na jw a ż n ie jsz ezagad nie nia

Transkrypt

Wytyczne UE i Komunikat UE
ZAPEWNIENIE WYSTARCZALNOŚCI
MOCY WYTWÓRCZYCH ENERGII
ELEKTRYCZNEJ
NAJWAŻNIEJSZE
ZAGADNIENIA
Broszura CEP nr 18/2014
TEMAT KOMUNIKATU: Działania państw członkowskich mające na celu zapewnienie wystarczalności mocy wytwórczych
w energetyce – w szczególności polegające na stosowaniu „mechanizmów zapewniających wystarczalność mocy wytwórczych” –
powinny mieć taki kształt, by nie zakłócać funkcjonowania wewnętrznego rynku energii.
STRONY ZAINTERESOWANE: producenci energii, prywatni i komercyjni odbiorcy energii
ZALETY:
WADY:
·· W zależności od swojego kształtu, mechanizmy zapewniające wystarczalność mocy wytwórczych mogą być
sprzeczne z ideą budowy rynku wewnętrznego. Komisja słusznie więc rekomenduje wprowadzenie zasad
stosowania tego rodzaju mechanizmów.
·· W sytuacji, gdy stosowanie mechanizmów zapewniających wystarczalność mocy wytwórczych wynika z decyzji
o charakterze politycznym, przestrzeganie zalecanych zasad zmniejszy ryzyko wdrożenia mechanizmów
za mało efektywnych
·· Jeśli wytwarzanie „bezpiecznej energii” ma być – podobnie jak produkcja energii odnawialnej – wspierane
poprzez pomoc publiczną, ostatecznie na nieregulowanym wewnętrznym rynku energii nie pozostanie już
miejsce na jakikolwiek „rynek”.
TREŚĆ
Tytuł
Dokument roboczy SWD(2013) 438 z 5 listopada 2013 r. dotyczący Wystarczalności mocy wytwórczych na wewnętrznym rynku
energii elektrycznej – wytyczne w sprawie interwencji publicznej.
Komunikat C(2013) 7243 z 5 listopada 2013 r. w sprawie Budowy rynku wewnętrznego energii elektrycznej przy jak najlepszym
wykorzystaniu interwencji publicznej.
Streszczenie
›› Informacje ogólne: cztery wytyczne oraz towarzyszący im Komunikat w sprawie interwencji Państw Członkowskich
na wewnętrznym rynku energii
• By ograniczyć do minimum różnego rodzaju interwencje Państw Członkowskich na rynku energii elektrycznej, Komisja przygotowała cztery niewiążące prawnie wytyczne w formie zaleceń „dobrych praktyk”.
• Wytyczne w sprawie wystarczalności mocy wytwórczych na wewnętrznym rynku energii elektrycznej (dalej zwane: wytyczne
w sprawie wystarczalności) [SWD(2013) 438];
• Wytyczne w sprawie kształtu systemów wsparcia energetyki odnawialnej [SWD(2013) 439];
• Wytyczne w sprawie stosowania mechanizmów współpracy w zakresie energetyki odnawialnej [SWD(2013) 440 i 441] oraz
• Wytyczne w sprawie interwencji państwa na rzecz zwiększenia elastyczności popytu [SWD(2013) 442].
• Wytyczne zostały szczegółowo omówione w Komunikacie C(2013) 7243.
›› Tło i cele
• Wytyczne w sprawie wystarczalności mają przyczynić się do budowy wewnętrznego rynku energii elektrycznej i osiągnięcia
celów unijnej polityki energetycznej. Cele te obejmują [C(2013) 7243, s. 2]:
• bezpieczne dostawy energii po „konkurencyjnych” cenach;
• cele do roku 2020 związane ze zmianami klimatu,;
• cele w zakresie rozwoju energetyki odnawialnej (Dyrektywa w sprawie energii odnawialnej 2009/28/EC, art. 3 (1), Załącznik I,
Część A) oraz
• zwiększenie efektywności energetycznej.
• Interwencja publiczna w sektorze energetycznym może być niezbędna dla [C(2013) 7243, s. 5]:
• zapewnienia „równych warunków konkurowania” w UE;
