Zarządzanie projektem inwestycyjnym
Transkrypt
Zarządzanie projektem inwestycyjnym
Zarządzanie projektem inwestycyjnym Wykład 2 Etapy budżetowania inwestycji 1. 2. 3. 4. 5. Sformułowanie długofalowej strategii inwestycyjnej Poszukiwanie i identyfikacja możliwości inwestycyjnych Ocena efektywności inwestycji Podjęcie decyzji inwestycyjnej Kontrola efektów inwestycji Sformułowanie długofalowej strategii inwestycyjnej • Priorytet inwestycji: realizacja strategii firmy • Kapitał do dyspozycji firmy jest ograniczony • Działania poza priorytetem: ryzyko braku realizacji strategii Poszukiwanie i identyfikacja możliwości inwestycyjnych • Dlaczego poszukiwane są możliwości inwestycyjne? • Pojawiają się zmiany w systemie prawnym i gospodarczym • Pojawiają się zmiany w branży • Pojawiają się zmiany w przedsiębiorstwie? • Przykłady? Poszukiwanie i identyfikacja możliwości inwestycyjnych – typologia czynników • Czynniki wewnętrzne: • • • • • • W sferze zarządzania W sferze wytwarzania W sferze badawczo-rozwojowej W sferze zbytu W sferze rachunkowości W sferze organizacji • Czynniki zewnętrzne: • W otoczeniu dalszym (zmiany systemowe) • W otoczeniu bliższym (zmiany w branży) Ocena efektywności inwestycji Podjęcie decyzji inwestycyjnej • NPV, IRR … Kontrola efektów inwestycji • Bieżąca kontrola (controllling) • Audyt poreaizacyjny (postaudyt, post-completion audyt) Rachunek efektywności inwestycji Rodzaje rachunku efektywności inwestycji • Ze względu na moment sporządzania: • prospektywny (ex ante) • retrospektywny (ex post) • Ze względu na cel: • bezwzględny (absolutny) • względny (relatywny, porównawczy) • Ze względu na sposób przeprowadzania: • rachunek wielowskaźnikowy (wielokryteriowy, cząstkowy) • rachunek jednowskaźnikowy (syntetyczny) • Ze względu na charakter: • komercyjny • społeczny Efektywność przedsięwzięć rozwojowych. Metody – analiza – przykłady, red. R. Borowiecki, Fogra, Warszawa – Kraków 1995, s. 14–17. Warunki skuteczności rachunku efektywności inwestycji • Odpowiednie, zweryfikowane założenia teoretyczne • Odzwierciedlanie rzeczywistych efektów • Ujmowanie wszystkich kosztów i nakładów inwestycji • Ujmowanie wszystkich korzyści • Uniwersalność • Umożliwienie bezwzględnej względnej oceny efektywności Inwestor. Inwestycje rzeczowe, red. W. Flak, Wydawnictwo C.H. Beck, Warszawa 2000, s. 48. Podstawowe pojęcia związane z efektywnością inwestycji • metoda oceny efektywności (opłacalności) inwestycji, • procedura rachunku inwestycyjnego (decyzyjnego), • techniki oceny inwestycji, • modele w rachunku inwestycyjnym. Mierniki opłacalności • Miernik opłacalności to sposób pomiaru opłacalności • Mierniki opłacalności: • • • • stopa zwrotu zainwestowanego w inwestycję kapitału skumulowane korzyści netto czas niezbędny na zwrot odniesienie odniesienie dodatnich korzyści netto związanych z inwestycją do ujemnych korzyści netto Zasady oceny projektu inwestycyjnego 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. Zasada przyrostowości (odrębności) Zasada uniwersalności Zasada porównywalności (3.1 przedmiotowej, 3.2 czasowej) Zasada kompleksowości Zasada