Prawo gospodarcze zagadnienia

Prawo gospodarcze zagadnienia administracyjnoprawne
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
Prawo adminstracyjne gospodarcze ............................................................................ 3
1.1.
Gospodarka, rynek, system gospodarczy ........................................................... 3
1.2.
Istota prawa administracyjnego gospodarczego ................................................. 3
Doktrynalne podstawy ingerencji państwa w gospodarkę ........................................... 5
2.1.
Uwagi wstępne .................................................................................................... 5
2.2.
Etatystyczna gospodarka planowana .................................................................. 6
Konstytucyjne podstawy ustroju gospodarczego ......................................................... 7
3.1.
Społeczna gospodarka rynkowa ......................................................................... 7
3.2.
Gospodarstwo rodzinne ...................................................................................... 7
3.3.
Ochrona środowiska jako element zrównoważonego rozwoju ............................ 8
3.4.
Konstytucyjne wolności i prawa ekonomiczne .................................................... 9
3.4.1. Konstytucyjne gwarancje wolności gospodarczej, ochrony własności oraz
wolności wyboru i wykonywania zawodu ..................................................................... 9
3.4.2. Proporcjonalność i równość jako przesłanki dopuszczalności ingerencji
państwa w wolność i prawa obywateli w sferze gospodarczej. .................................. 11
Organizacja administracji właściwej w sprawach gospodarki .................................... 12
4.1.
Uwagi ogólne .................................................................................................... 12
4.2.
Administracja bezpośrednia w sprawach administracyjnych ............................. 12
4.3.
Administracja pośrednia w sprawach gospodarczych ....................................... 13
Pozycja Prawna NBP ................................................................................................ 15
5.1.
Funcja banku centralnego ................................................................................. 15
5.2.
Autonomia banku centralnego .......................................................................... 15
5.3.
Instrumenty oddziaływania na banki ................................................................. 15
5.4.
Współpraca z Europejskim Bankiem Centralnym ............................................. 16
Gospodarka Komunalna ............................................................................................ 17
6.1.
Mienie jednostek samorządu terytorialnego ...................................................... 17
6.2.
nabywanie mienia samorządowego .................................................................. 17
6.3.
istota gospodarki komunalnej............................................................................ 18
6.4.
zadania o charakterze użyteczności publicznej ................................................ 19
6.5.
Gospodarka komunalna wykonywana poza sferą użyteczności publicznej ...... 20
6.6.
Prawne formy wykonywania gospodarki komunalnej ........................................ 20
6.7.
Jednostki organizacyjne działające na zasadach określonych w ustawie o
finansach publicznych.................................................................................................... 21
6.8.
Spółki z udziałem JST ....................................................................................... 21
6.9.
Powierzanie wykonywania zadań z zakresu gospodarki komunalnej na
podstawie umowy .......................................................................................................... 22
6.10. Przekształcenia przedsiębiorstw skomunalizowanych ...................................... 22
Samorząd gospodarczy i samorząd zawodowy ......................................................... 23
7.1.
Samorząd gospodarczy .................................................................................... 23
7.1.1. Pojęcie samorządu gospodarczego .............................................................. 23
7.1.2. Zadania samorządu gospodarczego............................................................. 23
7.1.3. Podstawowe instytucje samorządu gospodarczego ..................................... 23
7.2.
Samorząd zawodowy ........................................................................................ 25
7.2.1. Prawna konstrukcja samorządu zawodowego .............................................. 25
1
7.2.2. Charakter prawny samorządu zawodowego ................................................. 25
7.2.3. Zakres władztwa publicznoprawnego samorządu zawodowego ................... 25
8.
Funkcje administracji gospodarczej ........................................................................... 26
8.1.
Pojęcie funkcji administracji gospodarczej a funkcje państwa i prawa .............. 26
8.2.
Klasyfikacje funkcji administracji gospodarczej ................................................. 26
9.
Przedsiębiorca........................................................................................................... 31
9.1.
Pojęcie przedsiębiorcy w prawie publicznym .................................................... 31
9.2.
Definicja przedsiębiorcy oraz działalności gospodarczej w u.s.d.g. .................. 31
9.2.1. Przedsiębiorca .............................................................................................. 31
9.3.
Podstawowe prawa przedsiębiorcy ................................................................... 38
9.3.1. Gwarancje wolności działalności gospodarczej w u.s.d.g. ............................ 38
9.3.2. Normy programowe ...................................................................................... 38
9.3.3. Uprawnienia przedsiębiorcy .......................................................................... 38
9.3.4. Kontrola przedsiębiorcy ................................................................................ 39
9.4.
Podstawowe obowiązki przedsiębiorcy ............................................................. 41
9.4.1. Obowiązki związane z podjęciem działalności gospodarczej........................ 41
9.4.2. Obowiązki związane z prowadzeniem działalności gospodarczej................. 43
10. Prywatyzacja zadań publicznych w sferze gospodarki .............................................. 44
10.1. Pojęcie prywatyzacji i jej systematyka .............................................................. 44
10.2. Prywatyzacja przedsiębiorstw państwowych..................................................... 44
10.2.1.
Podstawy prawne ..................................................................................... 44
10.2.2.
Metody prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych ................................. 45
10.2.3.
Komercjalizacja ........................................................................................ 45
10.2.4.
Prywatyzacja pośrednia ............................................................................ 46
10.2.5.
Prywatyzacja bezpośrednia ...................................................................... 47
10.2.6.
Prywatyzacja powszechna........................................................................ 48
11. Publicznoprawne aspekty ochrony konkurencji (prawo antymonopolowe i prawo
pomocy publicznej) ............................................................................................................ 49
11.1. Uwagi ogólne .................................................................................................... 49
11.2. Prawo antymonopolowe .................................................................................... 49
11.2.1.
Ochrona konkurencji w drodze przeciwdziałalnia praktykom
ograniczającym konkurencję ..................................................................................... 49
11.2.2.
Ochrona konkurencji w drodze przeciwdziałania nadmiernej koncentracji52
11.2.3.
Postępowanie w sprawach antymonopolowych........................................ 53
11.3. Prawo pomocy publicznej ................................................................................. 53
11.3.1.
Istota oraz podstawy prawne reglamentacji pomocy publicznej w
gospodarce................................................................................................................ 53
11.3.2.
Pojęcie pomocy publicznej i jej formy ....................................................... 53
11.3.3.
Dopuszczalność udzielenia pomocy publicznej ........................................ 54
12. Publicznoprawna problematyka bankowości ............................................................. 58
12.1. Zakres regulacji bankowości ............................................................................. 58
12.1.1.
Typowe czynności bankowe ..................................................................... 58
12.2. Postępowanie przy tworzeniu banków .............................................................. 60
12.3. Nadzór bankowy ............................................................................................... 60
12.3.1.
Przedmiot i zakres nadzoru bankowego ................................................... 60
12.3.2.
Środki nadzoru ......................................................................................... 61
12.3.3.
Postępowanie naprawcze ......................................................................... 62
12.3.4.
Likwidacja, przejęcie i upadłość banku ..................................................... 62
12.4. Ubezpieczenie depozytów ................................................................................ 62
2
1.
Prawo administracyjne gospodarcze
1.1. Gospodarka, rynek, system gospodarczy

Gospodarka może być definiowana na różne sposoby.
o Ujęcie statystyczne gospodarki – określanie jej z punktu widzenia
wymiernych ilościowo danych, obrazujących wielkości dotyczące
zatrudnienia, wartość majątku, obrotu, wielkość dochodu narodowego.
Pojęcie zbiorcze obejmujące, przemysł handel, transport, rzemiosło itd.
o Ujęcie funkcjonalne – gospodarka to proces rozstrzygnięć społeczeństwa i
jego członków dotyczący wykorzystywania środków produkcji do
wytworzenia różnych dóbr i zarazem proces rozstrzygnięć dotyczących
podziału tych dóbr jednostkom i ich grupom społecznym. Gospodarka w tym
ujęciu jest dynamicznym procesem, o specyficznej relacji między celem i
metodami działania. Zaspokojenie potrzeb przy zachowaniu zasady
racjonalnego działania.