• zlikwidowania „niewydolności rynku”;
• pobudzenia rozwoju technologii i innowacji.
• Interwencja publiczna powinna być pomyślana w taki sposób, aby [C(2013) 7243, s. 7]:
• interwencje były skoordynowane na poziomie UE;
• ograniczyć do minimum zakłócenia konkurencji;
• była ograniczona tylko do okresu niezbędnego, by rozwiązać określony problem.
›› Problemy związane z zapewnieniem „wystarczalności mocy wytwórczych” w energetyce
• Zdaniem Komisji, bezpieczne dostawy energii mają fundamentalne znaczenie dla funkcjonowania gospodarki i dlatego są ważnym celem polityki UE. Obejmuje on:
• „wystarczalność mocy wytwórczych” oraz
• pełną stabilność systemu przesyłowego.
Autorzy: Dr. Nadine Heitmann i Dr. Götz Reichert, LL.M. | e-mail: [email protected]
CEP | Kaiser-Joseph-Straße 266, 79098 Freiburg | Niemcy | tel. +49 (0)761 38693-105 | www.cep.eu
Polska wersja analizy powstała dzięki Fundacji FOR
FOR | Al. Szucha 2/4 lok. 20, 00-582 Warszawa | Polska | tel. +48 22 427 40 10 | www.for.org.pl
Tłumaczenie: Krzysztof Szwałek
Zrzeczenie się/Disclaimer:
www.cep.eu/en/footer/legal-notice
1
ZAPEWNIENIE WYSTARCZALNOŚCIMOCY
WYTWÓRCZYCH ENERGII ELEKTRYCZNEJ
• Publiczna interwencja w celu osiągnięcia powyższego celu powinna mieć jednak ograniczony zakres. Główną rolę powinny
odgrywać „przede wszystkim mechanizmy rynkowe” [C(2013) 7243, s. 13].
• Pojawiają się jednak wątpliwości, czy istnieją wystarczające bodźce rynkowe, które gwarantowałyby wystarczalność mocy wy-
twórczych w energetyce. Wynika to po części z faktu, że:
• energia odnawialna zwiększa swój udział w dostawach energii ogółem, oraz
• ceny dla klientów końcowych i ceny hurtowe są regulowane.
• Powyższe fakty sprawiają, że funkcjonowanie elektrowni oraz inwestowanie w nowe moce wytwórcze jest „trudniejsze” – dochody operatorów elektrowni spadają i stają się mniej przewidywalne [C(2013) 7243, s. 6-7].
• Sytuację pogarsza fakt, że instrumenty wpływania na poziom popytu, które mają być zastosowane do dostaw elektryczności
(„działania po stronie popytu”) nie są jeszcze szeroko dostępne [C(2013) 7243, s. 6]
›› Mechanizmy zapewniające wystarczalność mocy wytwórczych (CMs) - definicja
• By uniknąć zbliżającego się niedoboru wytwarzanej energii, niektóre Państwa Członkowskie rozważają publiczną interwencję na rynku energii elektrycznej poprzez zastosowanie „mechanizmów zapewniających wystarczalność mocy wytwórczych”
[C(2013) 7243, s. 6]
• „Mechanizmy zapewniające wystarczalność mocy wytwórczych” (CMs) to instrumenty tworzące zachęty dla uczestników rynku
do utrzymywania dostępności tzw. bezpiecznych mocy wytwórczych.
• Mechanizmy dotyczą:
• po stronie podaży: elektrowni (zarówno istniejących, jak i nowych) oraz instalacji magazynowania.
• po stronie popytu: ograniczenia popytu na energię elektryczną.
• „Bezpieczne” moce wytwórcze muszą być dostępne na żądanie w razie konieczności.
›› Rodzaje mechanizmów zapewniania wystarczalności mocy wytwórczych
• Komisja opisuje cztery różne mechanizmy CM:
• Rezerwy strategiczne: Agenda centralna – urząd lub organizacja przezeń upoważniona – „zapewnia” bezpieczną moc wy-
twórczą (SWD(2013) 438, s. 21). Może być ona wykorzystana jedynie w przypadku zagrożenia, że rynek energii elektrycznej
