"Rozwój Mowy Dziecka" dokument

Rozwój Mowy Dziecka
Rozwój mowy uwarunkowany jest genetycznie, ale zależy on ściśle od jakości kontaktu
werbalnego z innymi ludźmi. Jest to, zatem proces wynikający z wspólnego oddziaływania
czynników biologicznych i społecznych. Już około 4 - 5 miesiąca życia płodowego dziecko
zaczyna reagować na bodźce akustyczne. Dowiedziono również, że już w czasie ciąży
rejestrowany jest przez dziecko głos matki. Oznacza to, zatem, że ogromne znaczenie ma
mówienie do dziecka już w okresie płodowym a tym bardziej przez cały okres rozwoju mowy
po urodzeniu się dziecka.
Wyróżnia się cztery okresy rozwoju mowy (wg L. Kaczmarka):
okres melodii (0 – 1 rok życia)
okres wyrazu (1 – 2 rok życia)
okres zdania (2 – 3 rok życia)
okres swoistej mowy dziecięcej (3 – 7 rok życia)
Okres melodii
Już od urodzenia dziecko komunikuje się z otoczeniem za pomocą krzyku. Krzyk jest
sygnałem informującym o potrzebach dziecka. Płacz jest ćwiczeniem układu oddechowego i
chociaż jest reakcją odruchową, traktuje się go jako zaczątek mowy. W 2- 3 miesiącu życia
niemowlę zaczyna wydawać dźwięki zbliżone do samogłosek i spółgłosek, a nawet do grup
spółgłoskowych. Mówimy tutaj o głużeniu lub gruchaniu, które jest zjawiskiem
towarzyszącym każdej aktywności ruchowej niemowlęcia. W ten sposób dziecko trenuje
narządy artykulacyjne, choć nadal jest to odruch nieświadomy. Już w tym okresie kształtują
się pierwsze skojarzenia między wydawanym dźwiękiem a odpowiednimi ruchami aparatu
artykulacyjnego. Głużenie występuje także u dzieci głuchych. W drugiej połowie 1 roku życia
pojawia się gaworzenie, które jest świadomym powtarzaniem dźwięków pochodzących z
otoczenia jak i tych, które wydało. Gaworzenie związane jest z rozwijaniem koncentracji
uwagi i spostrzegania, woli. Jest również treningiem słuchowym. W mózgu dochodzi do
wytworzenia skojarzenia miedzy obrazem przedmiotu a jego odpowiednikiem dźwiękowym.
Pod koniec 1 roku życia dziecko dużo rozumie, pojawiają się pierwsze wyrazy, takie jak:
mama, tata, baba, dada.
Okres wyrazu
Dziecko używa już prawie wszystkich samogłosek (oprócz nosowych – ą, ę), ze
spółgłosek wymawia p, b, m, t, d, n, k, ś czasem ć. W tym czasie jego zasób słownikowy
powiększa się do 150 słów. Rozwój mowy postępuje w czterech kierunkach:
rozszerzania zakresu rozumianych słów i wypowiedzi
wzbogacania słownika czynnego
opanowania struktury gramatycznej
doskonalenia wymowy
Okres zdania
W tym czasie mowa ulega dalszemu doskonaleniu, dzieci bardzo szybko uczą się nowych
słów (nawet po jednokrotnym z nimi zetknięciu), używają prostych, trzy- lub
czterowyrazowych zdań zawierających podmiot, orzeczenie i dopełnienie, ustala się system
fonologiczny. Dziecko powinno już wypowiadać głoski:
p, b, m, oraz zmiękczone pi, bi, mi
f, w, fi, wi
ś, ź, ć, dź, ń, ki, gi
k, g, ch
t, d, n
l
Pod koniec okresu zdania mogą pojawić się głoski: s, z, c, dz oraz sz, ż, cz, dż, chociaż nie
zawsze będą one prawidłowo artykułowane, szczególnie w trudnych połączeniach. Istotne
jest, że nieprawidłowa artykulacja w tym okresie rozwoju mowy wiąże się z niską
sprawnością narządów artykulacyjnych.
Okres swoistej mowy dziecięcej
W tym wieku dziecko prowadzi już swobodne rozmowy, ale prawidłowe budowanie zdań
nie jest jeszcze utrwalone. Często dochodzie do przestawiania głosek w wyrazach np.
„kordła” zamiast „kołdra” lub „kolomotywa” zamiast „lokomotywa”. Innym zjawiskiem jest
upodobnienie np. dziecko mówi „pam’ zamiast „pan” , „bebek” zamiast „chlebek” itp. Zdarza
się również, że dzieci w tym okresie rozwoju mowy budują wyrazy na zasadzie ich łączenia.
Dziecko 3-letnie powinno wymawiać:
wszystkie samogłoski ustne (a, o, e, i, u, y) i nosowe (ą, ę), chociaż możliwe są pewne
odstępstwa od prawidłowej wymowy
m, mi, b, bi, p, pi
f, fi, w, wi
ś, ź, ć, dź
k, ki, g, gi, ch
t, d, n
l, li
j, ł
Mogą również pojawić się spółgłoski s, z, c, dz, czasem sz, ż, cz, dż, ale najczęściej sa one
zmiękczane i wymawiane jak ś, ź, ć, dź.
W mowie dziecka 4 – letniego utrwalają się głoski s, z, c, dz, może pojawić się głoska r, choć
jej brak nie powinien niepokoić. Głoski sz, ż, cz, dż dziecko zamienia na s, z, c, dz lub ś, ź, ć,
dź.
U dziecka 5 – letniego ustala się wymowa głosek sz, ż, cz, dż, najczęściej w tym o wieku
pojawia się głoska r.
U 6 – latków mowa pod względem dźwiękowym powinna być już opanowana.
Bibliografia:
G. Demel, Minimum logopedyczne nauczyciela przedszkola, WSiP, 2012.
E.M. Minczakiewicz, Mowa Rozwój – Zaburzenia- Terapia, Wydawnictwo Naukowe
Akademii Pedagogicznej Kraków, 1997.