jednoznaczności Zasada realności (obiektywności) Zasada spójności (7.1 inflacji, 7.2 stopy dyskonta, 7.3 kursu walutowego, 7.4 kryterium decyzyjnego) Zasada spójności - zakres • Inflacja • Stopa dyskonta • Kurs walutowy • Kryterium decyzyjne • Wycena pieniężnych korzyści i kosztów społecznych Metoda oceny opłacalności: 2 Benchmark Porównanie Pierwotne dane: 1, 3.1, 4, 6, 7.1 Model finansowy: 7.3 Algorytm: 7.2 Założenia: 3.2 I Etap II Etap III Etap Kryterium decyzyjne: 5, 7.4 Wynik Interpretacja IV Etap Podjęcie decyzji inwestycyjnej Identyfikacja kosztów i korzyści Identyfikacja korzyści z inwestycji • Kryteria: • forma (powiązanie z inwestycją), • charakter korzyści • rodzaj korzyści wynikający z celu realizacji inwestycji. Rodzaje korzyści - związek • Korzyści powiązane: • • • • Jawne Ukryte Alternatywne pozytywne Pozytywne efekty uboczne (zewnętrzne komercyjne i zewnętrzne społeczne) • Korzyści niepowiązane Rodzaje korzyści • Korzyści przychodowe • Korzyści kosztowe • Korzyści procesowe: • • • • • • obniżenie kosztów procesu zwiększenie jakości procesu zmniejszenie ryzyka realizacji procesu zwiększenie niezawodności procesu zmniejszenie czasochłonności procesu zmniejszenie kapitałochłonności procesu • korzyści podatkowe • korzyści związane z kapitałem klienta: • zwiększenie lojalności klientów • wzrost dochodowości współpracy • rozszerzenie zakresu współpracy z klientem • korzyści wizerunkowo-prestiżowe: • budowa marki • zwiększanie rozpoznawalności marki • społeczna odpowiedzialność firmy • korzyści wewnętrzne: • wzrost wartości kapitału ludzkiego • wzrost wartości kapitału strukturalnego Identyfikacja kosztów inwestycji • Koszty jawne (bezpośrednie) • Koszty ukryte (pośrednie) • Koszty odwracalne • Negatywne koszty uboczne (komercyjne i społeczne) Kategoria kosztów • Kategoria rodzajowa: • nakłady inwestycyjne (capital expenditure, CAPEX) • koszty operacyjne (operational expenditure, OPEX) • koszty finansowe (financial costs) • Z uwagi na charakter kosztów: • koszty komercyjne • koszty społeczne Rodzaj uzyskiwanych korzyści i ponoszonych kosztów Cel realizacji inwestycji Korzyści Koszty Przyrost wartości sprzedaży: Zwiększenie zdolności produkcyjnych umożliwiające zwiększenie sprzedaży obecnego produktu na obecnym rynku Oczekiwany przyrost wartości sprzedaży dla obecnego produktu oferowanego na obecnym rynku (ex ante) Nakłady inwestycyjne: potrzebne na zrealizowanie inwestycji (ex ante) Koszty funkcjonowania: koszty przyrostowe ponoszone w związku ze zwiększeniem sprzedaży (ex ante) Przyrost wartości sprzedaży: Zwiększenie zdolności produkcyjnych umożliwiające zwiększenie sprzedaży obecnego produktu, ale na nowym rynku (rozwój rynku) Oczekiwana wartość sprzedaży dla Nakłady inwestycyjne: obecnego produktu na nowym rynku potrzebne na zrealizowanie inwestycji (ex (ex ante) ante) Koszty funkcjonowania: ponoszone w związku ze sprzedażą na nowym rynku – wynikające ze wzrostu ilościowego sprzedaży i ew. specyficznych kosztów wcześniej nieponoszonych (ex ante) Rodzaj uzyskiwanych korzyści i ponoszonych kosztów cd Cel realizacji inwestycji Korzyści Koszty Przyrost