przecież od dzieci zależeć będzie przyszły stan naszego środowiska.
Mieczysław Puzoń
Wycieczka dla dzieci - przystanek Ptasia Ostoja. Fot. arch. E-Ż
46
Gmina
Dębowiec
Gmina Dębowiec
Dębowiec należy do jednej z najbardziej malowniczych miejscowości położonych w powiecie cieszyńskim. Gmina obejmuje swym zasięgiem 7 sołectw: Dębowiec, Gumną, Iskrzyczyn, Kostkowice, Simoradz, Ogrodzoną i Łączkę, a ogólna jej
powierzchnia stanowi 4 248 ha. Gmina oddalona jest 12 km do Cieszyna i 6 km od
Skoczowa. Z miastami tymi posiada dobre połączenia komunikacyjne. Pomimo, iż
większość mieszkańców gminy pracuje w zakładach produkcyjnych i usługowych, to Dębowiec nadal posiada rolniczy charakter.
W krajobrazie dominuje malownicza dolina rzeczki Knajki, wzdłuż której rozciągają się stawy rybne słynące z hodowli karpia.
W ostatnich latach nastąpił znaczny rozwój budownictwa mieszkaniowego,
a nowe budynki wznoszone są nie tylko przez ludność lokalną, ale i przez przyjezdnych, którzy coraz chętniej decydują się na osiedlenie się na terenie gminy.
Stawy w Dębowcu. Fot. EM
Rys historyczny
Pierwsze wzmianki dotyczące terenów należących do gminy pochodzą z XIII
w. Najwcześniej, bo już w 1223 r. w dokumentach wymieniane były wsie Iskrzyczyn i Ogrodzona, jednak najwięcej informacji zachowało się o Simoradzu. Warto
48
Gmina Dębowiec
tam zobaczyć kościół św. Jakuba, w którym znajduje się barokowy ołtarz z I. połowy XVII w. oraz barokowe organy z XVIII w. Ponadto zabytkowym obiektem jest
też gorzelnia z pierwszej połowy XIX w.
O samym Dębowcu pierwsze wzmianki dotyczące wsi pojawiły się w 1305 r.,
a od początku XIV w. na jej terenie istniały już hodowlane stawy rybne. W XVIII w.
Dębowiec należał do dóbr hrabiego Larischa, a otaczające wsie wykupiła od
szlachty Komora Cieszyńska. Ciekawostką jest fakt, że na początku XX w. dokonano tutaj odkrycia złoża metanu. Ówczesne zapewnienia Urzędu Górniczego
wskazywały również, że w warstwach geologicznych znajduje się węgiel oraz
ropa naftowa. W wyniku ich poszukiwania (złóż tych ostatecznie nie znaleziono)
dokonano odkrycia gazu ziemnego. Jego wybuch w 1909 r. stał się przyczyną pożaru szybu, który płonął kilka tygodni. Po okresie II wojny światowej ponownie
udało się zlokalizować złoża gazu ziemnego.
O historii terenów należących dzisiaj do gminy Dębowiec stanowią nie tylko zabytkowe budowle czy zapiski w starych dokumentach, ale także występujące tutaj
pomniki przyrody - głównie dęby rosnące w większości w dolinie rzeki Knajki. Ogółem zarejestrowano ich 13, a są nimi zarówno pojedyncze drzewa jak i grupy drzew.
Warto też wspomnieć o istotnym wydarzeniu. Otóż w trakcie trwania II wojny
światowej w lutym 1941 r. nad Dębowcem dokonano omyłkowego zrzutu pierwszej ekipy cichociemnych, która miała na celu dostarczenie jednostkom AK broni
i dokumentów z Londynu. Wydarzenie to upamiętnia obelisk znajdujący się
w Parku Jubileuszowym.
Solanka z Dębowca
Największym bogactwem naturalnym Dębowca są zalegające na głębokości
ponad 500 m pod ziemią wyjątkowo bogate, unikatowe na skalę światową złoża
solankowe. Początkowo eksploatacja solanki prowadzona była przez Uzdrowisko
Jastrzębie-Zdrój, a następnie przez Ustroń, które warzyły z niej „Zabłocką sól leczniczą jodowo–bromową”. Solanka z Dębowca charakteryzuje się najwyższą
w świecie koncentracją takich minerałów jak: jod, brom, wapń, krzem oraz selen
i zaliczona jest Rozporządzeniem Rady Ministrów z 14 lutego 2006 r. do wód leczniczych i termalnych. W 1963 roku została uruchomiona warzelnia soli, która stanowiła wówczas pierwszą na świecie warzelnię, która z głębinowej wody mineral49
Gmina Dębowiec
nej, w naturalny sposób, poprzez odparowanie, produkowała sól leczniczą. Sól ta
oraz solanka wykorzystywana jest od wielu lat do: inhalacji, okładów, płukania
gardła i kąpieli. W terapii domowej wspomaga leczenie wielu schorzeń m. in:
- dróg oddechowych - angina, zapalenie migdałków, nieżyty, pylica, astma,
alergia,
- reumatycznych - zwyrodnienia stawów i kręgosłupa, dyskopatia, korzonki,
- dermatologicznych - grzybice, łuszczyca, rybia łuska, atopowe zapalenie, cellulit,
- ginekologicznych - zapalenia przydatków, opryszczka, nacieki pooperacyjne,
- przemiany materii - niedoczynność tarczycy, zapalenie stawów.
Ponadto działa kojąco na zaburzenia snu, stres, nerwice, przyspiesza regenerację po wysiłku, wspomaga odchudzanie w kąpielach rozgrzewających, hartujących i służy do uzupełnienia niedoborów jodu oraz w kosmetyce do nawilżenia,
odżywienia i ujędrnienia skóry w celu opóźnienia procesu jej starzenia.
Od niedawna w Dębowcu funkcjonuje ekskluzywny Hotel Spa & Wellenes, który oferuje bogatą ofertę zabiegów, w tym i te z wykorzystaniem lokalnej solanki.
Fontanna solankowa w Dębowcu. Fot. EM
50
Gmina Dębowiec
Swoistą atrakcją Dębowca jest też solankowy grzybek, pełniący rolę fontanny,
z której zamiast czystej wody wypływa solanka, nasycając powietrze związkami
jodu. Solankowy grzybek zlokalizowany jest w centrum wsi w Parku Jubileuszowym, który został założony w 2000 r. Warto zatrzymać się, bądź przysiąść na ławeczce, aby znaleźć się w specyficznym mikroklimacie. Latem przy fontannie organizowane są koncerty.
Urząd Gminy w Dębowcu. Fot. EM
Atrakcje turystyczne
Gmina Dębowiec ma spory potencjał turystyczny, a to wiąże się z wieloma
możliwościami. Różnorodność ukształtowania terenu stwarza okazje do organizowania różnych form rekreacji. Tereny Dębowca, jak i całej gminy, leżą wśród rozlicznych pagórków o bardzo łagodnych stokach, stanowiących idealne miejsce
do spacerów oraz stwarzają znakomite warunki do uprawiania zimą narciarstwa
biegowego.
Do walorów turystycznych można również zaliczyć lasy państwowe, które
wchodzą w skład Leśnego Kompleksu Promocyjnego „Lasy Beskidu Śląskiego”,
utworzonego w 1994 r. Są to obszary o znaczeniu ekologicznym, edukacyjnych,
51
Gmina Dębowiec
a także o szczególnych walorach przyrodniczych. Na terenie gminy występują
również obszary wchodzące w skład terenów zaproponowanych do Europejskiej
Sieci Ekologicznej Natura 2000. W północnej części wsi znajdują się zbiorowiska
roślin łąkowych, torfowiskowych, błotnych i wodnych z charakterystycznymi turzycowiskami oraz okazami rzadkich gatunków, będących częściowo pod ochroną. Można tu spotkać stanowiska bociana czarnego, a w różnych miejscach, najczęściej w dolinie Knajki, wspomniane już stare dęby. Do najcenniejszych okazów
należy 6 dębów szypułkowych liczących po 300 lat, których obwody sięgają od
345 - 470 cm.
Malownicze zakątki gminy. Fot. EM
W gminie istnieją bardzo dobre warunki do uprawiania sportu. Baza pięciu
działających na terenie gminy klubów sportowych stwarza możliwości czynnego
uprawiania sportu w sekcjach takich jak: piłka nożna, judo, piłka siatkowa, szachy,
tenis ziemny i stołowy. Okazje do uprawiania sportu, bądź rekreacji dają też ścieżki rowerowe, prowadzące przez gminę malowniczymi trasami. Przez teren wsi
przebiegają oznakowane euroregionalne szlaki rowerowe. Szlak żółty (11Y) prowadzi ze Skoczowa do Cieszyna, a szlak niebieski (124N) w kierunku Kończyc Wiel52
Gmina Dębowiec
kich. Dobrze utrzymana sieć dróg lokalnych i ścieżek sprzyja turystyce rowerowej.
Oprócz zawodów sportowych do gminnej tradycji należy organizowanie od
kilku lat „Spartakiady sołectw”. Impreza ta jest okazją przede wszystkim do wspólnej zabawy mieszkańców gminy, ale też rywalizacji o zdobycie jak najlepszego
miejsca w poważnych, ale też komicznych konkurencjach. Podobnie jak Spartakiada, stałym elementem życia gminy jest Przegląd Twórczości Artystycznej Szkół
i Przedszkoli Gminy Dębowiec.
Spartakiada sołectw. Fot. arch. UG
Opracowanie: Ewa Machej na podst. tekstów dostarczonych przez
Gminny Ośrodek Kultury, Sportu i Turystyki
Kontakt:
Urząd Gminy w Dębowcu
ul. Katowicka 6
43-426 Dębowiec
tel. 33/ 853 38 81
tel./fax 33/ 856 22 83
www.debowiec.cieszyn.pl
53
Podmioty rybackie gminy Dębowiec
Maria Fryda
ul. Cieszyńska 9
43-426 Dębowiec
tel. 33/ 856 26 49
kom. 696 417 495
Oferta:
hurtowa sprzedaż sezonowa karpia,
ponadto sprzedaż amura, szczupaka
i suma. Ryby karmione są naturalnie,
zbożami pochodzącymi z własnej produkcji. Gospodarstwo rolne zajmuje 49
ha, z czego 7, 31ha stanowi lustro wody,
na które składają się 4 stawy.
Jesienny odłów karpia. Fot. arch. M. Fryda
Gospodarstwo Rybackie DĘBOWIEC
Ryszard Maciejewski
ul. Szkolna 98
43-426 Dębowiec
tel. 33/ 856 28 04
tel. 504 065 930
oraz
Katarzyna Maciejewska-Zemanek
ul. Szkolna 98
43-426 Dębowiec
Oferta:
hodowla, chów i sprzedaż ryb: karpia, tołpygi, suma afrykańskiego, szczupaka,
amura, jazia, karasia, jesiotra, okonia, wiosłonosa i sandacza.
Powierzchnia gospodarstw obejmuje obszar 290 ha.
54
Gmina Dębowiec - podmioty rybackie
Stawy hodowlane w Dębowcu. Fot. EM
Sprzedaż sezonowa:
- w okresie od października do grudnia – ryby konsumpcyjne, zaopatrzenie kół wędkarskich,
- w okresie od maja do czerwca – sprzedaż materiału zarybieniowego, rozród w oparciu o własną wylęgarnię.
Sprzedaż detaliczna (przedświąteczna): ul. Stawowa 3, 43-426 Dębowiec
Sprzedaż hurtowa: na zamówienie, po ustaleniu terminu.
Malowniczo położone stawy przy Dworze Dębowiec. Fot. EM
55
Anna i Jan Tomica
ul. Karnowiec 121
43-419 Hażlach
tel. 33/ 856 91 82
kom. 694 558 546
stawy hodowlane w Kostkowicach, gmina Dębowiec
Oferta:
sprzedaż sezonowa w okresie od września do grudnia karpia handlowego,
w okresie wiosennym kroczka i narybku.
Gospodarstwo agroturystyczne „Radecki Dwór”
Ewa i Tomasz Branny
ul. Dębowa 8
43-426 Dębowiec
tel. 33/ 856 22 84
kom. 508 389 236
www.radeckidwor.pl
Oferta:
„Jeżeli szukasz ciszy, spokoju, męczy Cię gwar zatłoczonych kurortów i obecność
wszędobylskich turystów - zapraszamy do nas!” – tak właściciele zachęcają do odwiedzenia swojego całorocznego gospodarstwa agroturystycznego.
A wypocząć można tutaj wspaniale! Posiadłość położona jest na Śląsku
Cieszyńskim we wsi Dębowiec. Jest to malownicza miejscowość usytuowana
u podnóża Beskidu Śląskiego. Przyjemna, urokliwa okolica, otoczona lasami, łąkami
i stawami, zachęca wprost do rekreacji pieszej bądź rowerowej, a rozbudowany
system tras rowerowych, nawet o zasięgu euroregionalnym, z pewnością
przypadnie do gustu wszystkim miłośnikom dwóch kółek. Dogodne położenie
znanych beskidzkich miejscowości oraz czeskiej i słowackiej granicy, zapewnia
łatwy dostęp do licznych atrakcji turystycznych. Na miejscu można wypożyczyć
rowery. Gospodarze pomagają też zorganizować różne wycieczki, dowożąc nawet
wedle potrzeby do wybranych atrakcji turystycznych, np. pobliskiej stadniny koni,
pływalni czy wyciągów narciarskich.
56
To tutaj, wśród stawów, lasów, łąk i pól położone jest 30-to hektarowe gospodarstwo agroturystyczne. „Radecki Dwór” to okazały, ponad dwuwiekowy budynek,
którego gospodarze od pokoleń związani są z rolnictwem. Uprawiają rzepak, słonecznik, kukurydzę i zboża. Zimą produkują skrzynki lęgowe i karmę dla dziko żyjących ptaków. Kultywują też tradycje myśliwskie.
Oferta noclegowa obejmuje pokoje 2, 4 i 5-cioosobowe (łącznie dla 11 osób)
z łazienkami i wspólnym, wygodnym aneksem kuchennym. Wyżywienie można
przygotować we własnym zakresie lub zamówić. W budynku jest dostęp do internetu. Do dyspozycji jest też ładny, rustykalny salon oraz kącik zabaw dla dzieci, wyposażony w wiele zabawek. Dzieci mogą też bawić się w ogrodzie, gdzie czeka na
nie piaskownica.
Goście mają do dyspozycji bezpłatny parking. W ogrodzie znajduje się sad owocowy, miejsce na ognisko i ogólnodostępny gril, a chętni mogą skorzystać z wiaty.
Na terenie leśnej zagrody danieli znajduje się staw, gdzie można złowić okazałą
rybę (karp, sum, szczupak, amur, tołpyga, lin, karaś, okoń) lub popływać łódką. Zagroda z danielami tworzy piękny, bajkowy wręcz krajobraz. Można także uwędzić
świeżo złowione ryby. W sezonie łowieckim okazjonalnie można zapolować na
zwierzynę drobną (kaczki, bażanty).
Wszystkim osobom ceniącym spokój na łonie przyrody oraz prawdziwą, rodzinną atmosferę, ale i tym, którzy lubią czynny, aktywny wypoczynek, z pewnością
można polecić skorzystanie z zaproszenia gospodarzy.
Dwór Dębowiec – Hotel Spa&Wellness
ul. Spółdzielcza 6,
43-426 Dębowiec
tel. 33/ 858 85 85
www.dwordebowiec.pl
Oferta:
„Dwór Dębowiec” położony jest w malowniczym zakątku gminy Dębowiec,
otoczony urokliwymi stawami, w spokojnej i cichej okolicy. Zaprasza promując
ideę i filozofię wellness.
Oferuje 17 eleganckich pokoi. Wszystkie urządzono w różnych stylach, zapewniając każdemu z nich wysoki standard. Winda i pokoje dostosowane są dla osób
niepełnosprawnych. W cenie noclegu zapewnione jest m.in.: pełne wyżywienie, co57
Dwór Dębowiec. Fot. EM
dzienna herbatka tematyczna, monitorowany parking, bezprzewodowy internet
dostępny w całym hotelu, możliwość wypożyczenia rowerów i kijek do nordic walking. W hotelowym ogrodzie urządzono Ścieżkę Zdrowych Stóp.
Dwór Dębowiec oferuje przede wszystkim szeroki wachlarz zabiegów Spa
i Wellnes, obejmujących zabiegi na twarz i ciało, pilingi, zabiegi estetyczne i relaksacyjne, masaż i saunę. Można też skorzystać z pakietów: relaksującego, poprawiającego nastrój, wyszczuplającego i wielu innych. Do zabiegów wykorzystywana jest
też słynna solanka, wydobywana i warzona w Dębowcu. Solanka ta charakteryzuje
się najwyższą w świecie koncentracją takich minerałów jak: jod, brom, wapń, krzem
oraz selen i zaliczona jest do wód leczniczych i termalnych.
Na miejscu można skorzystać z szerokiej oferty zabiegów rehabilitacyjnych, oferowana jest m. in.: jonofereza, światłoterapia, elektroterapia i wiele innych, dobieranych wedle potrzeb gości.
Odrobiny energii doda z pewnością gościom wyśmienita kawa, gdyż w swoje
progi zaprasza też stylowa, ciekawie urządzona kawiarnia z letnim ogródkiem. Hotel dysponuje ponadto salą bankietową i salką konferencyjną. Organizowane są tutaj wesela i szkolenia.
58
Gmina
Goczałkowice-Zdrój
Gmina Goczałkowice-Zdrój
Goczałkowice-Zdrój są gminą wiejską położoną około 40 km na południe od Katowic, na szlaku komunikacyjnym Katowice – Cieszyn, Katowice - Bielsko - Żywiec
oraz Katowice - Wisła - Uzdrowisko. Przez gminę przebiega droga krajowa nr 1
łącząca stolicę i inne rejony Polski z południem Europy. Równolegle biegnie międzynarodowa linia kolejowa Warszawa - Wiedeń.
Gmina leży w dolinie górnej Wisły, pośród lasów i wód, charakteryzuje się dużą
różnorodnością krajobrazową. Na jej terenie znajdują się liczne stawy rybne i rekreacyjne oraz jeden z największych w Polsce, sztuczny zbiornik retencyjny „Jezioro Goczałkowickie”.
Największym atutem Goczałkowic-Zdroju jest uzdrowisko działające od 1862
r. na bazie miejscowych złóż borowiny i solanki, specjalizujące się w leczeniu chorób narządów ruchu, schorzeń reumatycznych, stanów pourazowych, chorób naczyń obwodowych, niektórych schorzeń układu nerwowego, a także w rehabilitacji osób z cukrzycą.
