Wybrane aspekty ochrony danych osobowych Ilu Kowalskich żyje

Wybrane aspekty ochrony danych osobowych Ilu Kowalskich żyje na świecie?
Wpisany przez Małgorzata Regulska
Zgodnie z ustawą o ochronie danych osobowych, za dane te uważa się wszelkie informacje
dotyczące zidentyfikowanej lub możliwej do zidentyfikowania osoby fizycznej.
Najważniejszym aktem normatywnym, który gwarantuje ochronę danych osobowych jest
Konstytucja z dnia 2 kwietnia 1997 r. Ustawa zasadnicza zawiera bowiem kilka przepisów
dotyczących ochrony prywatności.
Art. 47. Każdy ma prawo do ochrony prawnej życia prywatnego, rodzinnego, czci i dobrego
imienia oraz do decydowania o swoim życiu osobistym [...].
Art. 49. Zapewnia się wolność i ochronę tajemnicy komunikowania się. Ich ograniczenie może
nastąpić jedynie w przypadkach określonych w ustawie i w sposób w niej określony.
Art. 50. Zapewnia się nienaruszalność mieszkania. Przeszukanie mieszkania, pomieszczenia
lub pojazdu może nastąpić jedynie w przypadkach określonych w ustawie i w sposób w niej
określony.
Art. 51.1. Nikt nie może być obowiązany inaczej niż na podstawie ustawy do ujawniania
informacji dotyczących jego osoby.
2. Władze publiczne nie mogą pozyskiwać, gromadzić i udostępniać innych informacji o
obywatelach niż niezbędne w demokratycznym państwie prawnym.
3. Każdy ma prawo dostępu do dotyczących go urzędowych dokumentów i zbiorów danych.
Ograniczenie tego prawa może określić ustawa.
4. Każdy ma prawo do żądania sprostowania oraz usunięcia informacji nieprawdziwych,
niepełnych lub zebranych w sposób sprzeczny z ustawą.
1/7
Wybrane aspekty ochrony danych osobowych Ilu Kowalskich żyje na świecie?
Wpisany przez Małgorzata Regulska
5. Zasady i tryb gromadzenia oraz udostępniania informacji określa ustawa.
Z powyżej cytowanych przepisów należy wywnioskować, że w polskim systemie prawnym
funkcjonuje zasada, zgodnie z którą każda osoba ma prawo do samodzielnego decydowania o
ujawnianiu informacji, które jej dotyczą. Konstytucja nie uzależnia tego prawa od jakichkolwiek
warunków, które musi spełniać osoba fizyczna, np. wieku czy stanu zdrowia psychicznego.
Zasada ta łączy się bezpośrednio z prawem do sprawowania kontroli nad informacjami
dotyczącymi swojej osoby. Każdy bowiem, w myśl Konstytucji, ma prawo dostępu do
dotyczących jego osoby urzędowych dokumentów i zbiorów danych. Prawo kontroli
dokonywane jest przez możność weryfikowania lub usuwania danych osobowych (art. 51. ust.
4. Konstytucji).
W odróżnieniu od uregulowania w Konstytucji, ustawa o ochronie danych osobowych z 29.
sierpnia 1997 r. nie nawiązuje do prawa do prywatności lub innych powszechnych dóbr
osobistych.
Co oznacza pojęcie „dane osobowe"
Zgodnie z art. 6. ust. 1. ustawy, za dane osobowe uważa się: „wszelkie informacje dotyczące
zidentyfikowanej lub możliwej do zidentyfikowania osoby fizycznej
". Zwrot „wszelkie informacje" oznacza, że chodzi o takie informacje, które odnoszą się do
każdego aspektu osoby - jej życia zawodowego, prywatnego, cech charakteru, wiedzy czy
wykształcenia. Termin „dane osobowe" precyzuje judykatura. Dla przykładu warto podać wyrok
Sądu Apelacyjnego w Warszawie (sygn. akt VI ACa 622/2007, LexPolonica nr 1642188),
2/7
Wybrane aspekty ochrony danych osobowych Ilu Kowalskich żyje na świecie?
Wpisany przez Małgorzata Regulska
według którego
:
dane osobowe to wszelkie informacje dotyczące zidentyfikowanej osoby fizycznej. Tożsamość
można określić bezpośrednio lub pośrednio, w szczególności przez powołanie się na numer
identyfikacyjny albo jeden lub kilka specyficznych czynników określających jej cechy fizyczne,
umysłowe, ekonomiczne, kulturowe lub społeczne.
