Wystąpienie -

LPO – 4100-001-01/2014
P/14/001
WYSTĄPIENIE
POKONTROLNE
(tekst jednolity z uwzględnieniem zmian wprowadzonych uchwałą
Zespołu Orzekającego Komisji Rozstrzygającej)
I. Dane identyfikacyjne kontroli
Numer i tytuł kontroli
Jednostka
przeprowadzająca
kontrolę
Kontrolerzy
P/14/001 – Wykonanie budżetu państwa w 2013 r.
Najwyższa Izba Kontroli
Delegatura w Poznaniu
1. Grzegorz Wojtasz, specjalista kontroli państwowej, upoważnienie do kontroli nr 87796
z dnia 15 stycznia 2014 r.
2. Przemysław Grad, starszy inspektor kontroli państwowej, upoważnienie do kontroli
nr 87797 z dnia 15 stycznia 2014 r.
(dowód: akta kontroli str. 1-2)
Jednostka
kontrolowana
Kierownik jednostki
kontrolowanej
Wielkopolski Urząd Wojewódzki, al.Niepodległości 16/18, 61-713 Poznań (dalej „Urząd”)
Piotr Florek, Wojewoda Wielkopolski
II. Ocena kontrolowanej działalności
Ocena
Uzasadnienie oceny
Najwyższa Izba Kontroli ocenia pozytywnie, mimo stwierdzonych nieprawidłowości1,
wykonanie budżetu państwa w 2013 roku w części nr 85/30 województwo wielkopolskie.
Podstawą sformułowania oceny ogólnej były wyniki kontroli wykonania w 2013 r. budżetu
państwa w części 85/30 województwo wielkopolskie oraz wyniki kontroli
wykonania w 2013 r. planu finansowego Wielkopolskiego Urzędu Wojewódzkiego
w Poznaniu.
NIK pozytywnie ocenia planowanie i realizację dochodów i wydatków budżetu państwa oraz
budżetu środków europejskich w części 85/30 województwo wielkopolskie. Pozytywna
opinia (poza jednym wyjątkiem) dotyczy także prawidłowości i rzetelności rocznych
sprawozdań budżetowych, w tym z budżetu środków europejskich oraz sprawozdań
w zakresie operacji finansowych. W ocenie NIK, wystarczające były ponadto działania
nadzorcze Wojewody Wielkopolskiego w zakresie zapewnienia efektywności i skuteczności
realizacji planów w układzie zadaniowym.
Stwierdzone nieprawidłowości dotyczyły przede wszystkim:
− niecelowych działań Wojewody Wielkopolskiego przy realizacji budżetu państwa,
polegających na występowaniu do Ministra Finansów o dodatkowe środki budżetowe
pomimo braku faktycznych potrzeb, a także niepodjęciu decyzji o zablokowaniu
planowanych wydatków budżetowych pomimo stwierdzenia nadmiaru posiadanych
środków,
− nieterminowego rozliczenia dotacji jednostce samorządu terytorialnego (jst) oraz
niewywiązania się z obowiązku ustalenia kwoty podlegającej zwrotowi do budżetu
państwa,
− przeznaczenia dochodów uzyskanych przez Urząd na wydatki tej jednostki,
− wykazania w rocznym sprawozdaniu Rb-27 z wykonania planu dochodów
budżetowych Urzędu danych o należnościach niezgodnych ze stanem faktycznym.
W kontroli wykonania budżetu państwa w 2013 roku Najwyższa Izba Kontroli stosuje 3-stopniową skalę ocen: pozytywna,
pozytywna mimo stwierdzonych nieprawidłowości, negatywna.
1
2
III. Wyniki kontroli
1.
Opis stanu
faktycznego
Dochody budżetowe
Wojewoda Wielkopolski opracował dokumenty planistyczne dotyczące dochodów, zgodnie
z zasadami określonymi w rozporządzeniu Ministra Finansów z dnia 31 maja 2012 r.
w sprawie szczegółowego sposobu, trybu i terminów opracowania materiałów do projektu
ustawy budżetowej na rok 20132.
(dowód: akta kontroli str.31-39, 60-71, 97-110)
Zaplanowane w ustawie budżetowej na 2013 r. dochody w części 85/30 zrealizowane
zostały w kwocie 305.177,0 tys. zł. Były one wyższe od planowanych o 0,02% oraz wyższe
o 3,8% od dochodów uzyskanych w 2012 r.
Największy udział w dochodach, wynoszący 45,9%, stanowiły opłaty za użytkowanie
wieczyste i trwały zarząd nieruchomości Skarbu Państwa – 140.076,2 tys. zł (dział 700,
rozdział 70005 Gospodarka gruntami i nieruchomościami), a także wpływy z tytułu grzywien,
mandatów i innych kar pieniężnych od osób fizycznych i prawnych oraz różnych opłat
w kwocie 70.924,2 tys. zł (dział 750, rozdział 75011 Urzędy Wojewódzkie), stanowiące
24,3% ogółu dochodów.
Wyższe od zaplanowanych dochody zrealizowane zostały w działach: 600 (Transport
i łączność), 700 (Gospodarka mieszkaniowa) i 7103 (Działalność usługowa) odpowiednio
o: 57%, 8% i 31%. Wyższa od zaplanowanej realizacja dochodów w dziale 600, była
wynikiem przede wszystkim poprawy skuteczności egzekwowania kar przez Wojewódzki
Inspektorat Nadzoru Drogowego (wzrost o 44,7 tys. zł), uzyskania dochodów z tytułu
prowizji od nałożonych kar za przejazd pojazdów nienormatywnych bez zezwolenia lub
niezgodnie z warunkami określonymi w zezwoleniu4 (wzrost o 74,8 tys. zł) oraz opłat za
wydanie zaświadczeń w zakresie przewozu towarów niebezpiecznych5 (wzrost
o 84,0 tys. zł). Wyższa realizacja dochodów w dziale 700 wynikała ze zwiększonych
wpływów z tytułu przekształcenia prawa użytkowania wieczystego w prawo własności oraz
ze sprzedaży nieruchomości Skarbu Państwa (wzrost o 10.079,2 tys. zł). Realizacja
dochodów powyżej zakładanego planu w dziale 710 była wynikiem wzrostu dochodów
z tytułu kar umownych za nieterminową realizację umów w zakresie geodezji i kartografii
(wzrost o 256,9 tys. zł) oraz z tytułu opłat legalizacyjnych, wydanych przez inspektoraty
nadzoru budowlanego w przypadku stwierdzenia samowoli budowlanych (wzrost
o 118,9 tys. zł).
Najniższe wykonanie dochodów w 2013 r., tj. na poziomie 92% i 91% dotyczyło działów:
750 (Administracja publiczna) i 851 (Ochrona zdrowia). Niewykonanie planu dochodów
w dziale 750 związane było z niższą, w porównaniu z 2012 r., liczbą i kwotą nałożonych
mandatów karnych. Niewykonanie zaplanowanych dochodów w dziale 851 spowodowane
było natomiast mniejszą, niż w roku poprzednim, liczbą wydanych opinii sanitarnych
(zmniejszyła się liczba podmiotów występujących o takie opinie) i przeprowadzanych badań
przez Inspekcję Sanitarną, a także likwidacją Wielkopolskiego Centrum Zdrowia
Publicznego i przekazaniem siedziby tej jednostki, wraz z częścią hotelową, Miastu Poznań.
(dowód: akta kontroli str. 234-235, 291-308, 329-338, 1113-1116)
Należności pozostałe do zapłaty na koniec 2013 r. wyniosły 581.250,0 tys. zł i były wyższe
od stanu należności na koniec 2012 r. o 70.760,0 tys. zł, tj. o 14%. Zaległości wyniosły
2
Dz. U., poz. 628.
Badaniem w zakresie dochodów objęto siedem działów klasyfikacji budżetowej, w których na koniec 2013 r. wystąpiły
znaczące kwoty zaległości, tj. 010-Rolnictwo i łowiectwo, 600-Transport i łączność, 700-Gospodarka mieszkaniowa,
710-Działalność usługowa, 750-Administracja publiczna, 851-Ochrona zdrowa, 852-Pomoc społeczna.
3
Na mocy art. 140ae ust. 3 ustawy z dnia 20 czerwca 1997 r. Prawo o ruchu drogowym (Dz.U. z 2012 r., poz. 1137 ze zm.),
wprowadzonym ustawą z dnia 18 sierpnia 2011 r. o zmianie ustawy Prawo o ruchu drogowym oraz niektórych innych ustaw
(Dz.U. Nr 222, poz. 1321).
4
5 § 14 rozporządzenia Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej z dnia 15 lutego 2012 r. w sprawie egzaminów
dla kierowców przewożących towary niebezpieczne (Dz.U. z 2014 r., poz. 304), zmieniony przez § 1 pkt 8 rozporządzenia
Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej z dnia 13 listopada 2012 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie
egzaminów dla kierowców przewożących towary niebezpieczne (Dz.U. z 2012 r., poz. 1297).
3
547.789,1 tys. zł i były większe od stanu zaległości na koniec 2012 r. o 62.465,4 tys. zł,
tj. o 13%.
Największe zaległości dotyczyły niewyegzekwowanych od dłużników alimentacyjnych
zwrotów świadczeń z funduszu alimentacyjnego wypłaconych przez gminy
(439.017,6 tys. zł), opłat z tytułu gospodarowania nieruchomościami Skarbu Państwa
(49.183,7 tys. zł) oraz wpłat z tytułu mandatów i grzywien (51.471,8 tys. zł). Przyczyną
wzrostu zaległości była niska skuteczność egzekucji związana z niewypłacalnością
dłużników. Były to okoliczności w znacznej mierze niezależne od działań Wojewody
Wielkopolskiego.
(dowód: akta kontroli str. 291-308)
Kontrolą w Urzędzie objęto 21 dowodów księgowych i odpowiadającym im zapisów
księgowych na koncie 221 (Należności z tytułu dochodów budżetowych) w kwocie
443,4 tys. zł. Zostały one przypisane terminowo i we właściwym okresie sprawozdawczym
oraz w kwotach zgodnych z dokumentami stanowiącymi podstawę tych zapisów.
Na koniec 2013 r. należności Urzędu z tytułu dochodów budżetowych pozostałych do
zapłaty wyniosły 3.625,5 tys. zł i były niższe od stanu na koniec 2012 r. o 51.309,0 tys. zł.
Zaległości wyniosły 418,1 tys. zł i w porównaniu do stanu na koniec 2012 r. były niższe
o 49.852,1 tys. zł. Zmniejszenie stanu zaległości było wynikiem przede wszystkim
odroczenia spłaty należności w kwocie 49.512,8 tys. zł z tytułu opłat za wycinkę drzew,
umorzenia opłat legalizacyjnych w kwocie 75,0 tys. zł, oraz poprawy skuteczności
prowadzonych postępowań windykacyjnych.