Historia gminy
Jak głosi legenda, nazwa miejscowości wywodzi się od imienia rycerza Goczała,
który otrzymał tu ziemię za czyny wojenne i zasługi na polach bitewnych. Historia
Zapora w Goczałkowicach-Zdroju
60
miejscowości sięga czasów piastowskich, jej początków należy szukać na przełomie
XIII i XIV wieku. Dzieje Goczałkowic będących wsią kameralną, tzn. należącą bezpośrednio do panów pszczyńskich związane są z historią Ziemi Pszczyńskiej. Pierwotnie wieś była lokowana na prawie polskim. Po okresie panowania Piastów śląskich
osada przechodzi pod rządy czeskich Luksemburgów, potem Habsburgów, a od
1740 r. pod panowanie monarchii pruskiej (do 1922).
Od zarania wieków Goczałkowice były gminą samodzielną z sołtysem lub wójtem na czele. W okresie rozbiorów w Goczałkowicach funkcjonował urząd celny
i przejście graniczne, ponieważ wzdłuż Wisły przebiegała granica między monarchią austriacką, a pruską.
W 1856 r. odkryto tutaj źródła solanki jodobromowej, która później przyczyniła
się do założenia uzdrowiska. Wkrótce z wielkim rozmachem zbudowano pierwsze
niezbędne obiekty: łazienki, dom zdrojowy, pijalnię oraz pensjonat. W pijalni, całej
z drewna, ozdobionej perłowymi inkrustracjami mieścił się marmurowy basen osadzony na kamiennych postumentach. Z niego efektownymi przewodami przepływała solanka, którą mogli dowolnie czerpać kuracjusze. Pijalnia połączona była
z domem zdrojowym krytym deptakiem o długości 88 m. W maju 1862 r. rozpoczął
się pierwszy sezon kuracyjny.
Zabytki
Turyści spacerujący deptakiem dostrzegą w pierwszej kolejności budynek pijalni
wód leczniczych. Ich wzrok przyciąga drewniana konstrukcja. Po drugiej stronie ulicy
Uzdrowiskowej pyszni się swoimi neobarokowymi elewacjami dawny hotel z 1880 r.
nazywany„Prezydent” lub„Cesarski”, obecnie siedziba administracji. Obok niego znajduje się budynek w drewnianej konstrukcji muru pruskiego. To pawilon zdrojowy
„Wrzos” z 1874 roku. Stojący po drugiej stronie ulicy tzw. „Nowy Dom Zdrojowy”, po
odbudowaniu ze zniszczeń spowodowanych pożarem, zachował jedynie część dawnej drewnianej galerii. Obecnie dom zdrojowy jest włączony w kompleks budynków
szpitala. Z drugiej strony kompleksu można obejrzeć wschodnią elewację pawilonu
„Modrzew” odrestaurowanego w 2010 r. Dalej znajduje się pawilon Spółki Brackiej
„Górnik”, wzniesiony w 1897 r., któremu z kolei w 2011 r. przywrócono dawny wygląd
(drewniana weranda). W budynku tym obecnie ma siedzibę Gminny Ośrodek Kultury
i Biblioteka Publiczna.
Zabytki architektury sakralnej pochodzą z przełomu wieków. Warto zobaczyć neo61
gotycki kościół św. Anny z 1883 r. i kościół św. Jerzego z 1910 r. Oba powstały na miejscu budowli sakralnych z XVI wieku. Na uwagę zasługuje też kaplica Matki Boskiej
Uzdrowienia Chorych wzniesiona w 1866 r. w Zdroju.
Prezentując zabytki nie sposób nie wspomnieć o przydrożnych kapliczkach i krzyżach. Wśród nich na uwagę zasługuje „Boża Męka” z 1835 r., jeden z najstarszych tego
typu zabytków na Ziemi Pszczyńskiej.
Rekreacja i wypoczynek
Zdrowe powietrze, możliwości korzystania z bazy zabiegowej uzdrowiska, stawy rekreacyjne i rybne - to atrakcje przyciągające kuracjuszy oraz miłośników
kontaktu z przyrodą. W samym sercu uzdrowiska zachęca do spacerów deptak
i Park Zdrojowy. Dodatkową atrakcją jest możliwość zorganizowania wycieczek
rowerowych. Ścieżki prowadzą przez obszary leśne, nad jezioro lub wałami Wisły
do pałacyku w sąsiednich Rudołtowicach. Amatorom turystyki weekendowej zaoferować można odnowę biologiczną. Na chętnych czekają: baseny, sauna, solarium, siłownia, sale gimnastyczne oraz masaże. Można też skorzystać z nowoczesnej hali sportowej. Klimatyzacja z systemem wentylacji, rozkładana wykładzina,
tablica świetlna i nagłośnienie sprawiają, że hala może być wykorzystana jako
miejsce organizacji turniejów, zawodów, spartakiad i meczów międzynarodo-
Ścieżka przyrodniczo-dydaktyczna. Fot. arch. UG
62
Kompleks sportowo-rekreacyjny w Goczałkowicach-Zdroju. Fot. arch. UG
wych. Dużą atrakcją dla amatorów sportu i rekreacji jest ściana wspinaczkowa
o wysokości 6 m, z trzema torami. Z halą połączona jest kryta pływalnia oferująca
basen sportowy, treningowy i dla dzieci, a także 2 wanny: z solanką i z hydromasażem. Można też skorzystać z sauny. Dodatkowymi atrakcjami są m. in.: przeciwprądy w basenie treningowym, kaskada, bicze wodne, gejzer i zjeżdżalnia.
Goczałkowice-Zdrój są doskonałym miejscem do wędkowania. Można tutaj
złowić dorodne karpie, pstrągi, węgorze, sumy, sandacze i inne okazy ryb słodkowodnych, w tym karpia czerwonego. W wodach stawu „Rontok” można spotkać
raki, wydry oraz żółwie błotne. Sąsiedztwo stawu stanowi raj dla bobrów.
Wyjątkową atrakcją jest również korona goczałkowickiej zapory. Jest to wymarzone miejsce dla spacerowiczów. Można tu podziwiać zachody słońca, posłuchać
szumu fal i śpiewu ptaków. To urokliwe miejsce znajduje się na obszarach objętych specjalną ochroną „Natura 2000”.
W 2010r., po wielu latach przerwy, wody Jeziora Goczałkowickiego zostały ponownie udostępnione żeglarzom. Całe żeglarskie życie skupia się wokół portu jachtowego
w Wiśle Wielkiej. Rolę gospodarza mariny przyjęło na siebie Polskie Towarzystwo Turystyczno Krajoznawcze w Pszczynie. Przystań jest czynna od maja do października.
Pożytecznie i miło spędzić czas można także łącząc zabawę z nauką w Centrum Edukacji Technicznej, które znajduje się w sąsiedztwie zbiornika, przy wejściu na koronę zapory. Warto również zajrzeć do pięknych „Ogrodów u Kapiasa”, pełnych ciekawych zakątków, z bogatą roślinnością.
63
Uzdrowisko
W goczałkowickim uzdrowisku w ciągu roku na leczenie szpitalne lub sanatoryjne przyjeżdża ok. 10 tys. pacjentów. Ponadto, z ambulatoryjnych usług leczniczych
korzysta rocznie ok. 5 tys. osób. W uzdrowisku leczone są m.in.: schorzenia reumatologiczne, pourazowe narządu ruchu, choroby kobiece i niektóre schorzenia układu nerwowego. Na przyjeżdżających kuracjuszy czeka Wojewódzki Ośrodek Reumatologiczno-Rehabilitacyjny z 8 pawilonami sanatoryjnymi i kompleksem przyrodoleczniczym, Zespół Sanatoryjno Szpitalny Rehabilitacji Narządu Ruchu „Gwarek”
oraz Sanatorium „Stokrotka”, leczące pacjentów w wieku 5 - 15 lat ze schorzeniami
ortopedycznymi oraz po ciężkich urazach czaszkowo-mózgowych. Przy sanatorium
działa też zespół szkół. Sanatorium dysponuje pokojami dla matek z dziećmi.
Budynek administracyjny uzdrowiska - dawny Hotel Prezydent (Cesarski). Fot. arch. UG
Rybactwo
Rozwój rybactwa na terenie Goczałkowic-Zdroju jest wynikiem uwarunkowań
przyrodniczych i gospodarczych - prawie 2/3 powierzchni gminy zajmują wody:
liczne stawy hodowlane, rekreacyjne oraz Jezioro Goczałkowickie, które posiada
statut zbiornika wodociągowego. Gospodarka rybacka na ziorniku ma charakter
biostymulacyjny i jest ukierunkowana na utrzymanie odpowiedniej jakości wody.
64
Wszelkie działania w obrębie ziornika i w jego najbliższym otoczeniu są dostosowane do jego funkcji gospodarczych. Intensywność odłowów, zarybianie i udostępnianie zasobów amatorom wędkarstwa są ściśle kontrolowane i podporządkowane szczególnej dbałości o stan czystości wód.
Dla celów wędkarstwa udostępniono ok. 30 km linii brzegowej. Gospodarką
rybacką oraz nadzorem nad amatorskim połowem ryb na zbiorniku zajmuje się
Gospodarstwo Rybackie Łąka należące do GPW S.A.
Stawy hodowlane oraz rekreacyjne zajmują pow. ok. 2,5 km2. Są zasilane czystą wodą, która pozwala na uzyskanie wysokiej żywotności ryb o wyjątkowych
walorach smakowych. Podstawą produkcji prowadzonej przez Przedsiębiorstwo
Produkcji i Hodowli Ryb Słodkowodnych Spółka z o.o. są: karp oraz gatunki hodowlane takie jak: lin i karaś, ryby roślinożerne oraz drapieżne.
Na terenie Goczałkowic istotną rolę odgrywa gospodarka wędkarska. Tu ma swoją
siedzibę Stowarzyszenie Wędkarskie „Rontok”, które jest administratorem stawów
„Rontok” i „Maciek”. Akweny znajdujące się na terenie gminy i wody płynące, m.in. rzeka Wisła i rzeka Bajerka są wpisane do rejestrów łowisk wędkarskich Polskiego Związku Wędkarskiego. Zbiorniki wodne znajdujące się w granicach gminy, obok znaczenia gospodarczego pełnią dziś ważną funkcję ekologiczną. Dla wielu cennych
gatunków roślin i zwierząt stanowią ostoję. W czasie jesiennych i wiosennych wędrówek licznych stad ptaków są miejscem odpoczynku i zdobywania pokarmu. Są
też miejscem występowania zagrożonych gatunków roślin wodnych, takich jak:
kotewka, orzech wodny, grzybieńczyk wodny. W okresie lęgowym są zasiedlane
przez rzadkie ptaki wpisane do Polskiej Czerwonej Księgi Zwierząt. Od 2004 r. cały
obszar Zbiornika Goczałkowice wraz z sąsiednimi terenami został włączony do
obszarów Natura 2000.
Opracowanie: Urząd Gminy w Goczałkowicach-Zdroju
Kontakt:
Urząd Gminy w Goczałkowicach-Zdroju
ul. Szkolna 13
43-230 Goczałkowice-Zdrój
tel. 32/ 210 71 85
fax 32/ 210 73 06
www.goczalkowicezdroj.pl
65
Pijalnia wód leczniczych. Fot. arch. UG
Sanatorium Wrzos. Fot. arch. UG
66
Fot. Andrzej Siudy
Korona zapory na Jeziorze Goczałkowickim
Goczałkowice-Zdrój z lotu ptaka
67
Połów na Jeziorze Goczałkowickim
Zmierzch nad Jeziorem Goczałkowickim
68
Zbiornik zaporowy w Goczałkowicach
Górnośląskie Przedsiębiorstwo Wodociągów S.A.
z siedzibą w Katowicach
ul. Wojewódzka 19
43-026 Katowice
tel. 32/ 603 88 61
www.gpw.katowice.pl
Mała Wisła od dawna zwracała na siebie uwagę hydrotechników. Typowe górskie dorzecze oraz znaczne opady były często przyczyną powodzi, które przy nieregularnym i niezabudowanym korycie powodowały katastrofalne następstwa nie
tylko dla górnego, lecz i dla środkowego biegu rzeki.
1. Rys historyczny
W związku z tym, już podczas zaboru pruskiego były rozpoczęte badania nad
możliwością redukcji fal powodziowych przez budowanie zapory. W okresie międzywojennym prace ograniczyły się do wykonania kosztownej zabudowy hydrotechnicznej Wisły i jej dopływów od Drogomyśla do partii źródłowych. Zbudowano
na tym odcinku progi, ostrogi, tamy opaskowe i inne. W tym okresie wybudowano
również wały przeciwpowodziowe na odcinku od Strumienia do ujścia Przemszy.
Uzyskano przez to pewną stabilizację rumowiska, poprawę spływu wielkich wód,
lecz w żadnym stopniu nie zdołano zapobiec klęskom powodzi. Pozostawienie rzeki
na odcinku od Strumienia do Drogomyśla w stanie nieuregulowanym, doprowadziło
do obniżenia dna rzeki powyżej Drogomyśla i kosztowne budowle regulacyjne na
wielu odcinkach zawisły w powietrzu, ulegając powolnemu niszczeniu. Jednocześnie
położony o kilkadziesiąt kilometrów na północ Górnośląski Okręg Przemysłowy odczuwał brak wody, który przy ciągłej rozbudowie istniejących i budowie nowych zakładów przemysłowych, zaczął przybierać katastrofalne rozmiary.
Po odzyskaniu niepodległości i usunięciu szkód wojennych, już w 1947 r. na polecenie Ministerstwa Komunikacji, któremu wówczas podlegała administracja Dróg
Wodnych, Dyrekcja Okręgowa Dróg Wodnych w Krakowie rozpoczęła przy udziale
Państwowego Instytutu Geologicznego i innych zainteresowanych instytucji studia
nad możliwością budowy zapory i zbiornika retencyjnego na Wiśle pod Goczałkowicami.
69
Gmina Goczałkowice-Zdrój - podmioty
Zbiornik powstał przez przegrodzenie doliny Małej Wisły czołową zaporą ziemną oraz ograniczenie zalewu zaporą boczną w rejonie miejscowości Chybie i Strumień. Technicznie i ekonomicznie uzasadnionym miejscem do przegrodzenia doliny był przekrój w km 43+092 Małej Wisły – wg dotychczasowej dokumentacji (km
35+888 – wg dokumentacji budowy zbiornika, km 42+800 – wg podziału hydrograficznego Polski).
2. Podstawowe zadania Zbiornika Goczałkowice
Zbiornik Goczałkowice jest zbiornikiem wielozadaniowym, a wśród najistotniejszych zadań zbiornika wymienić należy zaopatrzenie w wodę aglomeracji śląskiej, ochrona przeciwpowodziowa terenów poniżej zapory Goczałkowice w okresie powodzi, wyrównanie odpływów niżówkowych w okresie suszy, gospodarka
rybacka, ochrona przyrody i rekreacja.
Wielozadaniowa funkcja zbiornika powoduje konieczność pogodzenia ze
sobą sprzecznych często interesów. W związku z zaopatrzeniem w wodę istotne
jest utrzymanie wysokiego poziomu piętrzenia dla zapewnienia odpowiedniej
jakości i ilości ujmowanej wody. Dla celów przeciwpowodziowych korzystne jest
utrzymywanie znaczącej rezerwy powodziowej, a więc jak najniższego poziomu
piętrzenia. Uwzględniając potrzebę wyrównania odpływów niżówkowych należy
zgromadzić zapas wody, by w okresie suszy odpowiednio nim dysponować.
Gospodarka wodą na zbiorniku wymaga więc okresowych zmian poziomu
piętrzenia, w zależności od aktualnych potrzeb, nawet rzędu kilku metrów. Jest to
działanie niekorzystne z punktu widzenia gospodarki rybackiej oraz ochrony
przyrody, gdzie istotne jest zachowanie stałych warunków dla chronionych siedlisk przyrodniczych i gatunkowych. Konieczny jest zatem kompromis i godzenie
rozbieżnych często wymogów dla zapewnienia bieżących potrzeb zaopatrzenia
w wodę do picia aglomeracji śląskiej, jak również ochrony siedlisk ptaków oraz
tarlisk ryb drapieżnych.
3. Zaopatrzenie w wodę
Zaopatrzenie w wodę jest podstawowym zadaniem zbiornika Goczałkowice,
z którego korzysta aglomeracja katowicka i rybnicka. W oparciu o ujmowaną
wodę ze zbiornika pracują Stacje Uzdatniania Wody Goczałkowice i Strumień. Wodociąg grupowy Górnośląskiego Przedsiębiorstwa Wodociągów S.A. w Katowi70
cach obejmuje swym zasięgiem obszar GOP, ROW i rejon Jaworzna o łącznej powierzchni około 4 300 km2. Dostarcza wodę do 66 gmin województwa śląskiego
i 3 gmin województwa małopolskiego. Z wodociągu tego korzysta około 3,4 mln
mieszkańców. Górnośląskie Przedsiębiorstwo Wodociągów S.A. w Katowicach
eksploatuje obecnie 11 stacji uzdatniania wody, z czego 7 bazuje na ujęciach wód
powierzchniowych, a 4 korzysta z ujęć podziemnych.
Ujęcia wód powierzchniowych są podstawowym źródłem zasilania wodociągu grupowego i stanowią 80% całości produkcji. Wody powierzchniowe przesyłane są do stacji uzdatniania w Goczałkowicach, Strumieniu, Czańcu i Dziećkowicach, których produkcja stanowi 86 % ujmowanej wody z ujęć położonych
w zlewniach Małej Wisły, Soły i Skawy. Zakład Produkcji Wody Czaniec, Goczałkowice oraz Strumień tworzą system wodociągowy „GO-CZA” polegający na współpracy ujęć pobierających wodę ze zbiornika na Małej Wiśle z ujęciami wody na
zbiorniku w Czańcu na Kaskadzie Soły. Zakład Produkcji Wody Dziećkowice pobiera wodę z bezodpływowego zbiornika Dziećkowice zasilanego w wodę z rzek
Soły i Skawy przez system pompowni i rurociągów przesyłowych. Woda ze zbiornika Goczałkowice jest ujmowana w ilości ściśle zależnej od bieżących potrzeb.
Największy odnotowany pobór wody miał miejsce w roku 1992 roku i wynosił 7 m3s-1.
Obecnie w wyniku zmniejszenia zapotrzebowania ilość ujmowanej wody wynosi
od 1,5 do 3,0 m3s-1.
