Monitoring postępów zrównoważonego rozwoju E

INSTYTUT NA RZECZ EKOROZWOJU
INSTITUTE FOR SUSTAINABLE DEVELOPMENT
W interesie przyszłych pokoleń / In the interest of the future generations
PROGRAM AKTYWNEJ EDUKACJI NA RZECZ ZRÓWNOWAŻONEGO ROZWOJU
EKO-HERKULES
ul. Nabielaka 15 lok. 1
00-743 Warszawa/Warsaw
POLAND
www.ine-isd.org.pl
Tel./Phone:
Tel./Phone:
Tel./Phone:
Fax.:
E-mail:
(48-22) 851-04-02
(48-22) 851-04-03
(48-22) 851-04-04
(48-22) 851-04-00
[email protected]
Monitoring postępów zrównoważonego rozwoju
Doniesienia uczestnika Sieci Informacyjno-Rozpowszechniającej
województwo pomorskie – IV kwartał 2008 r.
Mariusz Kistowski
Uniwersytet Gdański, Instytut Geografii
Polski Klub Ekologiczny, Okręg Wschodniopomorski
Lekko pozytywne trendy w zakresie zrównoważonego rozwoju województwa
pomorskiego, których wystąpienie sygnalizowano w poprzednim kwartale, nie znalazły
potwierdzenia w ostatnim kwartale 2008 roku. Niestety, radykalizują się działania nie tylko
inwestorów, ale także samorządów (zarówno lokalnych, jak i wojewódzkiego), sprzyjających
różnorodnym przedsięwzięciom, z których część jest sprzeczna zarówno z uwarunkowaniami
przyrodniczymi, jak i zasadami zrównoważonego rozwoju. Przyspieszenia w sferze
deklaracji nabrała kwestia lokalizacji w regionie elektrowni jądrowej. Lokalne media
koncentrują się na zagadnieniach budowy infrastruktury drogowej, rzadko wspominając o
innych działaniach, które mogą służyć zrównoważonemu rozwojowi regionu. Narastają
konflikty społeczne, mające jednak z reguły charakter lokalny, związane z budową dróg w
obrębie aglomeracji trójmiejskiej, lokalizacją spalarni odpadów, czy lokalizacją elektrowni
wiatrowych. Zamieszanie wprowadziły zmiany w strukturze administrowania ochroną
środowiska i przyrody, związane z utworzeniem Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska
oraz wadami i niedopracowaniem przepisów prawnych, które regulują jej kompetencje.
Kluczowe sytuacje konfliktowe
na styku rozwój gospodarczy – ochrona środowiska
Poniżej scharakteryzowano rozwój w IV kwartale 2008 roku czterech wybranych w
poprzednich miesiącach sytuacji konfliktowych, znaczących dla zrównoważonego rozwoju
SPONSORZY:
PATRONAT
MEDIALNY:
województwa pomorskiego. W zakresie energetyki problematykę budowy elektrowni
węglowych uzupełniono o fakty związane z zapowiedziami budowy elektrowni jądrowej.
1. Budowa kanału żeglugowego przez mierzeję wiślaną – w IV kwartale kontynuowane
było opracowanie raportu oddziaływania na środowisko dla studium wykonalności kanału
żeglugowego przez Mierzeję Wiślaną. Raport ma być zakończony na początku stycznia
2009 roku i wówczas powinien zostać udostępniony do konsultacji na stronie internetowej
Urzędu Morskiego w Gdyni (http://www.umgdy.gov.pl/pium/aktualnosci). W dniu 10
grudnia w Urzędzie Morskim w Gdyni odbyło się spotkanie stron zainteresowanych
procesem planowania kanału, na którym zostały zaprezentowane wstępne wnioski z
opracowywanego raportu. W związku z istnieniem w obrębie i sąsiedztwie mierzei
obszarów Natura 2000 i innych terenów chronionych oraz nowymi wymogami
dotyczącymi zakresu raportów oddziaływania na środowisko, zalecono przeprowadzenie
szczegółowych badań (trwających nawet do trzech lat), które pozwoliłyby na wiarygodną
ocenę wpływu planowanej inwestycji na siedliska i gatunki obszarów Natura 2000,
przeprowadzenie transgranicznej oceny oddziaływania na środowisko, uzyskanie opinii
Komisji Europejskiej w zakresie prognozowanego oddziaływania na gatunki i siedliska
priorytetowe oraz wykonanie drugiego (zgodnie z aktualnymi przepisami) raportu
oddziaływania na środowisko na etapie ubiegania się o pozwolenie na budowę kanału,
jeśli zostanie opracowany jego projekt budowlany. Można wyrazić opinię, że wymogi
odnośnie wykonania tego przedsięwzięcia w terenie o tak wysokich rygorach ochronnych,
wymagają co najmniej kilkuletniego czasu na przeprowadzenie działań stanowiących
podstawę dla podjęcia decyzji o jego realizacji.