(dowód: akta kontroli str. 1341-1416)
W ramach sprawowanego nadzoru nad wykonaniem w 2013 r. budżetu państwa w części
85/30, Wojewoda Wielkopolski monitorował i analizował zadłużenia podmiotów z tytułu
różnych sposobów użytkowania nieruchomości Skarbu Państwa oraz podejmowanych
działań zmierzających do wyegzekwowania tych należności. Część zaległości nie była
możliwa do wyegzekwowania, ponieważ dotyczyła podmiotów gospodarczych, które
zakończyły działalność, lub były w upadłości.
(dowód: akta kontroli str. 291-308, 1116-1117)
Ustalone
nieprawidłowości
W działalności Urzędu dotyczącej planowania i realizacji dochodów budżetowych
stwierdzono następujące nieprawidłowości:
1. W księgach rachunkowych Urzędu, wg stanu na 31 grudnia 2013 r., ujęte były
należności w kwocie 400.000 zł z tytułu nieuregulowanej w części opłaty legalizacyjnej,
naliczonej przez Powiatowego Inspektora Nadzoru Budowlanego dla powiatu poznańskiego
(PINB) w decyzji z 2010 r. W zw. z wydaniem przez PINB decyzji nakazującej rozbiórkę
obiektu budowlanego wybudowanego w warunkach samowoli budowlanej i wykonaniem tej
decyzji w październiku 2010 r., nie było podstaw prawnych do egzekwowania opłaty
legalizacyjnej oraz ewidencjowania związanych z tym należności w księgach rachunkowych
Urzędu.
W opisanych wyżej okolicznościach, wykazywanie w ewidencji księgowej Urzędu należności
w kwocie 400.000 zł naruszało zasadę rzetelnego przedstawienia sytuacji majątkowej
określoną w art. 4 ust. 1 oraz art. 24 ust. 2 ustawy z dnia 29 września 1994 r.
o rachunkowości6 i skutkowało nieprawdziwym obrazem należności (zawyżonych
o 400.000 zł) w miesięcznych i rocznych sprawozdaniach Rb-27 z wykonania planu
dochodów budżetowych za lata 2010-2013.
(dowód: akta kontroli str. 1341-1416, 1423-1438, 1456-1470, 2149, 2152)
2. Należności z tytułu dochodów budżetowych w kwocie 861.084 zł, których termin
płatności przypadał na następny rok budżetowy i lata następne (w związku z ich
rozłożeniem na raty) ujęte zostały w księgach rachunkowych Urzędu, wg stanu na
31 grudnia 2013 r., na koncie 221, zamiast 226. Taki sposób ujmowania należności był
6
Dz.U. z 2013 r., poz. 330 ze zm.
4
sprzeczny z zasadami funkcjonowania konta 226 określonymi w załączniku Nr 3
do rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 5 lipca 2010 r. w sprawie szczególnych zasad
rachunkowości oraz planów kont dla budżetu państwa, budżetów jednostek samorządu
terytorialnego, jednostek budżetowych, samorządowych zakładów budżetowych,
państwowych funduszy celowych oraz państwowych jednostek budżetowych mających
siedzibę poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej7 (rozporządzenie w sprawie planów
kont).
Główna Księgowa wyjaśniła, że należności z tytułu dochodów budżetowych, których
pierwotny termin płatności przypadał na dany rok budżetowy ewidencjonowane są zgodnie
z zasadami określonymi w piśmie Ministerstwa Finansów8 z 9 stycznia 2012 r. Należności te
zostały przypisane w pełnej kwocie, bez względu na ustalone terminy spłaty rat, na koncie
221. Do konta 221 zostały utworzone dwa konta analityczne, w jednym z nich wykazano
odrębnie należności rozłożone na raty.
NIK wskazuje, że przywołana opinia Ministerstwa Finansów odnosi się do sposobu
prezentowania tych należności w sprawozdaniu budżetowym Rb-27, a nie do zasad ich
ewidencjowania w księgach rachunkowych.
(dowód: akta kontroli str. 1423-1438, 1456-1470, 2149, 2153)
3. Na kontach rozrachunkowych Urzędu, wg stanu na 31 grudnia 2013 r., należności
z tytułu kosztów upomnień na kwotę 105,60 zł zaewidencjonowane zostały zgodnie
z tytułami należności głównej odpowiadającej poszczególnym paragrafom klasyfikacji
budżetowej, podczas gdy powinny zostać zakwalifikowane wyłącznie do § 0690, stosownie
do zasad określonych w załączniku Nr 3 do rozporządzenia Ministra Finansów z dnia
2 marca 2010 r w sprawie szczegółowej klasyfikacji dochodów, wydatków, przychodów
i rozchodów oraz środków pochodzących ze źródeł zagranicznych9.
Takiego zakwalifikowania, jak wyjaśniła Główna Księgowa, dokonano pomyłkowo.
(dowód: akta kontroli str. 1423-1438, 1456-1470, 2149, 2152)
4. Dopiero w trakcie kontroli NIK, dokonano w Urzędzie aktualizacji, wg stanu na
31 grudnia 2013 r., należności przeterminowanych z tytułu kosztów wydalenia cudzoziemca
w kwocie 102.771,22 zł, ewidencjonowanych w księgach rachunkowych Urzędu od 2011 r.
Obowiązek aktualizacji należności charakteryzujących się dwuletnim i trzyletnim terminem
przeterminowania i o znacznym stopniu prawdopodobieństwa nieściągalności wynikał
z art. 35b ust. 1 pkt. 5 ustawy o rachunkowości w związku z § 8 ust. 1 i 4 rozporządzenia w
sprawie planu kont.
W ocenie NIK, usprawiedliwienia tej nieprawidłowości nie stanowi następujące wyjaśnienie
głównej księgowej Urzędu: „dokonywanie aktualizacji w okresach krótszych nie jest celowe
ze względu na brak regularności wpłat, które wpłacane są również znacznie po terminie
zapłaty, często w momencie chęci powrotu cudzoziemca na teren RP. Stąd trudno
właściwie przewidywać zapłatę kosztów wydalenia cudzoziemca”.
(dowód: akta kontroli str. 1423-1438, 1456-1492, 2150, 2154)
2.
Opis stanu
faktycznego
Wydatki budżetu państwa i budżetu środków europejskich
2.1. Wydatki budżetu państwa
W ustawie budżetowej na 2013 r. wydatki budżetu państwa w części 85/30 województwo
wielkopolskie zostały zaplanowane w wysokości 1.921.987,0 tys. zł10. Wydatki były
planowane zarówno w układzie klasyfikacji budżetowej, jak i układzie zadaniowym. Kwoty
wydatków zgłoszone przez dysponenta części 85/30 do projektu budżetu państwa11
7
Dz.U. z 2013 r., poz. 289
8
Pismo nr BP5/51 WKRG/12/41
9
Dz.U. Nr 38, poz. 207 ze zm.
10
Kwota po zmianie dokonanej ustawą z dnia 27 września 2013 r. o zmianie ustawy budżetowej na 2013 r. (Dz.U., poz. 1212).
11
Zgodnie z formularzem BW.
5
wyniosły 1.042.136,0 tys. zł12. Zostały one zaplanowane z uwzględnieniem założeń
przyjętych do planowania budżetu państwa przez Radę Ministrów i Ministra Finansów. Przy
planowaniu uwzględniono m. in. następujące czynniki mające wpływ na rzetelność
wykazanych w projekcie kwot wydatków:
- zamrożenie funduszu wynagrodzeń w państwowej sferze budżetowej;
- kwoty wydatków ustalone przez Ministra Finansów13 z przeznaczeniem na:
sfinansowanie składek na ubezpieczenie zdrowotne, sfinansowanie przewoźnikom
wykonującym krajowe pasażerskie przewozy autobusowe dopłat z tytułu ulgowych
i bezpłatnych przejazdów, pokrycie wydatków związanych z realizacją Wspólnej Polityki
Rolnej;
- kwoty wydatków określone przez Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji
z przeznaczeniem na utrzymanie przejść granicznych oraz Ministra Obrony Narodowej
na sfinansowanie zadań obronnych;
- kwoty ustalone przez Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi przeznaczone na pomoc
techniczną w ramach Programu Operacyjnego „Zrównoważony rozwój sektora
rybołówstwa i nadbrzeżnych obszarów rybackich 2007 – 2013”.
W trakcie roku plan wydatków zwiększony został per saldo o kwotę 566.356,3 tys. zł.,
tj. o 29,5%. Zwiększenia te głównie dotyczyły:
− dotacji dla jednostek samorządu terytorialnego na realizację zadań z zakresu
administracji rządowej oraz zadań własnych, a także dla jednostek podległych
Wojewodzie Wielkopolskiemu na finansowanie skutków zmian systemowych (środki w
kwocie 551.664,7 tys. zł pochodzące z rezerw celowych budżetu państwa);
− realizacji zadania pn. „Prace adaptacyjne związane z przeniesieniem Specjalnego
Ośrodka Szkolno-Wychowawczego w Kaliszu” (środki w kwocie 500 tys. zł pochodzące
z rezerwy ogólnej budżetu państwa).
(dowód: akta kontroli str. 6-11, 31-59, 72-96, 111-122, 130-140, 627-655)
W planie finansowym Kuratorium Oświaty w Poznaniu nie ujęto dotacji dla jednostek
samorządu terytorialnego, co wynikało z realizacji wniosku pokontrolnego NIK,
sformułowanego w związku z kontrolą wykonania budżetu państwa w 2012 r.
(dowód: akta kontroli str. 496-516, 1090-1094)
Zrealizowane wydatki w części 85/30 budżetu państwa wyniosły 2.488.343,3 tys. zł, tj. 98%
planu po zmianach. W porównaniu do 2012 r. były one wyższe o 110.244,4 tys. zł,
tj. o 4,7%. Wykonanie wydatków zarówno w poszczególnych grupach ekonomicznych, jak
i w działach klasyfikacji budżetowej objętych badaniem14 nie odbiegało znacząco od
ogólnego poziomu wykonania wydatków. Najwyższe wydatki, w kwocie 1.203.728,9 tys. zł
(49,4% ogółu) wystąpiły w dziale 852 Pomoc społeczna. Dotyczyły one przede wszystkim
kwoty 876.670,4 tys. zł świadczeń rodzinnych, świadczeń z funduszu alimentacyjnego oraz
składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe z ubezpieczenia społecznego (rozdział
85212, § 2010), kwoty 68.478,5 tys. zł na finansowanie pobytu mieszkańców w domach
pomocy społecznej oraz sprawowanie nadzoru nad działalnością tych domów (rozdział
85202, § 2130) i kwoty 62.777,2 tys. zł przeznaczonej na wypłatę zasiłków i pomocy
w naturze oraz składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (rozdział 85214, § 2030).
(dowód: akta kontroli str. 230-238, 258-290, 339-370, 687-854, 1312)
W 2013 r., Wojewoda Wielkopolski zaplanował dotacje dla jst na zadania z zakresu
administracji rządowej z uwzględnieniem 58 zadań, spośród 64 określonych w załączniku
nr 7 do ustawy budżetowej na 2013 r. Podstawą tego planu były zapotrzebowania
zgłaszane przez jst.
