2 Podstawowe pojęcia i definicje zwi¹zane z procesem eksploatacjix

Podstawowe pojęcia i definicje
związane z procesem eksploatacji
Dr inż. Robert JAKUBOWSKI
EKSPLOATACJA STATKU
POWIETRZNEGO
EKSPLOATACJA STATKU POWIETRZNEGO –
wiedza o technologii działań człowieka
wpływających na celowe funkcjonowanie
statku powietrznego powiązanych
funkcjonalnie z infrastrukturą towarzyszącą w
warunkach sprzyjającego lub niesprzyjającego
otoczenia
INŻYNIERIA EKSPLOATACJI
INŻYNIERIA EKSPLOATACJI – to zbiór metod
kształtowania eksploatacji przez wykorzystanie
dla konkretnych celów eksploatacji
racjonalnych technik: sterowania,
niezawodnościowych, diagnostycznych
tribologicznych itd.
EKSPLOATYKA
EKSPLOATYKA – to zbiór aksjomatów hipotez
twierdzeń, praw i teorii obejmujących
eksploatację, inżynierię eksploatacji, stany i
procesy eksploatacyjne, systemy eksploatacji.
Elementarny Układ Eksploatacji
• Kierownik eksploatacji
– organ decyzyjno-zarządzający i sterujący procesem
eksploatacji
• Statek powietrzny z załogą
• Stanowisko utrzymania zdatności
Otoczenie bliższe i dalsze w systemie
eksploatacji SP
Personel
techniczny
Personel
latający
Służby
operacyjne
Otoczenie bliższe
Otoczenie dalsze
Służby
zabezpieczenia
technicznego
Składowe systemu eksploatacji SP
• Podsystem użytkowania SP
• Podsystem utrzymania SP
W obydwu podsystemach mamy do czynienia z dwoma
typami zjawisk:
- zjawiska związane z bezpośrednim działaniem
człowieka
- zjawiska zachodzące bez bezpośredniego udziału
człowieka
Działanie
Działanie - jest to celowy i świadomy zabieg
wykonywany przez wykwalifikowany personel na
SP. Jest oceniane m.in. przez:
–
–
–
–
–
–
–
–
Sprawność działania
Skuteczność działania
Kosztowność działania
Ekonomiczność działania
Niezawodność działania
Intensywność działania
Rentowność działania
idp.
Obiekt eksploatacji
Obiektem eksploatacji są statki powietrzne oraz
obiekty techniczne umożliwiające ich
eksploatację takie jak: hangary, lotniska, pasy
startowe, urządzenia bezpośredniej obsługi,
diagnostyczne i metrologiczne itp..
Cechy obiektu technicznego dzieli się
na:
• Własności – są to cechy wspólne dla klasy
(grupy) statków powietrznych wyrażające się
głównie w postaci wielkości fizycznych. Są to
cechy nadawane w procesie projektowania i
konstruowania SP
• Właściwości – są to cechy odróżniające
poszczególne SP między sobą. Są to cechy
zmieniające się pod wpływem oddziaływania
na SP
Szerzej na temat własności i właściwości w TII PESP
Przykłady własności i właściwości SP
Własności
Właściwości
Wymiary, masa, ilość silników
Funkcjonalność
Warunki użytkowania i utrzymania
Niezawodność
Wytrzymałość
Żywotność
Sterowność, stateczność
Trwałość
Manewrowość
Podatność eksploatacyjna
Gotowość
Efektywność
Odporność na różne czynniki
Odpowiedniość
Cechy statku powietrznego
• Mierzalne
• Niemierzalne
• Krytyczne – cechy których zmiana poza ustalone granice
powoduje istotne obniżenie efektywności funkcjonowania
SP oraz stwarza zagrożenie człowiekowi i jego otoczeniu
• Ważne – cechy których zmiana poza ustalone granice
powoduje obniżenie efektywności funkcjonowania SP oraz
stwarza zagrożenie jego zniszczenia
• Mało ważne - cechy których zmiana poza ustalone granice
powoduje dopuszczalne zmiany efektywności działania
maszyny
• Pomijalne - cechy nieistotne ze względu na wpływ ich
wartości na ocenę eksploatacyjną SP
Otoczenie eksploatacyjne
Realizacja działań eksploatacyjnych i eksploatacji
SP odbywa się w otoczeniu eksploatacyjnym,
które jest zmienne i może mieć korzystne jak
też niekorzystne oddziaływanie na proces
eksploatacji SP (warunki meteorologiczne,
wyposażenie stanowisk obsługi, materiały
eksploatacyjne itp.)
Etapy, fazy i stany eksploatacji
• Etapy: projektowania SP, wdrożenia do
systemu eksploatacji, dojrzałości organizacyjno
technicznej i strukturalnej, likwidacji
• Fazy eksploatacji: użytkowanie i utrzymanie
• Stan
– Początkowy i końcowy
– Stan eksploatacyjny utrzymania i użytkowania (np.
alimentacja, obsługa, remont, kołowanie, przelot
itp.)
Cykl eksploatacyjny
Cykl eksploatacyjny to przechodzenie SP na
przemian z fazy użytkowania do fazy utrzymania.
Cykl może być regularny i nieregularny
Przykład cyklu regularnego
Przykładowy pojedynczy cykl
eksploatacyjny SP
Okres eksploatacji
Okres eksploatacji - oznacza przedział czasu w
którym SP przebywa w systemie eksploatacji.
Trwa on od momentu zakwalifikowania SP do
eksploatacji do momentu wycofania go z
sytemu eksploatacji
Energia eksploatacji i potencjał
eksploatacyjny
Potencjał eksploatacyjny - definiuje zasób
możliwości statku powietrznego do
wykonywania zadań (lotów), wydobywany w
czasie użytkowania. Uzyskuje go statek
powietrzny w procesie wytwórczym i
następnie jest on powiększany w procesach
odnowy
Energia eksploatacji definiuje efekt użytkowania
(eksploatacji) statku powietrznego
Potencjał eksploatacyjny SP podczas
realizacji procesu eksploatacji
• Realizacja stanów eksploatacyjnych wiąże się z
obniżeniem potencjału eksploatacyjnego SP
• Realizacja stanów utrzymania może być
związana z działaniami:
– Podtrzymującymi potencjał energetyczny SP
– Odtwarzającymi potencjał energetyczny SP
– Zwiększającymi potencjał energetyczny SP
– Obojętnymi
Energia eksploatacji oczekiwana i
użyteczna SP
Energia oczekiwana
Eo=(Pep-Pek)β
gdzie:
β – parametr liczbowy wyrażający wartość
energii przypadający na jednostkę potencjału
Energia użyteczna
Eu=η Eo
η – sprawność wykorzystania potencjału
eksploatacyjnego
Koszty eksploatacji
Wartość ekonomiczna eksploatacji
Kw=α Eu
Kw – Wartość ekonomiczna eksploatacji
α – współczynnik wyrażający wartość
ekonomiczną eksploatacji przypadającą na
jednostkę energii
Zmiana potencjału eksploatacyjnego i
energii eksploatacji w różnych stanach
procesu eksploatacji
- zmiana potencjału eksploatacyjnego w czasie