2. Budowa dużej elektrowni węglowej w Gdańsku lub jego okolicach oraz elektrowni
jądrowej w województwie pomorskim – w związku z – jak się wydaje kontrolowanym
przez sektor energetyczny – wywoływaniem obaw w społeczeństwie dotyczących
rychłego wystąpienia trudności z zaopatrzeniem w energię oraz lobbowaniem na rzecz
rozwoju energetyki konwencjonalnej (węglowej i jądrowej) administracji centralnej,
wojewódzkiej i lokalnej (gminy Gdańsk i Gniew), pojawia się coraz więcej informacji
medialnych o zamiarach lokalizacji takich inwestycji. Możliwość ich realizacji
przewidziano także w ostatnich wersjach projektów planów zagospodarowania
przestrzennego województwa pomorskiego i gdańskiego obszaru metropolitalnego, które
będą przyjmowane przez sejmik wojewódzki w I kwartale 2009 roku. Zamiary te,
szczególnie w zakresie rozwoju energetyki węglowej, zdają się być sprzeczne zarówno z
polityką Unii Europejskiej, jak i deklaracjami Premiera RP składanymi na początku
grudnia na Konferencji Klimatycznej ONZ w Poznaniu. Ze względu na potrzebę dostępu
do ogromnych ilości wody chłodniczej w przypadku budowy elektrowni
konwencjonalnych, obiekty te powinny być zlokalizowane w pobliżu akwenów zasobnych
w wodę, gdyż ze względów ekologicznych do celów chłodniczych nie powinny być
stosowane wody podziemne. W województwie pomorskim z tego względu możliwe są
lokalizacje w dwóch strefach: nadmorskiej i nadwiślańskiej. W IV kwartale zakończono
sporządzanie wstępnych opracowań studialnych dla inwestorów planujących lokalizację
elektrowni węglowych o mocy około 2000 MW każda. Jedna z nich miałaby zostać
zbudowana na terenie Portu Północnego w Gdańsku, druga – nad Wisłą w Opaleniu koło
Gniewa. Każda z tych lokalizacji – abstrahując od celowości budowy tych elektrowni –
ma swoje zalety i wady. W odniesieniu do lokalizacji gdańskiej, można wymienić takie
zalety jak:
2
• słabe urozmaicenie rzeźby terenu lokalizacji;
• występowanie gleb o stosunkowo niewielkiej wartości, charakteryzujących się niską
produktywnością i wysokim stopniem mechanicznego przekształcenia;
• położenie w sąsiedztwie akwenu Zatoki Gdańskiej z dużymi zasobami wodnymi;
• występowanie bogatych zasobów wód podziemnych piętra kredowego, które mogą być
wykorzystywane do celów innych niż chłodnicze i technologiczne;
• stosunkowo niska wartość wizualno-estetyczna krajobrazu na terenie planowanej
lokalizacji, ze względu na położenie w obrębie kompleksu portowo-przemysłowego;
• przeważające kierunki wiatrów sprzyjające dyspersji zanieczyszczeń powietrza nad
obszary morskie Zatoki Gdańskiej oraz na tereny rzadko zasiedlone (Żuławy Wiślane);
• prawdopodobny brak znaczących negatywnych oddziaływań transgranicznych na
środowisko Obwodu Kaliningradzkiego Federacji Rosyjskiej.
Wśród wad znalazły się między innymi:
• słabonośne podłoże geologiczne z dominacją piasków eolicznych, morskich i rzecznych z
soczewkami nienośnych namułów rzecznych, zwiększające koszty prac budowlanych;
• silne przeobrażenie rzeźby terenu w pasie wydmowym, w wyniku eksploatacji bursztynu,
które może powodować tąpnięcia terenu;
• płytkie występowanie wód gruntowych (0,5-1,5 m p.p.t.), utrudniające i zwiększające
koszty lokalizacji obiektów budowlanych;
• bezodpływowość powierzchniowa obszaru w części wydmowej, co sprzyja lokalnej
akumulacji zanieczyszczeń środowiska;
• możliwość wystąpienia znacznych lokalnych zmian termiczno-gęstościowych wód Zatoki
Gdańskiej w wyniku zrzutu wód pochłodniczych, skutkujących intensyfikacją zakwitów
sinic, zagrażających walorom rekreacyjnym plaż Stogów i Wyspy Sobieszewskiej;
• prawdopodobieństwo wystąpienia zagrożeń powodziowych od strony Martwej Wisły i
Zatoki Gdańskiej (powodzie sztormowe, wzrost poziomu morza);
• występowanie zimujących w poniemieckich bunkrach 4 gatunków chronionych
nietoperzy, w tym nocka dużego wymienionego w załączniku II Dyrektywy
„siedliskowej”;
• położenie na głównym szlaku migracyjnym ptaków w rejonie południowego Bałtyku;
• istnienie w obrębie planowanej lokalizacji zespołu obiektów militarnych – bunkrów z
przełomu XIX i XX wieku o wartości zabytkowej, które w studium uwarunkowań i
kierunków zagospodarowania przestrzennego Gdańska oraz częściowo w projekcie
miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, uznano za konieczne do ochrony;
• położenie w sąsiedztwie obszarów i obiektów o wybitnych wartościach kulturowych:
Twierdzy Wisłoujście oraz Starego Miasta w Gdańsku;
• położenie w bliskim sąsiedztwie obszarów Natura 2000 PLB 220005 Zatoka Pucka i PLH
220030 Twierdza Wisłoujście oraz kilka kilometrów od kolejnych dwóch obszarów: PLB
220004 i PLH 220044, utworzonych w ujściach Wisły Śmiałej i Przekopu Wisły do
Bałtyku, chroniących w szczególności liczne gatunki ptaków wymienione w załącznikach
do Dyrektywy „ptasiej”, 3 gatunki ryb z załącznika II do Dyrektywy „siedliskowej” oraz 9
chronionych gatunków nietoperzy, w tym dwa wymienione w tym załączniku;
3
• przerwanie lokalnych powiązań ekologicznych nadmorskiego korytarza ekologicznego
łączącego lasy Stogów z terenami zieleni na Westerplatte;
• położenie w sąsiedztwie dwóch pomników historii: Pole Bitwy na Westerplatte oraz
Gdańsk w obrębie nowożytnych fortyfikacji, cechujących się wysoką wartość historyczną
i kulturową;
• zmniejszenie szans na wpisanie walorów kulturowo-historycznych Gdańska (Główne
Miasto, Westerplatte, fragment stoczni, Wisłoujście) na Listę Światowego Dziedzictwa
Kultury UNESCO.