wartości sprzedaży: Zwiększenie zdolności produkcyjnych umożliwiające zwiększenie sprzedaży nowego produktu na obecnym rynku (rozwój produktu Oczekiwana wartość sprzedaży nowego produktu na obecnym rynku (ex ante) Nakłady inwestycyjne: potrzebne na zrealizowanie inwestycji (ex ante) Koszty funkcjonowania: ponoszone w związku ze sprzedażą nowego produktu – wynikające ze wzrostu ilościowego sprzedaży, a także ewentualnych specyficznych kosztów wcześniej nieponoszonych Przyrost wartości sprzedaży: Zwiększenie zdolności produkcyjnych umożliwiające zwiększenie sprzedaży nowego produktu na nowym rynku (rozwój produktu i rynku) Oczekiwana wartość sprzedaży nowego produktu na nowym rynku (ex ante) Nakłady inwestycyjne: potrzebne na zrealizowanie inwestycji (ex ante) Koszty funkcjonowania: ponoszone w związku ze sprzedażą nowego produktu wynikająca ze wzrostu ilościowego sprzedaży, a także ewentualnych specyficznych kosztów wcześniej nieponoszonych Rodzaj uzyskiwanych korzyści i ponoszonych kosztów cd Cel realizacji inwestycji Korzyści Koszty Obniżenie kosztów operacyjnych: • surowców • energii i innych mediów • remontów i konserwacji • administracyjnych • kosztów sprzedaży • kosztów wynagrodzeń • kar i opłat (np. środowiskowych) Mogą być wyrażone już w ujęciu przyrostowym jako korzyść netto: Obecna wartość kosztów operacyjnych pomniejszona o oczekiwaną wartość obniżki kosztów operacyjnych (ex ante) lub W ujęciu nominalnym: Wartość kosztów operacyjnych po obniżeniu w wyniku realizacji inwestycji (ex ante) Nakłady inwestycyjne: potrzebne do zrealizowania inwestycji (ex ante) Koszty funkcjonowania: W przypadku wyrażenia korzyści w ujęciu nominalnym uwzględniane są obecne koszty operacyjne, które przyjmowane są jako wartości ex ante (przy założeniu, że gdyby nie była realizowana inwestycja, one nadal byłyby ponoszone) Ograniczanie ryzyka gospodarczego Wartość poniesionej straty/kosztów w wyniku zaistnienia niepożądanego zjawiska Nakłady inwestycyjne: potrzebne do zrealizowania inwestycji (ex ante) Koszty funkcjonowania: Przyrost obecnych kosztów operacyjnych lub nowego rodzaju kosztów operacyjnych w wyniku realizacji inwestycji (ex ante) Rodzaj uzyskiwanych korzyści i ponoszonych kosztów cd Cel realizacji inwestycji Korzyści Koszty Podniesienie jakości procesu Podniesienie jakości procesu mierzone np. przez obniżenie liczby wadliwych produktów lub spadek liczby realizowanych napraw gwarancyjnych Nakłady inwestycyjne: potrzebne do zrealizowania inwestycji (ex ante) Koszty funkcjonowania: Przyrost obecnych kosztów operacyjnych lub nowego rodzaju kosztów operacyjnych w wyniku realizacji inwestycji (ex ante) Skracanie czasochłonności procesu Skrócenie czasochłonności procesu (mierniki np.: w przypadku procesu obsługi klienta – zwiększenie liczby obsługiwanych klientów; wartość korzyści: liczba dodatkowych klientów pomnożona przez obecną średnią wartość transakcji (ex ante) Nakłady inwestycyjne: potrzebne do zrealizowania inwestycji (ex ante) Koszty funkcjonowania: Przyrost obecnych kosztów operacyjnych lub nowego rodzaju kosztów operacyjnych w wyniku realizacji