(dowód: akta kontroli str.483-490, 1090-1094)
12
Tj. 54,22 % kwoty ujętej w ustawie budżetowej.
13
Pismo Ministra Finansów z dnia 27 lipca 2012 r. nr FS8/414/1-30/LMX/2012.
Wykonanie wydatków w działach: 010 – 98,22%, 600 – 99,3%, 710 – 98,2%, 750 – 99,46%, 754 – 99,89%, 851 – 99,66%,
852 – 97,21%. i 900 – 99,98%.
14
6
W ustawie budżetowej na 2013 r. na dotacje celowe w cz. 85/30 zaplanowano kwotę
1.625.202,0 tys. zł15. W trakcie roku plan dotacji zwiększony został do 2.014.652,1 tys. zł,
tj. o 24%. Z kwoty tej wydatkowano 1.972.122,5 tys. zł (97,9% kwoty zaplanowanej).
W wydatkach części 85/30 województwo wielkopolskie, dotacje celowe stanowiły
największy udział (81%).
Dotacje celowe były przekazywane głównie do jst (91% przekazanych kwot dotacji) na
realizację zadań z zakresu administracji rządowej i zadań własnych. Największy udział
w strukturze tych wydatków miały dotacje w rozdziale 85212, § 2010 przeznaczone na
świadczenia rodzinne, świadczenia z funduszu alimentacyjnego oraz składki na
ubezpieczenia emerytalne i rentowe z ubezpieczenia społecznego (44,4% ogółu dotacji).
(dowód: akta kontroli str. 258-290, 339-344)
Wojewoda Wielkopolski terminowo przekazał jst informacje o kwotach dotacji
zaplanowanych w ustawie budżetowej na 2013 r. na realizację zadań z zakresu
administracji rządowej i ich zadań własnych. Po ogłoszeniu ustawy budżetowej na 2013 r.,
Wojewoda Wielkopolski podzielił pomiędzy jst dotacje16 w kwocie 1.399.043,5 tys. zł.
W swojej dyspozycji pozostawił kwotę 11.572,7 tys. zł (0,8% całości zaplanowanych dla jst
dotacji), z której na koniec 2013 r. pozostało niepodzielonych 692,2 5 tys. zł.
(dowód: akta kontroli str. 141-150)
W ocenie NIK, zrealizowane zostały wnioski pokontrolne NIK związane z wykonaniem
budżetu państwa za 2012 r., które dotyczyły terminowego przekazywania jst dotacji na
opłacenie składek z tytułu ubezpieczenia zdrowotnego oraz bieżącego ujmowania na koncie
pozabilansowym 998 zaangażowania wydatków wynikającego z zawieranych umów.
(dowód: akta kontroli str. 517-518, 2258)
W 2013 r. Wojewoda Wielkopolski prawie we wszystkich przypadkach skorzystał
z uprawnienia określonego w art. 177 ustawy z 27 sierpnia 2009 r. o finansach
publicznych17 i w wyniku analizy wykorzystania środków, zablokował kwotę 3.105,3 tys. zł
planowanych wydatków na zadania z zakresu administracji rządowej oraz inne zadania
zlecone ustawami, zadania realizowane na podstawie porozumień i zadania własne jst.
Blokad planowanych wydatków dokonywano niezwłocznie po otrzymaniu stosownych
wniosków od podległych jednostek. Stwierdzony nadmiar środków budżetowych był
wynikiem przede wszystkim oszczędności uzyskanych podczas realizacji zadań oraz
mniejszego niż pierwotne zapotrzebowania, zgłoszonego przez jst.
(dowód: akta kontroli str. 151-214)
W Urzędzie gromadzone były i analizowane dane dotyczące realizacji przez jst zadań
z zakresu: wypłacania świadczeń z funduszu alimentacyjnego i świadczeń rodzinnych;
finansowania pobytu mieszkańców w domach pomocy społecznej oraz sprawowania
nadzoru nad działalnością tych domów; finansowania kosztów wydawania decyzji
potwierdzającej prawo do świadczenia opieki zdrowotnej świadczeniobiorcom innym niż
ubezpieczeni, spełniającym kryterium dochodowe zgodnie z art. 7 ust. 4 ustawy z dnia
27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków
publicznych18; remontów, utrzymania oraz budowy urządzeń melioracji wodnych
podstawowych oraz wyrównywania przewoźnikom wykonującym krajowe przewozy
pasażerskie utraconych przychodów z tytułu honorowania ustawowych uprawnień
do ulgowych przejazdów. Wojewoda Wielkopolski dokonywał oceny realizacji ww. zadań na
podstawie sprawozdań z realizacji zadań przedstawianych przez jst.
(dowód: akta kontroli str. 1291-1333)
W 2013 r. wydatki budżetu państwa w części 85/30 związane z dotacjami celowymi dla
fundacji, stowarzyszeń, pozostałych jednostek sektora finansów publicznych i jednostek
15
Kwota po zmianie dokonanej ustawą z dnia 27 września 2013 r. o zmianie ustawy budżetowej na 2013 r. (Dz.U., poz. 1212).
16
Dane dotyczą dotacji podzielonych w grupach dotacje i subwencje (2xxx) i wydatki majątkowe (6xxx).
17
Dz. U z 2013 r., poz. 885 ze zm.
18
Dz. U. z 2008 r., Nr 164, poz. 1027 ze zm.
7
niezaliczanych do sektora finansów publicznych na realizację zadań z zakresu administracji
rządowej i zadań bieżących realizowanych przez pozostałe jednostki sektora finansów
publicznych19 wyniosły 164.407,2 tys. zł20. Środki te przeznaczone były głównie na
realizację zadań z zakresu ratownictwa medycznego (88% ww. kwoty) i doradztwa
rolniczego (9% ww. kwoty).
W wyniku badania prawidłowości udzielania tych dotacji, którym objęto umowę o dotację
celową w wysokości 14.614,7 tys. zł, zawartą przez Wojewodę Wielkopolskiego
z Wielkopolskim Ośrodkiem Doradztwa Rolniczego w 2013 r. stwierdzono, że sporządzono
ją zgodnie z wymogami określonymi w art. 150 ustawy o finansach publicznych.
(dowód: akta kontroli str. 855-890)
Na koniec 2013 r.21 zobowiązania w części 85/30 budżetu państwa wyniosły 18.957,8 tys. zł
i były o 42,8 tys. zł niższe od kwoty zobowiązań na koniec 2012 r. Największy udział w tych
zobowiązaniach, w kwocie 12.010,0 tys. zł, stanowiło dodatkowe wynagrodzenie roczne
pracowników sfery budżetowej i funkcjonariuszy22. Zobowiązania wymagalne na koniec
2013 r. w kwocie 9,5 tys. zł wystąpiły w rozdziale 01022 i wynikały z nieodebrania przez
rolnika odszkodowania za likwidację stada.
(dowód: akta kontroli str. 258-290, 681-684)
Badaniem objęto 43 zmiany23 wprowadzone w części 85/30 budżetu państwa, na podstawie
decyzji Ministra Finansów (18% ogółu zmian). W wyniku tych zmian plan wydatków w części
85/30 budżetu państwa zwiększony został o kwotę 86.833,1 tys. zł (15,3% ogólnej kwoty
zwiększeń, na podstawie decyzji Ministra Finansów). Stwierdzono, że wprowadzone zmiany
były celowe, a Wojewoda Wielkopolski przekazywał informacje o wprowadzonych zmianach
zainteresowanym jednostkom.
(dowód: akta kontroli str. 356-370, 581-626)
Środki w kwocie 500 tys. zł, pochodzące z rezerwy ogólnej budżetu państwa przekazane
zostały w całości Miastu Kalisz na realizację zadania pn. „Prace adaptacyjne związane
z przeniesieniem Specjalnego Ośrodka Szkolno-Wychowawczego w Kaliszu”.
(dowód: akta kontroli str. 964-1006)
Ocena stopnia realizacji zadań finansowanych dotacjami celowymi, w ramach części 85/30,
dokonywana była m.in. poprzez analizę sprawozdań budżetowych składanych przez
jednostki samorządu terytorialnego oraz poprzez ocenę prawidłowości realizacji zadań
i wykorzystania środków z dotacji przez jednostki realizujące zadania z zakresu
administracji rządowej.
Badanie pięciu działań o wartości 1.357.573,2 tys. zł, realizowanych w ramach części 85/30
budżetu państwa wykazało, że realizacja ich mierników kształtowała się na poziomie
od 92% do 155%24.
(dowód: akta kontroli str. 371-489, 627-655, 1137-1139)
Wykonane wydatki bieżące w części 85/30 budżetu państwa wyniosły 337.627,5 tys. zł,
tj. 98,9% planu po zmianach i były wyższe od wykonania w 2012 r. o 8.664,1 tys. zł
Największą pozycję w tej grupie wydatków stanowiły wynagrodzenia i pochodne25 w kwocie
205.947,3 tys. zł (61% ogółu) oraz zakup towarów i usług26 w kwocie 63.471,3 tys. zł (19%
ogółu).
19 Wydatki
20
w paragrafach 281, 282, 283 i 284.
Kwota ta stanowi wykonanie planu wydatków według sprawozdania łącznego Rb-28 za 2013 r.
21 Według
danych zawartych w łącznym sprawozdaniu Rb-28 za 2013 r.
22
Paragrafy 404 i 407
23
w tym 10 ostatnich zmian
24 Wykonanie
na poziomie 92% dotyczy działania „Świadczenia rodzinne”, a miernikiem było stosunek wypłaconych świadczeń
w 2013 r. do świadczeń wypłaconych w 2012 r. W 2013 r. wypłacono o 432.813 świadczeń mniej niż planowano.
25
Paragrafy od 401 do 412
26
Paragrafy od 421 do 440
8
Przeciętne zatrudnienie27 w 2013 r., w części 85/30, wyniosło 3.871 osób i było niższe
w porównaniu z 2012 r. o 27 osób. Największe różnice wystąpiły w grupie obejmującej
członków korpusu służby cywilnej (zatrudnienie mniejsze o 38 osób). Przeciętne miesięczne
wynagrodzenie wzrosło w porównaniu z 2012 r. o 1,5 % i wyniosło 3.764 zł.
(dowód: akta kontroli str. 230-233, 339-341, 345-355)
W 2013 r. wydatki majątkowe w części 85/30 budżetu państwa wyniosły 103.668,0 tys. zł,
tj. 98,2% planu po zmianach. Były one wyższe od wykonania w 2012 r. o 20.584,9 tys. zł,
tj. o 24,8%. Wyższy niż w 2012 r. poziom wydatków majątkowych związany był głównie
z inwestycjami prowadzonymi na drogach publicznych gminnych i powiatowych.
Najniższy, w porównaniu do planu, poziom realizacji wydatków majątkowych wystąpił
w rozdziałach 85202 Domy pomocy społecznej (28% planu) i 60031 Przejścia graniczne
(26% planu). Wpływ na to miało niezrealizowanie programu naprawczego przez jeden
z domów pomocy społecznej oraz niedokonanie zakupu systemu łączności
bezprzewodowej.