nie będzie w stanie zrównoważyć popytu i podaży. Korzystanie z niej w celu udziału w normalnym obrocie – poprzez sprzedaż
energii na rynku hurtowym – jest zakazane. Gdy ustanie potrzeba ich wykorzystywania, rezerwy strategiczne mogą zostać
rozwiązane bez negatywnego wpływu na rynek energii.
• Opłaty za moce wytwórcze i rynki zdolności wytwórczych. Wyróżnia się „opłaty za zarezerwowane moce wytwórcze”, „scentralizowane rynki zdolności wytwórczych” oraz „zdecentralizowane rynki zdolności wytwórczych”. W odróżnieniu od rezerw
strategicznych, w przypadku tych trzech rodzajów mechanizmów bezpieczne moce wytwórcze pozostają w ramach „normalnego” rynku energii, a ich utrzymywanie jest dodatkowo wynagradzane – obok opłat za samą energię.
• opłaty za zarezerwowane moce wytwórcze: cenę za utrzymywanie bezpiecznych mocy wytwórczych ustala agenda centralna. Wielkość mocy zależy wówczas od zaproponowanej ceny.
• scentralizowany rynek zdolności wytwórczych: agenda centralna określa „wymagany” poziom bezpiecznych mocy wytwórczych i ogłasza „otwarty” przetarg na ich udostępnienie. Zwycięzcy postępowania otrzymują wynagrodzenie za udostępniane moce.
• zdecentralizowany rynek zdolności wytwórczych: dostawcy energii są zobowiązani do posiadania „określonej liczby” certyfikatów poświadczających bezpieczne moce wytwórcze. Certyfikaty te mogą być przedmiotem obrotu, dzięki czemu rynkowa
cena utrzymywania mocy wytwórczych jest zależna od wielkości popytu i podaży.
• Jednorazowa procedura przetargowa: w szczególnych przypadkach, gdy pojawi się zagrożenie niedoborem dostaw, np. wskutek wyłączenia elektrowni atomowej, agenda centralna może określić poziom dodatkowego popytu na bezpieczne moce wytwórcze i zaoferować wykupienie ich w ramach przetargu, np. nowym elektrowniom, które – inaczej niż w przypadku rezerw
strategicznych – będą mogły korzystać z nich na „normalnym” rynku energii. Przetarg może zostać ogłoszony tylko raz, w innym przypadku istnieje ryzyko, że inwestorzy będą specjalnie czekać na przetarg, by sfinansować inwestycje, które zrealizowaliby nawet w sytuacji, gdyby postępowania nie organizowano.
›› Zasady stosowania mechanizmów zapewniania mocy wytwórczych
CMs powinny:
• nie faworyzować jakichkolwiek technologii wytwarzania – choć Komisja sugeruje Państwom Członkowskim, że elektrownie powinny wspierać długoterminowe cele w zakresie „gospodarki niskoemisyjnej” („cel w zakresie dekarbonizacji”; COM(2011) 885,
Plan działania w zakresie energii do roku 2050).
• być dostępne również na poziomie ponadgranicznym;
• być regularnie monitorowane;
• być wprowadzane w uzasadnionym momencie;
• nie wpływać na handel lub rynek wewnętrzny.
›› Finansowanie mechanizmów zapewniania mocy wytwórczych
• Komisja spodziewa się maksymalnie 20-procentowego wzrostu hurtowych cen energii.
• Finansowanie powinno być zapewniane przez wszystkich odbiorców energii, korzystających ze zwiększonego bezpieczeństwa
dostaw.
• Wielkość finansowania ze strony odbiorców energii powinna być uzależniona od wielkości ich zużycia w okresach wzmożonego
popytu („zużycie szczytowe”). Odbiorcy energii o elastycznym zużyciu płaciliby więc mniej.