inwestycji (ex ante) Rodzaj uzyskiwanych korzyści i ponoszonych kosztów cd Cel realizacji inwestycji Korzyści Koszty Dostosowanie do przepisów, Ograniczenie płaconych kar, w szczególności w zakresie a w skrajnym przypadku wartość ochrony środowiska obecnej sprzedaży (ex post) i bezpieczeństwa Nakłady inwestycyjne: Wysokość nakładów inwestycyjnych potrzebnych do zrealizowania inwestycji (ex ante) Koszty funkcjonowania: Przyrost obecnych kosztów operacyjnych lub nowego rodzaju kosztów operacyjnych w wyniku realizacji inwestycji (ex ante) Stworzenie infrastruktury technicznej Nakłady inwestycyjne: Wysokość nakładów inwestycyjnych potrzebnych do zrealizowania inwestycji (ex ante) Koszty funkcjonowania: Przyrost obecnych kosztów operacyjnych lub nowego rodzaju kosztów operacyjnych w wyniku realizacji inwestycji. Wzrost wolumenu sprzedaży Rodzaj uzyskiwanych korzyści i ponoszonych kosztów cd Cel realizacji inwestycji Korzyści Koszty Ograniczenie strumienia płaconego podatku dochodowego Obecna wartość płaconego podatku dochodowego pomniejszona o oczekiwaną wartość obniżki strumienia podatkowego (ex ante) Nakłady inwestycyjne: potrzebne do zrealizowania inwestycji (ex ante) Koszty funkcjonowania: Ewentualny przyrost obecnych kosztów operacyjnych lub nowego rodzaju kosztów operacyjnych w wyniku realizacji inwestycji W zakresie prestiżu i budowania marki Zwiększenie prestiżu i wykreowanie marki Nakłady inwestycyjne: potrzebne do zrealizowania inwestycji (ex ante) Koszty funkcjonowania: Ewentualny przyrost obecnych kosztów operacyjnych lub nowego rodzaju kosztów operacyjnych w wyniku realizacji inwestycji (ex ante) W zakresie zwiększania satysfakcji i lojalności klientów Zwiększenie poziomu lojalności i satysfakcji klientów – stabilizacja i/lub wzrost sprzedaży Nakłady inwestycyjne: potrzebne do zrealizowania inwestycji (ex ante) Koszty funkcjonowania: Ewentualny przyrost obecnych kosztów operacyjnych lub nowego rodzaju kosztów operacyjnych w wyniku realizacji inwestycji (ex ante) Pojęcie i wycena korzyści netto inwestycji Korzyść nettot = Bt – Ct gdzie: • Bt – przyrostowa korzyść z inwestycji, • Ct – przyrostowy koszt inwestycji. CF Operacyjne (związane bezpośrednio z celem realizacji inwestycji) Wpływy (CFI) Wydatki (CFO) • • • • • • • koszty związane z funkcjonowaniem inwestycji w fazie operacyjnej (bez amortyzacji) • podatek dochodowy liczony od dochodu nie zaś zysku korzyści uzyskiwane w postaci przychodów ze sprzedaży korzyści uzyskiwane z obniżki kosztów operacyjnych korzyści uzyskiwane z obniżki kosztów procesu korzyści uzyskiwane z podwyższenia jakości procesu korzyści uzyskiwane ze skrócenia czasu realizacji procesu subwencje, dotacje CF Inwestycyjne (związane z ponoszeniem nakładów inwestycyjnych na realizację inwestycji i odzyskiwaniem środków zaangażowanych w daną inwestycję) Wpływy (CFI) Wydatki (CFO) • sprzedaż zbędnych aktywów w fazie inwestycyjnej (niezaangażowanych w inwestycję) • zmniejszenie zapotrzebowania na kapitał obrotowy netto w fazie operacyjnej (np. w wyniku zwiększenia efektywności • zarządzania należnościami czy zapasami poprzez skrócenie