4. Ochrona przed powodzią i skutkami suszy
Zbiornik Goczałkowice ma na celu zaopatrzenia w wodę okręgu górnośląskiego,
a także ochronę przeciwpowodziową okolicznych gmin zlokalizowanych w dolinie
Małej Wisły. Od kilku lat w związku ze wzrostem zagrożenia powodzią terenów poniżej zbiornika (niezmodernizowane w całości wały przeciwpowodziowe, szkody
górnicze, mało drożne koryta), administrator zbiornika zmuszony jest do utrzymywania zwiększonej rezerwy przeciwpowodziowej. Czasowo obniżono rzędną normalnego piętrzenia w zbiorniku z 255,50 m n.p.m. do 254,50 m n.p.m. zwiększając
rezerwę powodziową z 43,18 hm3 do 70,28 hm3. Obecnie zadania ochrony przeciwpowodziowej i komunalne zbiornika są równoważne. W maju 2010 r. zbiornik zredukował kulminację fali powodziowej z 544 m3s-1 do 224 m3s-1.
Istotną funkcją, jaką spełnia zbiornik jest zwiększenie przepływów w okresie
suszy. Zjawisko to uwidoczniło się latem 2003 r. W okresie kilku miesięcy pomimo
71
znikomego dopływu do zbiornika przez cały okres letniej suszy koryto Małej Wisły
było zasilane stałym odpływem ze zbiornika w wysokości 0,6 m3s-1, pozwalającym na utrzymanie życia w ekosystemie wodnym poniżej zapory (rzeka Mała Wisła oraz stawy rybackie).
5. Gospodarka rybacka
Ważnym zadaniem zbiornika jest gospodarka rybacka, którą należy traktować,
jako pierwszy etap biologicznego uzdatniania wód systemu wodociągowego. Od
początku eksploatacji zbiornika utworzono Gospodarstwo Rybackie, które dokonuje corocznych zarybień i odłowów. Stosowana biomanipulacja poprzez zarybianie i odłowy ma na celu ograniczenie ilości fitoplanktonu i w efekcie zmniejszenie trofii zbiornika. Zbiornik zarybiany jest rybami drapieżnymi (szczupak, sandacz, węgorz), które traktowane są jako naturalni sprzymierzeńcy w procesie
wstępnego uzdatniania wody w zbiorniku. Odławiane są natomiast ryby zwykle
żerujące na dnie (karpiowate, leszcz, drobnica biała).
Prawidłowo prowadzona i zorganizowana gospodarka rybacka na zbiorniku
daje wymierne korzyści, bowiem obserwowana jest sukcesywna poprawa jakości
wody w zbiorniku, jak i kondycji odławianych ryb. Wody zbiornika przez dziesięciolecia były zamknięte dla rekreacji i sportów wodnych. Wyjątek stanowił amatorski połów ryb, czyli wędkarstwo. Dla wędkarzy dostępne są północne brzegi
przez okres całego sezonu wędkarskiego, tereny poniżej i powyżej zbiornika oraz
linia brzegowa od strony południowej, łącznie około 30 km linii brzegowej. Tereny
od południowej strony zbiornika na odcinku pomiędzy przepompowniami Zarzecze i Frelichów dostępne są dla wędkujących po 15 sierpnia tzn. po lęgach ptaków.
Do 2004 r. gospodarka rybacka na zbiorniku prowadzona była na podstawie
operatu rybackiego oraz pozwolenia wodno-prawnego wydanego przez Wojewodę Śląskiego. Ze względu na wodociągowy charakter zbiornika, liczba wydawanych pozwoleń na wędkowanie była i jest nadal ściśle limitowana: do roku
1997 wynosiła rocznie 800, a w ostatnich latach - wychodząc z założenia, że wędkarstwo powinno wspierać regulacyjny charakter gospodarki rybackiej - liczbę
zezwoleń zwiększono do 3000 rocznie, wprowadzając jednocześnie stosowny regulamin połowów. Zezwala się na wędkowanie wyłącznie z brzegu, obowiązuje
zakaz stosowania zanęt oraz dzienny limit odłowu ryb drapieżnych, natomiast
72
odłów gatunków mało cennych pozostawiono bez żadnych ograniczeń. Obszary,
na których ze względu na występowanie rzadkich ptaków przebywanie wędkarzy
byłoby niewskazane zostały na wniosek ornitologów wyłączone z użytkowania
rybackiego. Paradoksalnie, chociaż Górnośląskie Przedsiębiorstwo Wodociągów
S.A. jest właścicielem zbiornika i ponosi wszystkie koszty związane z utrzymaniem tych obiektów, to zgodnie z ustawą Prawo wodne, nie jest właścicielem
wody, którą piętrzy zbiornik. Zgodnie z art. 13 ust. 1. Ustawy o Rybactwie Śródlądowym ryby oraz inne organizmy żyjące w wodzie stanowią jej pożytki, do pobierania których jest uprawniony właściciel wody. W kwestii gospodarki wodnej
w terenie, Skarb Państwa reprezentują z reguły regionalne zarządy gospodarki
wodnej. Na mocy ustawy Prawo wodne z 2001 r., w 2004 r. Dyrektor Regionalnego
Zarządu Gospodarki Wodnej w Gliwicach ogłosił konkurs na oddanie w użytkowanie rybackie m.in. obwodów rybackich ustanowionych na zbiornikach Goczałkowice i Kozłowa Góra. Tym samym wieloletnie pozwolenia wodno-prawne
z mocy prawa straciły ważność. Prawo zezwalało na uczestnictwo w konkursie
praktycznie każdemu zainteresowanemu prowadzeniem gospodarki rybackiej na
zbiorniku. Opłaty za użytkowanie obwodu rybackiego na własnym zbiorniku Górnośląskie Przedsiębiorstwo Wodociągów S.A. płaci corocznie na mocy aktu notarialnego Dyrektorowi Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w Gliwicach.
Konieczność uczestnictwa administratora zbiornika w konkursie na oddanie obwodu rybackiego Goczałkowice, gdzie kryterium wyboru uprawnionego do rybactwa była wielkość zarybienia, spowodowało, że w sposób znaczący wzrosły
koszty zarybień na zbiorniku. Aby zrekompensować te, nie do końca uzasadnione
nakłady, podjęto decyzję o zwiększeniu liczby sprzedawanych kart.
6. Ograniczona forma rekreacji
Wody zbiornika były zamknięte dla rekreacji i sportów wodnych od 1984 r.,
poza amatorskim połowem ryb. Zbiornik Goczałkowicki jest akwenem płytkim
i dla potencjalnego użytkownika nieznającego zmiennych warunków, ani batymetrii zbiornika bardzo niebezpiecznym. Średnia głębokość zbiornika przy normalnym poziomie piętrzenia wynosi 5,5 m jednak na znacznej powierzchni nie
przekracza 2 m. Mała głębokość oraz duże rozmiary zbiornika stwarzają niezwykle dogodne warunki dla tworzenia się dużych fal o wysokości niespotykanej na
innych jeziorach południowej Polski. Brak naturalnych, osłoniętych zatok i por73
tów, gdzie można się schronić w razie trudnych warunków jest niezwykle niebezpieczne dla niedoświadczonych żeglarzy. W 2010 r. wykonano nowe mapy batymetryczne dna zbiornika, jak również oznaczono bojami kardynalnymi obszar
zbiornika gdzie żeglowanie jest bezpieczne. W sierpniu 2010 r. reaktywowano
port jachtowy w Wiśle Wielkiej, gdzie rolę gospodarza mariny na podstawie umowy z administratorem zbiornika przyjęło na siebie Polskie Towarzystwo Turystyczno Krajoznawcze w Pszczynie.
Rozporządzenie nr 2/2010 Dyrektora Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w Gliwicach z dnia 17 czerwca 2010 r. w sprawie ustanowienia strefy ochronnej ujęcia wód powierzchniowych Goczałkowice, powiat pszczyński, województwo śląskie, przewiduje ograniczoną formę rekreacji na zbiorniku.
7. Analiza historycznych powodzi na Zbiorniku Goczałkowice ogólne dane o powodzi
Powodzie należą do klęsk żywiołowych, które w naszej strefie klimatycznej
przynoszą ogromne straty, są niebezpieczne dla życia i zdrowia ludzi zamieszkałych lub przebywających w strefie zagrożenia. W hydrologii, z uwagi na zasięg
czasowo-przestrzenny zjawiska rozróżniano pojęcie powodzi od wezbrania.
Wezbranie jest zjawiskiem naturalnym, losowym, spowodowanym gwałtownym
topnieniem śniegów, zlodzeniem rzek, nawalnymi deszczami, krótkotrwałymi burzami.
Nie można ściśle określić czasu, miejsca i wielkości oraz rozmiarów jego wystąpienia.
Powodzią zaś jest takie wezbranie, podczas którego woda po przekroczeniu
stanu brzegowego lub poziomu korony wałów ochronnych zalewa doliny rzeczne lub tereny depresyjne, a przez to powoduje zniszczenia i z tym związane straty
finansowe oraz pozaekonomiczne (społeczne, moralne itp.).
Ochrona przed powodzią wymaga znajomości praw przyrody, prognozowania
zjawisk meteorologicznych i hydrologicznych, powiązania tych zjawisk z zagadnieniami ekonomicznymi oraz dużej praktycznej wiedzy i doświadczenia w zakresie inżynierii i gospodarki wodnej.
Działania ochronne polegają na takim przygotowaniu organizacyjno-technicznym, aby maksymalnie złagodzić skutki spływu wód powodziowych. Całkowita eliminacja zagrożenia powodziowego jest niemożliwa.
Urządzeniami wodnymi i różnego rodzaju działaniami ograniczającymi skutki
powodzi są przede wszystkim: zbiorniki retencyjne magazynujące nadmierny
74
spływ wód, poldery oraz lokalna retencja przeciwpowodziowa poprzez wykorzystanie terenów na zawalu rzek (starorzeczy), suche zbiorniki przeciwpowodziowe,
obwałowania, regulacje rzek i potoków górskich, kanały ulgi - na terenach większych aglomeracji miejskich.
Niektóre z tych urządzeń, jak obwałowania, projektuje się jako budowle okresowo piętrzące wodę, stąd przy utrzymywaniu się długotrwałych bardzo wysokich stanów wód w rzekach, narażone są na częstsze uszkodzenia (przecieki, rozmycia itp.). Urządzenia wodne chroniące przed powodziami projektowane są na
określone przepływy maksymalne. W wypadku ich przekroczenia mamy do czynienia na ogól z katastrofą budowlaną.
Występujące dziś ryzyko powodzi jest ceną za zabudowę terenów położonych
w sąsiedztwie koryt rzecznych i użytkowanie atrakcyjnych pod wieloma względami
dolin rzecznych i obszarów przybrzeżnych. Kluczem do ograniczenia klęsk powodziowych może okazać się nie tylko techniczna zabudowa zlewni i koryta, ale również
planowa zmiana użytkowania terenów zalewowych, która jest niezbędna w wielu
krajach, w tym w Polsce, gdzie około 2 mln ha zagrożonych jest powodziami.
Istotne znaczenie w ochronie przeciwpowodziowej dolin rzecznych mają
duże, wielozadaniowe zbiorniki retencyjne. Powodzie opadowe występują na terenie całej Polski, najczęściej od maja do lipca, a także w ostatnich latach w sierpniu i wrześniu. Ich zasięg i gwałtowność przebiegu zależą od charakteru deszczu,
czasu jego trwania, stopnia uwilgotnienia zlewni w momencie wystąpienia opadu i warunków fizjograficznych zlewni.
Z uwagi na charakter deszczu powodzie te można podzielić na powodzie wywołane deszczami: nawalnymi, frontalnymi i rozlewnymi. Powodzie wywołane
deszczami nawalnymi, bardzo gwałtownymi lecz krótko trwającymi i posiadającymi niewielki zasięg terytorialny, powodują znaczne straty ze względu na szybki
i trudny do przewidzenia przybór wody. Powodzie spowodowane opadami frontalnymi posiadają podobny przebieg lecz znacznie większy zasięg terytorialny.
Powodzie wywołane deszczami rozlewnymi występują w terenach nizinnych oraz
górskich, gdzie tworzeniu się wezbrań pod wpływem długotrwałych deszczy
sprzyja układ geograficzny. Zasięg terytorialny tych powodzi jest największy
i może obejmować całe dorzecze - tak było w lipcu 1997 r. i maju 2010 r.
75
8. Utworzone lub ustanowione formy ochrony przyrody
Cała powierzchnia Zbiornika Goczałkowice stanowi obszar chroniony ustanowiony na podstawie Dyrektywy Unii Europejskiej 79/409/EWG z 2 kwietnia 1979 r. ,
o ochronie dziko żyjących ptaków (Directive on the Conservation of Wild Birds),
tzw. Dyrektywy Ptasiej. Dyrektywa ta zobowiązuje kraje członkowskie do identyfikacji i ochrony miejsc ważnych dla ptaków. Razem z późniejszą Dyrektywą
92/43/EWG w sprawie ochrony siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory,
zwaną Dyrektywą Siedliskową, stanowi podstawę europejskiego systemu ochrony przyrody. Tereny wskazane na mocy obu dyrektyw tworzą ogólnoeuropejską
sieć obszarów chronionych Natura 2000. Obszar Natura 2000 o nazwie „Dolina
Górnej Wisty” (kod obszaru PLB240001), został ustanowiony na mocy Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 21 lipca 2004 r., w sprawie obszarów specjalnej
ochrony ptaków Natura 2000 (Dz. U. Nr 229, poz. 2313) i na podstawie art. 28 ust.
1 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. Nr 92, poz. 880).
Ochrona wód według ustawy z dnia 27.04.2001 r. Prawo ochrony środowiska
(Dz.U. Nr 62, poz. 627 z późniejszymi zmianami) polega na zapewnieniu ich jak
najlepszej jakości, w tym utrzymywanie ilości wody na poziomie zapewniającym
ochronę równowagi biologicznej.
Wody podziemne i obszary ich zasilania podlegają ochronie polegającej
w szczególności na:
a) zmniejszaniu ryzyka zanieczyszczenia tych wód poprzez ograniczenie
oddziaływania na obszary ich zasilania,
b) utrzymywaniu równowagi zasobów tych wód.
Ustawa Prawo wodne z dnia 18 lipca 2001 r. (Dz.U. Nr.115, poz.1229) przewiduje w celu zapewnienia odpowiedniej jakości wody ujmowanej do zaopatrzenia
ludności w wodę przeznaczoną do spożycia oraz zaopatrzenia zakładów wymagających wody wysokiej jakości, a także ze względu na ochronę zasobów wodnych – możliwość ustanowienia stref ochronnych ujęć wody oraz obszarów
ochronnych zbiorników wód śródlądowych.
9. Strefy ochrony sanitarnej zbiornika
Zbiornik retencyjny w Goczałkowicach wraz z ujęciami w Goczałkowicach
i Strumieniu został objęty ochroną jeszcze przed oddaniem do eksploatacji, w
76
1954 r. Decyzją Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Stalinogrodzie (Katowicach) z dnia 29 lipca 1954 r. Nr DW 14 -14/2/54 r. został ustalony obszar
ochronny dla zakładów wodociągowych „Strumień” w Strumieniu i „Goczałkowice” w Goczałkowicach. Celem ustanowionego obszaru ochronnego była ochrona
ww. ujęć przed zanieczyszczeniem i zmniejszeniem ich wydajności. Obszarem
ochronnym objęte zostały tereny w granicach zlewni Małej Wisły do przekroju
zapory w Goczałkowicach, część zlewni potoków Iłownicy, Jasienicy i Wapienicy
(z których planowano ujmować wodę dla zasilania Zbiornika Goczałkowice) oraz
niektóre miejscowości położone po północnej i południowej stronie zbiornika
Goczałkowice.
W granicach tego obszaru wydzielono strefę zakazów obejmującą ujęcia wody
Strumień i Goczałkowice. Według obecnych przepisów odpowiadała ona strefie
ochrony bezpośredniej.
W 2010 r. na zlecenie administratora zbiornika, Instytut Podstaw Inżynierii Środowiska Polskiej Akademii Nauk w Zabrzu opracował Projekt Strefy Ochronnej
Ujęcia Wody w Goczałkowicach. W oparciu o to opracowanie, Dyrektor Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w Gliwicach z dniu 17 czerwca 2010 r. wydał
Rozporządzenie nr 2/2010 w sprawie ustanowienia strefy ochronnej ujęcia wód
powierzchniowych Goczałkowice, powiat pszczyński, województwo śląskie.
Andrzej Siudy - Kierownik zbiornika
Górnośląskie Przedsiębiorstwo Wodociągów S.A.
77
Fot. Andrzej Siudy
78
Wzburzone wody Jeziora Goczałkowickiego
Rybacy na spokojnych wodach Jeziora Goczałkowickiego
79
80
81
82
Gmina
Pawłowice
Gmina Pawłowice
Spokojna, wiejska atmosfera, a równocześnie szybki i łatwy dostęp do wszelkich usług oraz udogodnień oferowanych przez współczesną rzeczywistość - to
główne atuty Pawłowic.
Gmina leży na Wyżynie Śląskiej, w południowo – wschodniej części Kotliny Raciborsko – Oświęcimskiej. Administracyjnie należy do powiatu pszczyńskiego,
składa się z 7 sołectw: Golasowic, Jarząbkowic, Krzyżowic, Pawłowic, Pielgrzymowic, Pniówka i Warszowic. Na ponad 75 km2 powierzchni mieszka blisko 18 tysięcy
osób, z czego prawie 10 tysięcy w samych Pawłowicach - największym z sołectw. Na
terenie gminy znajduje się również osiedle mieszkaniowe wybudowane w latach
80-tych.
Walorem gminy jest dogodna lokalizacja przy trasie Katowice – Wisła, w pobliżu
granicy polsko-czeskiej, z ważnym przejściem w Cieszynie. Środkowa i północna
część gminy to tereny przeznaczone głównie na działalność przemysłową i usługową. Tutaj zlokalizowany jest największy zakład produkcyjny – Kopalnia Węgla
Kamiennego „Pniówek” oraz Katowicka Specjalna Strefa Ekonomiczna. Natomiast
pagórkowata część południowa, obfitująca w lasy i stawy hodowlane, to doskonałe
miejsce dla rozwoju budownictwa jednorodzinnego oraz agroturystyki. Gmina
Pawłowice to miejsce, w którym dobrze się pracuje, odpoczywa i mieszka.