W 2013 r., z powodu m. in. nowelizacji ustawy budżetowej na 2013 r.·nie zrealizowano
ośmiu zadań inwestycyjnych28, spośród 121 zaplanowanych.
Minister Finansów nie wyraził zgody na przesunięcie kwoty 280,0 tys. zł dotacji
zaplanowanych na ratownictwo medyczne (rozdz. 85141), na niezaplanowane wydatki
majątkowe w tym rozdziale. Miały one zostać przeznaczone na uruchomienie cyfrowoanalogowej łączności radiowej na terenie całego województwa. Kwota 280,0 tys. zł
zmniejszyła plan wydatków w rozdziale 85141 w związku z ustawą nowelizującą budżet na
2013 r.
(dowód: akta kontroli str. 339-341, 354, 664-677, 1101-1103, 1117-1134, 1577-1644)
W 2013 r. wydatki w grupie współfinansowanie projektów z udziałem środków Unii
Europejskiej wyniosły 19.979,6 tys. zł, tj. 88,2% planu po zmianach i były niższe
od wydatków wykonanych w 2012 r. o 12.741,8 tys. zł, tj. o 39%. Niższe niż planowano
wykonanie wydatków spowodowane było opóźnieniem w uruchomieniu środków
finansowych dla zadań inwestycyjnych finansowanych w ramach Programu Rozwoju
Obszarów Wiejskich 2007-2013.
(dowód: akta kontroli str. 339-341, 355, 1331)
Świadczenia na rzecz osób fizycznych wyniosły 4.194,5 tys. zł, tj. 99,7% planu po zmianach
i w porównaniu do 2012 r. były wyższe o 352,2 tys. zł, tj. o 9,2%. Wyższa niż w 2012 r.
realizacja wydatków na świadczenia na rzecz osób fizycznych wynikała m.in. ze wzrostu
wydatków osobowych niezaliczanych do wynagrodzeń oraz zwiększenia kwot wypłacanych
rent w dziale 851.
(dowód: akta kontroli str. 339-341, 344)
Zrealizowane w Urzędzie w 2013 r. wydatki wyniosły 76 440,5 tys. zł, tj. 98,4% planu po
zmianach. W porównaniu do 2012 r. były one wyższe o 5.807,1 tys. zł, tj. o 8,2% i wynikały
m.in. z: regulowania zobowiązań wymagalnych Skarbu państwa (wzrost o kwotę
2.429,6 tys. zł), wypłat wynagrodzeń osobowych i pochodnych od wynagrodzeń (wzrost
o kwotę 1.279,0 tys. zł), zakupu usług remontowych (wzrost o kwotę 944,3 tys. zł)
i wyższych wydatków majątkowych (wzrost o kwotę 872,7 tys. zł). Przyczyną niepełnej
realizacji wydatków w 2013 r. było m.in. niewykorzystanie środków z rezerw celowych oraz
oszczędności powstałe w realizacji wydatków bieżących.
(dowód: akta kontroli str. 1516-1532, 1566-1573)
Badaniem objęto wydatki w wysokości 11.937,4 tys. zł (w tym majątkowe w kwocie
6.355,8 tys. zł i bieżące w kwocie 5.581,6 tys. zł), co stanowiło 15,6% ogółu wydatków
27 W
przeliczeniu na pełne etaty.
Budowa budynku garażowego na potrzeby Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Roślin i Nasiennictwa, 6 zadań z zakresu
melioracji wodnych i dostosowanie domu pomocy społecznej do standardów.
28
9
Urzędu. Wydatki te były przeznaczone na bieżącą działalność, realizację zadań
inwestycyjnych i remontowych oraz utrzymanie przejścia granicznego Poznań-Ławica.
(dowód: akta kontroli str. 1516-1532, 1647-1653, 1661-1667)
Dokumenty dotyczące planowanych inwestycji i remontów, sporządzane w Urzędzie
podlegały bieżącej analizie i monitorowaniu. W 2013 r. założenia realizacji zadań
inwestycyjnych dotyczyły m.in względów bezpieczeństwa, konieczności dostosowania
budynków do obowiązujących przepisów (sanitarnych i przeciwpożarowych), zapewnienia
odpowiednich warunków pracy oraz niezawodności istniejących systemów informatycznych.
Z uwagi na odtworzeniowy charakter inwestycji, osiągnięte korzyści odnosiły się głównie
do zmniejszenia kosztów utrzymania nieruchomości.
(dowód: akta kontroli str. 1560-1565, 1647-1653, 1661-1667)
Kontrolą w Urzędzie objęto sześć postępowań o udzielenie zamówienia publicznego, z tego
cztery w trybie z wolnej ręki i dwa w trybie przetargu nieograniczonego (jedno na renowację
elewacji wraz z izolacją fundamentów budynku „C” Urzędu, a drugie na świadczenie usług
ochrony obiektów Urzędu w Poznaniu oraz jego delegatur w Kaliszu, Koninie, Lesznie i Pile,
w okresie 12 miesięcy). Łączna szacunkowa wartość analizowanych zamówień wyniosła
4.501,5 tys. zł netto. W wyniku przeprowadzenia ww. postępowań zawarto umowy na
łączną kwotę 4.611,9 tys. zł brutto, natomiast na ich realizację wydatkowano
w 2013 r. kwotę 2 447,4 tys. zł. Analiza dokumentacji dotyczącej wymienionych zamówień
wykazała, że za wyjątkiem jednego postępowania, pozostałe przeprowadzone zostały
zgodnie z procedurami określonymi w ustawie z dnia 29 stycznia 2004 r. Prawo zamówień
publicznych29.
(dowód: akta kontroli str. 1782-1797)
W Urzędzie wydatki na wynagrodzenia30 wyniosły 40.624,2 tys. (58,42% wydatków
bieżących) i w porównaniu do 2012 r. wzrosły o 1.091,4 tys. zł. Wzrost wydatków na
wynagrodzenia wynikał głównie ze zwiększonego zatrudnienia operatorów numerów
alarmowych (o 35 etatów).
W 2013 r. przeciętne wynagrodzenie31 w Urzędzie (rozdz. 75011) wyniosło 4.259,23 zł
i w porównaniu z 2012 r. było niższe o 0,4%.
Przeciętne zatrudnienie32 w Urzędzie (rozdz. 75011) wyniosło 791 osób33 i w porównaniu
do 2012 r. było wyższe o 25 osób (tj. o 3,3%). Wzrost zatrudnienia związany był
ze zwiększeniem o 35 etatów zatrudnienia osób nieobjętych mnożnikowymi systemami
wynagrodzeń (operatów numerów alarmowych) przy jednoczesnym zmniejszeniu
zatrudnienia o 10 etatów w grupie członków korpusu służby cywilnej, w wyniku zmiany
organizacji zadań.
(dowód: akta kontroli str. 1645-1646, 2158, 2259)
W Urzędzie na zakupy inwestycyjne wydatkowano w 2013 r. kwotę 1.797,6 tys. zł, tj. 99,1%
planu po zmianach, a na inwestycje budowlane 5.106,8 tys. zł (99,2% planu po zmianach).
Wydatki te były zgodne z zakresem rzeczowym planu na 2013 r. i uzasadnione z punktu
widzenia realizowanych zadań. Inwestycje budowlane dotyczyły m. in. wymiany stolarki
okiennej i drzwiowej wraz z renowacją elewacji budynku Urzędu (1.888,7 tys. zł),
modernizacji pokrycia dachowego wraz ze świetlikiem oraz wymianą okien (403,4 tys. zł)
oraz rozbudowy obiektu Wojewódzkiego Centrum Powiadamiania Ratunkowego
w Poznaniu (2.432,5 tys. zł). Z kolei środki na zakupy inwestycyjne przeznaczone zostały,
m.in. na zakup sprzętu informatycznego dla Urzędu, dostawę i wykonanie instalacji nowych
urządzeń radiowej sieci przemiennikowej oraz zakup systemu informatycznego z zakresu
29
Dz.U. z 2013 r. poz. 907 ze zm.
30Według
danych wykazanych w rocznych sprawozdaniach budżetowych Rb-28 z wykonania planu wydatków, ujęte
w rozdziale 75011 § 4010-4049.
31
Według kwartalnego sprawozdania Rb-70 o zatrudnieniu i wynagrodzeniach.
32
W przeliczeniu na pełne etaty.
W tym osoby nieobjęte mnożnikowymi systemami wynagrodzeń - 108, osoby zajmujące kierownicze stanowiska
państwowe-2, członkowie korpusu służby - 681.
33
10
postępowania mandatowego wraz z serwerem i oprogramowaniem systemowym
bazodanowym.
(dowód: akta kontroli str. 1661-1695, 1938-1958)
Ustalone
nieprawidłowości
W działalności Urzędu dotyczącej wydatków budżetu państwa stwierdzono następujące
nieprawidłowości:
1. Nierzetelne, w ocenie NIK, było postępowanie pracowników Urzędu, którzy po przyjęciu
31 stycznia 2013 r. rozliczenia dotacji, udzielonej Miastu Kalisz w 2012 r. w kwocie
3.500,0 tys. na realizację zadania pn. „Prace adaptacyjne związane z przeniesieniem
Specjalnego Ośrodka Szkolno-Wychowawczego w Kaliszu”, nie dokonali analizy tego
rozliczenia. Skutkowało to brakiem stwierdzenia, że dotacja pobrana została przez Miasto
Kalisz w nadmiernej wysokości oraz brakiem decyzji Wojewody Wielkopolskiego
określającej kwotę przypadającą do zwrotu i termin, od którego nalicza się odsetki,
w sytuacji niedokonania zwrotu tej dotacji. Obowiązek w powyższym zakresie określony
został w art. 169 ust. 1 i 6 ustawy o finansach publicznych.
Zwrot przez Miasto Kalisz dotacji w kwocie 232.165,71 zł pobranej w nadmiernej wysokości,
nastąpił dopiero 28 czerwca 2013 r. (o fakcie pobrania dotacji w nadmiernej wysokości
Prezydent Kalisza powiadomił Wojewodę Wielkopolskiego pismem z 5 czerwca 2013 r.).
Wysokość odsetek z tytułu nieterminowego zwrotu dotacji, w kwocie 10.412 zł, ustalona
została natomiast w korespondencji elektronicznej z 6 i 26 czerwca 2013 r. skierowanej
przez pracownika Urzędu, zajmującego się rozliczeniem dotacji, do pracowników Miasta
Kalisza.
(dowód: akta kontroli str. 937-1006)
Dyrektor Wydziału Polityki Społecznej wyjaśniła, że opóźnienie to wynikało z natłoku pracy
związanej z budżetem zadaniowym i okresem sprawozdawczym, w związku, z czym
pracownik odpowiedzialny za rozliczenie dotacji odłożył sprawę do załatwienia w terminie
późniejszym.