›› Warunki stosowania mechanizmów zapewniania mocy wytwórczych
• Państwa powinny mieć możliwość zastosowania CMs w sytuacji, gdy rynek nie będzie w stanie stworzyć zachęt do „zapewnienia
wystarczalności mocy wytwórczych” [C(2013) 7243, s. 15].
2
• Uprzednio jednak Państwa Członkowskie powinny:
• po pierwsze, ocenić, czy niedobór wytwarzanej energii faktycznie istnieje;
• po drugie, zidentyfikować i wyeliminować przyczyny tego niedoboru;
• po trzecie, ocenić – w miarę możliwości - które rozwiązania alternatywne wobec CMs mogą zlikwidować niedobór w produkcji.
• Państwa członkowskie będą oceniać istnienie niedoboru wytwarzanej energii, szacując przyszłe trendy w produkcji oraz spo-
dziewany poziom popytu na energię elektryczną. W ramach tego procesu wezmą pod uwagę:
• politykę energetyczną i dotyczącą środowiska w UE, np. zapisy Dyrektywy w sprawie efektywności energetycznej (2012/27/
EU), oraz
• inne czynniki, np. ogólne trendy gospodarcze.
• Wśród możliwych powodów niedoboru wytwarzanej energii Komisja wskazuje:
• regulowanie cen hurtowych i dla odbiorców indywidualnych;
• ograniczanie dostępu i regulowanie cen na rynkach intraday, bilansującym i pomocniczym;
• systemy wsparcia dla energetyki odnawialnej i paliw kopalnych;
• koncentrację rynku i siłę rynkową.
• Wśród możliwych alternatyw dla CMs są:
• szersze wykorzystanie „działań po stronie popytu”, np. przyspieszenie wprowadzania inteligentnych liczników energii;
• szybszy rozwój transgranicznych połączeń sieciowych, łączących sieci przesyłowe Państw Członkowskich.
Tło polityczne
Dyrektywa w sprawie bezpieczeństwa dostaw (2005/89/EC) nakłada na Państwa Członkowskie obowiązek dokonywania regularnych ocen bezpieczeństwa dostaw, z uwzględnieniem trendów w transgranicznym obrocie energią. Państwa Członkowskie
mogą nałożyć na firmy energetyczne „obowiązki wynikające z ogólnego interesu ekonomicznego”, by zagwarantować bezpieczeństwo dostaw (art. 3 (2) Dyrektywy o Wewnętrznym Rynku Energii Elektrycznej 2009/72/EC). Państwa Członkowskie
muszą zapewniać powstawanie nowych mocy wytwórczych w celu zagwarantowania bezpieczeństwa dostaw, na podstawie
określonych kryteriów, poprzez konkurencyjne procedury przetargowe lub rozwiązania do nich zbliżone (art. 8 (1) Dyrektywy
o Wewnętrznym Rynku Energii Elektrycznej).
18 grudnia 2013 r. Dyrekcja generalna Komisji Europejskiej ds. konkurencji opublikowała zarys „Wytycznych w sprawie państwowych subsydiów w sektorach środowiska i energetyki 2014-2020”, które zamierza przyjąć latem 2014 r. Dokument ten
określi m.in. wytyczne w sprawie kształtu CMs, zgodne z przepisami o pomocy publicznej.
Podmioty mające wpływ na proces polityczny
Prowadząca dyrekcja generalna
Dyrekcja generalna ds. energii
OCENA
Ocena wpływu na gospodarkę
Umożliwienie udzielania pomocy publicznej zarówno w celu zapewnienia „bezpiecznego” poziomu wytwarzanej energii, jak
i w celu rozwoju energetyki odnawialnej sprawi, że w ostatecznym rozrachunku na nieregulowanym wewnętrznym rynku energii
nie pozostanie już miejsce na jakikolwiek „rynek”.
Pomiędzy odbiorcami energii, decydentami i naukowcami istnieją poważne rozbieżności co do tego, czy obecny kształt rynku