Staw na tle kopalni w Pawłowicach. Fot. arch. UG
84
Gmina Pawłowice
Atrakcje turystyczne, sport i kultura
Pierwsza wzmianka o Pawłowicach pochodzi z XIII wieku. Świadectwem minionych czasów są zabytki, z których najcenniejsze to m. in. pochodzący z XVI wieku
kościół św. Jana Chrzciciela w Pawłowicach, drewniany kościół św. Katarzyny w Pielgrzymowicach z 1746 r. położony na szlaku architektury drewnianej (z organami, na
których niegdyś grywał Karol Miarka), osiemnastowieczne słupy graniczne ustawione na byłej granicy prusko – austriackiej w Pawłowicach i Pielgrzymowicach.
Szczególnego uroku krajobrazowi dodają liczne kapliczki i krzyże przydrożne. Przez
gminę biegnie również Szlak Ewakuacji Więźniów Oświęcimskich.
Gospodarstwa agroturystyczne oferują wszystkim chętnym nocleg i smaczną
kuchnię oraz wiele dodatkowych atrakcji: jazdę konną, łowienie ryb czy przejażdżki
bryczką. Położone z dala od ruchliwych ulic, gwarantują udany wypoczynek i relaks.
O przyjezdnych gości dba również hotel z restauracją w centrum Pawłowic oraz liczne lokale gastronomiczne. Zwolennicy aktywnego wypoczynku mogą skorzystać
z 66 kilometrów ścieżek rowerowych, które w większości prowadzą lasami, wzdłuż
malowniczych pól i stawów. Każda z tras ma swoją nazwę i jest oznaczona konkretnym kolorem: Trakt Reitzensteinów – czerwonym, Trakt Czarnego Skarbu – czarnym, Trakt Cesarsko – Pruski – zielonym, Trakt Książęcy – żółtym. Poza tym, przez
gminę prowadzi trasa łącząca Pawłowice z Pszczyną – tzw. Plessówka – w kolorze
niebieskim oraz Trakt Żorski w kolorze żółtym.
Hala sportowa. Fot. arch. UG
85
Gmina Pawłowice
Nowoczesna hala sportowa ze ścianką do wspinaczki, kompleks pełnowymiarowych boisk, pływalnia kryta „Wodny Raj” oraz boiska we wszystkich sołectwach sprzyjają rozwojowi sportu i rekreacji. Największą sportową atrakcją jest „Wodny Raj” z prawie siedemdziesięciometrową zjeżdżalnią, jacuzzi i dwoma basenami. Obiekt ten
przyciąga do Pawłowic nie tylko mieszkańców gminy, ale również przyjezdnych, niekiedy z bardzo odległych zakątków województwa śląskiego. Dzięki istnieniu odpowiedniego zaplecza, organizuje się tutaj wiele imprez o zasięgu lokalnym, ogólnopolskim i międzynarodowym.
Pływalnia „Wodny Raj”. Fot. arch. UG
Animacją życia kulturalnego zajmuje się Gminny Ośrodek Kultury, skupiający ponad 20 zespołów i kółek zainteresowań. Pod okiem instruktorów dzieci, młodzież i dorośli uczestniczą w zajęciach wokalnych, plastycznych, teatralnych, tanecznych, ceramicznych. Na uwagę zasługują zajęcia z rytmiki dla dzieci połączone z nauką angielskiego. GOK dysponuje salą widowiskową na 200 osób, dwoma świetlicami, pracownią plastyczną, modelarską, ceramiczną, salą prób dla zespołów rockowych. Jest wydawcą lokalnej gazety – dwutygodnika „Racje Gminne”.
Funkcje lokalnych domów kultury pełnią strażnice, a inicjatorem wielu imprez kulturalnych jest Stowarzyszenie Kulturalno – Społeczne im. Karola Miarki z Pielgrzymowic, wybitnego Polaka i Ślązaka, który urodził się właśnie w Pielgrzymowicach.
86
Gmina Pawłowice
Swoistym centrum informacyjno – multimedialnym jest Gminna Biblioteka
Publiczna, z pięcioma w pełni wyposażonymi stanowiskami komputerowymi, dostępem do internetu i czytelnią.
Ochrona środowiska
Zadbany krajobraz jest podstawą turystycznej atrakcyjności regionu, dlatego w działaniach inwestycyjnych duży nacisk kładziony jest na ochronę
środowiska. Poprzecinane licznymi stawami lasy, łąki i pola
uprawne tworzą szczególnie
malowniczy krajobraz. Aby bogactwa naturalne zachować
dla przyszłych pokoleń, już
teraz dba się o otoczenie. Segregacja odpadów, budowa
kanalizacji sanitarnej i likwidacja niskiej emisji to najważniejsze działania zapobiegające dewastacji środowiska
naturalnego. Trwa budowa
kanalizacji sanitarnej, z której
Fontanna w Pawłowicach. Fot. arch. UG
korzysta już ponad 85% mieszkańców. Zainwestowano również we własne ujęcie wody wraz ze stacją uzdatniania
w Golasowicach. Dzięki temu prawie 20 % mieszkańców ma dostęp do lepszej jakościowo wody. W 1998 r. rozpoczęto dopłaty do pieców ekologicznych, a duże
obiekty użyteczności publicznej (centrum sportowe, dom kultury, urząd) korzystają z nadwyżki energetycznej pochodzącej z kopalni. Rozpoczęto także uciepłownienie całego centrum Pawłowic, obniżając w ten sposób zanieczyszczenie
powietrza niską emisją. Od 10 lat w gminie prowadzona jest efektywna segregacja odpadów.
87
Gmina Pawłowice
Przedsiębiorczość
Rozwinięta infrastruktura techniczna i dogodna lokalizacja sprawiają, że miejscowość jest interesującą alternatywą dla inwestorów i przedsiębiorców. Potencjał gospodarczy tworzy ponad 1000 firm i przedsiębiorstw. KWK „Pniówek”, największy pracodawca w gminie, zatrudnia ponad 5 tys. osób. W specjalnej strefie
ekonomicznej, w granicach gminy, funkcjonują 3 duże zakłady: JBG- 2 produkujący urządzenia chłodnicze i wentylacyjne, LAKMA Strefa Sp. z o.o. produkujący
chemiczne środki czyszczące oraz NKT Cables – producent kabli. W Pawłowicach
działa również mleczarnia, którą założono jeszcze w latach dwudziestych. Funkcjonowanie wielu firm czy warsztatów rzemieślniczych, np. piekarni, stolarni jest
wynikiem wieloletnich, rodzinnych tradycji. Dobrze rozwijająca się mała i średnia
przedsiębiorczość pociąga za sobą rozwój osadnictwa. Do wzrostu gospodarczego przyczyniają się także inwestycje realizowane przez gminę. Co roku wydaje się
na nie blisko 50 % budżetu. Na wysokim poziomie znajduje się coraz bardziej wyspecjalizowane rolnictwo. W hodowli dominuje trzoda chlewna, bydło i drób. Cechą charakterystyczną krajobrazu są stawy hodowlane. Gospodarstwa rybne zajmują aż 300 ha powierzchni. Rozpowszechniona jest hodowla karpia, ale również
pstrąga, szczupaka oraz suma afrykańskiego.
Opracowanie: Biuro Promocji Urzędu Gminy w Pawłowicach
Kontakt:
Urząd Gminy Pawłowice
ul. Zjednoczenia 60
43–250 Pawłowice
tel. 32 / 475 63 00
fax 32/ 475 63 01
www.pawlowice.pl
88
Podmioty rybackie gminy Pawłowice
Tomasz Król
ul. Jasna 7
43-252 Pielgrzymowice,
tel. 32/ 472 31 92
kom. 502 346 700
www.pielgrzymowice.pl
Oferta:
hodowla i sprzedaż karpia.
Staw hodowlany. Fot. EM
Czysta woda i tradycyjny
sposób hodowli gwarantują doskonały smak ryb, zwłaszcza na świątecznym stole. Ryby te mają doskonałą renomę i wieloletnią tradycję. Hodowcom oferuje się
najlepszy materiał obsadowy i gwarantowane efekty.
Hodowla suma afrykańskiego
Marek Król
ul. Jasna 10
43-252 Pielgrzymowice,
tel. 32/ 472 31 94
kom. 502 346 708
www.pielgrzymowice.pl
Oferta:
hodowla i sprzedaż suma
afrykańskiego.
Sumy afrykańskie. Fot. arch. UG
Działalność prowadzona jest od 2003 roku.
Sprzedaż odbywa się w systemie hurtowym (potwierdzenie zamówienia z min.
2-dniowym wyprzedzeniem) i detalicznym. Można nabyć ryby żywe, tusze i wędzone (sprzedaż całoroczna).
Ryba ta ma śladowe ilości ości i małą zawartość tłuszczu. W smaku przypomina
węgorza. Idealnie nadaje się do smażenia, pieczenia i grilowania.
89
Gmina Pawłowice - podmioty rybackie
Adela i Bronisław Chmiel
ul. Słowackiego 9
43-252 Golasowice
tel. 32/ 472 32 20
kom. 506 167 304
Oferta:
hodowla i sprzedaż: karpia,
amura, suma europejskiego,
tołpygi, szczupaka i lina.
Jeden ze stawów hodowlanych. Fot. EM
Sprzedaż odbywa się w systemie detalicznym i hurtowym, po wcześniejszym
złożeniu zamówienia. Sprzedaż przedświąteczna prowadzona jest od października.
Powierzchnia stawów wynosi 4,5 ha. Stawy zasilane są wodami źródlanymi,
a ryby karmione w sposób naturalny. Gospodarstwo rybackie posiada certyfikaty
Instytutu Rybactwa Śródlądowego.
Anna i Emil Holesz
ul. Słowackiego 3
43-252 Golasowice
kom. 692 202 094
Oferta:
sezonowa sprzedaż karpia w okresie od września do grudnia w ilości 8-9 ton.
Irena i Stanisław Czakon
ul. Daszyńskiego 6
43-252 Pielgrzymowice
tel. 32/ 472 31 35
Oferta:
hodowla i sprzedaż karpia, po wcześniejszym, telefonicznym zgłoszeniu zamówienia.
90
Piotr Kawik
ul. Brzezińska 10 a
kom. 798 444 988
Oferta:
Sprzedaż detaliczna na miejscu.
Maria i Romuald Brandys
ul. Wyzwolenia 53
43-250 Pawłowice
Oferta:
hodowla i sprzedaż karpia, po wcześniejszym zgłoszeniu zamówienia.
Bogusław Wacławik
ul. Sosnowa 2
tel. 32/ 472 94 13
Oferta:
hodowla i sprzedaż (hurtowa i detaliczna)
ciągła - całoroczna: karpia i pstrąga.
Sprzedaż obsady zarybieniowej karpia,
po wcześniejszym uzgodnieniu telefonicznym.
Sezonowo sprzedaż: amura, tołpygi,
suma europejskiego i szczupaka.
Można też tutaj nabyć ryby wędzone.
Gospodarstwo obejmuje stawy o pow. 7 ha.
Bogusław Wacławik prezentuje swoje pstrągi. Fot. UG Pawłowice
91
Agroturystyka
Barbara Wacławik
ul. Sosnowa 2
tel. 32/ 472 94 13
kom. 504 689 995
Oferta:
Goście mogą przygotować dla siebie posiłki,
Agroturystyka nad łowiskiem. Fot. EM
albo skorzystać z grila lub
rozpalić ognisko. Zbudowana została też specjalna wiata, więc niesprzyjająca pogoda nie jest przeszkodą w organizacji wspólnej biesiady. Organizowane są tutaj
różnego rodzaju imprezy okolicznościowe i integracyjne.
Dla dzieci przygotowano plac zabaw. Goście mogą też przyjechać ze swoimi
zwierzętami domowymi, ale ważne jest, aby każdy sprzątał po swoim pupilu i pilnował go, aby nie przeszkadzał innym osobom. Podkreślenia wymaga fakt, że w 2002
r. gospodarstwo zajęło III miejsce w wojewódzkim konkursie „Zielone Lato”.
Gospodarstwo Rybackie Penkala
Zofia i Grzegorz Penkala
ul. Cieszyńska 10
tel. 32/ 472 30 90
tel. 32/ 472 94 90
kom. 660 690 523
kom. 602 883 021
Oferta rybacka:
Oferta agroturystyczna:
Miłośnicy przyrody i wypoczynku na łonie natury, z pewnością będą usatysfakcjonowani ofertą tego gospodarstwa. Zlokalizowane jest ono w dolince, w sąsiedztwie 4 stawów, otoczonych lasem, a piękna okolica pełna jest różnego rodzaju atrakcji.
92
Gospodarstwo Rybackie Penkala, Fot. arch. UG Pawłowice
Do dyspozycji gości jest teren posesji zajmujący ok. 3 ha, na którym znajdują się
budynek z pokojami noclegowymi i salą bankietową, drewniany domek, wiata biesiadna, plac zabaw dla dzieci, piaskownica, stawy, łąki, stajnia dla koni i parking.
Gospodarze oferują 6 pokoi, w tym: 4 pokoje 4-osobowe, 2 pokoje 6-osobowe
z możliwością dostawki. Wszystkie pokoje wyposażone są w łazienki i TV. Obiekt jest
przygotowany do pobytu osób niepełnosprawnych. Można także zamówić drewniany domek na 7 osób z możliwością dostawki, z łazienką, TV, lodówką i aneksem
kuchennym. Na miejscu można też skorzystać z całodziennego wyżywienia.
Można tutaj zorganizować imprezy okolicznościowe, biesiadne, a nawet szkolenia i spotkania integracyjne. Przyjmowane są też wycieczki szkolne. Obszerna wiata
pomieści ponad 100 osób. W niej organizowane są biesiady i spotkania integracyjne, położona jest ona w otoczeniu przyrody, co pozwala na zachowanie swobody
i uniknięcie ingerencji osób z zewnątrz. Właściciele zajmują się kompleksowym
przygotowaniem imprez.
Ponadto w sali bankietowej na ok. 40 osób, organizowanych jest wiele imprez okolicznościowych typu: komunie, urodziny i inne rodzinne spotkania oraz szkolenia.
93
Niewątpliwie najpiękniejszą ozdobą gospodarstwa są konie, a są to angloaraby i kucyki. Właściciele proponują naukę jazdy konnej dla dorosłych
i dzieci. Dla osób doświadczonych istnieje możliwość
jazdy wierzchem w terenie.
Z kolei dla mniej odważAgroturystyka Penkala. Fot. EM
nych przygotowano alternatywnie niebywałą gratkę - przejażdżkę bryczką po najbliższej okolicy. W zimie,
jeżeli tylko warunki pogodowe temu sprzyjają, organizowane są kuligi, które zawsze dostarczają niezapomnianych wrażeń.
Okolica sprzyja wyprawom rowerowym po gminie Pawłowice. Gospodarstwo
zlokalizowane jest w pobliżu znanych beskidzkich miejscowości. Niedaleko stąd też
do granicy czeskiej bądź słowackiej. Pobyt tutaj może stanowić doskonałą bazę wypadową dla krótkich wycieczek turystyczno-krajoznawczych.
Warto dodać, że w 2004 r., gospodarstwo zajęło III miejsce w kategorii typowego
gospodarstwa rolnego w wojewódzkim konkursie „Zielone lato 2004”.
Wiata biesiadna i plac zabaw przy stawach. Fot. EM
94
Gmina
Strumień
Gmina Strumień
Gmina Strumień jest najbardziej na północ wysuniętą częścią powiatu cieszyńskiego. W jej granicach administracyjnych leży 6 miejscowości: Bąków, Pruchna, Drogomyśl, Strumień, Zabłocie i Zbytków. Ze względu na obecność licznych
stawów i akwenów wodnych gmina jest nazywana „Żabim Krajem”. Mieszka tu
prawie 12,5 tys. mieszkańców, a w samym Strumieniu ponad 3,5 tys. To jedno
z najmniejszych miast województwa śląskiego, z najstarszym Ratuszem na Rynku.
Przez gminę przebiegają dwie ważne drogi: międzynarodowa do przejścia
granicznego w Cieszynie oraz krajowa Katowice – Wisła, popularnie zwana Wiślanką (DK 81). Gmina otoczona jest większymi miastami: Żory, Cieszyn, BielskoBiała, Jastrzębie-Zdrój i Pszczyna.
Strumieński Ratusz. Fot. arch. UM.
Kultura i rekreacja
W niewielkim Strumieniu życie płynie spokojnie, ale nie brakuje ważnych dla
gminy wydarzeń kulturalnych. Prężnie działa Miejsko-Gminny Ośrodek Kultury,
który współpracuje z różnymi organizacjami i stowarzyszeniami działającymi na
terenie gminy. Jedną z większych imprez organizowanych przez MGOK jest „Staromiejska Wiosna”, odbywająca się w pierwszy weekend czerwca. Ale to nie
wszystko. Imprezy odbywają się przez cały rok. Marzec już tradycyjnie jest miesią96
Gmina Strumień
cem kobiet. Przyjeżdżają tu ze swoimi koncertami ogólnopolskie gwiazdy (Czesław Śpiewa, Raz Dwa Trzy, De Mono, Carrantouhill). W kulturalne inicjatywy chętnie włączają się mieszkańcy. To dzięki ich ogromnemu zaangażowaniu mają miejsce liczne spektakle, festiwale czy inne wydarzenia. Wiosną organizowane są pasje wielkanocne, a w grudniu największa w województwie żywa szopka przyciąga
rzesze turystów.
To właśnie ze Strumienia wywodzi się słynna mezzosopranistka liryczna Izabela Kopeć, tu śpiewa chór „Lutnia”, który koncertuje ze Stanisławem Sojką, także
stąd pochodzi Emilia Michalska – poetka i artystka.
Park miejski. Fot. arch. UM.
W Parku Miejskim w Strumieniu zmęczeni turyści i mieszkańcy znajdą ukojenie
w iście nadmorskim klimacie. W parku bowiem znajduje się fontanna solankowa,
w której płynie oryginalna „Solanka” z Zabłocia. Dzięki niej w całym parku panuje
morski klimat, z bardzo wysoką zawartością jodu. Plac zabaw z piaskownicą i plenerowe szachy pomogą odpocząć najmłodszym. W upalne dni można skorzystać
z odkrytego basenu.
Strumień rozwija współpracę z zagranicznymi partnerami zarówno po czeskiej,
jak i słowackiej stronie granicy. Wspólnie realizowane są zarówno duże projekty inwestycyjne np. wraz z województwem żylińskim, jak i projekty kulturalne czy sportowe m.in. z Petrvaldem, Senovem, Dolnimi Domaslavicami i Dolnim Hricovem.