W orzeczeniu Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z 7. grudnia 2005 r. sąd
stwierdził, że:
1. Dane osobowe, takie jak imię, nazwisko, stanowisko i stopień służbowy nie pozwalają na
zidentyfikowanie osoby, której one dotyczą. Dla ustalenia tożsamości konieczne są inne dane o
charakterze osobistym, przykładowo: data i miejsce urodzenia osoby.
2. O możliwości zidentyfikowania danej osoby fizycznej będzie decydował zakres
informacji, które można uzyskać w sposób nie budzący wątpliwości na podstawie dokumentów
organu bezpieczeństwa
(sygn. akt IV SA/Wa 880/2005, LexPolonica nr 1254714).
W uzasadnieniu wyżej cytowanego wyroku Sąd przyjął, że dane takie jak imię, nazwisko,
stanowisko służbowe i stopień nie pozwalają na zidentyfikowanie osoby, której one dotyczą.
Możliwe jest bowiem istnienie dwóch bądź więcej osób, które nosiły to samo nazwisko i imię,
posiadały takie samo stanowisko służbowe i stopień
.
„Identyfikowalność" danej osoby
3/7
Wybrane aspekty ochrony danych osobowych Ilu Kowalskich żyje na świecie?
Wpisany przez Małgorzata Regulska
Warto w tym miejscu wyjaśnić, co oznacza termin „identyfikowalność" danej osoby. Zdarzają się
sytuacje, gdy posiadamy informacje na temat pewnej osoby, ale nie pozwalają one na jej
szybką identyfikację. Są jednak wystarczające, aby przy nakładzie czasu i środków ustalić
tożsamość tej osoby. W raporcie wyjaśniającym do Konwencji nr 108 Rady Europy o ochronie
osób w związku z automatycznym przetwarzaniem danych osobowych oraz w rekomendacji nr
R(91)10 na temat udostępniania danych o charakterze osobowym posiadanych przez instytucje
publiczne przyjęto, że osoba fizyczna nie jest identyfikowalna, jeśli ustalenie jej tożsamości
wymaga nieproporcjonalnie dużo czasu, kosztów i działań. Informacja podlega więc ochronie,
jeśli wiemy kogo dotyczy albo nie wiemy, ale możemy z łatwością to ustalić.
To, czy dane pozwalają na identyfikację osoby, wynika z sytuacji, w jakiej się pojawiają.
Znajomość czyjegoś nazwiska nie pozwala na identyfikację osoby ze względu np. na
popularność niektórych nazwisk. W każdej chwili mogą się pojawić nowe kategorie informacji
pozwalających na identyfikację osób w określonych sytuacjach (np. coraz bardziej
rozpowszechniana metoda identyfikacji za pomocą badania DNA). Ponadto imię czy nazwisko
można zmienić.
W związku z powyższym, zakwalifikowanie konkretnej informacji o osobie do danych
pozwalających na ustalenie jej tożsamości następuje na podstawie obiektywnego kryterium,
które nadto zależy od możliwości administratora danych.
Ponadto nie jest możliwe wskazanie zamkniętego katalogu typów informacji, które pozwalają na
identyfikację tożsamości danej osoby fizycznej.
Oto przykład. W wyroku z 19. maja 1998 r. (U 5/97, OTK ZU 1998, nr 4, poz. 46) Trybunał
Konstytucyjny orzekł, że numer statystyczny choroby, uwidaczniany w zaświadczeniu lekarskim
o czasowej niezdolności do pracy z powodu choroby stanowi informację umożliwiającą
zidentyfikowanie danej osoby fizycznej.
Trybunał uzasadnił to następująco: informacja o stanie zdrowia (rodzaju schorzenia) podana w
zaświadczeniu lekarskim w postaci numeru statystycznego choroby należy do sfery życia
prywatnego jednostki. Informacja ta, w świetle dotychczas obowiązujących przepisów
4/7
Wybrane aspekty ochrony danych osobowych Ilu Kowalskich żyje na świecie?
Wpisany przez Małgorzata Regulska
wykonawczych podlega pozyskaniu przez lekarza oraz udostępnieniu - poza zainteresowaną
osobą - co najmniej trzem adresatom: właściwym agendom zakładu opieki zdrowotnej,
pracodawcy i zakładowi ubezpieczeń społecznych. Stwarza to pośrednie zagrożenie sfery
prywatności konkretnych osób, chociaż bezpośrednie jej pogwałcenie jest możliwe dopiero
przez ewentualne naruszenie poufności tych danych przez osoby trzecie.