Rynek – płaszczyznę wymiany, na której dochodzi do zderzenia popytu i podaży
wyznaczającego ceny produktów i usług. Rynek to samoczynnie działający
mechanizm, sieć łącząca wszystkich potencjalnych sprzedawców i kupujących.
o Do samoregulacyjnych funkcji rynku należą:




Wycena dóbr
Dostarczenie źródeł obiektywnej informacji o cenach
Racjonalizacja wykorzystania zasobów
Weryfikacja społecznej przydatności produktu
Elementem systemu rynkowego, nadającym mu określone ramy instytucjonalne, jest
regulacja prawna.
Ramy te tworzą – prawne gwarancje wolności gospodarczej, swobody dysponowania
własnością prywatną, wolności zrzeszania się w celach gospodarczych.
1.2. Istota prawa administracyjnego gospodarczego
Prawo to dotyczy interwencji państwa w sferę gospodarki. Przedmiot tego prawa odnosi
się do państwowego oddziaływania na gospodarkę w takim zakresie, w jakim –
legitymowany przez zasadę państwa prawnego – interes publiczny uzasadnia wykroczenie
państwa w sferę konstytucyjnie chronionych wolności i praw wykonywanych na rynku.
Od strony formalnej p.a.g. tworzą przepisy o organizacji i postępowaniu organów władzy
publicznej i innych podmiotów wykonujących zadania administracji publicznej, właściwych
3
w sprawach ingerencji w stosunki gospodarcze.
P.a.g. jest skonkretyzowanym prawem konstytucyjnym odnoszącym się do gospodarki.
Porządek prawny w gospodarce wyznaczają przez wszystkim:
- zasada społecznej gospodarki rynkowej
- zasada gospodarstwa rodzinnego
- zasada zrównoważonego rozwoju
- podstawowe wolności i prawa ekonomiczne oraz prawa socjalne
- konstytucyjne powinności państwa w sferze gospodarczej

Źródłami p.a.g. są:
1.
2.
3.
4.
Konstytucja
Ratyfikowane umowy międzynarodowe (prawo pierwotne i wtórne UE)
Ustawy oraz rozporządzenia
Prawo miejscowe
4
2.
Doktrynalne
podstawy
ingerencji
państwa
w
gospodarkę
2.1. Uwagi wstępne
Historycznie można wyróżnić kilka porządków gospodarczych:
1. Merkantylistyczny porządek gospodarczy państwa absolutnego
a. Oparta na ideach merkantylizmu, który mówił, że kwitnąca gospodarka jest
warunkiem skutecznego panowania.
b. Był to system społeczny i ekonomiczny obejmujący wszystkie dziedziny
życia społeczeństwa.
c. Silny nacisk na standaryzację systemu podatkowego, protekcjonizm celny,
rozwój sektora publicznego gospodarki, centralizacja oddziaływania.
d. Biurokracja ! – okres narodzin administracji gospodarczej.
2. Porządek liberalny
a. Wynik rewolucji burżuazyjnej.
b. Liberalizm gospodarczy, czyli działalność wielu uczestniczących w obrocie
jednostek.
c. Cele kolektywne opierają się na celach jednostki.
d. Porządek ten popierał i uzasadniał kapitalistyczny sposób produkcji.
e. Porządek oparty na tezach nieingerencji państwa F. Quesnaya.
f. Trzy filary, własność, wolność gospodarcza, wolność osobista.
g. Rezygnacja z ceł wywozowych.
3. Interwencjonistyczny porządek gospodarczy
a. Koniec XIX wieku przyniósł problemy i rewizję założeń gospodarki liberalnej
opartej na skrajnym dualizmie państwa i gospodarki.
b. Powrót do ceł przez większość państw świata.
c. Oparty na teoriach J.M. Keynesa – makroekonomiczne oddziaływanie
państwa na gospodarkę powinno mieć na celu uniknięcie problemów, które
jeszcze się nie pojawiły.
d. Powrót do oddziaływania na podaż pieniądza, polityka pieniężna, znaczna
progresja podatkowa.
e. New Deal w USA jako przykład prototypu interwencjonizmu.
5
2.2. Etatystyczna gospodarka planowana

Rezygnacja z mechanizmów popytu i podaży jako metody alokacji środków
inwestycyjnych i koordynacji rozwoju gospodarczego znalazła swoje podstawy w
pracach Marks i Engelsa.
o Model gospodarki planowej jest efektem praktyki politycznej raczej niż
spójnej koncepcji teoretycznej
o Rynek zastąpiono planem centralnym
o Własność indywidualną znacjonalizowano
o Mechanizmy rynkowe zastąpiono tzw. metodą nakazowo-rozdzielczą
oddziaływania na gospodarkę
o Instrument koordynacji działań – roczny centralny plan gospodarczy
o Ceny urzędowe, cła, stopy amortyzacji,
6
3.
Konstytucyjne podstawy ustroju gospodarczego
3.1. Społeczna gospodarka rynkowa

Jest to pojęcie niedookreślone, wywodzi się ze szkoły ordoliberalizmu.
Koncepcja ordoliberalizmu opiera się na założeniu, że gospodarka nie może być
pozostawiona sama sobie w jej klasycznej formule liberalnej. Gospodarka wymaga silnego
państwa, zdolnego do przeciwdziałania deprecjacji zasady wolności umów, oraz
konkurencji wskutek koncentracji władzy na rynku. Ordoliberalizm zakładał określenie
zadań państwa w gospodarce.
Społeczna gospodarka rynkowa łączyć ma zasadę wolności na rynku z postulatem
społecznej równości szans, przy czym oba te elementy są równej rangi i powinny być
komplementarne.
Społeczna gospodarka rynkowa znalazła zapis w Konst. RP, tworzy, konstytucyjny obraz
ładu społecznego i konkretny model ekonomiczny. Art. 20 Konst. RP, mówi, że społeczna
gospodarka rynkowa jest – z jednej strony – wyznaczona przez podstawowe, tradycyjne
elementy rynku czyli, wolność gospodarczą i własność prywatną, a z drugiej zaś strony –
przez solidarność społeczną, społeczny dialog i współpracę społeczną.
Model taki zakłada socjalny charakter państwa, a nie socjalny charakter rynku. Wolności w
art. 20 nie odnoszą się do państwa, według TK. Państwo powinno prowadzić działalność,
uzasadnioną realizacją wartości konstytucyjnych, w szczególności społecznego charakteru
gospodarki narodowej i zrównoważonego rozwoju.