W odniesieniu do lokalizacji w Opaleniu nad Wisłą koło Gniewa, mimo dostępu do
dużych ilości wody płynącej, należy podkreślić, że wody pochłodnicze podgrzane o około
8oC w stosunku do wód pobieranych, byłyby odprowadzane do rzeki objętej ochroną w
formie obszaru Natura 2000. Wymogi w zakresie przeprowadzania oceny oddziaływania
na środowisko w tych obszarach spowodowałyby prawdopodobnie konieczność
przeprowadzenia długotrwałych badań nad wpływem planowanej elektrowni na
środowisko oraz gatunki i siedliska obszaru Natura 2000. Mogą one być także wymagane
w przypadku zamiaru lokalizacji elektrowni w Porcie Północnym. W tym kontekście
można uznać, że procedury związane z ewentualną lokalizacją dużej elektrowni węglowej
na proponowanych dotychczas obszarach będą trwać co najmniej kilka kolejnych lat.
W związku z presją lobby energetycznego, władze samorządowe województwa w
listopadzie wypowiedziały się w sprawie lokalizacji elektrowni jądrowej w województwie
pomorskim. Marszałek Województwa poparł budowę elektrowni, uzależniając tę
inwestycję głównie od decyzji władz centralnych i będąc przekonanym o tym, że
większość społeczeństwa zaakceptuje elektrownię jądrową, a „nastawionych z góry
negatywnie do jej budowy i tak trudno będzie przekonać” (R. Kiewlicz, 2008).
Wypowiedzi takie, bez opracowań eksperckich w zakresie wpływu na środowisko, w
świetle obecnych przepisów, wydają się być zdecydowanie pochopne. Tym bardziej
przedwczesne jest zgłoszenie akcesu do przyjęcia elektrowni przez wójta gminy
Gniewino, gdzie w latach 80. XX wieku realizowano niedokończoną budowę EJ
„Żarnowiec”. W świetle wstępnych opinii, teren wówczas przeznaczony na jej lokalizację
nie może obecnie bezpośrednio służyć tej budowie. Decyzja o budowie elektrowni
zapadnie w Warszawie, ale ustalenie ewentualnego miejsca jej lokalizacji będzie
wymagać długotrwałych analiz lokalizacyjnych, w tym środowiskowych.
3. Lokalizacja farm wiatrowych – szczególnie w strefie nadmorskiej (rejon Pucka i
Słupska) –
Nie zmniejsza się natężenie działań związanych z planowaniem lokalizacji elektrowni
wiatrowych w różnych częściach województwa, a szczególnie w strefie nadmorskiej. We
wrześniu w Łosinie koło Kobylnicy pod Słupskiem uruchomiono farmę wiatrową z 24
wiatrakami o łącznej mocy 48 MW. Do końca 2010 roku w tej gminie planuje się
lokalizację ponad 80 siłowni wiatrowych. Coraz większe powierzchnie zajmowane na
Pomorzu przez farmy wiatrowe, skłaniają jednak część mediów i samorządów gminnych
do refleksji, iż wiatraki nie stanowią czynnika rozwoju gospodarczego gmin, gdyż nie
generują nowych miejsc pracy, a także skutkują wyłączeniem na wiele lat z
zainwestowania rozległych terenów, często położonych w atrakcyjnych inwestycyjnie
terenach w pobliżu jednostek osadniczych (H.Bierndgarski, 2008). Nadal także duńscy
inwestorzy planują budowę farmy wiatrowej na Bałtyku w odległości 5–7 km od brzegu
4
morza na wysokości Dębek, pomimo iż akwen ten jest objęty siecią Natura 2000. W
świetle nowych przepisów z zakresu ochrony środowiska i wynikających z nich
wymogów dotyczących ocen oddziaływania na obszary Natura 2000, wykonany raport
oddziaływania na środowisko będzie wymagał uzupełnienia. Decyzja Regionalnego
Dyrektora Ochrony Środowiska w sprawie lokalizacji tych siłowni wiatrowych powinna
zostać podjęta w I połowie 2009 roku (N.Morawiak, M.Chrzan, 2009).