(dowód: akta kontroli str. 937-1006, 1104-1109)
Wojewoda Wielkopolski wyjaśnił natomiast, że decyzji takiej nie wydał, ponieważ Miasto
Kalisz w dniu 28 czerwca 2013 r. zwróciło dotację pobraną w nadmiernej wysokości
i odsetki, a w związku z tym wszczęcie postępowania w celu wydania decyzji
administracyjnej, o której mowa w art. 169 ust 6 ustawy o finansach publicznych było
bezzasadne.
(dowód: akta kontroli str. 1095-1099)
2. Podstawą wniosków o zwiększenie środków z rezerw celowych na pokrycie wydatków
związanych z realizacją zadań z zakresu administracji rządowej przez jst były
zapotrzebowania, składane w Wydziale Polityki Społecznej Urzędu przez osoby
nieposiadające uprawnień do reprezentowania tych jednostek na zewnątrz w sprawach
dotyczących opracowywania założeń budżetowych. Zgodnie z treścią art. 31 ustawy
z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym34, wójt (burmistrz, prezydent miasta) kieruje
bieżącymi sprawami gminy oraz reprezentuje ją na zewnątrz. Podobne uregulowania
zawarte zostały w art. 34 ustawy z 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym35.
Dotyczyło to:
- 480 zapotrzebowań jst na dotacje na wypłaty przez gminy świadczeń rodzinnych,
świadczeń z funduszu alimentacyjnego oraz składek na ubezpieczenia emerytalne
i rentowe z ubezpieczenia społecznego (rozdz. 85212), spośród 502 zbadanych,
dotyczących zwiększenia dotacji celowej o 30.449,9 tys. zł, złożonych przez
kierowników ośrodków pomocy społecznej, a nie przez organy upoważnione
do kreowania budżetu gminy (w tym wiele z tych wniosków nie było podpisanych),
34
Dz.U. z 2013 r., poz. 594 ze zm.
35
Dz.U. z 2013 r., poz. 595 ze zm.
11
- 24 zapotrzebowań na dotacje związane z opłaceniem składki na ubezpieczenie
zdrowotne za osoby bez prawa do zasiłku (rozdz. 85156), spośród 29 zbadanych,
dotyczących zwiększenia dotacji celowej o kwotę 4.614,3 tys. zł, złożonych przez
kierowników powiatowych urzędów pracy, a nie przez organy upoważnione
do kreowania budżetu powiatu (w tym 11 nie było podpisanych),
- sześciu zapotrzebowań na dotacje związane z finansowaniem pobytu mieszkańców
w domach pomocy społecznej oraz sprawowanie nadzoru nad działalnością DPS
(rozdz. 85202), spośród 17 zbadanych, dotyczących zwiększenia dotacji celowej
o kwotę 545,1 tys. zł, złożonych przez kierowników ośrodków pomocy społecznej oraz
domów pomocy społecznej, a nie przez organy upoważnione do kreowania budżetu
powiatu.
(dowód: akta kontroli str. 685-686, 688-723, 727-756)
W przypadku ośmiu powiatów, niewykorzystane i zwrócone kwoty dotacji stanowiły co
najmniej 20% ostatnich zapotrzebowań (kwota dotacji celowej zwróconej przez powiat
obornicki stanowiła aż 95% ostatniego zapotrzebowania).
Badanie zapotrzebowań składanych przez jst na dotacje związane z finansowaniem
kosztów wydawania przez gminy decyzji potwierdzającej prawo do świadczenia opieki
zdrowotnej świadczeniobiorcom innym niż ubezpieczeni, spełniającym kryterium
dochodowe zgodnie z art. 7 ust. 4 ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki
zdrowotnej ze środków publicznych36 (rozdz. 85195) wykazało, że spośród dwóch gmin,
które korzystały z dotacji, wniosek o zwiększenie planu dla jednej z nich złożony został
przez kierownika ośrodka pomocy społecznej (327,0 tys. zł), a dotację dla drugiej gminy
(6,5 tys. zł) zaplanowano bez jej zapotrzebowania (na podstawie wykonania z lat
poprzednich).
(dowód: akta kontroli str. 685-686, 688-723, 727-756)
W ocenie NIK, stwierdzonych nieprawidłowości nie usprawiedliwiają wyjaśnienia Dyrektor
Wydziału Polityki Społecznej Urzędu, która stwierdziła, że „w przeszłości pisma
z zapytaniem o zapotrzebowanie na środki kierowane były do wójtów (burmistrzów
i prezydentów), ale zdecydowana ich większość pozostawała bez odpowiedzi. W związku
z tym, aby szybko i sprawnie uzyskać rzetelne dane źródłowe o faktycznych potrzebach
gmin na realizację zadań, opracowano wzór zapotrzebowania i przekazywano go
do jednostek realizujących świadczenia. Stosowany tryb przyjmowania zapotrzebowań na
dotacje zapewnił sprawne i szybkie zbieranie potrzeb oraz terminowe przekazywanie
informacji Ministerstwu Pracy i Polityki Społecznej. Wydział Polityki Społecznej nie miał
podstaw do zmniejszania kwot wskazanych w zapotrzebowaniach jst”.
(dowód: akta kontroli str. 1082-1089)
1. W 2013 r. Wojewoda Wielkopolski, bez zidentyfikowania potrzeb, zwrócił się do Ministra
Finansów o zwiększenie planu wydatków na pomoc repatriantom o kwotę 250.000 zł (rozdz.
85334, § 2020).
(dowód: akta kontroli str. 1053-1055)
Jak wynika z wyjaśnień Dyrektor Wydziału Polityki Społecznej Urzędu: „powodem
wystąpienia o zwiększenie wydatków, pomimo że gminy nie złożyły stosownych wniosków,
była chęć dochowania 30 dniowego terminu na wypłatę środków w związku
z zapewnieniem przez gminę lokalu mieszkalnego repatriantowi i członkom jego najbliższej
rodziny, określonego w § 9 rozporządzenia Rady Ministrów z 16 grudnia 2003 r. w sprawie
szczegółowego trybu postępowania w sprawach podziału rezerwy celowej budżetu państwa
"Pomoc dla repatriantów", udzielania dotacji powiatowi i gminie, przekazywania staroście
środków finansowych na pokrycie wydatków związanych z udzielaniem repatriantom
pomocy oraz wzorów wniosków o udzielenie dotacji powiatowi i gminie37”.
36
Dz.U. z 2008 r. Nr 164, poz. 1027 ze zm.
37
Dz.U. Nr 229, poz. 2279
12
W związku z tym, że w ciągu roku jst nie zgłosiły zapotrzebowani na środki przeznaczone
na pomoc repatriantom, zostały one zwrócone do budżetu państwa. W ocenie NIK
występowanie przez Wojewodę do Ministra Finansów o te środki nie było celowe.
(dowód: akta kontroli str. 1104-1109)
2. Wojewoda Wielkopolski, bez rozpoznania faktycznych potrzeb, zaplanował wydatki
w kwocie 300.000 zł, przeznaczone na pomoc dla cudzoziemców i repatriantów
(rozdz. 85231, § 2110 w kwocie 50.000 zł i rozdz. 85334, § 2020 w kwocie 250.000 zł).
W trakcie 2013 r. Wojewoda Wielkopolski nie podzielił pomiędzy jednostki samorządu
terytorialnego dotacji w kwocie 297.700 zł, w tym 47.700 zł w rozdziale 85231 i 250.000 zł
w rozdziale 85334. Środki te nie zostały wykorzystane i pozostały w planie wydatków
do końca 2013 r.
(dowód: akta kontroli str. 142, 152, 258-290)
Dyrektor Wydziału Polityki Społecznej podała, że nie jest możliwe oszacowanie liczby osób,
które będą starały się o pomoc i kwoty tej pomocy. Ponadto wyjaśniła, że Wojewoda
Wielkopolski zabezpieczył w budżecie te środki, aby przybywający do kraju zostali objęci
natychmiastową opieką i nie musieli oczekiwać na otrzymanie pomocy finansowej.
(dowód: akta kontroli str. 1104-1109)
3. Wojewoda Wielkopolski, pomimo stwierdzenia nadmiaru posiadanych środków w kwocie
1.825.368,73 zł, nie dokonał ich blokady. Dotyczyło to:
− kwoty 1.412.050 zł w rozdziale 85307, § 2810 związanej z resortowym programem
rozwoju instytucji opieki nad dziećmi w wieku do lat 3 „Maluch”,
− kwoty 365.618,73 zł w rozdziale 85334, §§ 2010, 2020 i 2110, oraz kwoty 47.700 zł
w rozdziale 85231, § 2110 związanych z odpowiednio: pomocą dla cudzoziemców
i pomocą dla repatriantów.
Możliwość podjęcia decyzji o blokowaniu planowanych wydatków, w przypadku
stwierdzenia nadmiaru posiadanych środków, wynika z art. 177 ust. 1 pkt 3 ustawy
o finansach publicznych.
(dowód: akta kontroli str. 142, 152, 258-290, 1056-1078)
W ocenie NIK, nieprawidłowości tej nie usprawiedliwiają wyjaśnienia Dyrektor Wydziału
Polityki Społecznej, która stwierdziła, że: „informacja od podmiotu o rezygnacji z zawarcia
umowy dotacji, wpłynęła do Wydziału Polityki Społecznej 4 grudnia 2013 r., a z powodu
rutynowego postępowania pracownika przyjęto, że do blokady można zgłaszać środki nie
później niż do 15 listopada, w związku z tym nie zostały one zablokowane. Zabezpieczenie
środków dla cudzoziemców i repatriantów miało na celu objęcie natychmiastową opieką
przybywających do kraju cudzoziemców i repatriantów, a niezablokowanie
niewykorzystanych środków wynikało z trudnej sytuacji osobistej pracownika
odpowiedzialnego za realizację tych zadań.”
(dowód: akta kontroli str. 1104-1109)
4. Otrzymane przez Urząd w 2013 r. środki w kwocie 187.752,08 zł, stanowiące refundację
poniesionych w 2012 r. wydatków, nie zostały przekazane na dochody budżetu państwa,
lecz przeznaczone na wydatki. Było to niezgodnie z zasadami określonymi w § 19
ust. 2 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 7 grudnia 2010 r. w sprawie sposobu
prowadzenia gospodarki finansowej jednostek budżetowych i samorządowych zakładów
budżetowych38, zgodnie z którym uzyskane przez państwowe jednostki budżetowe zwroty
wydatków dokonanych w poprzednich latach budżetowych stanowią dochody budżetu
państwa.
38
Dz. U. Nr 241, poz. 1616
13
Środki w kwocie 187.752,08 zł, przekazane zostały w 2013 r. przez Marszałka
Województwa Wielkopolskiego i stanowiły refundację wydatków poniesionych przez Urząd
w 2012 r.39, z tytułu inwestycji, realizowanych na wspólnych obiektach budowlanych.
