Pobierz PDF - Racjonalista TV

Pan Maciej (Maceox) 18 sierpnia 2014 postawił tu pytanie na
temat
historii
religii:
http://racjonalista.tv/forums/temat/historia-religii-ujecie-ko
mpleksowe/
Chciałbym poprosić szanownych racjonalistów o pomoc w
odtworzeniu zjawiska ewolucji religii począwszy od czasów
możliwie najdawniejszych do dzisiaj.
Mam świadomość, że jest to temat GIGANT, dotyczący prawie że
WSZYSTKIEGO, ale:
– liczę na to, że trochę nas to interesuje,
– mamy czas prawie że nieograniczony,
– nie musimy od razu ujawniać wszystkiego,
– możemy odsyłać do gotowych opracowań (przy czym poza
odesłaniami do książek, których zapewne nie można pominąć,
preferowałbym linkowanie do krótszych form, np. artykułów,
czy wykładów – niekiedy dostępnych np. na you tubie)
– proponowałbym podejście do tematu na zasadzie od ogółu do
szczegółu, tzn. może moglibyśmy zacząć od nazwania
najistotniejszych nurtów w historii religii, by następnie
przyglądać się im bardziej szczegółowo.
– jednocześnie liczę również na wymianę zdań. W związku z tym
– przynajmniej z doświadczenia – szybko powinien się zrobić w
tym wątku totalny galimatias (choć wcale nie jestem pewien,
ilu znajdzie się chętnych do współpracy?). Jednak mimo
spodziewanego galimatiasu – a również dzięki niemu – liczę na
wzbogacenie wiedzy w tym temacie.
Może jeszcze – zanim zacznie się siwy dym (na co jednak
liczę) – wskażę zagadnienia, które interesują mnie
najbardziej:
– koncepcje genezy religii (czy jej elementy można już
dostrzec przed homo sapiens – rytuały?)
– rola rewolucji neolitycznej
– idee z żyznego półksiężyca
– rozwój monoteizmu
– jakie idee wpłynęły na rozwój chrześcijaństwa?
– i ogólnie – jak krzyżowały się i wpływały na siebie
wzajemnie główne religijne nurty?
Jak już wspomniałem temat dotyczy w zasadzie prawie
WSZYSTKIEGO, więc dygresje na tematy pokrewne – od
archeologii po neuronauki są mile widziane. Głównie jednak
interesuje mnie – jako temat wiodący historia religii ze
szczególnym uwzględnieniem związków pomiędzy różnymi nurtami
tego zjawiska.
**********************************
Ale teraz stwierdzając:
Sądzę, że dorobek Junga, Eliadego i Campbella – bardzo bogaty
w samej sferze wiedzy o przeróżnych mitach w historii świata
– powinien dzisiaj zostać poddany zrewidowaniu przez pryzmat
psychologii ewolucyjnej i kognitywistyki, a więc w ramach
naukowo uznanych metod i przy wykorzystaniu aktualnej wiedzy
o człowieku. Naczelnym pytaniem powinno być chyba „dlaczego
z ewolucyjnego punktu widzenia powstała i utrzymała się wiara
w przeróżne, zmieniające się w toku czasu mity”?
Na propozycję napisania na ten temat bardziej aktualnych
własnych przemyśleń: http://racjonalista.tv/mity-o-mitach/
Broni się brakiem czasu.
Nie jestem jednak pewien, czy w najbliższej przyszłości będę
w stanie się z tego zadania wywiązać.
Więc tak jak potrafię, a uczynię to na pewno gorzej od Pana,
postaram się temat wznowić. Liczę na Pańskie korekty, choć
cały czas liczę też na Pańskie tu publikacje, gdyż dobrze
wiem, iż stać Pana na ciekawe refleksje.
.
Już pierwszym tu pytaniem jest to jak daleko chcemy sięgać
wstecz? Część współczesnych uczonych (np. Frans de Waal)
dostrzega jakieś elementarne formy religijności już u
szympansów, choć tu jest pytanie co możemy przyjąć „jako
elementarną formę”? Tu mamy artykuł w „Znaku” z maja 2015 r.