4. Budowa sieci drogowej w obrębie i w bezpośrednim otoczeniu miast metropolii
trójmiejskiej
Narastają problemy i konflikty związane z budowanymi i planowanymi drogami w
obrębie aglomeracji trójmiejskiej i w jej otoczeniu. Szczególne protesty społeczności
lokalnych, prowadzące nawet do blokowania ulic, są związane z przebudową układu
drogowego łączącego centrum Gdańska z lotniskiem w Rębiechowie. Polega ona z jednej
strony na docelowym zamknięciu jednej z tradycyjnych dróg wyjazdowych w Gdańska ku
zachodowi (ul. Słowackiego), która ma się kończyć przy nowym terminalu lotniska, a z
drugiej na budowie lub poszerzeniu innych dróg. Spowoduje to wydłużenie dojazdu do
Gdańska mieszkańcom podmiejskich wsi, które od kilkunastu lat stały się obszarem
żywiołowej suburbanizacji (Rębiechowo, Banino, Miszewo), a równocześnie przybliży
drogi o zwiększonym natężeniu ruchu do innych terenów osadniczych (Klukowo).
Używane są przy tym argumenty planowanego wzrostu wielkości ruchu na lotnisku w
Rębiechowie do 7 mln pasażerów, podczas gdy obecnie ruch ten wynosi 2 mln
(K.Szcześniak, 2008). Ze względu na twarde stanowisko władz miasta w tym zakresie,
konflikt może narastać.
Nadal nie został ustalony ostateczny przebieg wylotu z Trójmiasta tzw. Trasy Lęborskiej,
określanej też jako Kaszubska, która ma się łączyć z drogą nr 6 w okolicach Lęborka.
Ponieważ aglomeracja od zachodu prawie szczelnie odgrodzona została pierścieniem
strefy suburbanizacji, kilka dotychczasowych wariantów jej przebiegu zostało
oprotestowanych przez mieszkańców terenów, w pobliżu których trasa miała przebiegać.
Ostatni wariant trasy przebiega od obwodnicy trójmiejskiej przez wieś Owczarnia (MT,
2008). Ma on być najmniej konfliktowy społecznie spośród różnych rozwiązań, ale
rzeczywista jego kolizyjność może się jeszcze ujawnić. Podobne emocje budzi już
obecnie, będąca we wstępnej fazie projektowania droga ekspresowa S 6, która ma
przebiegać częściowo po nowym śladzie między Trójmiastem a Słupskiem. Może ona
spowodować rozdzielenie części gruntów rolnych, a także wyburzenia domów i
wysiedlenia (J.Kielas, A.Zielińska, 2008). Tak więc trasa, która ma stanowić
„rekompensatę” za budowę tarczy antyrakietowej w Redzikowie koło Słupska, może dla
niektórych stać się przekleństwem.
Na ten obraz nakładają się zarzuty Ministerstwa Rozwoju Regionalnego wobec władz
Gdańska o błędy w procedurach przetargowych na część dróg w mieście budowanych ze
środków UE, które mogą skutkować wstrzymaniem części środków. To tylko mała część
przykładów problemów z inwestycjami drogowymi w aglomeracji trójmiejskiej. Brak
wspólnej polityki w zakresie transportu drogowego w aglomeracji skutkuje coraz
większym chaosem, które został skwitowany w jednym z artykułów prasowych terminem
„układ naczyń niepołączonych” (K.Netka, 2008).
5
Monitoring rozwoju zrównoważonego w IV kwartale 2008 roku
Skala oceny:  pewne postępy w kierunku zrównoważonego rozwoju
 brak istotnych zdarzeń sprzyjających zrównoważonemu rozwojowi
 przewaga działań niesprzyjających zrównoważonemu rozwojowi
A. Transport
a. inwestycje i plany rozwoju transportu publicznego, zarządzanie i popularyzacja 
1. W planach rozwoju transportu na obszarach miejskich i w ich bezpośrednim otoczeniu
nadal dominują rozwiązania drogowe. W szczególności zwraca się uwagę na możliwości
wykonania wielu inwestycji do początku 2012, a więc na Mistrzostwa Europy w Piłce
Nożnej Euro 2012, które stanowią cezurę czasową dla wielu inwestycji. Podkreśla się, że
nie ma szans na realizację części z nich w tym czasie, niektóre planuje się wykonać tylko
częściowo, jak tunel pod Martwą Wisłą, w którym do 2012 roku ma zostać uruchomiona
tylko część jezdni (M.Tusk, 2008a). Z jednej strony trwają działania przygotowawcze do
budowy południowej obwodnicy Gdańska, której budowa trwać będzie jednak po roku
2012 oraz ustalenia ostatecznej lokalizacji OPAT (obwodnicy północnej aglomeracji
trójmiejskiej), z drugiej miasta satelitarne Trójmiasta planują własne inwestycje, nie
mogąc się doczekać rozwiązań w skali aglomeracyjnej. Przykładowo, Pruszcz Gdański
planuje nowe wewnątrzmiejskie połączenie z drogą krajową nr 1 wraz z wiaduktem nad
torami kolejowymi do Warszawy, gdyż obawia się, że po modernizacji tej linii i
zwiększeniu prędkości pociągów do 200 km/h, budowa wiaduktu będzie trudniejsza lub
niemożliwa (W.Rozenberg, 2008). Inwestycja kosztująca 100 mln zł ma być
sfinansowana z budżetu miasta i kredytów, gdyż nie była ona wcześniej uwzględniana do
współfinansowania ze środków UE. Chaos w rozwiązaniach komunikacji drogowej w
rejonie Trójmiasta (np. brak jasnego przedstawienia wariantów przebiegu tras w celu
debaty społecznej) jest na tyle duży, że coraz częściej mówi się – jak podano wcześniej –
o „systemie naczyń niepołączonych” (K.Netka, 2008). Najważniejszym wąskim gardłem
tego systemu jest Sopot, w który praktycznie nie istnieje możliwość zbudowania nowej
osi komunikacyjnej miasta, równoległej do istniejącej. Jedynym rozpatrywanym w
ostatnich latach rozwiązaniem jest 4-kilometrowy tunel pod miastem, jednak koszty i
stopień skomplikowania tej inwestycji są na tyle duże, że możliwość jej realizacji należy
rozpatrywać w perspektywie dekadowej. Można więc potencjalnie liczyć na pewną
poprawę w funkcjonowaniu komunikacji drogowej w aglomeracji Trójmiejskiej około
2020 roku, ale liczba uwarunkowań i czynników niepewnych, od których zależy ta
poprawa jest na tyle duża, iż nie ma wcale pewności, że poprawa ta nastąpi.