Otwarte jest natomiast pytanie, w jakim zakresie wyznacza treść społecznej
gospodarki rynkowej proces europejskiej integracji gospodarczej.
Realizacja celów integracji gospodarczej następuje w drodze utworzenia wspólnego rynku
i unii gospodarczo-walutowej oraz prowadzenie wspólnej polityki gospodarczej i jednolitej
polityki pieniężnej. Postanowienia TUE zakładają zdecentralizowany model gospodarczy.
Państwa wspólnoty związane są zasadami otwartej gospodarki rynkowej i wolnej
konkurencji. Państwa muszą odrzucić koncepcję integracji działań państwa na rzecz
swobody działań obywateli. Państwa mają stopniowo włączać do celów integracji
gospodarczej także cele społeczne. Pomóc ma temu Europejski Fundusz Rozwoju
Regionalnego, Europejski Fundusz Społeczny czy Europejski Fundusz Gwarancji i
Ukierunkowania Rolnictwa.
3.2. Gospodarstwo rodzinne
W myśl art. 23 Konst. RP podstawą ustroju rolnego państwa jest gospodarstwo rodzinne.
Na działalność rolniczą składają się – ziemia, praca, kapitał oraz organizacja. Czynniki te
tworzą pojęcie gospodarstwa rolnego jako kategorii ekonomicznej.
Ustrój rolny można określić jako układ stosunków własnościowych i formy organizacji
produkcji w rolnictwie, wraz z formami organizacyjnymi rynków rolnych.
Ustawa z 11.04.2003 o kształtowaniu ustroju rolnego, definiuje gospodarstwo rodzinne
jako gospodarstwo rolne prowadzone przez rolnika indywidualnego, w którym łączna
7
powierzchnia użytków rolnych jest nie większa niż 300ha.
Rolnik indywidualny to osoba fizyczna, która jest właścicielem lub dzierżawcą
nieruchomości rolnych o ww. rozmiarach.
Gospodarstwo rozwojowe – kategoria bliska gospodarstwu rodzinnemu, wyodrębniona
w dyrektywie Rady z 1972. Spełnienie przesłanek:
1.
2.
3.
4.
Główne źródło utrzymania osoby prowadzącej gospodarstwo
Prowadzenie rachunkowości
Posiadanie planu rozwojowego
Poziom dochodu poniżej określonego przez państwo jako docelowy
Może prowadzić do uzyskania statusu gospodarstwa rozwojowego, co może skutkować
objęciem gospodarstwa wsparciem ze strony państw członkowskich w drodze:
1. Przydzielenia na zasadzie pierwszeństwa nieużytkowanych gruntów
2. Przyznanie dotacji
3. Udzielanie poręczeń kredytowych
3.3. Ochrona środowiska jako element zrównoważonego rozwoju

Konstytucja RP nakłada na obywateli i na władzę obowiązek dbałości o stan
środowiska, i ponoszenie, w granicach ustawowych, odpowiedzialności za
spowodowanie jego pogorszenia. Władze zobowiązane są do prowadzenia polityki
zapewniającej bezpieczeństwo ekologiczne współczesnemu i przyszłemu
pokoleniu.
Koncepcja zrównoważonego rozwoju wywodzi się z XIX teorii von Carlowitza metody
gospodarki leśnej, która mówiła że należy wycinać tyle drzew, ile może w tym miejscu
wyrosnąć, tak aby las nigdy nie został zlikwidowany.
Współcześnie koncepcja zrównoważonego rozwoju odnosi się do kwestii zaspokajania
potrzeb człowieka w kontekście ograniczonych możliwości światowego systemu
ekologicznego. Oświadczenie z Rio z 1992. Uznaje zrównoważony rozwój jako koncepcję
rozwoju Ziemi, która pozwala zaspokoić podstawowe potrzeby wszystkich ludzi, a
jednocześnie dba o ochronę, zachowanie i odnowę zdrowia i integralności systemów
ekologicznych. Proces ten oznacza zaspokojenie aspiracji rozwojowych obecnego
pokolenia tak by przyszłe mogło zaspokoić te same aspiracje.