(dowód: akta kontroli str. 1668-1713, 2198-2242)
Zastępca Dyrektora Biura Organizacyjno-Administracyjnego Urzędu zaprzeczyła, że środki
te stanowią refundację z 2012 r. Wskazała, że ww. środki dotyczyły refundacji wydatku
poniesionego przez Urząd w 2013 r.40 i że było to zgodne z postanowieniami programu tej
inwestycji w zakresie źródeł finansowania.
Wyjaśnienie to nie zasługuje na uwzględnienie, gdyż nie znajduje potwierdzenia
w ustalonym stanie faktycznym. Z uzyskanej informacji wynika bowiem, że kwota, jaką
Województwo Wielkopolskie wpłaciło w 2013 r., z tytułu refundacji wydatków poniesionych
w 2012 r. na realizację dwóch zadań inwestycyjnych41, wyniosła 187.752,08 zł, co wynikało
z uzgodnień co do sposobu finansowania inwestycji zawartych pomiędzy Wicemarszałkiem
Województwa Wielkopolskiego, a Dyrektorem Generalnym Urzędu. NIK wskazuje ponadto,
że przywołana w wyjaśnieniu faktura (z 15 kwietnia 2013 r.) została zrefundowana w kwocie
124.373,50 zł na podstawie noty księgowej nr 1262/04/W/2013 r z 29 kwietnia 2013 r.
(dowód: akta kontroli str. 2160-2172, 2198-2242)
5. Wydatki związane z realizacją projektu „Doposażenie służb Wojewody w sprzęt
teleinformatyczny i łączności (…)” współfinansowanego ze środków UE, w ramach
Funduszu Granic Zewnętrznych42 (75% stanowiły środki UE, a 25% środki z budżetu
państwa) w dacie ich zrealizowania (tj. 30 września 2013 r. na kwotę 1.517,18 zł
i 11 października 2013 r. na kwotę 6.875,00 zł) zostały sklasyfikowane w § 6060, zamiast
w §§ 6061 i 6062, czym naruszono zasady ich klasyfikowania określone w załączniku
nr 4 do rozporządzenia w sprawie szczegółowej klasyfikacji dochodów, wydatków,
przychodów i rozchodów oraz środków pochodzących ze źródeł zagranicznych.
Po zwiększeniu planu finansowego Urzędu43 (w §§ 6061 i 6062), dokonano zmiany
klasyfikacji ww. wydatków do właściwych pozycji paragrafowych (przeksięgowane pod datą
31 października 2013 r.). Wcześniejsze zobowiązania związane z realizacją ww. projektu
klasyfikowano w §§ 6061 i 6062. Brak było zatem uzasadnienia do klasyfikacji wydatków
w ramach tego samego projektu w § 6060. W przypadku zastosowania prawidłowej
klasyfikacji wydatków w dacie ich poniesienia, Urząd nie posiadał w planie wydatków
wystarczających środków w odpowiednich podziałkach klasyfikacji budżetowej. Dotyczyło to
(kwoty 8.393 zł):
- wydatków w rozdz. 75011 § 6062, których wykonanie na dzień 30 września 2013 r.
wynosiło 11.232 zł, podczas gdy obowiązujący na ten dzień plan wydatków wynosił
10.852,0 zł (przekroczenie w kwocie 380 zł),
- wydatków w rozdz. 75011 § 6061, których wykonanie na dzień 30 września 2013 r.
wynosiło 33.691,0 zł, podczas gdy obowiązujący w tym dniu plan wydatków wynosił
32.553,0 zł (przekroczenie w kwocie 1.138 zł),
- wydatków w rozdz. 75011 § 6062, których wykonanie na dzień 11 października 2013 r.
wynosiło 12.951,00 zł, podczas gdy obowiązujący na ten dzień plan wydatków wynosił
10.852,00 zł (przekroczenie w kwocie 2.099 zł),
39 Dotyczy refundacji wydatków wynikających z faktur nr 5/12/2012 z 11.12.2012 r., 270/2012 z 13.12.2012 r. i 01/10/2012/VAT
z 1.10.2012 r.
40
Wynikającego z faktury nr FAS/10/2013 z 15.04.2013 r.
Wartość refundacji na zadanie dotyczące wymiany stolarki okiennej i drzwiowej wraz z odnowieniem elewacji budynku C
Urzędu (I i II etap) wyniosła 170.782,69 zł, a na przebudowę zaplecza Sali sesyjnej wraz z bufetem, szatniami oraz węzłem
sanitarnym wynosiła 16.969,39 zł.
41
Fundusz Granic Zewnętrznych na lata 2007-2013 ustanowiony decyzją nr 57/4/2007/WE Parlamentu Europejskiego i Rady
z dnia 23 maja 2007 r., jako część Programu ogólnego „Solidarność i zarządzanie przepływami migracyjnymi”.
42
43 Decyzją Ministra Finansów MF/IP06/004314/2BP/196/MWH /2013/104332 z 21.10.2013 r. przyznano środki pochodzące z
rezerwy celowej o kwotę 6.294 zł w rozdz. 75011 § 6061 oraz zarządzeniem 624/13 Wojewody Wielkopolskiego z 31.10.2013
r. zwiększono plan wydatków o kwotę 2.100 zł w w rozdz. 75011 § 6062.
14
- wydatków w rozdz. 75011 § 6061, których wykonanie na dzień 11 października 2013 r.
wynosiło 38.847,0 zł, podczas gdy obowiązujący na ten dzień plan wydatków wynosił
32.553,0 zł (przekroczenie w kwocie 6.294 zł).
Realizacja wydatków, których wysokość przekraczała wielkości ustalone w planie
finansowym, jest niezgodna z przepisami art. 44 ust. 1 pkt 3 ustawy o finansach
publicznych.
Dyrektor Generalna wyjaśniła, że analiza dokumentów finansowo-księgowych nie wykazała,
by we wskazanych terminach i klasyfikacji budżetowej przekroczony został plan finansowy
wydatków. W ocenie NIK, powyższe wyjaśnienia nie usprawiedliwiają nieprawidłowości
stwierdzonych w toku kontroli.
(dowód: akta kontroli str. 1675-1688, 1700-1771, 2162-2163, 2173-2194)
6. Badanie terminowości regulowania zobowiązań w Urzędzie, którym objęto 85 transakcji,
wykazało jeden przypadek zapłaty zobowiązania w kwocie 15.807 zł44 po upływie 31 dni
od terminu płatności, co było niezgodne z zasadami gospodarki finansowej, określonymi
w art. 44 ust. 1 pkt 3 ustawy o finansach publicznych. Z tytułu nieterminowej zapłaty Urząd
nie zapłacił odsetek za zwłokę.
Główna Księgowa Urzędu nie wyjaśniła przyczyn nieterminowego uregulowania
zobowiązania, wskazując jedynie, że zapłaty należnej składki dokonano niezwłocznie
po przekazaniu dyspozycji zapłaty z wydziału merytorycznego Urzędu.
(dowód: akta kontroli str. 1647-1660, 2154)
7. W postępowaniu przetargowym, prowadzonym w trybie przetargu nieograniczonego, na
świadczenie usług ochrony obiektów Urzędu, o wartości szacunkowej 584.904,88 zł (netto),
w toku badania ofert, zamawiający nie wezwał jednego z wykonawców do uzupełnienia
oferty o dowód opłacenia składki z tytułu zawartej polisy ubezpieczeniowej, czym naruszono
art. 26 ust. 3 ustawy Prawo zamówień publicznych w związku z § 1 ust. 1 pkt 11
rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z dnia 19 lutego 2013 r. w sprawie rodzajów
dokumentów, jakich może żądać zamawiający od wykonawcy, oraz form, w jakich te
dokumenty mogą być składane45. W efekcie dopuszczono do udziału w postępowaniu
wykonawcę, który nie spełniał wszystkich warunków udziału w postępowaniu określonych
w specyfikacji istotnych warunków zamówienia. Nie wpłynęło to jednak na wynik
postępowania.
Z wyjaśnienia Kierownika Oddziału Administracyjnego i Zamówień Publicznych wynika,
że było to efektem przeoczenia.
(dowód: akta kontroli str. 1794-1797, 2196)
2.2. Wydatki budżetu środków europejskich
Opis stanu
faktycznego
Projekt budżetu środków europejskich na 2013 r. w części 85/30 województwo wielkopolskie
został opracowany zgodnie z zasadami określonymi w rozporządzeniu w sprawie
szczegółowego sposobu, trybu i terminów opracowania materiałów do projektu ustawy
budżetowej na rok 2013. Zaplanowane w ustawie budżetowej na rok 2013 wydatki z budżetu
środków europejskich w kwocie 43.745,0 tys. zł46 zostały zwiększone do kwoty
55.164,9 tys. zł, na podstawie 13 decyzji Ministra Finansów.
(dowód: akta kontroli str. 12-36, 215-221, 247-248, 656-663)
Wydatki budżetu środków europejskich w 2013 r. wyniosły 36.147,5 tys. zł i stanowiły 65%
planu po zmianach. Niepełne wykonanie wydatków dotyczyło Programu Rozwoju Obszarów
Wiejskich 2007-2013 (57,1%) oraz Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki (82,1%) i wynikało
44 Zobowiązanie z tytułu zapłaty II raty składki za ubezpieczenie majątku, wynikającego z polisy ubezpieczeniowej nr
436000006980 z 18 stycznia 2013.
45
Dz. U. poz. 231
75% zaplanowanych przez Wojewodę środków na realizację Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich, zgodnie z
wytycznymi Ministra Finansów zawartymi w piśmie z 27 lipca 2012 r.
46
15
głównie z ograniczenia wydatków wprowadzonych nowelizacją ustawy budżetowej oraz
oszczędności przy realizacji zadań.
(dowód: akta kontroli str. 215-221, 1133-1137, 1289-1290)
Z budżetu środków europejskich finansowano przede wszystkim projekty realizowane
w ramach Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich, na które przeznaczono 24.958,5 tys. zł,
tj. 69% ogółu wydatków. Największe kwoty wydatkowano w dziale 010 Rolnictwo
i łowiectwo, (24.958,5 tys. zł, tj. 69% ogółu środków europejskich) na działania związane
z gospodarowaniem rolniczymi zasobami wodnymi. Pozostałe wydatki w kwotach:
9.642,6 tys. zł, 490,2 tys. zł i 1.056,2 tys. zł dotyczyły odpowiednio: realizacji przez
Państwową Straż Pożarną projektów w ramach Wielkopolskiego Regionalnego Programu
Operacyjnego i Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko (dział 754), realizacji
zadań w ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko (dział 750) oraz
realizacji zadań w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki (dział 801).
Na koniec 2013 r. w budżecie środków europejskich pozostało 706,0 tys. zł dotacji
niepodzielonych pomiędzy jst (rozdz. 01005) z przeznaczeniem na scalanie gruntów.
Wojewoda Wielkopolski wyjaśnił, że kwota ta nie została podzielona pomiędzy jst
ze względu na opóźnienia w realizacji tych zadań przez Starostę Pleszewskiego
i niepodjęcie realizacji zadania przez Starostę Kaliskiego.