2. Impet straciła „rewolucja” komunikacyjna w aglomeracji Trójmiejskiej, związana z
utworzeniem Metropolitalnego Związku Komunikacyjnego Zatoki Gdańskiej. Nowa
taryfa ogólnoaglomeracyjna, która miała zostać wprowadzona na początku 2009 roku, ze
względu na rozbieżność opinii samorządów Gdańska, Gdyni i Wejherowa, zostanie
wprowadzona prawdopodobnie dopiero na przełomie 2009 i 2010 roku (P.Rydzyński,
2008). Okazało się, że samo utworzenie związku komunikacyjnego, to jeszcze za mało,
aby usprawnić organizację komunikacji w Trójmieście.
6
3. Od kilku lat w Trójmieście i okolicach mówi się o „utworzeniu” systemu Park&Ride
(zaparkuj samochód i jedź dalej komunikacją zbiorową). Ostatnio wrócono do koncepcji,
w związku z przygotowaniami do Euro 2012 (rydz, 2008). Na razie jednak głównie się
mówi, a mało się w tym zakresie robi. Podstawowym działaniem w Gdańsku była
podwyżka o 50% opłat za parkowanie samochodów w centrum miasta, nie połączona
jednak z działaniami promocyjnymi i inwestycyjnymi na rzecz komunikacji miejskiej. W
Gdyni planuje się wykonanie badań dotyczących korzystania z komunikacji miejskiej, w
celu racjonalizacji jej organizacji, jednak działania inwestycyjne także pozostawiają wiele
do życzenia. Na przykład zapomniano o budowie parkingu dla samochodów obok nowej
Drogi Różowej w sąsiedztwie przystanku SKM Gdynia-Redłowo, co zaprzecza idei
Park&Ride (S.Szadurski, 2008). Na znaczenie transportu publicznego kładzie się także
silny nacisk w projekcie Planu Zagospodarowania Przestrzennego Gdańskiego Obszaru
Metropolitalnego, który został przygotowany w Urzędzie Marszałkowskim województwa
pomorskiego.
b. połączenia drogowe i kolejowe pomiędzy ośrodkami miejskimi i centrami
przemysłu 
4. Jak wspomniano w poprzednim raporcie, w III kwartale 2008 roku toczyły się targi o
rekompensatę dla mieszkańców Słupska i okolic za Tarczę Antyrakietową w Redzikowie.
Zakończyły się one wstępną decyzją akceptującą m.in. włączenie do planów
inwestycyjnych drogi ekspresowej S-6 z Gdańska do Szczecina, której budowa ma jednak
być realizowana w latach 2012-2020, przy czym odcinek pomorski może być realizowany
w pierwszej połowie tego okresu. Nie wiadomo jednak, co będzie w przypadku rezygnacji
z Tarczy, która jest możliwa w związku z międzynarodowymi uwarunkowaniami
politycznymi. Wówczas inwestycja ta, jeśli w ogóle dojdzie do skutku, może zostać
zrealizowana jeszcze później.
5. Oddano do użytku obwodnicę Chojnic, ważną dla usprawnienia ruchu na drodze krajowej
nr 22, stanowiącej główne połączenia z Berlina i Gorzowa Wlkp. do Elbląga i w kierunku
Mazur. W ciągu doby przez Chojnice przejeżdżało tranzytem kilkanaście tysięcy
pojazdów. Obwodnica powinna przyczynić się do poprawy jakości powietrza i klimatu
akustycznego w mieście.
6. Województwo nadal koncentruje się na poprawie infrastruktury drogowej, przy
równoczesnej stagnacji lokalnych połączeń kolejowych. Znaczących zmian na lepsze w
tym zakresie nie zapowiada także nowy rozkład jazdy PKP. Samorządy lokalne otrzymają
w 2009 roku dopłatę ze środków UE w wysokości 62,5 mln zł do tzw. „schetynówek”,
czyli 20 dróg powiatowych i 22 dróg gminnych. Nie wiadomo jakie działania są
prowadzone w celu realizacji koncepcji kolei metropolitalnej, chociaż została ona
uwzględniona we wspomnianym wcześniej planie zagospodarowania przestrzennego.