Koncepcja ta znajduje się u podstaw ustawy z 27.03.2001 – prawo ochrony
środowiska. Ustawa ustanawia rozwój i ochronę środowiska istotnym elementem
polityki społeczno – gospodarczej oraz polityki zagospodarowania przestrzennego
państwa. Ustawa tworzy aktywne instrumenty ochrony środowiska, oprocentowane
pożyczki, dopłaty, dotacje, na inwestycje z zakresu ochrony środowiska, a także
programy dostosowawcze. Celem programów jest doprowadzenie do zrealizowania
obowiązujących wymagań ochrony środowiska przez instalacje, które ze względów
technologicznych lub ekonomicznych nie mogły osiągnąć tych wymagań w
terminach przewidzianych w przepisach powszechnie obowiązujących, a za ich
utrzymaniem przemawia interes publiczny.
8
3.4. Konstytucyjne wolności i prawa ekonomiczne
3.4.1. Konstytucyjne gwarancje wolności gospodarczej,
ochrony własności oraz wolności wyboru i wykonywania
zawodu
3.4.1.1.
Wolność gospodarcza
Wolność gospodarcza obejmuje swobodę obywatela do nieskrępowanego gospodarczego
działania na rynku. Inicjatywa podjęcia działalności gospodarczej należy do obywateli i ich
zrzeszeń. Działalność ma być przy tym wolna od ingerencji państwa w zakresie, w jakim
odnosi się do istotnych decyzji dla procesu gospodarowania.
W Konst. RP wolność gospodarcza jest zasadą ustrojową na gruncie prawa publicznego.
Jest zasadą konstytucyjną, z której wynika dla państwa obowiązek o charakterze
pozytywnym – tworzenie warunków, które umacniają wolność gospodarczą, jak i
negatywnym – powstrzymanie się państwa od stanowienia prawa w sposób, który
ograniczałby wolność gospodarczą nadmiernie.
Beneficjentami tej zasady są osoby fizyczne i prawne, acz przepisy mogą ograniczyć
wykonywanie działalności z wolności, przez określone kategorie osób, np. posłów,
senatorów.
Działalność gospodarcza w świetle ustawy o swobodzie gospodarczej, obejmuje
zarobkową działalność wytwórczą, budowlaną, handlową, usługową, jak iw zakresie
pozyskiwania, rozpoznawania i eksploatacji zasobów naturalnych. Działalnością
gospodarczą jest także wykonywana w sposób zorganizowany i ciągły działalność
zawodowa.
3.4.1.2.
Wolność wyboru i wykonywania zawodu
Konstytucyjna wolność w art. 65 – zapewnia każdemu na równych prawach podjęcie
każdej, niezakazanej prawem pracy, wykonywanej w dowolnie wybranym miejscu, którą
jednostka czyni gospodarczą podstawą życiowej egzystencji. Wolność w aspekcie
kwalifikacyjnym, podmiotowym, przestrzennym.
Wykonywanie zawodu w przeciwieństwie do jego wyboru, może być poddane regulacjom
prawnym. Ograniczenia mogą przybrać postać warunków subiektywnych podjęcia
określonego zawodu, bądź ryzykowniejszych z perspektywy konstytucyjności, warunków
obiektywnych.
9
3.4.1.3.
Gwarancja własności
Art 21 Konstytucji zawiera normę zgodnie z którą „RP chroni własność i prawo
dziedziczenia”
W świetle artykułu 20 Konstytucji własność prywatna traktowana jest jako jeden z
elementów konstruujących konstytucyjny model społecznej gospodarki rynkowej.
Art. 64 natomiast gwarantuje prawo do własności jako prawo podmiotowe, czyli prawo
każdej jednostki. Prawo własności, zgodnie z art. 64 podlega równej dla wszystkich
ochronie.
Zagwarantowanie ochrony własności jest konstytucyjną powinnością państwa.
W konstytucji RP „własność” występuje w dwojakim znaczeniu.
1. Konstytucyjnym, autonomicznym – w całości oderwanym od znaczenia ustawowego.
Tak jest w art. 21 gdzie własność jest zbiorczym określeniem dla wszystkich praw
majątkowych.
2. Cywilistycznym – art. 64 gdzie własność traktowana jest jak składnik mienia, czyli
prawo własności.
Własność z art. 21 ma bardzo szeroki zakres, oderwany od rozumienia cywilistycznego i
jakiekolwiek próby zawężenia, poprzez wykładnię, byłby niezgodne z orzecznictwem
Trybunału Praw Człowieka w Strasburgu. Pozwala to na traktowanie jako własność: prawo
do wyszynku, prawo do klienteli, prawo do renty z tytułu ubezpieczenia społecznego,
prawo z patentu i znaków użytkowych zgłoszone do rejestracji.
Gwarancja własności z art. 21 pełni dwojaką funkcję.
1. Zachowawczą – służy ochronie istniejących praw majątkowych przed ich utratą
czy uszczupleniem.
2. Instytucjonalną – sprowadza się do ochrony poszczególnych praw majątkowych
stosownie do ich treści i ich zakresu przedmiotowego.
Natomiast w parze z negatywnym ujęciem wolności majątkowej dla państwa idzie
obowiązek o charakterze pozytywnym, czyli umożliwienie, efektywne, korzystania z
własności.
Własność, choć bardzo chroniona nie jest ius infinium. Ustawodawca może w interesie
publicznym ograniczyć wykonywanie własności (związanie własności).
Związanie własności polega na tym, że ustawodawca, nie odejmując samego prawa,
ogranicza swobodę wykonywania własności. Wynika to z koncepcji orzecznictwa RFN
„społecznego związania własności” co oznacza, że z prawa własności wynikają także
określone obowiązki społeczne(grabienie liści, odśnieżanie chodników). TK stwierdził, że
„własność rodzi nie tylko uprawnienia, ale i obowiązki, zwłaszcza takie, legitymowane
nakazami interesu publicznego”.
Ograniczenia takie znajdują się na szczeblu ustawowym, np. w prawie budowlanym,
prawie ochrony środowiska, prawie wodnym.
10
Kwalifikowaną postacią ograniczenia własności jest konstytucyjnie dopuszczalne
wywłaszczenie. Unormowane w art. 21 ust. 2. Przepis mówi, że wywłaszczenie, czyli
odjęcie prawa, dopuszczalne jest jedynie w celu publicznym i za słusznym
odszkodowaniem. Konstytucyjne „wywłaszczenie” jest pojęciem szerokim, autonomicznym
od ustawowego, dotyczy każdego odjęcia prawa majątkowego podmiotu publicznego
prawa podstawowego w drodze władczego rozstrzygnięcia państwa.
Są dwie przesłanki wywłaszczenia:
1. Istnienie celu publicznego, określony ustawowo (warunek formalny), konkretny i
istotny (warunek materialny)
2. Słuszne odszkodowanie, oparte według TK, na zasadzie ekwiwalentności
3.4.2. Proporcjonalność i równość jako przesłanki
dopuszczalności ingerencji państwa w wolność i prawa
obywateli w sferze gospodarczej.
3.4.2.1.
Zasada proporcjonalności
Zasada proporcjonalności oznacza zakaz nadmiernej ingerencji w sferę praw i wolności
jednostki. Oznacza, że cel i środek muszą pozostawać we wzajemnym normatywnym
związku. Jest to zasada konstytucyjna z art. 31 ust. 3. Przepis ten mówi, że ograniczenia
mogą wolności i praw mogą być ustanawianie tylko w ustawie i tylko wtedy, gdy są
konieczne w demokratycznym państwie dla jego bezpieczeństwa lub porządku
publicznego, bądź dla ochrony środowiska, zdrowia i moralności publicznej etc.
Art. 31 ust. 3 Wprowadza kumulatywne przesłanki dopuszczalności ograniczeń w
korzystaniu z wolności gospodarczej: (kat. Zamknięty)
1. Ustawowa forma ograniczenia
2. Konieczność wprowadzenia ograniczenia w państwie demokratycznym
3. Funkcjonalny związek niezbędności ograniczenia z realizacją wskazanych w
przepisie wartości, bezpieczeństwo państwa, porządek publiczny, ochrona
środowiska, zdrowia i moralności publicznej, wolności i praw innych osób
4. Zakaz naruszania istoty danego prawa lub wolności
3.4.2.2.
Zasada równości
Zasada równości jest podstawową zasada norm prawnych w demokratycznym państwie
prawnym, tak by żadna osoba lub grupa nie była dyskryminowana w toku prowadzenia
działalności gospodarczej.
Art. 32 mówi, że wszyscy są równi wobec prawa i nikt nie może być dyskryminowany w
życiu gospodarczym z jakiejkolwiek przyczyny.
Wszystkie działające na rynku osoby mają równe prawa, równość wobec ustawy. Zasada
ta wprowadza zakaz ustanawiania regulacji o charakterze dyskryminującym lub
faworyzującym, pod warunkiem, że adresaci normy charakteryzują się w równym stopniu
określonymi cechami.
11
4.
Organizacja administracji właściwej w sprawach
gospodarki
4.1. Uwagi ogólne
Administracja gospodarcza postrzegana w znaczeniu przedmiotowym to skutek
klasyfikacji działań administracji publicznej w płaszczyźnie tego obszaru oddziaływania
państwa, jakim jest gospodarka. Zasadniczym przedmiotem działań jest oddziaływanie na
gospodarkę.
Administracja bezpośrednia realizowana jest przez RM i poszczególnych ministrów, a
także przez centralne organy administracji rządowej.
Administracja pośrednia wykonywana jest przez instytucję zlecenia zadań i funkcji
administracyjnych jak i przez kontrolowane administracyjnie, jednostki organizacyjne o
różnym stopniu prawnej samodzielności, jak, fundacje i fundusze celowe.
4.2. Administracja bezpośrednia w sprawach administracyjnych
Naczelnym organem w sferze oddziaływania jest RM, to do Rady należą wszelkie sprawy
polityki państwa niezastrzeżone dla innych organów państwowych i samorządu
terytorialnego. Do celów RM należy m.in. :
- ochrona interesów Skarbu Państwa
- uchwalanie budżetu państwa
- uchwalanie zamknięcia rachunków państwowych i sprawozdanie z ich wykonania
- funkcja koordynacyjna wobec wszystkich organów administracji rządowej
Ustawa o Radzie Ministrów daje prawo tworzenia stałych Komitetów Rady Ministrów
jako organy pomocnicze i opiniodawcze. Stałym Komitetem jest np. Komitet Europejski,
którego zadaniem jest przygotowanie, opiniowanie stanowisk RM w sprawach związanych
z członkostwem Polski w UE.
Kolejną instytucją pomocniczą dla RM są pełnomocnicy rządu, powoływani do zadań o
charakterze czasowym.
W sprawach gospodarczych powoływane są przy RM także rady i zespoły jako organy
opiniodawcze i doradcze.
Kolejną szczególną instytucją są komisje
zainteresowanych środowisk społecznych.
wspólne
przedstawicieli
rządu
oraz
Do organów administracji bezpośredniej zaliczyć należy także naczelne organy
administracji rządowej o kompetencji do kierowania określonymi działami administracji,
odnoszącymi się do gospodarki.
Reforma centrum gospodarczego z 1996 oddzieliła rządzenie (politykę) od
administrowania (bieżącego stosowania prawa), które przekazano korpusowi służby
cywilnej, co ma na celu zapewnienie zawodowego, rzetelnego, bezstronnego i politycznie
neutralnego wykonywania zadań państwa.
12
Planowanie w gospodarce jako jeden z punktów reformy z 96 roku, polega na
opracowywaniu programów państwowych państwowego postępowania przez tworzenie
stanów pożądanych w obszarze gospodarki.
Powołano wtedy też Rządowe Centrum Studiów Strategicznych, którego zakres działań
obejmuje prognozowanie rozwoju gospodarczego i społecznego oraz opracowywanie
koncepcji i prognoz zagospodarowania przestrzennego kraju i polityki regionalnej.
Centrum zlikwidowane zostało w 2006r i nie zastąpione niczym.
Funkcja planowania gospodarki należy do RM, a inicjatywa planowania gospodarczego
średnio i krótko okresowego należy do Ministra Gospodarki. Do Min. Gosp. należą funkcje
koordynacyjna wobec gospodarki, czyli kierowania procesem uzgodnień organów
oddziałujących na procesy gospodarcze. Polega na spowodowaniu określonych zachowań
działających na rynku przedsiębiorców i globalne lub indywidualne oddziaływanie na
realizację celów polityki gospodarczej. Funkcję permanentnej kontroli procesów
gospodarczych Minister Gospodarki realizuje we współdziałaniu z izbami gospodarczymi,
zrzeszeniami pracodawców i związkami zawodowymi.
Instytucjonalizacja Skarbu Państwa realizowana jest w drodze utworzenia odrębnego
urzędu Ministra Skarbu Państwa. Do zadań organu należy:
1. Gospodarowanie mieniem SP i jego ochrona w zakresie określonym przepisami
2. Prywatyzacja mienia SP
3. Reprezentacja SP – kompetencja do składania oświadczeń woli w imieniu SP