97
Gmina Strumień
Fontanna solankowa. Fot. arch. UM.
Zabytki
Gmina jest bogata w zabytki, które znajdują się nie tylko w mieście, ale również w sołectwach. Drogomyśl może pochwalić się dworem baronów Kaliszów
zbudowanym w barokowo-klasycystycznym stylu, w którym aktualnie znajdują
się Warsztaty Terapii Zajęciowej. W Pruchnej przy głównej drodze do Cieszyna stoi
krzyż pokutny z 1645 r.
W Strumieniu znajduje się m.in. najstarszy w województwie śląskim ratusz
z 1628 r., a w nim galeria „Pod Ratuszem”. Kilkaset metrów dalej stoi barokowe
sanktuarium św. Barbary z 1790 r., naprzeciw którego jest najstarsza na Podbeskidziu cukiernia, obecna „Olanda”. Rynek otoczony jest urokliwymi kamieniczkami
z XVIII i XIX wieku. Na środku stoi pomnik Jezusa Chrystusa z 1886 r.
Opracowanie: Biuro Promocji Urzędu Miejskiego w Strumieniu
Kontakt:
Urząd Miejski w Strumieniu
Rynek 4
43-246 Strumień
tel. 33/ 857 01 42
fax 33/ 857 02 47
www.strumien.pl
98
Podmioty rybackie gminy Strumień
Gospodarstwo Rybackie, łowisko
Piotr Hansel
ul. Spokojna 5, Bąków
43-246 Strumień
kom. 692 877 711
kom. 604 093 821
łowisko: ul Wiślana 12
(tuż przy drodze krajowej nr 81
Katowice – Wisła)
Jeden ze stawów na terenie łowiska. Fot. EM
Oferta:
Gospodarstwo prowadzi całoroczną sprzedaż ryb: karpia, suma afrykańskiego,
amura, pstrąga, szczupaka i tołpygi.
Z własnej hodowli zasilane jest łowisko. Ryby karmione są w sposób naturalny.
W okresie letnim można tam łowić też sumy afrykańskie. Na terenie łowiska funkcjonuje bar gastronomiczny, w którym można napić się kawy, zakupić napoje
chłodzące oraz zjeść posiłek. Na miejscu można wypożyczyć sprzęt wędkarski
oraz zakupić przynęty. Na terenie łowiska można urządzać grila (własny sprzęt),
a dzieci mogą skorzystać z placu zabaw. Na jednym ze zbiorników wodnych wybudowano molo. Dla gości przewidziano bezpłatny parking. Łowisko czynne jest
od 1.04 – 30.12 w godz. 6:00 – 21:00.
Lokal gastronomiczny na terenie łowiska. Fot. EM
99
Gmina Strumień - podmioty rybackie
Leszek Łukosz
Harbutowice 30
43-430 Skoczów
kom. 502 220 777
stawy hodowlane w Pruchnej,
gmina Strumień.
Oferta:
hodowla i sprzedaż: karpia,
szczupaka, amura.
Sprzedaż hurtowa karpia (po
uzgodnieniu) odbywa się sezonowo, w okresie od października
do listopada.
Agroturystyka „Leśny Staw”
Marzanna i Kazimierz Akus
ul. Leśna 10
43-246 Strumień
kom. 601 406 408
Oferta:
w sprzedaży: karp, amur, lin, szczupak, karaś, okoń.
Łowisko. Fot. EM
Do dyspozycji jest też łowisko o powierzchni ok. 1,70 ha. Na miejscu można wypożyczyć sprzęt wędkarski oraz pływający (rowerek wodny i łódki). Istnieje też możliwość przenocowania, po dokonaniu odrębnych ustaleń z właścicielami.
Gospodarstwo warto także odwiedzić, aby zobaczyć nie lada historyczną gratkę, a mianowicie pochodzące z XVIII wieku słupy graniczne, które znajdują się
w pobliskiej okolicy. W 1742 r. Strumień stał się miastem granicznym pomiędzy
Prusami i Austrią, a cesarskie służby ustawiły kamienne słupy graniczne na terenie
obecnej gminy Strumień. Z jednej strony słupa wykuta jest austriacka korona,
a z drugiej pruski orzeł. 100
i Agroturystyczne
„Wodna Dolina”
Anna i Stanisław Gabzdyl
ul. Cicha 28
43-523 Pruchna
kom. 606 490 731
kom. 694 884 868
www.wodna.dolina.ox.pl
„Wodna Dolina”. Fot. EM
Oferta:
Gospodarstwo, jak sama nazwa wskazuje, rzeczywiście położone jest w wodnej
dolinie, którą otaczają łagodne wzniesienia, porośnięte drzewami i trawami. Uprawne pola w niedalekiej okolicy, nadają temu miejscu sielankowego charakteru. Widoki te z pewnością pozwolą zapomnieć o miejskim zgiełku i każdy zmęczony, i spragniony wytchnienia gość, znajdzie tutaj spokój i ciszę. Gospodarstwo położone jest
na uboczu, otoczone jest lasem i stawami. Posiadłość porastają też kilkusetletnie
dęby, dodające niewątpliwie temu miejscu swoistego uroku
Miejscowość Pruchna, w której zlokalizowane jest gospodarstwo agroturystyczne, to mała, spokojna wioska położona koło Strumienia. Blisko stąd do znanych turystycznych miejscowości Beskidu Śląskiego oraz słowackiej i czeskiej granicy.
Własne stawy stanowią raj dla wędkarzy. Na ponad 20 hektarach lustra wody,
można złowić piękne okazy, nawet kilkunastokilogramowe, w tym również ryby
drapieżne. Gospodarze specjalizują się w hodowli ryb słodkowodnych: karpia, amura,
tołpygi, lina, karasia, szczupaka i sandacza. Ryby te hodowane są w ekologiczny sposób - tylko na naturalnym pokarmie, jakim są ziarna zbóż.
Sprzedaż odbywa się sezonowo, w okresie od października do grudnia. Łowisko czynne jest od kwietnia do października.
Osoby, które nie są zapalonymi wędkarzami mogą skorzystać na siedmiohektarowym, stosunkowo płytkim stawie, ze sprzętu pływającego – rowerów wodnych, łódek
i kajaków. Podczas tych rejsów po stawie, można odwiedzić „bezludne wyspy”.
Osoby lubiące długie spacery wśród łąk i lasów mogą podpatrywać florę i faunę
okolicy. Występują tu czarne i białe bociany, czaple, łabędzie, różnorodne gatunki
ptactwa wodnego, bobry i wiele innych zwierząt.
Rozległość terenu sprzyja też wycieczkom rowerowym, a wytyczone w gminie
101
szlaki rowerowe pozwalają zwiedzać pobliskie, malownicze miejscowości. Na
miejscu można też wypożyczyć rowery górskie.
Gospodarstwo oferuje pokoje 1, 2,
3 i 4-osobowe z łazienkami. Na miejscu istnieje możliwość wykupienia
posiłków: śniadań, obiadów i kolacji.
Serwowane są potrawy tradycyjnej
kuchni polskiej. Właściciele polecają
dania z wyhodowanych ekologicznie
w ich gospodarstwie ryb.
Do dyspozycji gości jest: wyposażona kuchnia, przytulny salon z kominSalon z kominkiem, a jednocześnie jadalnia.
Fot. EM
kiem, obszerny parking, miejsce do
grilowania i rodzinnych ognisk i duży plac zabaw dla dzieci z piaskownicą. W upalne dni otwierany jest ogródek letni, gdzie można też skonsumować dania z grila.
Chętni goście mogą zamieszkać w domku letniskowym, tuż nad samym stawem.
„Wodna Dolina” to idealne miejsce do organizacji imprez firmowych, bądź integracyjnych. Spore przestrzenie, wiata grilowa chroniąca przed słońcem i deszczem, a przede wszystkim dobre jedzenie z pewnością umilą każdą chwilę spędzaną wspólnie ze znajomymi.
Wodna Dolina z lotu ptaka
102
Gmina
Skoczów
Gmina Skoczów
Gmina Skoczów jest malowniczym zakątkiem powiatu cieszyńskiego, wkomponowana w krajobraz wzniesień podnóży Beskidu Śląskiego. Położona jest
w dolinie Wzgórza Kaplicówka oraz Górki Wiślickiej, na wysokości od 260 do 389
m.n.p.m. Zajmuje obszar 63 km².
Gmina Skoczów liczy ok. 26 000 mieszkańców, obejmuje miasto wraz z dziesięcioma sołectwami: Bładnice, Harbutowice, Kiczyce, Kowale, Miedzyświeć,
Ochaby, Pierściec, Pogórze, Wilamowice i Wiślica.
Rys historyczny
Jak głosi legenda, już od VII do IX wieku, tereny dzisiejszego Międzyświecia
zamieszkiwało plemię Gołęszyców. Prastary gród nazywany „Piekiełkiem” w X
wieku przeniesiono („przeskoczył”) bliżej rzeki Wisły, gdzie założono nową osadę
- Skoczów. Obecnie stare grodzisko jest celem wypraw turystycznych.
Widok na Beskidy ze wzgórza Kaplicówka. Fot. EM
Najstarsza wzmianka pisana o Skoczowie pochodzi z 1232 r. Skoczów „pierwsze
miasto nad Wisłą od jej źródeł” – jak napisał Jan Długosz w „Dziejach Polski”, należy
do najstarszych śląskich miast. Przez miasto przebiegały szlaki bursztynowy, miedziany oraz najbardziej znany – solny, wiodący z Krakowa na Morawy.
Obecnie Skoczów również leży na trakcie komunikacyjnym i posiada doskonałe połączenia drogowe: do granicy polsko-czeskiej w Cieszynie 12 km; do Katowic
104
Gmina Skoczów
68 km i Krakowa 110 km. Atrakcyjność położenia potęguje też bliskość beskidzkich ośrodków wczasowo-turystycznych, takich jak: Brenna, Ustroń, czy Wisła.
Skoczowski ratusz. Fot. EM
Zabytki
Na uwagę zasługują liczne obiekty zabytkowe. Na rynku znajduje się Ratusz
z XVIII wieku, zbudowany w stylu późnobarokowym. Na jego frontowej ścianie
znajduje się herb Skoczowa, obraz św. Jana Sarkandra i herb Koronny Polski Arcyksięcia Albrechta Kazimierza Sasko-Cieszyńskiego. Na rynku znajduje się także
fontanna z barokową figurą Jonasza, zwanego „Trytonem”, dłuta skoczowskiego
wielkomieszczanina Wacława Donaya. Urokliwe są także secesyjne, miejskie kamieniczki, które odbudowano po pożarze miasta w 1910 roku.
Warto zobaczyć także neogotycki kościół ewangelicko-augsburski Św. Trójcy
z XVIII w., kościół rzymsko-katolicki śś. Ap. Piotra i Pawła oraz kościółek szpitalny
z XVI w. pw. Znalezienia Krzyża.
Turystyka, sport, rekreacja
Zielona, górska okolica zachęca do aktywnego wypoczynku. Skoczów posiada
doskonałe warunki do wędrówek pieszych oraz jazdy rowerowej. Kompleksy leśne
na przedmieściach miasta to idealne tereny spacerowe, które połączone zostały
ścieżkami rowerowymi zlokalizowanymi na wałach rzeki Wisły, z terenami Ustro105
Gmina Skoczów
nia, Wisły, a w kierunku północnym – ze Strumieniem. Przez gminę przebiegają
piesze szlaki turystyczne, trasy rowerowe, a także szlak dziedzictwa przyrodniczokulturowego Greenways Kraków-Morawy-Wiedeń.
Latem znakomite warunki znajdą tu amatorzy wędkowania. W stawach w Pogórzu i Ochabach hoduje się karpia i pstrąga. Zimą z kolei sporym zainteresowaniem
miłośników jazdy na nartach cieszy się zlokalizowany na terenie wzgórza Kaplicówka, orczykowy wyciąg narciarski „Pod Dębem”.
W pobliżu Skoczowa - w Ochabach znajduje się stadnina koni. Działa tam też
Ludowy Klub Jeździecki. Warto zaznaczyć, że ochabska stadnina, hoduje konie rasy
angloarabskiej typu francuskiego.
Szeroki wachlarz atrakcji udostępnia także oddana do użytku w czerwcu 2000 r.
Kryta Pływalnia „Delfin” wchodząca w skład obiektów SOSiR. Kompleks ten wyposażony został w basen sportowy i rekreacyjny, zjeżdżalnię o długości 93 m, saunę fińską i rzymską, bicze wodne, gejzery, siłownię rekreacyjną oraz dwutorową kręgielnię. Nowością jest także tężnia. Ponadto w skoczowskim „Delfinie” można skorzystać z masażu leczniczego oraz wypełnić swój wolny czas grą na jednym z trzech
kortów tenisowych o nawierzchni ze sztucznej trawy.
Skoczowski Ośrodek Sportu i Rekreacji. Fot. arch. „Delfin”.
106
Gmina Skoczów
Zachętą do złożenia wizyty w gminie Skoczów jest także bogaty kalendarz dorocznych imprez kulturalnych i sportowych, wśród których należy wymienić m.in.:
czerwcowe Dni Skoczowa, Cross Świętojański im. Jana Marka czy Festiwal Panorama Sztuki Chrześcijańskiej „Musica Sacra”. Na Święta Wielkiej Nocy organizowany
jest tradycyjny „Pochód z Judoszym” – przemarsz ze słomiana kukłą, której spalenie symbolizuje „oczyszczenie” miasta ze zła.
Zdjęcie lotnicze Skoczowa. Fot. arch. UM.
Skoczowskie Szlaki Spacerowe – w roku 2006 opracowano projekt dotyczący
rozwoju turystyki w gminie Skoczów, poprzez stworzenie ciekawych i atrakcyjnych możliwości poznania kultury i historii regionu, a także nowych form rekreacji
adresowanych zarówno dla mieszkańców Euroregionu Śląsk Cieszyński -Těšinské
Slezsko oraz przybywających tu turystów. Przedsięwzięcie polegało na wytyczeniu i oznakowaniu dwóch nowych szlaków spacerowych: Szlaku Morcinkowskiego (wiodącego śladami pisarza Gustawa Morcinka, związanego ze Skoczowem
i Karviną w Republice Czeskiej, gdzie się urodził) oraz Szlaku Skoczowskich Zabytków (z uwzględnieniem zabytkowych, wartych zwiedzenia miejsc). Ideą projektu
było także odnowienie istniejącego już Szlaku Sarkandrowskiego, związanego
z kultem św. Jana Sarkandra.
107
Gmina Skoczów
Kaplica św. J. Sarkandra. Fot. EM
Nad miastem wznosi się wzgórze Kaplicówka (389 m.n.p.m.) z zabytkową kaplicą,
która od XIX w. poświęcona jest Janowi Sarkandrowi. W 1985 r. przed kaplicą stanął Krzyż
Papieski, przeniesiony z lotniska w Muchowcu, wykonany z okazji pielgrzymnki Papieża
Jana Pawła II do Polski. Z kolei 22 maja 1995
roku Papież odprawił na wzgórzu pokanizacyjną mszę ku czci św. Jana Sarkandra.
Kaplicówka jest częstym miejscem spacerów mieszkańców Skoczowa i turystów. Ze
wzgórza rozciąga się piękny widok na miasto
i panoramę Beskidów.
Przemysł
Skoczów jest miastem o znanych tradycjach rzemieślniczych. Początki przemysłu sięgają XIX w. Wtedy powstał pierwszy zakład garbarski, który dał początek
obecnym Zakładom Garbarskim „Skotan” S.A. W 1860 r. uruchomiono fabrykę wyrobów wełnianych, która w późniejszym czasie przyjęła nazwę „Pierwszej Śląskiej
Fabryki Koców Derek i Guń w Skoczowie” - późniejszy „Pledan”. Na terenie gminy
działa również wiele zakładów usługowo-handlowych.
W okresie transformacji gospodarczej uwydatniła się działalność sektora prywatnego. Ważnymi przedsiębiorstwami przemysłowymi w Skoczowie są m. in.: Odlewnia Żeliwa „Teksid Iron Poland”, Fabryka Czekolady „Trumpf Mauxion Chocolates”, Zakłady Stolarskie „Swedwood Poland” S.A., czy Przedsiębiorstwo SpedycyjnoTransportowe „Unitrans”. Stare, dobre tradycje kontynuują też „Zakłady Kuźnicze”.
Na uwagę zasługuje odlewnia żeliwa „Teksid Iron Poland”, która produkuje odlewy z żeliwa szarego i steroidalnego, stalowe elementy zawieszeń, urządzeń hamulcowych, zespołów napędowych oraz również części do zastosowania w górnictwie
i kolejnictwie. Zakład korzysta z włoskich doświadczeń w zakresie usług dla wyspecjalizowanych firm samochodowych.
Zakłady Garbarskie „Skotan” S.A. są jedną z najstarszych polskich garbarni o 140letniej tradycji. Obecnie zakład specjalizuje się w produkcji skór na luksusowe obuwie, obicia meblowe, odzież oraz galanterię. Opisując skoczowskie przedsiębiorstwa niesposób pominąć Fabryki Kapeluszy „Polkap”.
108
Gmina Skoczów
Coraz szerzej płyną tutaj pozyskiwane środki unijne, z których m.in. w Ochabach
powstało jedno z najnowocześniejszych w województwie przedszkoli, w Skoczowie odrestaurowano także zabytkowy budynek, w którym mieści się wiele miejskich instytucji kultury. W „Integratorze”, bo tak nazwano ten budynek, działa m.in.
Miejskie Centrum Kultury i Biblioteka Publiczna. Mają tam również siedziby liczne
stowarzyszenia, w tym LGR „Żabi Kraj”. Kompleksowej przebudowie zostały poddane ulice Wiślańska i Mickiewicza, wyremontowano tez ulicę Ustrońską. Duży nacisk
władze kładą na remonty i rozbudowę infrastruktury kanalizacyjnej na terenie gminy. Powodem tego stanu rzeczy jest fakt, że tutejsze wody zasilają zbiornik goczałkowicki, będący rezerwuarem wody pitnej dla znacznej części Śląska. Znaczące jest
pozytywne nastawienie wobec potencjalnych inwestorów, a wielkim atutem tych
terenów są mieszkańcy, lojalni i świetni pracownicy, bardzo rzetelni i poważnie traktujący swoje obowiązki.