7. Interesująca jest historia węzła Warlubie na oddanym do użytku w połowie października
odcinku autostrady A-1 ze Swarożyna do Nowych Marz pod Grudziądzem. Miał on
pierwotnie być wykonany na tym etapie budowy, ale w związku z koniecznością cięć
finansowych nie powstał. Ma być zbudowany za rok w trakcie realizacji odcinka do
Torunia. Dobudowywanie węzłów do nowo oddanej do użytku autostrady w czasie jej
użytkowania wydaje się kolejnym naszym wynalazkiem, mającym usprawnić ruch
drogowy. A niewątpliwie przez blisko rok budowa ta nie będzie obojętna dla płynności
ruchu na autostradzie (S.Dadczyński, 2008).
7
8. W ostatnich miesiącach największym utrapieniem mieszkańców Trójmiasta
podróżujących koleją do Warszawy stał się czas przejazdu, wynoszący z Gdańska i Gdyni
regularnie minimum 5,5-6 godzin. Rozkłady są często zmieniane, a kolej utrzymuje
pasażerów w ciągłej niepewności co do godzin odjazdu pociągów i przyjazdu do
Warszawy oraz możliwości czasowego zamknięcia linii do Warszawy i jeszcze większego
wydłużenia czasu przejazdu linią przez Toruń. Od dłuższego czasu pojawiają się
sprzeczne informacje w tym zakresie, co generalnie zniechęca do korzystania z usług PKP
i po wybudowaniu drogi ekspresowej S-7 do Warszawy i autostrady A-1 do Łodzi może
spowodować zmianę środka podróży z pociągu na samochód przez jeszcze większą część
mieszkańców regionu.
B. Tereny wiejskie
a. Natura 2000 
1. Potencjalne oddziaływania na siedliska i gatunki obszarów Natura 2000 położonych w
dolinie Wisły i na Zatoce Gdańskiej może spowodować realizacja elektrowni węglowych
planowanych koła Gniewa i w Gdańsku. Inwestycje te znajdują się w początkowej fazie
planowania, jednak sprzyja im samorząd wojewódzki i samorządy lokalne, co zwiększa
prawdopodobieństwo ich realizacji w ciągu kilku lat.
2. Od kilku lat prowadzone są prace projektowe dotyczące mostu na Wiśle pod Kwidzynem,
ważnego dla połączenia obu części Powiśla. Projekt był już kilka razy zmieniany.
Zmieniały się także uwarunkowania lokalizacji przedsięwzięcia, związane m.in. z
utworzeniem obszaru Natura 2000 PLH 220005 Dolina Wisły. Aktualny wariant mostu
wymaga wbicia w dno Wisły kilkudziesięciu pali, które mogą zniszczyć siedliska i
tarliska minoga rzecznego – gatunku chronionego m.in. dyrektywą siedliskową.
Oczywiście dotychczasowe dokumentacje dotyczące wpływu na środowisko tej inwestycji
nie uwzględniały w dostatecznym zakresie oddziaływania na gatunki i siedliska
„naturowe”. Indolencją w zakresie obowiązujących przepisów wykazali się
przedstawiciele różnych szczebli administracji, którzy wypowiadali się w tym zakresie:
europoseł Janusz Lewandowski, znany z wcześniejszej batalii na rzecz budowy kanału
żeglugowego przez Mierzeję Wiślaną, marszałek województwa pomorskiego Jan
Kozłowski, czy burmistrz Kwidzyna – Andrzej Krzysztofiak – wszyscy z Platformy
Obywatelskiej. Ten ostatni miał według artykułu K.Katki (2008) powiedzieć: „Dajcie
spokój z minogami. To nie jest jakiś wyjątkowy gatunek. Taka duża pijawa”. Wydaje się,
że partia współrządząca musi się zdecydować, czy chce przestrzegać prawa Unii
Europejskiej, czy nie. Pieniądze z funduszy europejskich to na szczęście nie jedyna
korzyść z posiadania jej członkostwa.
b. tworzenie pozarolniczych oraz przyjaznych środowisku miejsc pracy 
3. To niestety pole zdecydowanej porażki, która została spowodowana wejściem w życie w
dniu 15 listopada 2008 roku ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu
informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska
oraz o ocenach oddziaływania na środowisko oraz zmian w ustawie o ochronie przyrody.
Ustawa ta dokonała rozbioru zarządów parków krajobrazowych pomiędzy samorząd
województwa (edukacja w parkach), regionalne dyrekcje ochrony środowiska (ochrona
środowiska w parkach), pozostawiając niejasne kompetencje dyrektorom tych parków. W
8
województwie pomorskim, w którym jako jednym z nielicznych w Polsce każdy z 7
parków od około 10 lat posiadał swój zarząd, pracowało w parkach około 60 osób. Była to
najliczniejsza grupa pracowników administracji państwowej zajmujących się ochroną
przyrody i krajobrazu w regionie, której wieloletnie doświadczenie, a w wielu
przypadkach i zapał do pracy na rzecz ochrony przyrody, zostały zniweczone. Pomimo
oczywistych różnic w jakości pracy i kompetencji reprezentowanych przez różne zarządy
parków, ich de facto likwidacja doprowadzi do jeszcze większej degradacji środowiska
parków i praktycznie podważa możliwość prowadzenia skutecznej ochrony przyrody i
krajobrazu w ich obrębie. Sytuacja ta w województwie pomorskim spowodowała
wystąpienie ostrych konfliktów na linii dyrektorzy parków – Regionalna Dyrekcja
Ochrony Środowiska, w tym wojewódzki konserwator przyrody, co nie rokuje dobrze
dalszej harmonijnej współpracy w zakresie realizacji zadań parków. Żaden z dyrektorów
parków nie zadeklarował przejścia do regionalnej dyrekcji. To, czego nie udało się
zniszczyć w parkach krajobrazowych rządowi i ministerstwu środowiska w ostatnich
kilku latach, także przez tworzenie coraz gorszego prawa, zostało zniweczone obecną
ustawą. Jeśli w regionie uda się ocalić z siedmiu zarządów parków, trzy siedziby
zamiejscowe RDOŚ (Słupsk, Chojnice, może jeszcze gdzieś), to będzie dobrze. Chyba że
ktoś się opamięta i doprowadzi szybko do zmiany obecnych przepisów. Ale przecież
chaos w parkach jest na rękę inwestorom i politykom, którzy zamierzają w nich
realizować różne przedsięwzięcia, a może być to dużo łatwiejsze, gdy park nie jest
chroniony równocześnie siecią Natura 2000.