Zastępstwo procesowe w skomplikowanych, konkretnych sprawach przejęła Prokuratoria
Generalna.
Rynki telekomunikacyjne, pocztowe, energetyki, transportu kolejowego, lotniczego,
zaopatrzenia w wodę etc, zostały poddane szczególnej regulacji. Kontrola nad tymi
rynkami powierzona została odrębnym organom centralnej administracji rządowej, tzw.
organom regulacyjnym.
Państwo z postępującą prywatyzacją liberalizacją sektorów gospodarki objętych
monopolami sieciowymi, rezygnując z regulacji właścicielskiej, musi z pomocą władztwa
publicznoprawnego (imperium) gwarantować skuteczne środki interwencyjne, które
utrudnią zaniechanie świadczenia określonych usług etc. Organy te mają uprawnienia
przyznawania, cofania koncesji lub zezwoleń na prowadzenie działalności, ustalanie taryf
na ich usługi, rozstrzyganie sporów między przedsiębiorcami i nakładanie kar za
niestosowanie przepisów.
Przykładem organu regulacyjnego jest Prezes Urzędu Regulacji Energetyki, Prezes
Urzędu Komunikacji Elektronicznej, Prezes UOKiK.
4.3. Administracja pośrednia w sprawach gospodarczych
Administracja pośrednia, prócz przez samorządu, wykonywana jest ponadto w drodze:
1. Zadań i funkcji zleconych
2. Podstawowych funduszy celowych
3. W formach organizacyjnoprawnych prawa prywatnego
Ma to na celu odciążenie administracji, odbiurokratyzowanie administracji.
13
Katalog zadań które można zlecić jest enumeratywnie wyliczony w ustawie z 24.04.2003 o
działalności pożytku publicznego i o wolontariacie.
Obok zlecenia zadań publicznych w sprawach gospodarczych istnieje możliwość
powierzenia funkcji zleconych administracji rządowej podmiotom niewchodzącym w skład
aparatu administracyjnego. Przekazanie takie następuje w drodze ustawy, czasem w
drodze decyzji właściwego organu.
Konstrukcja państwowych funduszy celowych stanowi publicznoprawną formę
organizacyjną, będącą połączeniem wykonywania administracji i zarazem sposobu
pozyskiwania i gromadzenia środków finansowych na realizację określonych zadań
państwowych. Zadanie budżetowe może być wyodrębnione z budżetu państwa i
finansowane w ramach państwowego funduszu celowego. Fundusze te nie mają
osobowości prawnej, funkcjonują jako rachunki bankowe.
Organem kontrolnym wobec funduszy są rady nadzorcze funduszy.
Kolejną formą administracji pośredniej w sprawach gospodarczych są formy prawa
prywatnego, których celem jest elastyczne, efektywne i odbiurokratyzowane działanie
administracji w sferze gospodarczej. W tej kategorii są np. Agencja Rynku Rolnego,
Agencja Nieruchomości Rolnych.
Formy organizacyjno prywatnoprawnie działającej administracji można podzielić na te
ustanowione i określone ustawowo (państwowe osoby prawne), jak i na te ustanowione w
drodze aktów prawa wewnętrznego (spółki akcyjne prawa handlowego i fundacje).
Ustawa z 16.07.2009 wprowadza Agencje wykonawcze, czyli państwowe osoby prawne,
powoływane ustawowo w celu realizacji zadań państwowych, których plany finansoworzeczowe są włączone do ustawy budżetowej. Agencje rozliczają się z budżetem z
nadwyżki.
Zadania z zakresu polityki gospodarczej realizują też fundacje, np. Polska Agencja
Rozwoju Regionalnego – Fundacja Skarbu Państwa.
14
5.
Pozycja Prawna NBP
5.1. Funkcja banku centralnego
Wykonywanie funkcji banku centralnego polega na m.in.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
Współudziale w kształtowaniu polityki gospodarczej państwa
Kształtowanie polityki pieniężnej
Prowadzenie obsługi budżetu
Zarządzanie długiem publicznym
Funkcje emisyjne
Oddziaływanie na system bankowy
Główny cel - osiąganie stabilności finansowej
5.2. Autonomia banku centralnego
Są dwie koncepcje stosunku banku do władzy:
1. Instytucja doradcza organom państwowym
2. Instytucja niezależna zarówno od kierunków polityki reprezentowanej przez
parlament czy rząd, jak i od presji społecznej
Określenie realnego stopnia samodzielności wymaga oceny prawnych form ingerencji
władzy w działalność banku:
- nie ma zależności między NBP a rządem i Min. Finansów
- prezes NBP powoływany jest przez Sejm na wniosek Prezydenta RP
- członkowie RPP przez Prezydenta, Sejm i Senat w równej liczbie
- członków zarządu na wniosek Prezesa NBP powołuje Prezydent
- NBP ma wyłączną kompetencję w zakresie emisji pieniądza oraz ustalania i realizacji
polityki pieniężnej
5.3. Instrumenty oddziaływania na banki
Instrumenty można podzielić na :
1. Pośrednie:
a. Operacje otwartego rynku - upoważnienie banku centralnego do zakupu i
sprzedaży papierów wartościowych o stałym oprocentowaniu. Wpływ na
kreację pieniądza, realizowany jest przez oddziaływanie na podaż pieniądza
rezerwowego lub podaż pieniądza ogółem.
15
b. Stopy procentowe instrumentów banku centralnego – instrument
oddziaływania na banki handlowe, związany z dyskontem i redyskontem
weksli, określający cenę kredytów udzielanych bankom komercyjnym.
2. Bezpośrednie:
a. System bankowy rezerw obowiązkowych – banki są zobowiązane
utrzymywać pewne aktywa w banku centralnym odpowiednio do określonego
stosunku zobowiązań. Jest to narzędzie regulowania płynności banków.
b. Pułapy kredytowe – RPP może wprowadzić ograniczenie wielkości środków
pieniężnych, które mogą być oddane przez banki do dyspozycji
kredytobiorców i pożyczkobiorców.
5.4. Współpraca z Europejskim Bankiem Centralnym
EBC przejął funkcje wszystkich banków centralnych, które stały się jego filiami. EBC ma
osobowość prawna i jest niezależny w wykonywaniu swoich uprawnień oraz w zakresie
swych finansów – nie zwraca się po instrukcje do jakiejkolwiek instytucji czy organu UE.
EBC i banki centralne to Europejski System Banków Centralnych.
Po włączeniu Polski do Unii, z jednej strony NBP, nie posiada pełni praw i obowiązków
takich jak banki centralne państwa należących do strefy euro, a prezes NBP zasiada tylko
w Radzie Ogólnej EBC, ale z drugiej zaś – posiada pełnię kompetencji w zakresie
ustalania i realizowania polityki pieniężnej oraz emitowania polskiego pieniądza.
16
6.
Gospodarka Komunalna
6.1. Mienie jednostek samorządu terytorialnego
Mieniem samorządu terytorialnego jest własność i inne prawa majątkowe przysługujące
poszczególnym jednostkom samorządu terytorialnego i związkom samorządowym
(gminnym i powiatowym) oraz mienie innych wojewódzkich, powiatowych i gminnych osób
prawnych.
Mienie to należy szeroko rozumieć jako mienie samorządowe / komunalne.
Do mienia tego nie należy mienie gminne, zdefiniowane w art. 48 ust. 3 ustawy z 9 marca
1990 o samorządzie gminnym – jako prawo własności, użytkowania oraz inne prawa
rzeczowe i prawa majątkowe przysługujące mieszkańcom wsi. Podmiotem mienia
gminnego nie jest gminna a mieszkańcy wsi.
Mienie JST służy w całości realizacji zadań publicznych wykonywanych przez
województwa, powiaty i gminy. Mienie komunalne poddane jest ochronie konstytucyjnej,
acz może być poddane ograniczeniom uzasadnionym interesem publicznym.
Z punktu widzenia cywila ustawodawca stawia na równi wszystkie podmioty samorządowe
posiadające osobowość prawną. Może jednak je rozróżnić na podstawie sposobu nabycia
osobowości prawnej na te:
1. których osobowość prawna jest rezultatem ich statusu w prawie publicznym, co
dotyczy województw, powiatu oraz gminy i związku komunalnego
2. inne podmioty, które uzyskują osobowość prawną po spełnieniu przewidzianych
prawem przesłanek, zwłaszcza po dokonaniu odpowiedniego wpisu w sądzie
rejestrowym ( samorządowe osoby prawne o charakterze pochodnym).
Samorządowe osoby prawne o charakterze pochodnym to jednoosobowe spółki
kapitałowe JST lub związku komunalnego, założone na podstawie przepisów KSH, oraz
spółki powstałe w wyniku przekształcenia przedsiębiorstw komunalnych na zasadach
ustawy o gospodarce komunalnej.
Podmioty mienia JST samodzielnie decydują o przeznaczeniu i sposobie wykorzystywania
składników majątkowych, z zachowaniem przepisów prawa. Wykonywanie praw
majątkowych przez JST należy do kompetencji ich statutowych organów ( wójt, burmistrz,
prezydent miasta w gminie, bądź zarząd województwa czy powiatu)
6.2. nabywanie mienia samorządowego
Nabycie mienia samorządowego może być:
1. Pierwotne – następuje co do zasady, w drodze przekazania JST mienia Skarbu
Państwa, jak i innych państwowych osób prawnych. Przekazanie mienia związane
jest wprost z zakresem zadań JST. Ten sposób nazywa nabycia określany jest
mianem komunalizacji. Gminy uzyskały mienie na podstawie ustawy z 10.5.1990 –
przepisy wprowadzające ustawę o samorządzie terytorialnym i ustawę o
pracownikach samorządowych. Gminy w drodze swoistej sukcesji od SP nabyły
17
mienie należące wcześniej do rad narodowych. Nabycie pierwotne mienia przez
województwa i powiaty dotyczy również mienia SP oraz mienia będącego we
władaniu państwowych osób prawnych. Nabycie mogło być z mocy ustawy lub na
wniosek właściwego organu JST. Z mocy ustawy mienie obejmuje m.in.:
a. instytucje kultury wpisane do rejestru
b. bazę sportowo – rekreacyjną
c. mające siedzibę na obszarze województwa i powiatu instytucje i jednostki
organizacyjne, w tym osobowość prawną, podległe lub podporządkowane
właściwym ministrom lub centralnym organom administracji rządowej,
wojewodom lub innym organom administracji rządowej, wykonujące zadania
JST, z wyjątkiem komend, inspektoratów i innych jednostek organizacyjnych
stanowiących aparat pomocniczy kierowników służb, inspekcji i straży.
d. NA podstawie ustawy z 1998 Wojewódzkie ośrodki ruchu drogowego, od
1999 stały się wojewódzkimi osobami prawnymi w rozumieniu ustawy o
samorządzie terytorialnym.
2. Wtórne, w wyniku własnej działalności JST.
6.3. istota gospodarki komunalnej
gospodarka komunalna – w znaczeniu przedmiotowym tego pojęcia – polega na
wykonywaniu przez JST zadań własnych w celu zaspokajania zbiorowych potrzeb
wspólnoty samorządowej.
Cała działalność komunalna służyć ma zaspokojeniu zbi9orowych potrzeb mieszkańców,
będąc istotą i jednocześnie podstawowym celem samorządu terytorialnego.
Z punktu widzenia podmiotowego gospodarka komunalna obejmuje aktywność trzech
kategorii podmiotów.
Po pierwsze – wykonywanie zadań własnych.
Po drugie – pojęcie gospodarki komunalnej odnieść należy do działalności związków
jednostek samorządu terytorialnego, czyli związków międzygminnych, związków
powiatów, oraz związków miast na prawach powiatów z gminami; wniosek taki wynika
wprost z ustawy o gospodarce komunalnej, w myśl którego przepisy ustawy stosuje się
odpowiednio do wykonywania zadań przez związki komunalne oraz m.st. Warszawy.
Po trzecie – zakresem podmiotowym pojęcia gospodarka komunalna należy objąć także
działalność tych podmiotów, innych niż powyższe, którym JST powierzają w drodze
umowy wykonywanie zadań z zakresu gospodarki komunalnej. Oznacza to, że
gospodarkę komunalną w sensie przedmiotowym wykonują wyłącznie powyższe trzy
kategorie podmiotów.
Choć nie można uznać JST za przedsiębiorców, stosuje się do nich przepisy
antymonopolowe.
18
uzupełnić coś o ograniczeniach konkurencji etc
6.4. zadania o charakterze użyteczności publicznej
Zakres gospodarki komunalnej jest bardzo spornym problemem. Tworząc ustawę chciano
wprowadzić zakaz tzw. czystej działalności zarobkowej gmin. Ostatecznie, po wstępnym
nieudanym rozwiązaniu kompromisowym, wprowadzono bezwzględny zakaz tworzenia
przez gminy przedsiębiorstw zarobkowych, które nie wykonują zadań z zakresu
użyteczności publicznej.