cykli rotacji w dniach) • wartość rezydualna likwidacyjna netto (po uwzględnieniu ewentualnych kosztów związanych z procesem sprzedaży oraz ewentualnego podatku od zysku w przypadku, gdy wartość rynkowa jest większa od wartości księgowej) w fazie likwidacji • odzyskane środki pieniężne w wyniku spieniężenia aktywów bieżących (sprzedaży zapasów odzyskanych • nakłady inwestycyjne fazy przedinwestycyjnej • nakłady inwestycyjne fazy inwestycyjnej, w tym zwiększenie zapotrzebowania na kapitał obrotowy netto • nakłady inwestycyjne fazy operacyjnej, w tym zwiększenie zapotrzebowania na kapitał obrotowy netto • nakłady inwestycyjne fazy likwidacyjnej CF Finansowe (związane z pozyskiwaniem kapitału, zwrotem kapitału dłużnego oraz ponoszeniem kosztów wykorzystania kapitału) Wpływy (CFI) Wydatki (CFO) Wierzycielskie Pozyskiwanie kapitału dłużnego: • zaciąganie kredytów bankowych • zaciąganie pożyczek • emisja papierów dłużnych (w tym obligacji) Zwrot kapitału dłużnego: • spłata kredytów bankowych • spłata pożyczek • wykup papierów dłużnych Koszt kapitału dłużnego: • odsetki od kredytów, pożyczek, papierów dłużnych • inne koszty finansowe (prowizje, opłaty) Właścicielskie Pozyskiwanie kapitału własnego: • wpłaty właścicieli • emisja akcji Koszt kapitału własnego: • dywidenda Przepływy pieniężne w fazie realizacyjnej • Nakłady na aktywa trwałe • Nakłady na kapitał obrotowy (netto) CNI = NKT + NKO – SIM gdzie: • CNI – całkowite nakłady inwestycyjne • NKT – nakłady na aktywa trwałe • NKO – nakłady na kapitał obrotowy netto • SIM – sprzedaż istniejącego, zbędnego majątku (dywestycja) Wskaźniki obrotowości w razach (ogólne wzory) • • • 365 𝑑𝑛𝑖 𝑤𝑠𝑘𝑎ź𝑛𝑖𝑘 𝑟𝑜𝑡𝑎𝑐𝑗𝑖 𝑤 𝑟𝑎𝑧𝑎𝑐ℎ 𝑜𝑏𝑟𝑜𝑡𝑢= 𝑤𝑠𝑘𝑎ź𝑛𝑖𝑘 𝑟𝑜𝑡𝑎𝑐𝑗𝑖 𝑤 𝑑𝑛𝑖𝑎𝑐ℎ 𝑠𝑝𝑟𝑧𝑒𝑑𝑎ż 𝑙𝑢𝑏 𝑘𝑜𝑠𝑧𝑡𝑦 𝑤𝑠𝑘𝑎ź𝑛𝑖𝑘 𝑟𝑜𝑡𝑎𝑐𝑗𝑖 𝑤 𝑟𝑎𝑧𝑎𝑐ℎ 𝑜𝑏𝑟𝑜𝑡𝑢 = 𝑝𝑜𝑧𝑦𝑐𝑗𝑎 𝑏𝑖𝑙𝑎𝑛𝑠𝑜𝑤𝑎 𝑠𝑝𝑟𝑧𝑒𝑑𝑎ż 𝑝𝑜𝑧𝑦𝑐𝑗𝑎 𝑏𝑖𝑙𝑎𝑛𝑠𝑜𝑤𝑎 = 𝑤𝑠𝑘𝑎ź𝑛𝑖𝑘 𝑟𝑜𝑡𝑎𝑐𝑗𝑖 𝑤 𝑟𝑎𝑧𝑎𝑐ℎ 𝑜𝑏𝑟𝑜𝑡𝑢 Szacowanie pozycji kapitału obrotowego netto • należności i zobowiązania handlowe są szacowane w stosunku do kosztów operacyjnych bez amortyzacji • zapasy materiałów i surowców są szacowane w stosunku do kosztów zakupu surowców i materiałów • zapasy produkcji w toku są szacowane w stosunku do kosztu fabrycznego • zapasy produktów są szacowane w stosunku do kosztu fabrycznego powiększonego o koszty administracyjne • środki pieniężne są szacowane w stosunku do całkowitych kosztów produkcji pomniejszonych o koszty zakupów materiałów i surowców, mediów i amortyzację. Prognoza sprzedaży - podstawa • Badania rynku i przyszłych potrzeb rynku • Możliwości w zakresie zdolności produkcyjnych • Możliwy do zrealizowania wolumen sprzedaży przy zakładanych poziomach ceny sprzedaży Całkowite koszty operacyjne w metodyce oceny opłacalności inwestycji • Koszty operacyjne bez amortyzacji • Amortyzacja • Koszty finansowe Przyrostowe przepływy gotówkowe 𝐶𝐹𝑡 𝑃 =𝐶𝐹𝑡 𝐹+𝑃 − 𝐶𝐹𝑡 𝐹 gdzie: • 𝐶𝐹𝑡 𝑃 - przyrostowe przepływy pieniężne inwestycji • 𝐶𝐹𝑡 𝐹+𝑃 - przepływy pieniężne przedsiębiorstwa uwzględniające przepływy z inwestycji • 𝐶𝐹𝑡 𝐹 -przepływy pieniężne przedsiębiorstwa nieuwzględniające przepływów z inwestycji – kontynuacja obecnej działalności Charakterystyka