C. Urbanizacja
a. realizowanie i projektowanie osiedli wokół miast, w tym duże centra handlowe 
1. W ostatnim kwartale 2008 roku nie stwierdzono szczególnych wydarzeń w zakresie
suburbanizacji. Rozpoczęte inwestycje były kontynuowane. W związku z kryzysem
finansowym nie zaznaczył się jeszcze wyraźny spadek boomu budowlanego,
obserwowanego od kilku lat. W Gdańsku i Gdyni nadal powstawały plany miejscowe
oparte na studiach uwarunkowań przyjętych około rok temu, w świetle których mają
powstawać – szczególnie na obszarach peryferyjnych i w prestiżowych strefach
nadmorskich i poprzemysłowych – nowe dzielnice mieszkaniowe i usługowo-biurowe. W
centrach miast oddawane są do użytku kolejne wielkopowierzchniowe obiekty handlowe.
b. przestrzeń publiczna, w tym tereny zielone
W IV kwartale 2008 roku nie stwierdzono żadnych znaczących faktów w tym zakresie.
D. Energetyka
a. odnawialne źródła energii 
1. Rozwój energetyki opartej na źródłach odnawialnych nadal koncentruje się w
województwie pomorskim na elektrowniach wiatrowych. Problemy związane z ich
lokalizacją zostały omówione w pkt. 3 w pierwszej części niniejszego raportu.
2. W konwencjonalnej węglowej elektrociepłowni w Gdyni należącej do ZEC Wybrzeże, w
końcu listopada uruchomiono instalację do współspalania biomasy z węglem. Szacuje się,
że 10% energii produkowanej w tej elektrowni będzie pochodzić z biomasy. Emisja CO2
do atmosfery powinna się w związku z tym zmniejszyć w 2009 roku z tego emitora o 52
9
tys. ton (K.Fryc, 2008). Szkoda, że nie podano o jaki odsetek zmniejszy się ona w
stosunku do aktualnej emisji.
3. Istnieje szansa na zwiększenie udziału energii odnawialnej w bilansie energetycznym
województwa pomorskiego. Zaistnieją na to szanse w związku z finansowaniem tego typu
przedsięwzięć z Regionalnego Programu Operacyjnego, w którym przeznaczono na nie
16,5 mln Euro. Konkurs na ich finansowanie odbędzie się jednak dopiero we wrześniu
2009 roku (- ,2008).
b. efektywność energetyczna i inne kwestie energetyczne 
4. Jak opisano dokładniej w I części raportu w pkt.2, kontynuowane są działania prowadzące
do lokalizacji w regionie konwencjonalnej elektrowni węglowej, a także następuje
intensyfikacja działań dotyczących lokalizacji elektrowni jądrowej. Wszystkie one
wymagają bardzo rozważnego podejścia, a w szczególności przeprowadzenia wnikliwych
analiz lokalizacyjnych na szczeblu kraju i województwa, uwzględniających kryteria
środowiskowe, społeczne i techniczne. Wszystkie przesądzające wypowiedzi polityków,
urzędników i inwestorów różnych szczebli dotyczące celowości, możliwości, a
szczególnie miejsc lokalizacji tych obiektów, powinny być odłożone do czasu uzyskania
wyników tych analiz, które mogą potrwać kilkanaście miesięcy, a części z nich –
szczególnie w odniesieniu do energetyki jądrowej – prawdopodobnie jeszcze nawet nie
rozpoczęto.
5. Z problematyką energetyczną wiąże się także termiczna utylizacja, czyli spalanie
odpadów. Ze względu na wymogi unijne i opóźnienia w modernizacji największego w
województwie składowiska odpadów komunalnych w Gdańsku – Szadółkach, rozważana
jest budowa spalarni odpadów. Wstępnie wskazano sześć lokalizacji, spośród których
dwie uznano za najlepsze (w Szadółkach i w Wiślince, gdzie znajduje się zamknięte
niedawno składowisko fosfogipsów). Obie lokalizacje zostały oprotestowane przez
okolicznych mieszkańców. Szczególnie w przypadku pierwszej lokalizacji liczba
położonych w sąsiedztwie nowych osiedli jest znaczna. Urząd Miasta w Gdańsku
zamierza zorganizować dla mieszkańców wyjazd za granicę, w celu przekonania ich do
braku szkodliwości takiej instalacji. Decyzja w sprawie lokalizacji spalarni ma być
podjęta na początku 2010 roku.