Zakres przedmiotowy gospodarki komunalnej ( art. 1 ust. 1 / 2 ustawy o gosp. kom.)
o Zadania z zakresu użyteczności publicznej, których celem jest bieżące i
nieprzerwane zaspokajanie zbiorowych potrzeb ludności, w drodze
świadczenia usług powszechnie dostępnych.
Działalność nie może być nastawiona na maksymalizację zysku, mają obowiązek
działania niezależnie od tego, czy są w stanie pokryć związane z tym wydatki.

Zadania gminy (art. 7 ust.1 u.s.g. – wyliczenie przykładowe, kat. otwarty):
1. Zaopatrywanie w wodę, gaz, energię elektryczną i cieplną
2. Odprowadzanie ścieków i utylizację odpadów komunalnych
3. Transport publiczny
4. Drogi gminne
5. Komunalne zasoby lokalowe
6. Komunalne drogi publiczne
7. Zieleń komunalną
8. Utrzymywanie cmentarzy i inne

Zadania samorządu województwa (art. 14 u.s.w.):
1. Edukacja publiczna, szkolnictwo wyższe
2. Promocja i ochrona zdrowia
3. Kultura i ochrona jej dóbr
4. Pomoc społeczna
5. Modernizacja terenów wiejskich, ochrona środowiska
6. Gospodarka wodna, drogi publiczne i transport
7. Kultura fizyczna i turystyka
8. Ochrona praw konsumentów i innych

Zadania powiatu (art. 4 ust. 1 u.s.p.) to zadania o charakterze ponadgminnym w
zakresie m.in.: edukacji publicznej, promocji i ochrony zdrowia, pomocy społecznej,
ochrony dóbr kultury, bezpieczeństwo obywateli, przeciwdziałanie bezrobociu,
aktywizacja lokalnego rynku pracy etc. Powiaty nie mogą prowadzić działalności
gospodarczej wykraczającej poza zadania o charakterze użyteczności publicznej.
19
JST może ustalać opłaty za usługi użyteczności publicznej o charakterze powszechnym :
1. Gdy takie uprawnienie przyznaje władzom samorządowym przepis szczególny
2. Gdy zarządza urządzeniami komunalnymi albo świadczy usługi komunalne –
bezpośrednio lub pośredni, tzn. gdy wiąże się to z zaangażowaniem środków
publicznych.
6.5. Gospodarka komunalna wykonywana poza sferą użyteczności
publicznej