Jeśli administratorem danych jest zakład opieki zdrowotnej, to bez trudu może ustalić
tożsamość danej osoby.
Wywieszanie przez administratorów na klatkach schodowych danych, tzw. list dłużników, które
zawierają takie informacje jak numer lokalu oraz okres i wysokość zaległych należności,
stanowi przetwarzanie danych osobowych. Zrozumiałe jest bowiem, że tożsamość tych osób
można określić przy niewielkim nakładzie środków i czasu.
Dla porównania: udostępnianiem danych osobowych nie jest już wywieszanie list z wynikami
egzaminacyjnymi i numerami indeksów, co jest często stosowane na uczelniach przy
ogłaszaniu ocen z egzaminów i nie stanowi to udostępnienia informacji, które można byłoby
uznać za dane osobowe (Sprawozdanie Generalnego Inspektora za 2002 r., s. 28 i 40).
Specyficzne traktowanie adresów internetowych jako danych osobowych
W Sprawozdaniu za 2000 r. (s. 9-10) Generalny Inspektor danych Osobowych stwierdził, że
adres poczty elektronicznej należy zaliczyć do kategorii danych osobowych tylko wówczas, gdy
zawiera on informację o imieniu i nazwisku użytkownika lub
inne
podobne informacje.
W literaturze podkreśla się, że adresy internetowe spełniają kryteria właściwe dla danych
osobowych, jeśli poprzez swoją treść (np. nazwisko bądź skrót imienia lub też inne informacje)
5/7
Wybrane aspekty ochrony danych osobowych Ilu Kowalskich żyje na świecie?
Wpisany przez Małgorzata Regulska
pozwalają na ustalenie tożsamości danego użytkownika.
O tym, czy dane osobowe korzystają z ochrony wynikającej z Kodeksu cywilnego wypowiedział
się Sąd Apelacyjny w orzeczeniu z 15. marca 1996 r. (sygn. akt I Acr. 33/96, LexPolonica nr
316226), gdzie stwierdził, że: Dobro osobiste podlega ochronie prawnej, gdy jest zagrożone
cudzym bezprawnym działaniem (art. 24. § 1. kc). Nie można wszakże przyjąć, iż posłużenie
się danymi osoby fizycznej w ofercie handlowej do niej skierowanej było bezprawnym
działaniem oferenta.
Podstawowe dane osobowe człowieka (nazwisko i imię) są jego dobrem osobistym, ale
jednocześnie są dobrem powszechnym w tym znaczeniu, iż istnieje publiczna zgoda na
posługiwanie się nimi w życiu społecznym: towarzyskim, urzędowym, handlowym itp.
Dopóki więc dane osobowe człowieka są używane zgodnie z regułami społecznymi, nie można
mówić ani o bezprawności działań innych osób, ani o zagrożeniu dóbr osobistych tymi
działaniami.
W przypadku gdy przetwarzanie danych osobowych będzie naruszało prawo do prywatności, w
grę wchodzi ochrona kumulowana. Przepis art. 23. kc stanowi bowiem, że dobra osobiste
człowieka pozostają pod ochroną prawa cywilnego - niezależnie od ochrony przewidzianej w
innych przepisach.
Ochrona danych osobowych coraz częściej zaciera się z ochroną prawa do prywatności.
6/7
Wybrane aspekty ochrony danych osobowych Ilu Kowalskich żyje na świecie?
Wpisany przez Małgorzata Regulska
W literaturze podnosi się, że dane osobowe są to nowe dobra osobiste. Takie pojmowanie
tematyki ochrony danych osobowych otwiera szerokie możliwości posługiwania się w tej
sferze roszczeniami cywilnymi - zarówno majątkowymi, jak i niemajątkowymi.
Wydaje się także, że coraz szybszy postęp technologiczny spowoduje powstawanie nowych
okoliczności, w których nasze dane osobowe będą narażane na publiczne ujawnienie. Jednak z
drugiej strony należałoby się zastanowić, czy coraz bardziej restrykcyjne ujmowanie
zagadnienia ochrony danych osobowych nie będzie utrudniało codziennego życia i czy nie
będzie stawiało sztucznych przeszkód.
Źródło:
- J. Barta, P. Fajgielski, R. Markiewicz, Ochrona danych osobowych. Komentarz, Kraków
2007 r.
- A. Bierć, Ochrona prawa danych osobowych w sferze działalności gospodarczej w Polsce
- aspekty cywilnoprawne.
7/7