(dowód akta kontroli str. 215-221, 1136-1137, 1333)
W Urzędzie w 2013 r. wydatki budżetu środków europejskich wyniosły 490,2 tys. zł
i stanowiły 99,9% planu po zmianach. Dotyczyły one projektu „Budujemy miasteczka ruchu
drogowego” w ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko. W 2013 r.
do Banku Gospodarstwa Krajowego zostały złożone zlecenia płatności na kwotę
490,2 tys. zł. Kwota ta była zgodna z wielkością zrealizowanych płatności i wykonanych
wydatków. Wydatki budżetu środków europejskich spełniały wymogi kwalifikowalności,
zostały prawidłowo zakwalifikowane i ujęte w księgach rachunkowych na odpowiednich
kontach księgowych.
(dowód: akta kontroli str. 1798-1878)
W 2013 r. nadzór i kontrola Wojewody Wielkopolskiego polegały w szczególności na:
− kierowaniu pism do kierowników podległych jednostek oraz jednostek samorządu
terytorialnego z wytycznymi w zakresie sporządzania sprawozdań budżetowych,
− kontroli jst w zakresie realizacji zadań oraz wykorzystania środków z dotacji
przekazanych w 2012 r., a także monitorowaniu sposobu realizacji sformułowanych
na ich podstawie wniosków i zaleceń, dotyczących głównie przekazywania dochodów
na rachunek dysponenta głównego oraz zwrotu dotacji pobranych w nadmiernej
wysokości.
(dowód: akta kontroli str. 371-479, 1137-1290)
Ustalona
nieprawidłowość
W działalności Urzędu dotyczącej wydatkowania budżetu środków europejskich stwierdzono
następującą nieprawidłowość:
Jedno zlecenie płatności na kwotę 14.417,44 zł (spośród sześciu zbadanych) przekazane
zostało przez Urząd do Banku Gospodarstwa Krajowego w terminie uniemożliwiającym
terminową zapłatę zobowiązań. Dotyczyło to zlecenia płatności z 15 maja 2013 r.,
zrealizowanego przez BGK 24 maja 2013 r., tj. po upływie 16 dni od wymaganego terminu
uregulowania zaciągniętych zobowiązań.
Postępowanie to naruszało zasady gospodarki finansowej określone w art. 44 ust. 3 pkt 3
ustawy o finansach publicznych.
W ocenie NIK, na uwzględnienie nie zasługuje wyjaśnienie Głównej Księgowej Urzędu,
która stwierdziła, że jej zdaniem zlecenie płatności przekazano do BGK w terminie
umożliwiającym jego realizację zgodnie z terminem płatności wynikającym z faktury.
NIK wskazuje, że zgodnie z terminarzem płatności środków europejskich dokonywanych
16
przez Bank Gospodarstwa Krajowego, realizacja zleceń składanych w okresie 13-19 maja,
następuje 24 maja.
(dowód: akta kontroli str. 1802-1806, 1854, 2154)
3. Roczne sprawozdania budżetowe oraz kwartalne sprawozdania w zakresie
operacji finansowych
Opis stanu
faktycznego
Analiza działań podejmowanych w Urzędzie zarówno w zakresie kontroli sprawozdań
przesyłanych przez podległych dysponentów, jak i Biuro Organizacyjno-Administracyjne
wykazała, że były one wystarczające dla zapewnienia rzetelności danych w tych
sprawozdaniach.
Sporządzone w 2013 r. przez Wojewodę Wielkopolskiego sprawozdania budżetowe:
o stanie środków na rachunkach bankowych państwowych jednostek budżetowych (Rb-23),
z wykonania planu dochodów budżetowych (Rb-27), z wykonania planu wydatków
budżetowych (Rb-28), z wykonania planu wydatków budżetu państwa w zakresie
programów realizowanych ze środków pochodzących z budżetu UE i innych
(Rb-28 Programy), z wykonania planu wydatków na realizację Wspólnej Polityki Rolnej
(Rb-28 Programy WPR), łączne sprawozdania budżetowe z wykonania planu wydatków
budżetu środków europejskich (Rb-28 UE) oraz z wykonania planu wydatków środków
europejskich w zakresie wydatków na realizację Wspólnej Polityki Rolnej (Rb-28 UE WPR),
z wykonania wydatków budżetu państwa oraz budżetu środków europejskich w układzie
zadaniowym (Rb-BZ1), o stanie należności oraz wybranych aktywów finansowych (Rb-N),
a także o stanie zobowiązań według tytułów dłużnych oraz gwarancji i poręczeń (Rb-Z),
przekazują prawdziwy i rzetelny obraz wydatków i zobowiązań oraz dochodów w 2013 r.
w części 85/30.
Podstawą tej oceny są wyniki badania prawidłowości przenoszenia danych pod względem
formalno-rachunkowym ze sprawozdań jednostkowych (sporządzonych przez podległych
dysponentów oraz Wydział Finansów i Budżetu) do łącznych sprawozdań budżetowych.
(dowód akta kontroli, str. 215-221, 239-338, 627-655)
Badaniem objęto rzetelność sporządzania w Urzędzie jednostkowych, rocznych
sprawozdań budżetowych za rok 2013, a także sprawozdań w zakresie operacji
finansowych za IV kwartał 2013 r.47: Sprawozdania zostały sporządzone w terminach
określonych w odpowiednio: rozporządzeniu w sprawie sprawozdawczości budżetowej,
rozporządzeniu z dnia 28 grudnia 2011 r. w sprawie sprawozdawczości budżetowej
w układzie zadaniowym48 oraz rozporządzeniu z dnia 4 marca 201 r. w sprawie sprawozdań
jednostek sektora finansów publicznych w zakresie operacji finansowych49.
Za wyjątkiem sprawozdania Rb-27, w którym wykazano należności zawyżone o 400.000 zł,
(co zostało przedstawione w punkcie 1 ustalonych nieprawidłowości dotyczących
planowania i realizacji dochodów budżetów), pozostałe sprawozdania przekazują prawdziwy
obraz dochodów, wydatków, a także należności i zobowiązań w 2013 r. Kwoty wykazane
w sprawozdaniach były zgodne z danymi wynikającymi z ewidencji księgowej.
Sprawozdania zostały sporządzone prawidłowo pod względem formalno-rachunkowym
i merytorycznym.
(dowód: akta kontroli str. 1902-2062)
Wykazane przez Urząd w sprawozdaniu rocznym Rb-23 dochody wykonane i przekazane
na rachunek bieżący budżetu państwa wyniosły 13.346.103,36 zł i były zgodne z kwotą
wykazaną w sprawozdaniu Rb-27. Wydatki wykazane zostały w kwocie 76.440.477,60 zł
i były równe kwocie ujętej w sprawozdaniu Rb-28. Zerowy stan środków na rachunku
bieżącym, wykazany w sprawozdaniu Rb-23 został potwierdzony przez Oddział Okręgowy
NBP w Poznaniu w dniu 14 stycznia 2014 r.
(dowód: akta kontroli str. 1902-1908)
47
Rb-N i Rb-Z
48
Dz. U. Nr 298, poz. 1766
49
Dz. U. Nr 43, poz. 247 ze zm.
17
Kwota dochodów wykonanych przez Urząd, przedstawiona w rocznym sprawozdaniu
Rb-27, była zgodna z ewidencją księgową, tj. z zapisami na koncie 130 Rachunek
dochodów budżetowych i wynosiła 13.346,1 tys. zł. Analityczna ewidencja zrealizowanych
dochodów budżetowych, prowadzona w systemie finansowo-księgowym do konta 130,
uwzględniała podziałki klasyfikacji budżetowej.
(dowód: akta kontroli str. 1909-1937)
Kwota wydatków ogółem za 2013 r., wykazana przez Urząd w rocznym sprawozdaniu
Rb-28 wyniosła 76.440,5 tys. zł i była zgodna z zapisami na koncie 130 po stronie Ma
i kwotą środków otrzymanych w 2013 r. z Ministerstwa Finansów. Analityczna ewidencja
zrealizowanych wydatków budżetowych, prowadzona do konta 130, uwzględniała podziałki
klasyfikacji budżetowej.
Kwoty wydatków wykazane przez Urząd w rocznym sprawozdaniu Rb-28 Programy były
zgodne z odpowiednimi wydatkami ujętymi w sprawozdaniu Rb-28 w zakresie
współfinansowania krajowego oraz współfinansowania z budżetu Unii Europejskiej czasowo
finansowanymi w ramach budżetu państwa. Ewidencja analityczna dostosowana była do
prezentacji danych z uwzględnieniem podziału na „Wkład Unii Europejskiej” i „Wkład
budżetu państwa” oraz na poszczególne programy.
(dowód: akta kontroli, str. 1938-2046)
Wykazane przez Urząd w rocznym sprawozdaniu Rb-28 UE wykonane wydatki były zgodne
z informacjami dotyczącymi płatności, przekazanymi przez Bank Gospodarstwa Krajowego
oraz wynikały z ewidencji księgowej prowadzonej na koncie 227 „Rozliczenie wydatków
z budżetu środków europejskich”
. (dowód: akta kontroli str.2047-2051)
Kwota należności ogółem wykazana przez Urząd w kwartalnym sprawozdaniu Rb-N
(po korekcie) wyniosła 3.065.653,91 zł i wynikała z ewidencji księgowej. Według stanu
na koniec IV kwartału 2013 r. dane w zakresie należności wymagalnych (wynoszących
428.239,91 zł) i należności pozostałych (wynoszących 2.637.414 zł) były zgodne z danymi
wynikającymi z ewidencji księgowej prowadzonej na kontach rozrachunkowych zespołu 2.
Kwota należności wymagalnych (wykazanych w wysokości nominalnej) była zgodna z kwotą
zaległości netto wykazaną w sprawozdaniu Rb-27.
(dowód: akta kontroli str. 2052-2058)
W Urzędzie nie wystąpiły zobowiązania wymagalne oraz zobowiązania z tytułu papierów
wartościowych, zaciągniętych kredytów i pożyczek oraz przyjętych depozytów, podlegające
wykazaniu w kwartalnym sprawozdaniu Rb-Z.
(dowód: akta kontroli str. 2059-2062)
Kwoty wydatków wykazane przez Urząd w rocznym sprawozdaniu z wykonania wydatków
budżetu państwa w układzie zadaniowym (Rb BZ1) były zgodne z zapisami konta 990 Plan
finansowy wydatków budżetowych w układzie zadaniowym, a kwoty zobowiązań zgodne
z saldami kont analitycznych do konta 994. Sprawozdanie zostało sporządzone terminowo
i wg zasad określonych w rozporządzeniu w sprawie sprawozdawczości budżetowej
w układzie zadaniowym.