Krzysztofa Kornasa „Coraz bardziej człekokształtne małpy”
http://www.miesiecznik.znak.com.pl/7202015krzysztof-kornascora
z-bardziej-czlekoksztaltne-malpy/ Homo erectus już przed
milionem lat tworzył społeczności, w których musiały
funkcjonować jakieś tam obowiązujące w stadach kody zachowań.
Z dużą ostrożnością początki religii datuje się na górny
paleolit czyli 50-40 tys. lat p.n.e. ale pierwsze
zorganizowane pojawiają się dopiero kilkanaście tysięcy lat
temu. http://pl.wikipedia.org/wiki/Religie_prehistoryczne
Dalszym pytaniem jest – czy i jakie korzyści przynosiła i
przynosi nam religijność? Po pierwsze ewolucyjnych, ale także
i kulturowych, gdyż gdyby tu nie przynosiła żadnych, to chyba
by się wśród coraz bardziej racjonalnych ludzi nie utrzymała.
Wchodzimy teraz, w tym lapidarnym zarysie, w zakres kultury, a
tu już trzeba sięgnąć do znanych nam pierwotnych form
religijności, a to chyba szamanizm i magia. Te w miarę poznane
już formy coś tam dla jednostek i społeczności załatwiały
skoro trwały i były przez kolejne pokolenia kultywowane. To z
mitów szamanizmu wyszły i na nim zostały zbudowane wyższe
formy religijności, dochodząc do form nam współczesnych. Tu
już trzeba wejść w rozważania głównie religioznawcze,
pamiętając przy tym, iż naukowe religioznawstwo rozpoczęło się
w XIX wieku, a na początku dwudziestego wyodrębniło się
religioznawstwo jako samodzielna nauka – choć różnie w rożnych
krajach była nazywaną.
Religioznawcy próbowali odpowiedzieć na postawione przez Pana
pytania. Początkowo byli bardzo ograniczeni wiedzą dotyczącą
tej problematyki, ale z każdym dziełem – dzisiaj wpisanym już
do klasyki religioznawstwie
– ta wiedza rosła.
Religioznawstwo sięgnęło także do przeróżnych dostępnych nauce
narzędzi badawczych, a także zaczęło korzystać z dorobku
przeróżnych nauk. Psychologii, socjologii, antropologii, ale
później także i do neuronauk. Od tamtego czasu powstało wiele
poważnych książek. Na przykład: Mullera, Frazera, Tielego,
Tylora, Durkheima, Soderbloma, Otto, Pettazzoniego,
Glasenappa, czy najsławniejszego Eliadego oraz setek innych
religioznawców XX wiecznych. Pozycje tych wielkich
zdezaktualizowały się bardzo mało, albo i wcale. I dzisiaj
trudno dyskutować o religii gdy nie zna się terminologii
Rudolfa Otto:
numinosum, mirum, maiestaticum, augustum,
tremens, fascinas, a inni też swoje dołożyli.
http://www.racjonalista.pl/forum.php/z,0/d,20/s,511985#w515491
****************************
Poniżej parę linków do tematów zbliżonych do Pańskich pytań:
http://biblioteka.netgenes.pl/czy-ewolucja-dala-nam-boga.html
http://histmag.org/Wykorzystanie-pierwotnych-ludzkich-instynkt
ow-obserwacji-i-wierzen-w-formach-kultu-5030
http://www.racjonalista.pl/forum.php/s,545469/z,0
http://books.google.pl/books?id=3Q2dOMQoXAMC&pg=PA38&lpg=PA38&
dq=ewolucyjne+pochodzenie+religii&source=bl&ots=3bEv_HbzI6&sig
=nV1XBuDrq9E5xQCrJrbBZ39FDGM&hl=pl&sa=X&ved=0ahUKEwjGqjVh43QAhUDhiwKHRGPDEc4KBDoAQgtMAQ
http://solaris.lem.pl/prace/PracaMgrMichalKielbik.pdf
http://www.psychologia-spoleczna.pl/zlote-mysli-pinkera/1230-p
sychologia-religii.html
http://www.fizyka.umk.pl/~duch/Wyklady/Kog1/Kognit-cale.pdf
Oczywiście, iż podany, a tak naprawdę tylko zasygnalizowany
materiał, jest tylko wprowadzeniem do ewentualnej dyskusji.