przepływów pieniężnych netto – algorytm bezpośredni • Opiera się na obliczeniu NCF/FCF jako różnicy pomiędzy wpływami a wydatkami pochodzącymi z tego samego okresu • 𝑁𝐶𝐹𝑡 = 𝐶𝐹𝐼𝑡 − 𝐶𝐹𝑂𝑡 • gdzie: • 𝑁𝐶𝐹𝑡 - przepływy pieniężne w okresie t • 𝐶𝐹𝐼𝑡 -wpływy w okresie t • 𝐶𝐹𝑂𝑡 -wydatki w okresie t Charakterystyka przepływów pieniężnych netto – algorytm uproszczony • Opiera się na obliczeniu NCF/FCF jako różnicy pomiędzy wpływami a wydatkami pochodzącymi z tego samego okresu 𝑁𝐶𝐹𝑡 = 𝑤𝑦𝑛𝑖𝑘 𝑓𝑖𝑛𝑎𝑛𝑠𝑜𝑤𝑦𝑡 ±𝑘𝑜𝑟𝑒𝑘𝑡𝑦𝑡 Bezwzględny rachunek opłacalności inwestycji Bezwzględny rachunek efektywności inwestycji - zakres • bezwzględna ocena opłacalności (w warunkach pewności – rachunek deterministyczny) • analiza ryzyka • podjęcie bezwzględnej decyzji inwestycyjnej (w warunkach ryzyka – rachunek probabilistyczny) Etapy procesu bezwzględnej oceny opłacalności inwestycji 1. Zdefiniowanie charakteru inwestycji 2. Określenie rodzaju korzyści i kosztów oraz ich specyfiki 3. Określenie zakresu oraz stopnia szczegółowości informacji 4. Zebranie koniecznych (SIP i SIEMD)) 5. Wycena zebranych informacji w ujęciu pieniężnym 6. Przyporządkowanie uzyskanych wartości do korzyści bądź kosztów 7. Wybór sposobu pomiaru opłacalności 8. Wybór podejścia do przygotowania niezbędnych prognoz w ujęciu pieniężnym (ujęcie nominalne bądź realne) 9. Określenie rodzaju wykorzystywanej metody oceny opłacalności (metody proste lub dyskontowe) 10. Oszacowanie korzyści netto 11. Dokonanie stosownych 12. Interpretacja wyniku 13. Zbudowanie kryterium decyzyjnego 14. Porównanie otrzymanego wyniku z odpowiednim kryterium decyzyjnym 15. Przygotowanie informacji o opłacalności bądź nieopłacalności inwestycji Mierniki zalecane w literaturze Literatura Metody proste Metody dyskontowe niemieckojęzyczna • • • • • wartość zaktualizowana netto • wewnętrzna stopa zwrotu • metoda annuitetów (renta wieczysta i płatności roczne) • • • • • anglojęzyczna rachunek porównawczy kosztów rachunek porównawczy zysków rachunek rentowności (odpowiednik metody prostej stopy zwrotu nakładów inwestycyjnych) rachunek amortyzacyjny (odpowiednik metody prostego okresu zwrotu) metoda Baldwina analiza korzyści i kosztów analiza wartości użytkowych rentowność kapitału (odpowiednik metody prostej stopy zwrotu z kapitału własnego • proste stopy zwrotu ROI i ROE • prosty okres zwrotu PP • księgowa stopa zwrotu ARR • • • • wartość zaktualizowana netto NPV wewnętrzna stopa zwrotu IRR współczynnik rentowności PI zdyskontowany okres zwrotu DPP Bezwzględny rachunek opłacalności inwestycji Względna ocena opłacalności inwestycji • w przypadkach gdy projekty są współzależne, np. : • mają wspólny cel • wzajemnie wykluczają się Rachunek opłacalności względny - etapy 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. Zidentyfikowanie, zestawienie i porównanie charakterystyk Wybór odpowiedniej metody Zastosowanie określonego sposobu postępowania Zbudowanie względnego kryterium decyzyjnego Zestawienie rankingu efektywności analizowanych inwestycji Uwzględnienie kryteriów pozafinansowych Zestawienie rankingu atrakcyjności Podjęcie względnej decyzji inwestycyjnej