energii – przewidujący wysoki udział energetyki odnawialnej i funkcjonowanie cen regulowanych – będzie w stanie w dłuższej
perspektywie zapewnić „wystarczalność mocy wytwórczych”. Od odpowiedzi na to pytanie zależy ocena słuszności stosowania CMs, nic więc dziwnego, że debata jest ożywiona. Decydenci z niechęcią myślą o wzięciu na siebie odpowiedzialności za
zapewnienie „wystarczalności mocy wytwórczych”. Decyzja o wprowadzeniu CMs w tym momencie jest podyktowana bardziej
politycznym pragnieniem zabezpieczenia się przed możliwymi przerwami w dostawach i ich konsekwencjami, niż istnieniem
twardych dowodów na niewydolność rynku w obecnym kształcie.
Mechanizmy zapewniania wystarczalności mocy wytwórczych to forma dodatkowej interwencji państwa na rynku energii, która może – w zależności od zastosowanego rozwiązania – być sprzeczna z ideą budową wewnętrznego rynku energii. Komisja
słusznie więc zaleca wprowadzenie dodatkowych warunków stosowania wspomnianych mechanizmów, ponieważ dzięki analizie
przyszłej sytuacji w zakresie wytwarzania – która wymaga spojrzenia znacznie szerszego niż narodowe i uwzględnienia rozwiązań alternatywnych, np. rozwoju transgranicznych połączeń sieciowych zapewniających wystarczalność mocy wytwórczych –
można wykorzystać możliwości już istniejące na unijnym rynku energii. Państwa Członkowskie mogą, np. ze względu na różnice
geograficzne lub pogodowe, w dni mniej wietrzne otrzymywać energię od innych państw.
Wpływ na efektywność i indywidualną swobodę wyboru
Interwencje rynkowe, takie jak stosowanie regulowanych cen hurtowych i detalicznych, mogą zagrozić funkcjonowaniu wewnętrznego rynku energii. Zakaz tego rodzaju interwencji może spowodować poprawę funkcjonowania tego rynku – powinien
więc zostać wprowadzony, niezależnie od decyzji w sprawie stosowania CMs.
Ze względu na fakt, że wprowadzenie mechanizmów zapewniania mocy wytwórczych ma charakter polityczny, Komisja zaleca
przestrzeganie zasad ich stosowania – polegających w szczególności na neutralności technologicznej i zapewnieniu dostępności
mocy dla innych państw – by zminimalizować ryzyko wprowadzenia mechanizmów za mało efektywnych.
3
Neutralność w zakresie technologii wytwarzania zapobiegnie wykluczeniu określonych rodzajów instalacji produkcyjnych i rozwiązań o charakterze innowacyjnym. Uczestnicy rynku samodzielnie będą mogli zdecydować o charakterze utrzymywanych
mocy – państwo nie będzie im narzucać konkretnych technologii. Komisja jednak – z niewiadomego powodu – ograniczyła neutralność technologiczną, formułując oczekiwanie, że elektrownie będą wspierać cel związany z dekarbonizacją. To ograniczenie
nie jest konieczne, gdyż wszystkie elektrownie, których dotyczy CMs, są objęte Europejskim Systemem Handlu Limitami Emisji
(ETS), przez co muszą przestrzegać maksymalnych limitów emisji obowiązujących w ramach systemu.
Słusznie natomiast Komisja oczekuje, by mechanizmy zapewniania wystarczalności były dostępne również na poziomie ponadgranicznym, co umożliwiłoby utrzymywanie mocy tam, gdzie jest to najtańsze.
Ocena tego, który z kilku rodzajów mechanizmów powinien być stosowany w pierwszej kolejności nie jest możliwa na podstawie
wytycznych. Choć wszystkie CMs stanowią interwencję publiczną na rynku energii, skala interwencji i jej wpływ zależy w dużym