Warto podkreślić jeszcze jeden atut gminy – jej dogodne położenie. Krzyżują się
tutaj główne szlaki komunikacyjne: Katowice – Wisła oraz Cieszyn – Bielsko. Miasto
jest ośrodkiem gospodarczym, a także turystyczno-rekreacyjnym, posiadającym
dobre warunki przyrodnicze, krajoznawcze i kulturowe. Pogórze Śląskie i bliskość
Beskidów, a także doliny Wisły oraz zgrupowania stawów, łąk, obszarów zalesionych, jak również wspomniane wcześniej, liczne zespoły i obiekty zabytkowe czynią
niewątpliwie gminę Skoczów atrakcyjną turystycznie.
Opracowanie: Ewa Machej
Kontakt:
Urząd Miejski w Skoczowie
Rynek 1
43-430 Skoczów
tel. 33/ 853 38 54
www.um.skoczow.pl
www.skoczow.pl
Oznakowane szlaki turystyczne zachęcają do zwiedzania. Fot. EM
109
Podmioty rybackie gminy Skoczów
Przedsiębiorstwo Produkcji i Hodowli Ryb Słodkowodnych w Krakowie Sp. z o.o.
o/Pogórze
ul. Dolne Stawy 4
43-430 Skoczów
tel. 33/ 853 38 07
e-mail:
[email protected]
www.karp.pl
kom. do dyr. oddziału:
504 065 920
Stawy w Pogórzu. Fot. EM.
Oferta:
- całoroczna sprzedaż ryb handlowych i materiału zarybieniowego karpia, suma,
jesiotra, ryb roślinożernych;
- wylęgarnia ryb - wylęg karpia, suma, szczupaka;
- sezonowa sprzedaż ryb ozdobnych - kwiecień, maj, czerwiec;
- przetwórnia ryb w Dębowcu (tel. 33/ 856 22 90);
- ryby wędzone w całości lub w kawałkach;
- ryby świeże schłodzone lodem lub mrożone w postaci: patroszone z głową,
patroszone bez głowy, tusze, płaty, filety.
Tadeusz Goszyk
ul. Kameralna 15, Ochaby Małe
43-430 Skoczów
kom. 516 056 433
oraz
Piotr Goszyk
ul. Spółdzielcza 44
43-523 Pruchna
kom. 512 577 533
stawy: Ochaby
110
Gmina Skoczów - podmioty rybackie
Oferta:
hodowla i sprzedaż
głównie:
karpia
i amura. Na łowisku
można złowić też
karasia, linka, suma
i szczupaka.
Maria i Józef Waleczek
ul. Z. Kossak-Szatkowskiej 32
43-430 Skoczów
tel. 33/ 853 25 22 (prośba o kontakt wieczorem)
stawy hodowlane: ul. Młyńska, Ochaby Małe (obok starego młyna)
Oferta:
wiosna (marzec-kwiecień): sprzedaż hurtowa i detaliczna kroczka, narybku karpia
i amura; jesień: sprzedaż ryby konsumpcyjnej (karpia); w okresie przedświątecznym sprzedaż detaliczna.
Powierzchnia stawów zajmuje obszar 3,8 ha.
Małgorzata Tobiczyk
ul. Podbór 26, Ochaby Wielkie
43-430 Skoczów
tel. 33/ 853 57 95
Oferta:
sezonowa sprzedaż hurtowa karpia handlowego (w okresie październik – listopad),
wiosna – sprzedaż kroczka i narybku.
Latem 2012 r. planowane jest otwarcie łowiska wypoczynkowego.
111
Gospodarstwo Rybackie, łowisko
Dorota Pietraszek-Kryjak i Paweł Kryjak
ul. Gołyska 61, Ochaby Wielkie
43-430 Skoczów
kom. 601 476 138
www.rybyochaby.pl
Oferta:
- produkcja ryb słodkowodnych i sprzedaż hurtowa, m. in. karpia i amura;
- łowisko wędkarskie z szerokim asortymentem ryb (duże okazy karpia do ok. 13kg).
Istnieje możliwość przyjazdu z namiotem lub przyczepą campingową. Łowisko
jest ogrodzone i monitorowane całodobowo.
Planowane jest też otwarcie gospodarstwa agroturystycznego z bazą noclegową i możliwością wyżywienia.
Łowisko, Fot. EM
Fishmax Michał Kryjak
ul. Gołyska 61, Ochaby Wielkie
43-430 Skoczów
kom. 513 012 234
www.rybyochaby.pl
112
Oferta:
- sprzedaż hurtowa i detaliczna oraz dystrybucja ryb słodkowodnych, przetwórstwo rybne, w asortymencie (ryby żywe): karp, amur, tołpyga, sum europejski,
szczupak; na zamówienie istnieje możliwość przetwarzania ryby na tuszki, filety,
dzwonki, itp.; towar może zostać zapakowany próżniowo, co znacznie przedłuża
okres przechowywania oraz poprawia walory smakowe.
- w okresie wiosennym sprzedaż materiału zarybieniowego.
Hurtownia ryb
Maciej Jaworski
ul. Dworcowa 15, Pogórze
43-430 Skoczów
tel. 33/ 853 35 11
www.hurtowniajaworski.pl
Oferta:
w sprzedaży hurtowej i detalicznej ryby świeże, m. in.: karp, pstrąg, jesiotr oraz ryby
mrożone, m. in.: sandacz, sola, panga, halibut, dorsz, sum, owoce morza.
Sprzedaż hurtowa odbywa się po wcześniejszym złożeniu zamówienia.
FHU Sklep rybny
Aleksandra i Bogdan Kozieł
ul. Fabryczna
43-430 Skoczów
tel. 33/ 479 93 98
Oferta:
Sklep rybny. Fot. EM
sklep rybny oferuje szeroki asortyment ryb słodkowodnych, jak i morskich, świeżych i mrożonych, a także ryby wędzone, w puszkach, pasty, sałatki i dodatki w postaci przypraw, olejów i marynat.
W okresie przedświątecznym prowadzona jest sprzedaż świeżego karpia, suma,
tołpygi, amura i pstrągów.
113
Zajazd pod Delfinem
Leszek Jaworski
ul. Główna 14, Ochaby Małe
43-430 Skoczów
tel. 33/ 853 56 43
Amatorzy dobrej kuchni, okraszonej sporym wyborem różnych gatunków ryb,
z pewnością powinni odwiedzić „Zajazd pod Delfinem”. Restauracja ta oferuje szeroki wybór dań rybnych, ale nie tylko. Można tutaj zjeść pstrąga i karpia z własnej
hodowli oraz inne ryby, jak halibuta czy rekina, a także owoce morza.
O prostej, ale jakże wspaniałej kuchni świadczą przede wszystkim spore rzesze
klientów, tłumnie odwiedzających restaurację. W okresie letnim, posiłki można
skonsumować na tarasie z widokiem na ogród ze stawkami, w których pływają
ryby, co cieszy się zainteresowaniem przede wszystkim dzieci. Restauracja organizuje przyjęcia i inne imprezy okolicznościowe. Dysponuje trzema salami: dużą
salą główną, salą owalną i bankietową. Na piętrze znajdują się pokoje gościnne.
Dla gości zajazdu udostępniony jest internet bezprzewodowy WI-FI.
Niewątpliwie atutem lokalu jest dogodne położenie w Ochabach Małych, tuż
przy drodze krajowej nr 81 Wisła-Katowice (przy pasie ruchu w kierunku Katowic).
Zajazd pod Delfinem. Fot. EM
114
Zajazd „Pod Delfinem” powstał w 1997 r., jako kontynuacja istniejącego już
wcześniej mniejszego zajazdu, zlokalizowanego po przeciwnej stronie drogi,
zwanego wówczas smażalnią ryb. Pierwszy obiekt powstał w 1992 r., początkowo
mieścił tylko sklep rybny, później dobudowana została część restauracyjna. Ze
względu na duże zainteresowanie klientów serwowanymi daniami rybnymi, istniejący obiekt szybko okazał się za mały i nie mogący obsłużyć większej ilości
chętnych, szczególnie w weekendy. Stąd też właściciele podjęli zamiar wybudowania nowego, większego obiektu po przeciwnej stronie drogi.
Oba zajazdy stanowią firmy rodzinne. Restauracje zaopatrują się codziennie
w świeże ryby z własnej hurtowni, mieszczącej się niedaleko, bo w Pogórzu.
Właściciele prowadzą też w centrum Skoczowa przy ul. Fabrycznej, restaurację
„English Pub” gdzie organizowane są bankiety, przyjęcia, komunie, wesela i inne
imprezy okolicznościowe według zapotrzebowania. Prowadzone są także wieczorki taneczne oraz dyskoteki dla młodzieży z DJ’em. Zainteresowane osoby
znajdą więcej informacji na stronie www.englishpub.pl, tel. 33 853 37 23.
Ogród ze stawkami przy restauracji. Fot. EM
115
Zajazd pod Delfinem 2
Lucyna Korzonek
43-430 Skoczów
tel. 33/ 853 58 90
Mniejszy zajazd, ale serwujący tak samo dobre dania z ryb i nie tylko, mieści się po
przeciwnej stronie drogi krajowej nr 81 (przy pasie ruchu w kierunku Skoczowa).
W kameralnej atmosferze można delektować się pysznymi potrawami. Organizowane są też przyjęcia okolicznościowe. Restauracja czynna jest od godz. 9:00–21:00 latem, a do 20:00 zimą.
Do dyspozycji gości jest również ogród z oczkiem wodnym. W ogrodzie znajduje się trampolina dla dzieci.
Obiekt powstał w 1992 r. Początkowo mieścił się tam tylko sklep rybny, później
dobudowana została część restauracyjna. Zajazd zaopatruje się codziennie
w świeże w ryby z własnej hurtowni, mieszczącej się niedaleko, bo w Pogórzu.
Zajazd pod Delfinem 2. Fot. EM
116
Ogród z oczkiem wodnym. Fot. EM
Sklep rybny
Lucyna Korzonek
43-430 Skoczów
tel. 33/ 853 58 90
Sklep mieści się tuż obok zajazdu, a oferuje do nabycia szeroki wybór różnych
gatunków ryb, zarówno świeżych, jak i mrożonych. Sklep zaopatruje się codziennie w świeże w ryby z własnej hurtowni, mieszczącej się niedaleko, bo w Pogórzu.
Sklep mieści się przy drodze krajowej nr 81 (przy pasie ruchu w kierunku Skoczowa). Czynny jest w godz. 9:00 – 19:00.
Gospodarstwo Agroturystyczne „Olszynka”
Roman i Tadeusz Goszyk
ul. Kameralna 14, Ochaby Małe
43-430 Skoczów
tel. 33/ 853 57 91
kom. 503 638 597
kom. 516 056 433
www.olszynka.ochaby.pl
117
Gospodarstwo agroturystyczne znajduje się w spokojnym
i przyjemnym miejscu, z dala od
ruchu ulicznego. Kontakt z otaczającą przyrodą gwarantuje wymarzoną atmosferę do wypoczynku.
Niewątpliwym jego atutem jest
niewielka odległość od znanych
beskidzkich miejscowości wypoczynkowych, a także czeskiej i słoJeden z pokoi w „Olszynce”. Fot. EM
wackiej granicy.
Na terenie posesji znajdują się stawy hodowlane oraz malownicze łowisko dla
gości. Właściciele specjalizują się w hodowli ryb słodkowodnych, takich jak: karp,
amur, sum europejski i szczupak. Gospodarstwo dysponuje dużym parkingiem,
ogrodem oraz boiskiem, a także specjalnym miejscem do samodzielnego grillowania i wędzenia wszelkiego rodzaju mięs.
Do dyspozycji gości jest 20 miejsc noclegowych z aneksami kuchennymi z pełnym wyposażeniem, pokoje z łazienkami, a także kampingi stacjonarne. Istnieje
możliwość zamówienia całodziennego wyżywienia lub zakupu produktów mlecznych, jaj, wyrobów mięsnych własnej produkcji oraz domowego ciasta. Dla gości
wyodrębniono też staw z wyspą, gdzie można wędkować. Profesjonalni wędkarze
mogą udać się na pobliskie łowisko PZW „Stara żwirownia” w Ochabach.
W pobliżu znajduje się też stadnina koni, która słynie z hodowli koni rasy angloarabskiej typu francuskiego. Przy stadninie działa klub jeździecki oferujący też
zajęcia z hipoterapii. Nowym obiektem w Ochabach jest park dinozaurów „Dream
Park”, gdzie oprócz parku rozrywki i edukacji, dinozaurów i miniatur zabytków,
można odwiedzić pierwsze w Polsce multimedialne oceanarium prehistotyczne.
Natomiast osoby lubiące sporty motorowe mogą skorzystać z oferty pobliskiej
wypożyczalni quadów.
Okolice Ochab są idealnym terenem do rekreacji pieszej, bądź rowerowej. Wałem rzeki Wisły wyznaczono m.in. Wiślaną Trasę Rowerową. W gospodarstwie jest
też możliwość wypożyczenia rowerów oraz sprzętu sportowego.
Najistotniejszym jednak jest fakt, że pobyt w gospodarstwie agroturystycznym „Olszynka” wiąże się z bliskim kontaktem z przyrodą. Na spacerach po urokli118
wych zakątkach Ochab można spotkać takie zwierzęta jak: sarnę, zająca, dziką
kaczkę, bażanta. Dla chętnych w gospodarstwie możliwy jest kontakt ze zwierzętami domowymi i hodowlanymi. Na dzieci czeka też atrakcyjny plac zabaw.
Łowisko dla gości. Fot. EM
Ekskluzywna agroturystyka „GAJÓWKA”
Renata Żabińska
Bładnice Dolne 136
43-430 Skoczów,
tel. 33/ 856 99 39
kom. 602 376 140
kom. 600 953 257
www.gajowka.skoczow.pl
Osoby ceniące wyższy standard wypoczynku, z pewnością zainteresuje oferta
ekskluzywnej agroturystyki „Gajówka”. Rezydencja dysponuje apartamentami i pokojami gościnnymi w ilości 45 miejsc noclegowych. W każdym pokoju są łazienki
119
i TV. Jedną z atrakcji jest „spanie na sianie” (w pokojach). Właściciele oferują domowe
jedzenie: śniadania i obiadokolacje w formie szwedzkiego stołu. W restauracji organizowane są też m. in. wieczorki i biesiady z muzyką góralską na żywo.
Do dyspozycji są 2 sale konferencyjne o powierzchni od 38 – 80 m², wyposażone w ekran, flipchart i internet.
Ponadto goście mogą korzystać z boiska do koszykówki, ping-ponga, bilardu
i automatów do gry. Na miejscu można wypożyczyć sprzęt sportowy, pojeździć quadami, a dla chętnych organizowane są też przejażdżki bryczkami i letnie kuligi.
Agroturystyka „Gajówka”. Fot. EM
Nie lada ciekawą atrakcją, jest oferta funkcjonującej na miejscu krytej strzelnicy sportowo-bojowej. Jest to nowoczesny obiekt do strzelania z broni pneumatycznej i palnej dla prywatnych posiadaczy broni. Istnieje możliwość szkoleń i zawodów w strzelaniu na odległość: 10m, 20m i 25m.
Kryta strzelnica wyposażona jest także w ruchome makiety umożliwiające
strzelanie praktyczno-dynamiczne. Obiekt wyposażony jest w elektryczne transportery tarcz oraz monitoring stanowisk. Do wypożyczenia na miejscu jest sprzęt
strzelecki. Na obiekcie prowadzony jest stały nadzór kwalifikowanych instruktorów. Na strzelnicy otwartej organizowane są m.in. strzelania snajperskie, skit, trap,
paintball i strzelanie z łuków.
Gospodarze oferują swoim gościom także własny 25-arowy staw, na którym
można wędkować.
120
Na terenie gospodarstwa znajduje się też idealne miejsce do organizacji imprez plenerowych z całorocznym grilowiskiem. Zadaszona powierzchnia pomieści ok. 50 osób. „Gajówka” ma bogatą ofertę organizacji imprez okolicznościowych, biznesowych, integracyjnych, przyjęć i wesel, zwłaszcza tych w stylu „garden party”.
Dogodna lokalizacja, w cichej i spokojnej okolicy, a zarazem w pobliżu Skoczowa i drogi krajowej nr 81 Katowice - Wisła, pozwala na organizację różnych wycieczek, np. w pobliskie Beskidy, zwłaszcza Ustronia i Wisły, gdzie zlokalizowanych
jest wiele wyciągów narciarskich i innych turystycznych atrakcji.
Sala restauracyjna. Foto EM
Agroturystyka - noclegi „Mustang”
Bogusław Deda
ul. Kolonijna 14, Ochaby Małe
43-430 Skoczów
tel. 33/ 853 55 67
kom. 516 176 024
Agroturystyka - noclegi „Mustang” zaprasza do spędzenia miłych chwil, połączonych z aktywnym wypoczynkiem w Ochabach, położonych w pobliżu Skoczowa, u stóp Beskidu Ślaskiego. Bliskość gór i kontakt z naturą zapewniają wypoczynek o każdej porze roku.
121
Obiekt dysponuje 5 pokojami 2, 3 i 4
osobowymi. Dom zapewnia kameralną
atmosferę dla maksymalnie kilkunastu
osób. Gościom oferuje się nowoczesne
pokoje z łazienkami i ogrzewaniem podłogowym. Samochody można pozostawić na parkingu ogrodzonej posesji. Na
Jeden z pokoi „Mustang”. Fot. EM
życzenie gości można tu zjeść domowe
potrawy, bądź spędzić mile wieczór przy grilu lub ognisku.
Spokojna i cicha okolica idealnie nadaje się do odpoczynku od miejskiego
zgiełku. Otaczają ją stawy hodowlane i lasy. Spragnionych aktywnego wypoczynku również czeka wiele atrakcji w pobliskiej okolicy.
W Ochabach znajduje się stadnina koni, która słynie z hodowli koni rasy angloarabskiej. Przy stadninie działa klub jeździecki oferujący też zajęcia z hipoterapii.
Nowym obiektem w Ochabach jest park dinozaurów „Dream Park”, gdzie oprócz
parku rozrywki i edukacji, dinozaurów i miniatur zabytków, można odwiedzić
pierwsze w Polsce multimedialne oceanarium prehistotyczne. Natomiast osoby lubiące sporty motorowe mogą skorzystać z oferty pobliskiej wypożyczalni quadów.