(dowód: akta kontroli str. 2101-2148)
Uwagi dotyczące
badanej działalności
W sprawozdaniu Rb-27,w kol. 10 „Zaległości” nie wykazano odsetek za zwłokę w kwocie
149.614,90 zł od należności cywilnoprawnych. Do zaległych odsetek odnoszą się przepisy
art. 482 § 1 i art. 509 § 2 Kodeksu cywilnego. Odsetki od należności cywilnoprawnych, do
których nie stosuje się przepisów ustawy Ordynacja podatkowa, należy wykazywać
w sprawozdaniu w odrębnych paragrafach odsetkowych zarówno w kolumnie ,,Należności
pozostałe do zapłaty-ogółem” jak i w kolumnie 10 ,,Zaległości”. NIK zwraca uwagę,
że podobne stanowisko w tej sprawie prezentowane jest przez Ministerstwo Finansów50.
(dowód: akta kontroli str. 1341-1416, 1423-1438, 1456-1470)
50
Pismo Departamentu Finansów Samorządu Nr ST2-4834/17/HSZ/2008/1975 Terytorialnego z 22.01.2008 r.
18
4. Księgi rachunkowe
Opis stanu
faktycznego
Urząd posiadał opracowane i zatwierdzone do stosowania procedury kontroli finansowoksięgowej dokumentów51. Zatwierdzanie zapisów księgowych odbywało się na bieżąco.
Dokumentacja zasad rachunkowości spełniała wymagania określone w art. 10 ust. 1 ustawy
o rachunkowości.
(dowód: akta kontroli, str. 2101-2148)
Od 1 stycznia 2012 r. w Urzędzie funkcjonował, zatwierdzony do stosowania przez
Wojewodę Wielkopolskiego, system księgowości komputerowej TBD-FK Finanse
i Księgowość. Zasady ochrony danych, w tym metody zabezpieczenia dostępu do danych
oraz systemu ich przetwarzania, określone zostały w dokumentacji opisującej przyjęte
zasady rachunkowości oraz uszczegółowione w procedurach służb informatycznych
Urzędu. System księgowości komputerowej spełniał wymagania określone w ustawie
o rachunkowości, tj. zapewniał:
− ciągłość numeracji zapisów w dzienniku oraz ustalenie osoby odpowiedzialnej za treść
zapisu (art. 14 ust. 4 ustawy o rachunkowości),
− kontrolę kompletności i poprawności zapisów, w tym poprawności sekwencji dat:
operacji gospodarczej, dowodu i zapisu księgowego (art. 23 ust. 3 i 4 pkt 3 ustawy
o rachunkowości),
− trwałość zapisów i brak możliwości ich modyfikacji (art. 23 ust. 1 ustawy
o rachunkowości); system wymagał zatwierdzenia zapisów przed wygenerowaniem
sprawozdań budżetowych Rb-27 i Rb-28.
(dowód: akta kontroli, str. 1880-1883)
Na podstawie wyselekcjonowanych z systemu księgowego zapisów kont zespołu 4 (Koszty
według rodzajów) oraz konta 080 (Środki trwałe w budowie) wybrano do kontroli,
z zastosowaniem metody monetarnej52, 160 dowodów księgowych na kwotę
12.704,9 tys. zł, a także 76 zapisów na kwotę 1.164,5 tys. zł w wyniku celowo dobranych
wydatków bieżących i majątkowych. Sprawdzeniem pod kątem poprawności formalnej oraz
prawidłowości kontroli bieżącej i dekretacji, ewidencji transakcji w urządzeniach księgowych
oraz wiarygodności ksiąg wpływających na sprawozdawczość bieżącą i sprawozdania
roczne, objęto 236 operacji gospodarczych. W wyniku przeprowadzonego badania
stwierdzono, że za wyjątkiem sześciu operacji gospodarczych na kwotę 172,6 tys. zł,
pozostałe dowody i odpowiadające im zapisy księgowe zostały sporządzone poprawnie pod
względem formalnym oraz spełnione zostały wymogi dotyczące kompletności i poprawności
w zakresie kontroli bieżącej i dekretacji.
(dowód: akta kontroli str. 1880-1883)
Do dokumentacji opisującej przyjęte zasady rachunkowości Urzędu wprowadzona została
nazwa wersji oprogramowania systemu finansowo-księgowego, co wynikało z wniosku
pokontrolnego NIK, sformułowanego po kontroli wykonania budżetu państwa w 2012 r.
(dowód: akta kontroli str. 1884-1901)
Ustalone
nieprawidłowości
W działalności Urzędu dotyczącej zapewnienia wiarygodności i zgodności ksiąg
rachunkowych stwierdzono następujące nieprawidłowości:
1. Pięć dowodów księgowych na kwotę 171,9 tys. zł53, wprowadzonych zostało
do ewidencji w postaci zapisu księgowego z inną niż faktyczna datą operacji gospodarczej,
Zarządzenie nr 508/12 Wojewody Wielkopolskiego z dnia 19 lipca 2012 r. w sprawie wprowadzenia polityki rachunkowości
dla komórki organizacyjnej właściwej w sprawach finansowo-księgowych dysponenta trzeciego stopnia w Wielkopolskim
Urzędzie Wojewódzkim ze zm.
51
52
Metoda statystyczna uwzględniająca prawdopodobieństwo wyboru proporcjonalnie do wartości transakcji.
Dotyczyło to dowodów księgowych: faktury nr 0004/10/13/D13339 na kwotę 36 095,75 zł – data dokumentu 23.10.2013 r.
zamiast 28.10.2013 r., list umów zleceń nr 392 na kwotę 24 800 zł – data dokumentu 14.05.2013 r. zamiast 13.05.2013 r., nr
53
19
co było niezgodne z art. 24 ust. 3 ustawy o rachunkowości. Błędy te nie miały wpływu na
sprawozdawczość miesięczną i roczną.
Główna Księgowa Urzędu wyjaśniła, że w jednym przypadku powodem powstania
nieprawidłowości była oczywista omyłka, a w pozostałych czterech przypadkach błędne
wskazanie daty przelewu, jako daty dokumentu.
(dowód: akta kontroli str. 1884-1901, 2063-2069, 2154)
2. Wydatek w kwocie 730,26 zł z tytułu wykonania usług hotelowych na rzecz pracownika
odbywającego podróż służbową, udokumentowany fakturą z 12 grudnia 2013 r.54
sklasyfikowano w § 4410 Podróże służbowe, zamiast w 4300 Zakup usług pozostałych.
Stosownie do literalnego brzmienia załącznika Nr 4 do rozporządzenia Ministra Finansów
z dnia 2 marca 2010 r. w sprawie szczegółowej klasyfikacji dochodów, wydatków,
przychodów i rozchodów oraz środków pochodzących ze źródeł zagranicznych55 w § 4410
klasyfikuje się wydatki na podróże służbowe krajowe pracowników, ponoszone zgodnie
z przepisami w sprawie wysokości oraz warunków ustalania należności przysługujących
pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej
z tytułu podróży służbowej na obszarze kraju lub inne wydatki zaliczone na podstawie
odrębnych przepisów do wydatków na podróże służbowe krajowe. Zdaniem NIK, w związku
z tym, że usługa hotelowa przy podróży służbowej była zakupem bezpośrednim Urzędu,
który dokonał wydatku na rzecz kontrahenta, z pominięciem pracownika odbywającego
podróż służbową, nie stanowił on zwrotu kosztów za nocleg, określonego
w ww. przepisach w sprawie podróży służbowych.
Główna Księgowa wyjaśniła, że klasyfikacji wydatku dokonano prawidłowo, gdyż forma
zapłaty wydatku nie wpływa na zastosowanie prawidłowej klasyfikacji, lecz jego treść
ekonomiczna.
NIK wskazuje jednak, że treść ekonomiczna zapłaty za usługę hotelową jest inna niż treść
czynności polegającej na zwrocie pracownikowi wydatków związanych z kosztem noclegu
(nie jest to „należność przysługująca pracownikowi” w rozumieniu ww. przepisów).
(dowód: akta kontroli str. 1884-1901, 2064-2080, 2154)
IV. Wnioski
Wnioski pokontrolne
Przedstawiając powyższe oceny i uwagi wynikające z ustaleń kontroli, Najwyższa Izba
Kontroli, na podstawie art. 53 ust. 1 pkt 5 ustawy z dnia 23 grudnia 1994 r. o Najwyższej
Izbie Kontroli56, wnosi o:
1)
zwiększenie nadzoru nad rzetelnością i terminowością rozliczania udzielanych dotacji,
a także nad prawidłowością przeznaczania środków pochodzących z refundacji
poniesionych wydatków,
2)
planowanie dotacji dla jst oraz wnioskowanie o zwiększenie tego planu, na podstawie
faktycznych potrzeb, składanych przez osoby do tego uprawnione,
3)
zapewnienie racjonalności przy realizacji budżetu państwa, poprzez niezwłoczne
blokowanie planowanych wydatków, w sytuacji stwierdzenia nadmiaru posiadanych
środków,
4)
odpisanie z ewidencji księgowej Urzędu należności w kwocie 400,0 tys. zł, co do
których brak jest podstaw prawnych do egzekwowania i ewidencjonowania,
5)
dostosowanie terminów przekazywania zleceń płatności do Banku Gospodarstwa
Krajowego do terminów ich realizacji wynikających z faktur.
646 na kwotę 9 000 zł – data dokumentu 9.07.2013 r. zamiast 5.07.2013 r., nr 677 na kwotę 88 030 zł – data dokumentu
19.07.2013 r. zamiast 15.07.2013 r. i nr 1260 na kwotę 14 000 zł – data dokumentu 31.10.2013 r., zamiast 29.10.2013 r.
54 Faktura nr 13/000959/DP
55
56
Dz.U. Nr 38, poz. 207 ze zm.
Dz. U. z 2012 r., poz.82 ze zm.
20
V. Pozostałe informacje i pouczenia
Prawo zgłoszenia
zastrzeżeń
Wystąpienie pokontrolne zostało sporządzone w dwóch egzemplarzach; jeden dla
kierownika jednostki kontrolowanej, drugi do akt kontroli.
Zgodnie z art. 54 ustawy o NIK kierownikowi jednostki kontrolowanej przysługuje prawo
zgłoszenia na piśmie umotywowanych zastrzeżeń do wystąpienia pokontrolnego,
w terminie 21 dni od dnia jego przekazania. Zastrzeżenia zgłasza się do dyrektora
Delegatury NIK w Poznaniu
Obowiązek
poinformowania
NIK o sposobie
wykorzystania uwag
i wykonania wniosków
Zgodnie z art. 62 ustawy o NIK proszę o poinformowanie Najwyższej Izby Kontroli,
w terminie 14 dni od otrzymania wystąpienia pokontrolnego, o sposobie wykorzystania
uwag i wykonania wniosków pokontrolnych oraz o podjętych działaniach lub przyczynach
niepodjęcia tych działań.
W przypadku wniesienia zastrzeżeń do wystąpienia pokontrolnego, termin przedstawienia
informacji liczy się od dnia otrzymania uchwały o oddaleniu zastrzeżeń w całości lub
zmienionego wystąpienia pokontrolnego.
Poznań, dnia 18 kwietnia 2014 r.
Najwyższa Izba Kontroli
Delegatura w Poznaniu
Dyrektor
Andrzej Aleksandrowicz
........................................................
21