Gmina może wykroczyć poza sferę użyteczności publicznej, o ile działalność mieści
się w katalogu zadań własnych gminy i jeżeli:
1. Na rynku lokalnym w określonej dziedzinie gospodarki istnieją niezaspokojone
potrzeby wspólnoty samorządowej, i występuje w gminie bezrobocie wpływające w
znacznym stopniu na poziom życia mieszkańców.
2. Zbycie składnika mienia komunalnego lub rozporządzenie nim w inny sposób
mogłoby spowodować dla gminy poważną stratę majątkową.
3. Sytuacja jest „ważna dla rozwoju gminy”
4. Jest to działalność z zakresu czynności bankowych i ubezpieczeniowych
5. Posiada akcje lub udziały spółek zajmujących się działalnością doradczą,
promocyjną, edukacyjną lub wydawniczą na rzecz samorządu terytorialnego

Województwa może podejmować działania poza sferą użyt. publicznej jeżeli
zadania te polegają na wyk. czynności promocyjnych, edukacyjnych,
wydawniczych. Zadania takie województwo wykonuje poprzez spółki z o.o. lub
akcyjne.
6.6. Prawne formy wykonywania gospodarki komunalnej
Z punktu widzenia sposobów i form organizacyjnych wykonywania gospodarki komunalnej
JST mogą:
1. Wykonywać gosp. komunalną w formie jednostek organizacyjnych
niewyodrębnionych ze struktury danej JST, w ramach jej osobowości prawnej, i są
to zakłady budżetowe oraz jednostki budżetowe.
2. Tworzyć instytucje znajdujące się w „zarządzie prywatnoprawnym”, co dotyczy
zwłaszcza spółek prawa handlowego.
3. Powierzać wykonanie określonych zadań podmiotom prawa prywatnego na
podstawie umowy. Organem właściwym do decydowania w tej sprawie jest organ
stanowiący jednostki.
20
6.7. Jednostki organizacyjne działające na zasadach określonych w
ustawie o finansach publicznych
W UoFP przewidziane dla JST podmioty sektora finansowego to jednostki budżetowe i
zakłady budżetowe. Tworzone w drodze uchwały organu stanowiącego.
Jednostka budżetowa pokrywa swoje wydatki bezpośrednio z budżetu danej jednostki a
dochody odprowadza do budżetu, tak więc forma ta jest stosowania najczęściej w
sytuacjach niezwiązanych stricte z działalnością zarobkową, np. szkoły podstawowe.
W przypadku działalności o charakterze odpłatnym jak transport to właściwa jest forma
zakładu budżetowego. Zakład pokrywa swoje koszty z dochodów własnych czy dotacji
(nie więcej niż 50%)

Zadania własne JST (mogą być wykonywane przez zakłady budżetowe):
o Gospodarka mieszkaniowa
o Drogi, ulice, mosty, place, organizacja ruchu drogowego
o Wodociągi i zaopatrzenie w wodę, kanalizacja, usuwanie odpadów,
zaopatrzenie w energię
o Lokalny transport zbiorowy
o Targowiska i hale targowe
o Zieleń gminna i zadrzewienie
o Kultura fizyczna i sport
o Zwierzęta
o Cmentarze
Kierownicy jednostek i zakładów działają jednoosobowo na podstawie pełnomocnictwa
udzielonego przez zarząd JST.
Zgodnie z ustawą o gosp. komunalnej, organ stanowiący JST, może w drodze uchwał
Zdecydować o likwidacji zakładu w celu ustanowienia spółki akcyjnej lub z o.o. Mienie
likwidowanego zakładu, środki obrotowe, środki na rachunku bankowym stają się
majątkiem spółki. Spółka ponadto wstępuje we wszystkie prawa i obowiązki związane z
działalnością zlikwidowanego zakładu.
6.8. Spółki z udziałem JST


JST mogą wykorzystywać spółki kapitałowe do realizacji zadań użyteczności
publicznej jak i przy podejmowaniu przedsięwzięć wykraczających poza ww. Gminy
i powiaty mogą wykonywać zadania za zakresu użyteczności publicznej w drodze
tworzenia spółek z o.o. lub spółek akcyjnych. Mogą też przystępować do takich
spółek.
Poza sferą użyteczności publicznej gminy mogą także prowadzić działalność w
formie spółki komandytowej w której gmina jest komandytariuszem, oraz spółki
komandytowo-akcyjnej, gdzie gmina jest akcjonariuszem.
21
o Województwo natomiast, zarówno w sferze jak i poza nią może tworzyć
wyłącznie spółki z o.o. lub spółki akcyjne, a także przystępować do takich.


W jednoosobowych spółkach JST funkcję zgromadzenia wspólników pełnią organy
wykonawcze tych jednostek. W takich spółkach działa rada nadzorcza, której
kadencja trwa z mocy ustawy 3 lata.
Akcje, udziały, jednoosobowej spółki zbywane są w trybie oferty ogłoszonej
publicznie, przetargu publicznego lub rokowań podjętych na zasadzie publicznego
zaproszenia. Pracownikom przysługuje prawo do nieodpłatnego nabycia 15% akcji.
6.9. Powierzanie
wykonywania
zadań
z
zakresu
gospodarki
komunalnej na podstawie umowy


JST mogą powierzyć, na podstawie umowy, wykonywanie zadań z zakresu
zaspokajania zbiorowych potrzeb wspólnoty samorządowej podmiotom
zewnętrznym. Powierzenie takich zadań jednostkom zewnętrznym nie przenosi na
nie odpowiedzialności za wykonywanie zadań własnych JST.
Stronami są:
o JST
o Osoba fizyczna, osoba prawna, jednostka organizacyjna nieposiadająca
osobowości prawnej,
o Stronami nie mogą być – jednostki org. nieposiadające osobowości prawnej.
Zawarcie umowy poprzedza przetarg nieograniczony, który wymusza efektywność
działania i zmniejsza zakres uznaniowości w działaniu JST przy wyborze.
Koncesja - umowa o charakterze nieodpłatnym, w której koncesjonariusz zobowiązuje się
do wykonania przedmiotu koncesji za wynagrodzeniem, którym może być wyłącznie prawo
do korzystania z obiektu budowlanego, albo takie prawo z płatnością koncesjodawcy oraz
wyłącznie prawo do korzystania z usługi, albo takie prawo z płatnością koncesjodawcy.
Koncesja jest sui generis zamówieniem publicznym, różni się jednak od zamówienia
publicznego sposobem wynagrodzenia oraz zakresem odpowiedzialności. W koncesji na
roboty koncesjonariusz ma prawo do pobierania pożytków i pożytków prawa.
JST są dalej odpowiedzialne za realizację zadań własnych przy koncesji, koncesja jest
jedynie metodą ich wykonania.
6.10.
Przekształcenia przedsiębiorstw skomunalizowanych
Przekształcenie skomunalizowanych przedsiębiorstw w jednoosobowe spółki gminy
oznacza zmianę polegającą na zastąpieniu z mocy prawa dotychczasowej formy
przedsiębiorstwa inną formą organizacyjną, spółką kapitałową. Spółka powstała wchodzi
we wszystkie stosunki prawne. Organem reprezentującym gminę w spółce jest wójt, działa
również Rada Nadzorcza ze statutowo określoną liczba członków.
22
7.
Samorząd gospodarczy i samorząd zawodowy
7.1. Samorząd gospodarczy
7.1.1.
Pojęcie samorządu gospodarczego

Samorząd gospodarczy nie jest pojęciem normatywnie skonkretyzowanym. Z punktu
widzenia formalnego, przesłanką uznania określonej organizacji za samorząd
gospodarczy jest jej charakter publicznoprawny. Od strony materialnej treścią winno być
wykonywanie zadań publicznych na rzecz prywatnej gospodarki.