Ocena ogólna
W IV kwartale 2008 r. w województwie pomorskim nie zanotowano istotnych zdarzeń
sprzyjających zrównoważonemu rozwojowi regionu. Spośród ocenianych obszarów
problemowych, w trzech stwierdzono zjawiska antyekorozwojowe, a w czterech brak
znaczących postępów w zakresie ekorozwoju. Najgorsza sytuacja miała miejsce w
odniesieniu do przedsięwzięć planowanych do realizacji na obszarach Natura 2000 lub w ich
bliskim sąsiedztwie, wśród których znalazły się elektrownie wiatrowe i węglowe oraz mosty.
Realizacja części z nich jest popierana przez władze samorządowe szczebla regionalnego i
lokalnego. Znamienna jest zmiana stanowiska władz samorządowych regionu, które w
wyniku presji lobby energetycznego, zwiększyły akceptację dla budowy elektrowni węglowej
i stały się propagatorami budowy elektrowni jądrowej w województwie. Dzieje się tak jednak
10
bez dostatecznego rozpoznania wielokierunkowych uwarunkowań lokalizacji tych
przedsięwzięć. Bardzo negatywnym procesem jest rozbicie zespołów zarządów parków
krajobrazowych, które dokonało się w całej Polsce w związku z wprowadzeniem nowych
przepisów w zakresie ochrony środowiska i przyrody, jednak w województwie pomorskim
było szczególnie bolesne, ze względu na liczebność i doświadczenie tych kadr.
Nadal w zakresie rozwoju środków transportu, tak wewnątrz- jak i międzymiejskich,
dominuje transport drogowy, w szczególności indywidualny. Procesy suburbanizacji
przebiegają bez wyraźnych zahamowań, a wdrożenie opracowanego Planu Zagospodarowania
Przestrzennego Gdańskiego Obszaru Metropolitalnego, ze względu na słabość tego
instrumentu planistycznego, nie rokuje szans na znaczącą poprawę sytuacji.
Materiały źródłowe:
Artykuły prasowe
Bierndgarski H., Kobylnica wiatrakami stoi, Polska Dziennik Bałtycki, Gdańsk, nr 213 z 11.09.2008
Dadaczyński S., Auto-strata Warlubia, Polska Dziennik Bałtycki, Gdańsk, nr 262 z 08/09.11.2008.
Fryc K., Zielona energia, Gazeta Wyborcza –Trójmiasto, nr 273 z 22/23.11.2008.
Katka K., Minogi zatrzymały most na Wiśle, Gazeta Wyborcza –Warszawa, nr 282 z 03.12.2008.
Kielas J., Zielińska A., Droga, która miała łączyć, już dzieli, Polska Dziennik Bałtycki, Gdańsk, nr
217 z 16.09.2008.
Kiewlicz R., Kiedy zaczniemy rozmawiać o elektrowni?, Polska Dziennik Bałtycki, Gdańsk, nr 269 z
18.11.2008.
Klein J., Kasa na drogi z programu schetynówek przyznana, Polska Dziennik Bałtycki, Gdańsk, nr 287
z 09.12.2008.
Morawiak N., Chrzan M., Walka z wiatrakami, Gazeta Wyborcza –Trójmiasto, nr 271 z 20.11.2008.
[MT], Owczarnia faworytem drogowców, Gazeta Wyborcza –Trójmiasto, nr 288 z 10.12.2008.
Netka K. [a], Powstaje układ naczyń niepołączonych, Polska Dziennik Bałtycki, Gdańsk, nr 225 z
25.09.2008.
Netka K. [b], Marszałek Kozłowski prosi premiera o elektrownię, Polska Dziennik Bałtycki, Gdańsk,
nr 248 z 22.10.2008.
Rozenberg W., Widoki na wiadukt. Ruch tranzytowy w Gdańsku będzie mniejszy, Polska Dziennik
Bałtycki, Gdańsk, nr 224 z 24.09.2008.
[rydz.], Auto na parkingu, a potem na szynach do centrum, Polska Dziennik Bałtycki, Gdańsk, nr 214
z 12.09.2008.
Rydzyński P., Nowe bilety może za rok, Polska Dziennik Bałtycki, Gdańsk, nr 213 z 11.09.2008
Sielski M., Wycieczka do spalarni, Gazeta Wyborcza –Trójmiasto, nr 289 z 11.12.2008.
Szadurski S., Zapomnieli o parkingu, Polska Dziennik Bałtycki, Gdańsk, nr 226 z 26.09.2008.
Szcześniak K., Bronią spokoju Klukowa, Polska Dziennik Bałtycki, Gdańsk, nr 254 z 29.10.2008.
Tusk M. [a], Budowa gdańskiej Trasy Sucharskiego: Będą tunele, ale węższe, Gazeta Wyborcza –
Trójmiasto, nr 260 z 06.11.2008.
Tusk M. [b], Chcą być przy Gdańsku, Gazeta Wyborcza –Trójmiasto, nr 267 z 15/16.11.2008.
-, Energetyka za unijne pieniądze, Polska Dziennik Bałtycki, Gdańsk, nr 286 z 08.12.2008.
11