Okolica ta jest rajem dla wędkarzy, zaczynając od rzeki Wisły, a kończąc na licznych łowiskach. Profesjonalni wędkarze mogą udać się na najbliższe łowisko PZW
„Stara żwirownia”. Okolice Ochab są idealnym terenem do rekreacji pieszej, bądź
rowerowej. Wałem rzeki Wisły wyznaczono m.in. Wiślaną Trasę Rowerową. Istniej
możliwość wypożyczenia rowerów na miejscu, a gospodarz pomaga w zaplanowaniu wycieczek i służy informacjami o bliższych i dalszych atrakcjach, gdyż niewątpliwym atutem obiektu jest niewielka odległość od znanych beskidzkich
miejscowości wypoczynkowych, a także czeskiej i słowackiej granicy.
Stadnina Koni „Ochaby” Sp. z o.o.
ul. Hodowlana 16, Ochaby Wielkie
43-430 Skoczów
tel. 33/ 853 37 76
www.stadnina-ochaby.com.pl
Stadnina Koni „Ochaby” Sp. z o.o. jest następcą prawnym Stadniny Koni Pruchna,
która została powołana decyzją Ministra Państwowych Gospodarstw Rolnych z dnia
122
01.01.1952 r. z zadaniem hodowli koni angloarabskich. Konie tej rasy zostały sprowadzone z Francji do Polski w roku 1947. Podzielono je na 4 grupy i umieszczono
w trzech stadninach poznańskich (Gałowo, Nieświatów, Mchów) oraz jedną grupę
przydzielono do Państwowego Zarządu Nieruchomości Ziemskich Okręgu Ziemi
Lubuskiej. W roku 1952, decyzją Centralnego Zarządu Hodowli Koni, w Stadninie
Koni Pruchna miało powstać Polskie Centrum Hodowli Koni Angloarabskich w typie francuskim. W tym celu przewieziono do nowej stadniny 53 klacze oraz 3 ogiery
ze stadnin poznańskich i umieszczono je w gospodarstwie Ochaby, należącym do
Stadniny Koni Pruchna. Szybko okazało się, że ochabski mikroklimat wyjątkowo
sprzyja rozwojowi angloarabów francuskich. Od chwili utworzenia stadniny wyhodowano w niej wiele znakomitych koni, które wywarły duży wpływ na polską hodowlę. Angloaraby z Ochab okazały się wspaniałymi końmi sportowymi ze szczególnymi predyspozycjami do WKKW, wyróżniającymi się dobrym charakterem, dużym temperamentem, urodą i dobrym ruchem. Osiągnęły również wysoki poziom
dzielności wyścigowej i sportowej. Warto dodać, że ogier Dekalog znalazł się w ekipie olimpijskiej Ateny 2004.
Klacze z młodymi. Fot. EM
Obecnie stadnina koni w Ochabach prowadzi hodowlę koni w dwóch kierunkach: konia angloarabskiego pochodzenia francuskiego, a kilka klaczy spełnia dodatkowo wymogi programu ochrony zasobów genetycznych koni rasy małopolskiej oraz polskiego konia szlachetnego półkrwi. Konie angloarabskie z ochab123
skiej hodowli rejestrowane są w księdze koni rasy małopolskiej.
Od 1993 roku Stadnina Koni Ochaby, obok hodowli podstawowej koni angloarabskich pochodzenia francuskiego wprowadziła drugi kierunek hodowlany.
Rozpoczęto hodowlę nowoczesnego konia sportowego na bazie klaczy angloarabskich, łączonych z ogierami najlepszych linii koni sportowych. Wybór tej
ostatniej rasy okazał się bardzo trafny. Ogier Graf Quidam jest chlubą swoich hodowców i może poszczycić się m.in. dwukrotnym udziałem w Mistrzostwach
Świata Młodych Koni, dwukrotnym udziałem w Mistrzostwach Europy Juniorów,
Mistrzostwem Polski Juniorów, dwukrotnie I miejscem i dwukrotnie II miejscem
w Mistrzostwach Polski Młodych Koni.
Stadnina Koni w Ochabach posiada też stawy hodowlane o łącznej powierzchni lustra wody 110 ha. Stawy te znajdują się w trzech kompleksach stawowych,
oddalonych od siebie o 10 i 20 km. Każdy z tych kompleksów charakteryzuje się
swoją odrębną specyfiką:
. kompleks stawowy Pruchna - w skład jego wchodzi staw Wesserunki
.
o powierzchni ogroblowanej 38 ha znajdujący się w miejscowości Pruchna
oraz magazyny rybne w miejscowości Drogomyśl. Staw Wesserunki jest stawem bardzo żyznym o produkcji naturalnej 500-600 kg/ha. Jest podstawowym stawem produkcyjnym karpia handlowego o średnio rocznej produkcji
całkowitej ok. 1300 - 1400 kg/ha. Magazyny rybne służą do magazynowania
ryby handlowej w okresie przedświątecznym,
kompleks stawowy Golasowice - znajduje się w miejscowości Golasowice,
w skład jego wchodzą dwa stawy: Zamkowy i Szczepnica o pow. 6 ha. Kompleks
stawów golasowickich przeznaczany jest pod produkcję ryby handlowej oraz
ryby obsadowej (kroczka lub narybku). W kompleksie tym również znajdują
się bardzo żyzne stawy o dużych możliwościach produkcyjnych,
. kompleks stawowy Pielgrzymowice składa się z trzech stawów o łącznej po wierzchni 12 ha oraz magazynów rybnych. Kompleks ten przeznaczony
jest pod produkcję ryby towarowej oraz obsadowej (kroczka lub narybku).
Stawy pielgrzymowickie również posiadają duże możliwości produkcyjne,
. kompleks stawowy Zebrzydowice składa się z dwóch stawów o łącznej
powierzchni 23 ha. Są to stawy o niższej produkcji naturalnej (150 - 250
kg/ha), przeznaczone do produkcji materiału obsadowego (narybku,
kroczka). Stawy te zdecydowanie ustępują pod względem możliwości
124
produkcyjnych stawom z ww. kompleksów. Ich wartość hodowlaną i produkcyjną może zdecydowanie obniżyć niedobór wody w sezonie, spowodowany powstającymi wyżej, na tym samym cieku wodnym, stawami produkcyjnymi.
Możliwości produkcyjne obiektów stawowych w Stadninie Koni Ochaby są
duże, pozwalają osiągnąć całkowitą produkcję karpia w ilości ponad 100 ton rocznie, co daje średnioroczną produkcję z 1 ha w ilości 1200-1300 kg.
Karp z ochabskiej hodowli znany jest powszechnie z doskonałej jakości swego
mięsa. Odżywia się głównie skorupiakami i zooplanktonem zgromadzonym na
dnie stawów, a także tylko najlepszej jakości ziarnami zbóż, pochodzącymi z własnej produkcji, głównie pszenicą i kukurydzą. Stadnina koni prowadzi bowiem
również produkcję roślinną na powierzchni 294,4 ha, z myślą o zapewnieniu bazy
paszowej dla hodowli koni i produkcji karpia.
Już od września rozpoczynają się odłowy i hurtowa sprzedaż karpia. Największa ilość sprzedawana jest jednak w drugiej połowie grudnia.
Koło PZW Ochaby
ul. Wędkarzy 19
43-430 Ochaby Małe
tel. do gospodarza łowiska:
33/ 853 58 69
kom. do prezesa: 694 067 420
www.pzw.org.pl/skoczow
Łowiska: „Stara żwirownia”
i „Nowa żwirownia”
Oferta:
karp, amur, karaś, płoć, lin, leszcz,
kromp, okoń, sumik karłowaty, szczupak, sandacz, węgorz.
Połów ryb dozwolony jest wyłącznie za zezwoleniem KPZW Skoczów.
Łowisko „Stara żwirownia”. Fot. EM
Lustro wody łowiska ma powierzchnię ok. 10 ha, którą zajmuje 5 niezwykle
malowniczo zlokalizowanych stawów.
125
Dodatkowo na terenie łowiska znajduje się duża wiata grilowa z zapleczem
sanitarnym. Istnieje też możliwość przenocowania w jednym z 3 kampingów.
Teren łowiska„Stara żwirownia” znajduje się przy trasie ze Skoczowa, po lewej stronie drogi DK-81 Katowice-Wisła (oznakowane tablice), zaś „Nowa żwirownia” znajduje się przy trasie ze Skoczowa, po prawej stronie tejże drogi. Na skrzyżowaniu świetlnym należy skręcić w prawo i dalej kierować się za strażnicą OSP w stronę Kiczyc.
Koło PZW Skoczów jest organizatorem wielu zawodów. Szczegółowe informacje
można znaleźć na stronie internetowej.
Łowisko „Nowa żwirownia. Fot. EM”
Koło PZW Pogórze Beskid
Pogórze 111
43-430 Skoczów
kom. do prezesa: 502 399 176
www.pzwbeskid.pl
Koło PZW „Beskid” Pogórze posiada 7 bardzo atrakcyjnych stawów oraz dzikie
łowisko zwane „Karasiówką”. Położone są one w Pogórzu, w pobliżu Skoczowa. Na
wodach tych połów dozwolony jest za specjalną, dodatkową opłatą oraz obowiązuje odrębny regulamin. Stawy od wielu lat są zagospodarowywane w celu stwo126
rzenia dogodnych warunków połowu oraz wypoczynku. Brzegi są łatwo dostępne, stanowiska są usytuowane na płaskim i lekko pochylonym terenie. Na stawach
jest bogaty drzewostan, dzięki temu można tam doskonale wypocząć i odetchnąć
od życia codziennego. Przy wszystkich łowiskach są wyznaczone miejsca parkingowe. Aby uatrakcyjnić wędkowanie i zapewnić dobre wyniki, wody zarybiane są
kilkakrotnie w ciągu sezonu. Brzegi na stawach nr 4 i 5 przystosowane są do rozgrywania zawodów. Głębokość stawów wynosi od 0,5 m - 6 m. Jest także bardzo
szeroki rybostan – występują tutaj takie ryby jak: amur, boleń, białka, jazgarz, jaź,
jesiotr, karaś, karp, kiełb, kleń, leszcz, lin, okoń, płoć, sandacz, sum, szczupak, tołpyga, ukleja oraz węgorz.
Więcej szczegółowych informacji można znaleźć na stronie www.pzwbeskid.pl
Dojazd do łowiska w Pogórzu jest dogodny. Choć łowisko w Pogórzu jest otoczone bujnie porastającą roślinnością, a hałas życia codziennego i jeżdżących pojazdów do niego prawie nie dociera, to dojazd na stawy jest bardzo łatwy z każdej
strony, m. in. dzięki niedaleko położonej drodze ekspresowej S1. Jadąc przykładowo z Cieszyna należy skręcić w kierunku Brennej, a następnie w pierwszą drogę
w lewo. Natomiast jadąc ze Skoczowa w kierunku Brennej, po przejechaniu wiaduktem nad drogą S1 również należy skręcić w pierwszą drogę w lewo.
Łowisko PZW w Pogórzu. Fot. EM
127
Park Rozrywki i Edukacji Dream Park w Ochabach
ul. Hodowlana 2
43-430 Ochaby Wielkie
kom. 665 201 065
www.dream-park.pl
Dream Park to pierwszy tego typu park rozrywki w Polsce, który łączy
w sobie dwa parki w jednym miejscu – Park Miniatur oraz Park Dinozaurów. Jedną
z najciekawszych atrakcji jest z pewnością pierwsze w Europie Oceanarium Prehistoryczne, umożliwiające poznanie pradawnego świata podwodnych stworzeń.
Miłośnicy filmów mogą zasiąść w wygodnych fotelach i oddać się niesamowitej zabawie
w Kinie 6D, naszpikowanym efektami
specjalnymi.
Dla najmłodszych
gości przygotowano Namiot Małego
Odkrywcy, gdzie
każdy może wcielić
się w rolę paleontologa i wykopać
szkielet dinozaura.
Ciekawą atrakcją
Jeden z eksponatów w Dream Parku
jest również park
linowy oferujący trzy trasy, w tym jedną przygotowaną specjalnie dla dzieci. Park
jest w pełni bezpieczny, dzięki zastosowaniu najnowocześniejszych uprzęży, umożliwiających uczestnikom pokonanie całej trasy bez konieczności przepięć, będąc
tym samym w systemie ciągłej asekuracji.
Do dyspozycji gości jest także 1500m2 strefy zabaw: kule sferyczne,
euro-bungee, trampoliny, dmuchańce, bezpłatne place zabaw i animacje.
W parku duży nacisk położono na edukację. Przygotowana została specjalna
sala multimedialna umożliwiająca prowadzenie zajęć z tematyki dziejów ziemi, życia dinozaurów i najciekawszych historii powstania zabytków. Zajęcia prowadzone
są przy użyciu wielu pomocy naukowych łącząc doskonałą zabawę z edukacją.
128
Gmina
Zebrzydowice
Gmina Zebrzydowice
Zebrzydowice to gmina położona w południowej, cieszyńskiej części województwa śląskiego, nad rzeką Piotrówką, w Bramie Morawskiej. Od 1 stycznia 1999 r.
w wyniku reformy administracji państwa, stała się częścią powiatu cieszyńskiego.
Leży na ważnym szlaku komunikacyjnym, posiada węzeł kolejowy, przejście
graniczne międzynarodowej linii kolejowej wiodącej na południe Europy oraz
drogowe przejście graniczne w Marklowicach Górnych. Przejście w Kaczycach obsługuje mały ruch graniczny. Walorem gminy jest jej przygraniczne położenie
oraz urokliwy, pagórkowaty krajobraz z dużą ilością lasów i stawów.
Jadąc od strony Cieszyna w kierunku Jastrzębia-Zdroju przejeżdża się przez
Kaczyce. Miejscowość ta położona jest w odległości 12 km od Cieszyna i 25 km od
Jastrzębia-Zdroju.
Zamek i staw w Kończycach Małych. Fot. arch. UG Zebrzydowice
Rys historyczny, zabytki
Początki miejscowości tworzących gminę Zebrzydowice sięgają XIV w. Pierwsze pisemne wzmianki pochodzą z 1305 r. W okresie panowania czeskiego, a potem Habsburgów wchodziły one w skład Księstwa Cieszyńskiego. W 1918 r. znalazły się w odrodzonej Rzeczypospolitej.
130
Gmina Zebrzydowice
W Kaczycach warto zobaczyć drewniany kościół parafialny z 1620 r., który został tam przeniesiony w latach 70. XX w. z Ruptawy koło Jastrzębia-Zdroju.
Kolejną miejscowością gminy Zebrzydowice są Kończyce
Małe. Tam znajduje się największa atrakcja turystyczna gminy
- renesansowy zamek z XVI w.
Swoją obecną formę zawdzięcza rozbudowie w połowie XVI
w. przez ówczesnego właściciela Jerzego Sedlnickiego. W bezpośrednim sąsiedztwie zamku
Kąpielisko w Zebrzydowicach. Fot. EM
znajduje się barokowy kościół.
Pierwsza pisemna wzmianka o Kończycach Małych znajduje się w wykazie wsi
płacących dziesięcinę biskupom wrocławskim z 1305 r. Przypuszczalnie już wtedy
istniał we wsi dwór. Będący właścicielami zamku w latach 1538-1656 ród Czelów
z Czechowic, rozbudował zachowany w tym stanie - w znacznym stopniu po dziś
dzień – zamek, któremu nadano renesansową formę z reprezentacyjnym arkadowym dziedzińcem. Z rąk rodu Czelów kończycki zamek przeszedł pod władanie Pełków (1657-837) z Nowego Miasta. Utracił też wtedy swoje znaczenie obronne – zasypano fosy, a na zewnątrz zamku utworzono romantyczny ogród w stylu angielskim. Trzecią rodziną posiadającą zamek byli Folwarczni, z których Jan w 1880 r.
przeprowadził generalny remont i przebudowę siedziby. Podczas II wojny światowej zamek uległ znacznym uszkodzeniom. Wyremontowano go po wojnie w latach
1956-57. Kolejny generalny remont przeprowadzono w latach 1993-95 przez gminę
Zebrzydowice. Obecnie w zamku znajduje się „Gościniec Zamkowy” – restauracja,
karczma i hotel. Przywrócony do dawnej świetności obiekt, składa się z dwóch prostopadłych do siebie, kamienno-ceglanych, prostokątnych skrzydeł.
W Zebrzydowicach godnymi zwiedzenia są zamek oraz kościół parafialny. Zamek został wzniesiony w XVI w. przez rodzinę Liszków, a przebudowany w połowie XVIII w. w stylu barokowym przez rodzinę baronów Mattencloit.
Pierwotnie zebrzydowicki zamek był budowlą obronną wzniesioną w stylu gotyckim, o czym świadczą datowane na XV–XVI w. zachowane fragmenty murów
oraz jego dogodne usytuowanie do obrony.
131
Gmina Zebrzydowice
Pierwszym, znanym rodem
władającym Zebrzydowicami był
staropolski szczep Korniców. Ich
następcami byli Liszkowie z niemieckiej Lutyni – właściciele Zebrzydowic w latach 1524-1583.
Najświetniejszy okres zamku przypada na lata 1747-1888. Wtedy to
Zebrzydowice były własnością
Dziedziniec zamku w Zebrzydowicach. Fot. EM
rodu baronów de Mattencloit.
Z tego okresu datuje się też gruntowna przebudowa zamku. Zatracił on wtedy
cechy obronne na rzecz funkcji reprezentacyjno-mieszkalnych.
Po stronie północno-zachodniej pałacu rozciągał się, ukształtowany w formie
dwóch tarasów, prawie dwuhektarowy park. W 1888 r. Zebrzydowice, w związku
ze znacznym zadłużeniem majątku, zostały wystawione na sprzedaż. Nabył je,
wraz z zamkiem hrabia Henryk Larisch von Mönnich. Uszkodzony w znacznym
stopniu podczas działań wojennych, zamek został odbudowany w latach sześćdziesiątych XX w.
Obecnie w zamku mieści się siedziba Gminnego Ośrodka Kultury i Gminnej
Biblioteki Publicznej. W ostatnich latach gmina Zebrzydowice przeprowadziła roboty remontowe budynku i jego otoczenia przy udziale środków Unii Europejskiej. W 2009 r. oddano do użytku kąpielisko i przystań wodną na stawie „Młyńszczok”, natomiast w 2010 r. rozbudowano i nadbudowano salę widowiskową z początku lat 70. XX w.,
poszerzając jej funkcję. W efekcie budynek nawiązuje teraz
do stylu architektonicznego historycznej
części zamku.