stopniu od warunków zarządzania energią w Państwach Członkowskich oraz od rzeczywistej formy tej interwencji.
Wpływ na wzrost gospodarczy i zatrudnienie oraz na atrakcyjność Europy jako miejsca lokalizacji inwestycji
Obecnie ten wpływ nie jest jeszcze oczywisty. Z jednej strony, bezpieczne dostawy to jeden z podstawowych warunków wzrostu
i zwiększania zatrudnienia oraz atrakcyjności Europy jako miejsca lokalizacji inwestycji. Z drugiej strony, w efekcie wprowadzenia mechanizmów Komisja spodziewa się wzrostu hurtowych cen energii nawet o 20 proc. Będzie to miało niekorzystny wpływ
na wzrost, zatrudnienie i atrakcyjność dla inwestorów. Zalecenia Komisji powinny być zatem uwzględnione przez Państwa Członkowskie w celu uniknięcia jednostkowych i zbyt kosztownych krajowych rozwiązań w ramach wewnętrznego rynku.
Ocena prawna
Kompetencje legislacyjne
UE może podejmowania działania w celu zagwarantowania właściwego funkcjonowania rynku energii, w celu wspierania odnawialnych źródeł energii oraz w celu zabezpieczenia dostaw energii (art. 194 (1), (a), (b) i (c) TFEU). W szczególności Unia może
publikować niewiążące prawnie wytyczne w sprawie mocy wytwórczych w formie zaleceń „najlepszych praktyk”.
Pomocniczość
Nie budzi wątpliwości
Proporcjonalność
Nie budzi wątpliwości
Zgodność z prawem UE w innych obszarach
Nie budzi wątpliwości.
WNIOSKI
Umożliwienie pomocy publicznej zarówno dla zapewnienia „bezpiecznego” poziomu wytwarzanej energii, jak i dla energetyki
odnawialnej sprawi, że w ostatecznym rozrachunku na nieregulowanym wewnętrznym rynku energii nie pozostanie już miejsce
na jakikolwiek „rynek”. W zależności od sposobu wdrożenia, mechanizmy zapewniania wystarczalności mocy mogą być sprzeczne z ideą budowy wewnętrznego rynku. Komisja zdecydowanie zaleca więc stosowanie ich po spełnieniu określonych warunków.
Ze względu na fakt, że zastosowanie mechanizmu wystarczalności ma charakter decyzji politycznej, zalecane warunki co najmniej zmniejszą ryzyko zastosowania mechanizmów o zbyt małej efektywności. Ocena, które rodzaje mechanizmów powinny
być stosowane w pierwszej kolejności, nie jest możliwa na podstawie wytycznych.
Centrum für Europäische Politik (Centrum Polityki Europejskiej, CEP) jest niemiecką organizacją pozarządową, która na bieżąco monitoruje i analizuje procesy legislacyjne prowadzone na poziomie Unii Europejskiej oraz dzieli się tą wiedzą z politykami,
naukowcami, mediami i ogółem społeczeństwa.
Więcej informacji: www.cep.eu
Fundacja FOR jest organizacją pozarządową, która prowadzi działania sprzyjające rozwojowi instytucji demokratycznych
oraz wzmocnieniu społeczeństwa obywatelskiego w Polsce.
Więcej informacji: www.for.org.pl
4

na jw a ż n ie jsz ezagad nie nia

Transkrypt

Podobne dokumenty

Prezentacja T. Sikorski

grafik-oferta staż

Przewiduje się daleko idące zmiany Rozmowa z prof. dr. hab. inż

Proces produkcji energii elektrycznej w aspekcie uwarunkowań

SBE12345 - Bezpieczny Autobus

Rynek zdolności wytwórczych w świetle prawa

Informacja Prasowa

Prezentacja prof. J. Kamiński

(Microsoft PowerPoint - 7-Projektowanie system\363w wytw

Czy energetyka węglowa przemija z wiatrem?