Opracowanie:
Biuro Promocji UG
w Zebrzydowicach
Festiwal Regionalny „Złoty Kłos” w Zebrzydowicach. Fot. arch. UG
132
Gmina Zebrzydowice
Zebrzydowice Młyńszczok. Fot. arch. UG
Kontakt:
Urząd Gminy w Zebrzydowicach
ul. Ks. Antoniego Janusza 6
43-410 Zebrzydowice
tel. 32/ 475 51 00
fax 32/ 469 32 66
www.zebrzydowice.pl
133
Podmioty rybackie gminy Zebrzydowice
Lech Hławiczka
ul. Spółdzielcza 9
43-252 Jarząbkowice
kom. 501 263 693
stawy: gmina Zebrzydowice, punkt sprzedaży Kończyce Małe, ul. Jagiellońska
Oferta:
hurtowa i detaliczna sprzedaż karpia, dodatkowo amura, tałpygi, lina i szczupaka.
Po wcześniejszym ustaleniu szczegółów zamówienia – sprzedaż narybku i kroczka.
Staw hodowlany w gospodarstwie. Fot. EM
134
Lokalne
Grupy Działania
Lokalne Grupy Działania
Stowarzyszenie Lokalna Grupa Działania
„Cieszyńska Kraina”
LGD „Cieszyńska Kraina” jest stowarzyszeniem, które łączy podmioty gospodarcze, samorządy, organizacje pozarządowe oraz osoby fizyczne we wspólnym
działaniu na rzecz rozwoju lokalnego. Swoim zasięgiem obejmuje 8 gmin powiatu cieszyńskiego: Brenna, Chybie, Dębowiec, Goleszów, Hażlach, Skoczów, Strumień i Zebrzydowice. Od 2008 r. stowarzyszenie podejmuje wiele działań, które
nie tylko dostarczają wiedzy o funduszach europejskich, ale przede wszystkim aktywizują mieszkańców.
LGD zapewnia prawidłową realizację założeń osi 4 – LEADER w ramach Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich 2007-2013. Terminem LEADER określa się europejski program wspierający społeczności wiejskie, funkcjonujący w Unii Europejskiej od 1991 r., stanowiący nowe podejście do rozwiązywania problemów występujących na obszarach wiejskich. Głównym celem tego programu jest budowanie
kapitału społecznego na wsi, poprzez aktywizację mieszkańców oraz przyczynianie
się do powstawania nowych miejsc pracy oraz lepsze wykorzystanie posiadanych
zasobów przyrodniczych, historycznych, kulturowych, gospodarczych, itp.
Mieszkańcy obszaru LGD, firmy i instytucje mogą ubiegać się o pomoc finansową w zakresie następujących działań:
- różnicowanie w kierunku działalności nierolniczej,
- odnowa i rozwój wsi,
- tworzenie i rozwój mikroprzedsiębiorstw,
- małe projekty.
LGD „Cieszyńska Kraina” realizuje również szereg innych działań informacyjnopromocyjnych, które mają zachęcić do sięgnięcia po unijne dotacje. Co kwartał
ukazuje się biuletyn informacyjny, w którym można znaleźć m.in. porady dla beneficjentów, najświeższe informacje o podejmowanych działaniach i realizowanych projektach, prowadzone są też liczne szkolenia, warsztaty oraz doradztwo
dla beneficjentów.
Opracowanie: LGD „Cieszyńska Kraina”
136
Kontakt:
Stowarzyszenie Lokalna Grupa Działania „Cieszyńska Kraina”
ul. Mickiewicza 9
43-430 Skoczów
tel./fax 33/ 487 49 42
www.cieszynskakraina.pl
Lokalna Grupa Działania
„Ziemia Pszczyńska”
Stowarzyszenie Lokalna Grupa Działania „Ziemia Pszczyńska” łączy podmioty
gospodarcze, samorządy, organizacje pozarządowe oraz osoby fizyczne we
wspólnym działaniu na rzecz rozwoju lokalnego. Swoim zasięgiem obejmuje 6
gmin powiatu pszczyńskiego: Kobiór, Pszczyna, Goczałkowice Zdrój, Miedźna,
Pawłowice i Suszec.
LGD zapewnia prawidłową realizację założeń osi 4 – LEADER w ramach Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013.
Misją Lokalnej Grupy Działania „Ziemia Pszczyńska” jest stworzenie warunków
wspierających:
- budowanie aktywnych i odpowiedzialnych postaw społeczności lokalnych po
dejmujących działania na rzecz efektywnego, przedsiębiorczego, zgodnego z zasadami rozwoju zrównoważonego wykorzystywania potencjałów obszaru;
- zawiązywanie partnerstwa między lokalnymi podmiotami, którego rezulta
tem będzie zwiększenie możliwości realizacji nowych projektów, ważnych dla podnoszenia jakości życia i poprawiania pozycji obszaru w otoczeniu;
- tworzenie i wdrażanie innowacyjnych koncepcji na rzecz rozwoju Ziemi Pszczyńskiej oraz odkrywanie przez mieszkańców nowych ścieżek rozwoju obszaru przyczyniających się do pozytywnych przemian społeczno-gospodar
czych obszaru.
137
W ostatnim roku stowarzyszenie zrealizowało szereg ciekawych inicjatyw, m.in.:
. Projekt: „Perły Ziemi Pszczyńskiej”
. Pszczyńskie Centrum Organizacji Pozarządowych . KREATOR - Kreatywnie Razem Eksponujemy Ambitnie Tworzone Oryginalne Rękodzieła Prócz powyższych projektów, LGD stara się aktywnie włączyć w życie społeczności lokalnych, towarzyszy poszczególnych gminom w obchodach ich świąt
i wydarzeń, promując założenia podejścia LEADER. Angażuje się w różnego rodzaju inicjatywy takie jak: występ amatorskich zespołów teatralnych, turniej recytatorski, wydawanie publikacji. Swoje statutowe założenia stowarzyszenie stara
się wypełniać jak najlepiej, promując obszary wiejskie, jako miejsca w których
warto spędzać czas i które poprzez swoje zasoby historyczno-kulturowe, ludzkie
czy przyrodnicze, są niebywałym skarbem każdego terenu.
Opracowanie: LGD „Ziemia Pszczyńska”
Kontakt:
Stowarzyszenie Lokalna Grupa Działania „Ziemia Pszczyńska”
ul. 3 Maja 11
43-200 Pszczyna
tel. 32/ 210 02 12
www.lgdziemiapszczynska.pl
138
Dane teleadresowe
Wykazy
Dane teleadresowe
URZĘDY:
Urząd Gminy w Chybiu
ul. Bielska 78
43-520 Chybie
tel. 33/ 856 10 96
fax 33/ 852 26 36
www.chybie.pl
Urząd Miejski w Skoczowie
Rynek 1
43-430 Skoczów
tel. 33/ 853 38 54
fax 33/ 853 91 52
www.skoczow.pl
www.um.skoczow.pl
Urząd Gminy w Dębowcu
ul. Katowicka 6
43-426 Dębowiec
tel. 33/ 853 38 81
tel./fax 33/ 856 22 83
www.debowiec.cieszyn.pl
Urząd Gminy w Zebrzydowicach
ul. Ks. Antoniego Janusza 6
43-410 Zebrzydowice
tel. 32/ 475 51 00
fax 32/ 469 32 66
Urząd Gminy w Goczałkowicach-Zdroju
ul. Szkolna 13
43-230 Goczałkowice-Zdrój
tel. 32/ 210 71 85
fax 32/ 210 73 06
www.goczalkowicezdroj.pl
Urząd Gminy w Pawłowicach
ul. Zjednoczenia 60
43-250 Pawłowice
tel. 32/ 475 63 00
fax 32/ 475 63 01
Urząd Miejski w Strumieniu
Rynek 4
43-246 Strumień
tel. 33/ 857 01 42
fax 33/ 857 02 47
www.strumien.pl
140
Dane teleadresowe
KOORDYNATORZY GMIN:
STOWARZYSZENIA:
Gmina Chybie:
Andrzej Bura
tel. 33/ 856 10 96 wew. 23
Rybacka „Żabi Kraj”
ul. Mickiewicza 9
43-430 Skoczów
www.zabikraj.pl
tel./fax 33/ 487 49 55,
kom. 797 410 135
Gmina Dębowiec:
Krystian Iskrzycki
tel. 33/ 853 38 81 wew. 28
e-mail:
[email protected]
Gmina Goczałkowice-Zdrój:
Gabriela Placha
tel. 32/ 210 71 85
Gmina Pawłowice:
Marcin Musiał
tel. 32/ 475 63 37
Stowarzyszenie Ekologiczne
„Eko – Życie” ul. Bielska 82
43-520 Chybie
kom. 696 249 700
www.ekozycie.poek.pl
Działania „Cieszyńska Kraina”
ul. Mickiewicza 9
43-430 Skoczów
tel. 33/ 487 49 42
www.cieszynskakraina.pl
Gmina Skoczów:
tel. 33/ 853 38 54
Działania „Ziemia Pszczyńska”
ul. 3 Maja 11
43- 200 Pszczyna
tel. 32/ 210 02 12
www.lgdziemiapszczynska.pl
Gmina Strumień:
Magdalena Fajkier
tel. 33/ 857 01 82
Gmina Zebrzydowice:
Jadwiga Gabzdyl
tel. 32/ 475 51 22
141
Wykaz podmiotów rybackich
PODMIOTY RYBACKIE
Gmina Chybie
- Polska Akademia Nauk – Zakład Doświadczalny Gospodarki Stawowej Gołysz;
- Polska Akademia Nauk – Zakład Ichtiobiologii i Gospodarki Rybackiej;
- Gospodarstwo Rybackie Jan Smolarz
- Stowarzyszenie Ekologiczne „Eko – Życie”
Gmina Dębowiec
- Gospodarstwo Rybackie Maria Fryda
- Gospodarstwo Rybackie Ryszard Maciejewski
- Gospodarstwo Rybackie Katarzyna Maciejewska-Zemanek
- Gospodarstwo Rybackie Anna i Jan Tomica
- Górnośląskie Przedsiębiorstwo Wodociągów S.A.
Gmina Pawłowice
- Gospodarstwo Rybackie Tomasz Król
- Hodowla suma afrykańskiego Marek Król
- Gospodarstwo Rybackie Adela i Bronisław Chmiel
- Gospodarstwo Rybackie Anna i Emil Holesz
- Gospodarstwo Rybackie Irena i Stanisław Czakon
- Gospodarstwo Rybackie Piotr Kawik
- Gospodarstwo Rybackie Maria i Romuald Brandys
- Gospodarstwo Rybackie Bogusław Wacławik
- Gospodarstwo Rybackie Penkala
Gmina Strumień
- Gospodarstwo Rybackie „Leśny staw” Marzanna i Kazimierz Akus
- Gospodarstwo Rybackie, łowisko Teresa i Piotr Hansel
- Gospodarstwo Rybackie „Wodna Dolina” Anna i Stanisław Gabzdyl
- Gospodarstwo Rybackie Leszek Łukosz
Gmina Skoczów
- Przedsiębiorstwo Produkcji i Hodowli Ryb Słodkowodnych w Krakowie o/Pogórze
142
Wykazy
- Gospodarstwo Rybackie Tadeusz Goszyk
- Gospodarstwo Rybackie Piotr Goszyk
- Gospodarstwo Rybackie Maria i Józef Waleczek
- Gospodarstwo Rybackie Marzena Tobiczyk
- Gospodarstwo Rybackie, łowisko Dorota Pietraszek-Kryjak i Paweł Kryjak
- Fishmax Michał Kryjak
- Hurtownia ryb Maciej Jaworski
- FHU Sklep rybny Aleksandra i Bogdan Kozieł
- Zajazd pod Delfinem Leszek Jaworski
- Zajazd pod Delfinem 2 Lucyna Korzonek
- Sklep rybny Lucyna Korzonek
- Stadnina Koni w Ochabach Sp. z o. o.
- Koło PZW Ochaby
- Koło PZW Pogórze Beskid
Gmina Zebrzydowice
- Gospodarstwo Rybackie Lech Hławiczka
GOSPODARSTWA AGROTURYSTYCZNE, NOCLEGI
Gmina Dębowiec
- Radecki Dwór
- Dwór Dębowiec
Gmina Pawłowice
- Gospodarstwo Agroturystyczne Penkala
- Agroturystyka Barbara Wacławik
Gmina Strumień
- Gospodarstwo Rybackie i Agroturystyczne „Wodna Dolina” Anna i Stanisław Gabzdyl
- Agroturystyka „Leśny staw” Marzena i Kazimierz Akus
Gmina Skoczów
- Gospodarstwo Agroturystyczne „Olszynka” Roman i Tadeusz Goszyk
- Ekskuzywna Agroturystyka „Gajówka” Renata Żabińska
- Agroturystyka - noclegi „Mustang” Bogusław Deda
143
SPIS TREŚCI
Wstęp
Wykaz skrótów
3
4
I. Stowarzyszenie Lokalna Grupa Rybacka „Żabi Kraj”
1. Powstanie Stowarzyszenia LGR
2. Cele i działalność
3. Członkowie Stowarzyszenia LGR
4. Obszar działania
5. Uwarunkowania przestrzenne
6. Uwarunkowania geograficzne i przyrodnicze
7. Działalność Stowarzyszenia LGR
Foto: Dni Rybactwa - Skoczów 2011
5
6
8
10
11
11
12
15
21
II. Rybactwo - historia i współczesność
1. Historia rybactwa
2. Rybactwo na obszarze działania LGR
25
25
27
III.Gminy i podmioty rybackie:
Gmina Chybie
- PAN 1. Zakład Ichtiobiologii i Gospodarki Rybackiej
2. Zakład Doświadczalny Gospodarki Stawowej Gołysz
Foto: Archiwalne fotografie z kroniki PAN
- Gospodarstwo Rybackie Jan Smolarz
- Stowarzyszenie Ekologiczne „Eko – Życie”
32
37
37
41
43
45
45
Gmina Dębowiec
- Gospodarstwo Rybackie Maria Fryda
- Gospodarstwo Rybackie Ryszard Maciejewski
48
54
54
144
Spis treści
- Gospodarstwo Rybackie Katarzyna Maciejewska-Zemanek
- Gospodarstwo Rybackie Anna i Jan Tomica
- Radecki Dwór
- Dwór Dębowiec
54
56
56
57
- Górnośląskie Przedsiębiorstwo Wodociągów S.A.
60
69
Gmina Pawłowice
- Gospodarstwo Rybackie Tomasz Król
- Hodowla suma afrykańskiego Marek Król
- Gospodarstwo Rybackie Adela i Bronisław Chmiel
- Gospodarstwo Rybackie Anna i Emil Holesz
- Gospodarstwo Rybackie Irena i Stanisław Czakon
- Gospodarstwo Rybackie Piotr Kawik
- Gospodarstwo Rybackie Maria i Romuald Brandys
- Gospodarstwo Rybackie Bogusław Wacławik
- Agroturystyka Barbara Wacławik
- Gospodarstwo Rybackie i Agroturystyczne Penkala
84
89
89
90
90
90
91
91
91
92
92
Gmina Strumień
- Gospodarstwo Rybackie, łowisko Teresa i Piotr Hansel
- Gospodarstwo Rybackie Leszek Łukosz
- Gospodarstwo Rybackie Agroturystyka „Leśny staw”
Marzanna i Kazimierz Akus
- Gospodarstwo Agroturystyczne „Wodna Dolina”
Anna i Stanisław Gabzdyl
96
99
100
Gmina Skoczów
- Przedsiębiorstwo Produkcji i Hodowli Ryb Słodkowodnych
w Krakowie o/Pogórze
- Gospodarstwo Rybackie Tadeusz Goszyk
- Gospodarstwo Rybackie Piotr Goszyk
- Gospodarstwo Rybackie Maria i Józef Waleczek
- Gospodarstwo Rybackie Małgorzata Tobiczyk
104
145
100
101
110
110
110
111
111
Spis treści
- Gospodarstwo Rybackie, łowisko Dorota Pietraszek-Kryjak i Paweł Kryjak
- Fishmax Michał Kryjak
- Hurtownia ryb Maciej Jaworski
- FHU Sklep rybny Aleksandra i Bogdan Kozieł
- Zajazd pod Delfinem 2
- Sklep rybny Lucyna Korzonek
- Gospodarstwo Agroturystyczne „Olszynka” Roman i Tadeusz Goszyk
- Ekskuzywna Agroturystyka „Gajówka” Renata Żabińska
- Agroturystyka „Mustang” Bogusław Deda
- Stadnina Koni w Ochabach
- Koło PZW Ochaby
- Koło PZW Pogórze Beskid
- Park Rozrywki i Edukacji Dream Park w Ochabach
112
112
113
113
114
116
117
117
119
121
122
125
126
128
Gmina Zebrzydowice
- Gospodarstwo Rybackie Leszek Hławiczka
130
134
IV.Lokalne Grupy Działania
1. Lokalna Grupa Działania „Cieszyńska Kraina” 2. Lokalna Grupa Działania „Ziemia Pszczyńska” 136
136
137
V. Dane teleadresowe, wykazy
- Urzędy
- Koordynatorzy gmin
- Stowarzyszenia
- Wykaz podmiotów rybackich
- Wykaz gospodarstw agroturystycznych, noclegów
140
140
141
141
142
143
146
Powołanie Stowarzyszenia Lokalna Grupa Rybacka „Żabi Kraj” było
konsekwencją wieloletniej aktywności lokalnych środowisk, przede wszystkim rybackich, placówek Polskiej Akademii Nauk w Gołyszu, ale i samorządów, gospodarstw agroturystycznych i innych podmiotów działających
na obszarze nazywanym od dawna „Żabim Krajem”. Na tym wyjątkowo
bogatym w tradycje rybackie terenie, związek ludności z gospodarką stawową sięga wielu wieków wstecz. Wraz z nadejściem perspektywy budżetowej 2007-2013 wyczekiwano na instrumenty wsparcia Wspólnej
Polityki Rybackiej Unii Europejskiej, uruchomione w Polsce w ramach
Programu Operacyjnego „Zrównoważony rozwój sektora rybołówstwa
i nadbrzeżnych obszarów rybackich”, co stworzyło szansę rozwoju szeroko
pojętej tematyki rybactwa.
Publikacja ta prezentuje nie tylko działalność Lokalnej Grupy Rybackiej
„Żabi Kraj”, ale również gminy członkowskie oraz podmioty prowadzące
działalność rybacką na obszarze działania tego stowarzyszenia.
Ewa Machej

kliknij aby przeglądać

Transkrypt

Podobne dokumenty

Walki na jeziorze Tanganika Brytyjskie monitory typu «Abercrombie

opis techniczny

Ginekomastia