Samorząd jako zdecentralizowana forma administracji polega na samodzielnym i
niezależnym wykonywaniu swoich spraw w zakresie administracji oraz samodzielnym
wykonywaniu niektórych funkcji z zakresu administracji publicznej przez określoną
społeczność (korporację) pod określonym ustawowo nadzorem państwa.
Samorząd gospodarczy ma oparcie w art. 17 Konstytucji RP.
7.1.2.
Zadania samorządu gospodarczego
Celem powołania samorządu gospodarczego jest decentralizacja zadań administracji i
przez to odciążenie administracji rządowej i samorządu terytorialnego. Zadania to m.in.
reprezentacja interesów przedsiębiorców wobec organów państwowych i innych instytucji
o charakterze publicznoprawnym i zarazem popieranie przez samych przedsiębiorców
rozwoju gospodarki.
W przypadku samorządu gospodarczego można mówić o zadaniach własnych jak i
przekazanych, czyli o sferze czysto samorządowej i sferze zadań zleconych.
7.1.3.
7.1.3.1.
Podstawowe instytucje samorządu gospodarczego
Samorząd gospodarczy rzemiosła
Samorząd ten grupuje rzemieślników. Rzemiosłem jest zawodowe wykonywanie
działalności gospodarczej przez osobę fizyczną, z udziałem wykwalifikowanej pracy
własnej, w imieniu własnym tej osoby i na jej rachunek przy zatrudnieniu do 50 osób.
Dowodami kwalifikacji są np. dyplom, dyplom mistrza, świadectwo czeladnicze.

Organizacyjnoprawnymi formami samorządu gospodarczego rzemiosła są:
1. Cechy – organizacje zrzeszające według kryterium terytorialnego, lub według
rodzaju działalności gospodarczej. Podstawa utworzenia – uchwalenie statutu przez
minimum 10 członków założycieli.
2. Izby rzemieślnicze – organizacje zrzeszające cechy, spółdzielnie rzemieślnicze,
rzemieślników niezrzeszonych. Założenie – statut przez min. 5 członków zał.
3. Związek Rzemiosła Polskiego – ogólnopolska
rzemiosła. Reprezentuje interesy w kraju i zagranicą.
reprezentacja
samorządu
23
7.1.3.2.
Samorząd zawodowy niektórych przedsiębiorców
Samorząd taki grupuje podmioty wykonujące działalność w zakresie, handlu, gastronomii i
usług oraz transportu. Są tworzone na zasadzie dobrowolności.
1. Zrzeszenia handlu i usług, min 50 osób.
2. Zrzeszenia transportu, min 200 osób.
3. Inne organizacje przedsiębiorców.
7.1.3.3.

Izby gospodarcze
Izby gospodarcze są podstawową organizacją samorządu gospodarczego,
reprezentują interesy zrzeszonych w nich podmiotów w zakresie działalności
wytwórczej, handlowej, budowlanej lub usługowej.
o Zasadniczym zadaniem izb gospodarczych jest kształtowanie i
upowszechnianie zasad etyki i rzetelnego postępowania w obrocie
gospodarczym
o Mogą być utworzone przez min. 50 przedsiębiorców na obszarze działania
izby
o Izby uzyskują osobowość prawną z chwilą wpisania do KRS
o Izby gospodarcze mogą zrzeszać się w Krajowej Izbie Gospodarczej, której
zadaniem jest reprezentacja podmiotów w niej zrzeszonych
o Krajowa Izba Gospodarcza tworzy wyodrębnioną Polską Izbę Handlu
Zagranicznego, do zadań której należy np. rozstrzyganie sporów,
wykonywania zadań związanych z obrotem międzynarodowym etc.
o Nadzór nad izbami sprawuje minister właściwy ze względu na przedmiot
działania izby lub wojewoda właściwy dla siedziby izby. Nadzór z punktu
widzenia kryterium legalności.
7.1.3.4.
Samorząd rolniczy
W sferze rolnictwa dopełnieniem struktury samorządu gospodarczego są samorządy
rolnicze. Podstawową ich formą są izby rolnicze. Izby te działają na rzecz rozwiązywania
problemów rolnictwa i reprezentują interesy zrzeszonych w nich podmiotów. Członkami
samorządu rolniczego z mocy prawa są:
1. Osoby fizyczne i prawne będące podatnikami podatku rolnego
2. Osoby fizyczne i prawne będące podatnikami podatku dochodowego z działów
specjalnych produkcji rolnej
3. Członkowie rolniczych spółdzielni produkcyjnych posiadający wkłady gruntowe w
tych spółdzielniach
Izby Rolnicze tworzą Krajową Izbę Rolniczą.
Reprezentować interesy rolników mogą też:
24
- kółka rolnicze
- koła gospodyń wiejskich
- rolnicze zrzeszenia branżowe
- związki rolników kółek i organizacji rolniczych
- związki rolnicze zrzeszeń branżowych
7.2. Samorząd zawodowy
7.2.1.
Prawna konstrukcja samorządu zawodowego
Art. 17 Konstytucji – samorządy zawodowe reprezentują osoby wykonujące zawody
zaufania publicznego i sprawują pieczę nad należytym wykonaniem tych zawodów w
granicach interesu publicznego i w celu jego ochrony.
Zawód zaufania publicznego - zawód dla którego tworzy się w drodze ustawy samorząd
zawodowy. Ma takie atrybuty:
1.
2.
3.
4.
5.
Szczególne znaczenie dla społeczeństwa usług świadczonych
Szczególny węzeł zaufania między osobą świadczącą a usługobiorcą
Tajemnica zawodowa
Sformalizowane zasady etyki i deontologii zawodowej
Szczególnie wysokie kwalifikacje zawodowe
7.2.2.
Charakter prawny samorządu zawodowego
Samorządy zawodowe mają charakter przymusowy, jako forma zdecentralizowana na
rzecz korporacji forma wykonywania administracji publicznej wobec jej członków.
o Uchwały samorządów zawodowych podlegają nadzorowi państwa oraz
sądowej kontroli rozstrzygnięć adresowanych do członków.
o Samorządy te nie mogą mocą własnej uchwały odmówić wykonania zadań
powierzonych im w drodze ustawy.
o Swobodzie samorządowego działania pozostawione są sprawy określone
jako domena władztwa organizacyjnego.
7.2.3. Zakres władztwa publicznoprawnego samorządu
zawodowego
Zakresem objęte są :
1. Przymusowe reprezentowanie określonych zawodów wobec władz publicznych
2. Dopuszczanie do wykonywania zawodu oraz prowadzenie rejestru osób
3. Określanie zasad etyki i deontologii zawodowej
4. Realizowanie nadzoru nad należytym wykonywaniem zawodu
25
8.
Funkcje administracji gospodarczej
8.1. Pojęcie funkcji administracji gospodarczej a funkcje państwa i
prawa
Wśród funkcji administracji gospodarczej wymieniane są:
1. Funkcje reglamentacyjno – porządkowe
2. Funkcje organizacyjne
3. Funkcje wykonawcze
Natomiast funkcje administracji to wyodrębniona część funkcji państwa, sprawowanie
władzy wykonawczej. Przez funkcję administracji należy rozumieć wyznaczone przez
ustawodawcę kierunki działania jej organów.
Funkcja administracji gospodarczej stanowi nie tylko pojęcie odróżniane od funkcji
administracji w ogóle oraz od funkcji państwa, ale także od funkcji prawa.
Relacja Państwo – rynek
o Zadaniem państwa demokratycznego opartego na gospodarce rynkowej i wolności
gospodarczej, jest umożliwienie funkcjonowania procesów gospodarczych zgodnie
z prawami rynku.
o Państwo, prawo, na tyle ile to możliwe, nie powinno ingerować w rynek poprzez
regulacje.
o Państwo chroni inne wartości interesu publicznego, działa na rzecz sprawiedliwości
publicznej.
o Państwo stwarza warunki publicznej działalności gospodarczej.
Funkcje państwa – jawią się jako uogólnione zadania. O ich powstaniu rozstrzyga
przyczyna lub cel działania państwa.
Funkcje prawa – ujmowane jako efekt objęcia określonych stosunków społecznych
ochroną.
Funkcje administracji – odnoszą się do umocowanego w prawie sposobu działania, który
należy powiązać z zakresem korzystania z władztwa administracyjnego oraz środków
niewładczych.
8.2. Klasyfikacje funkcji administracji gospodarczej
Administracja wykonywana jako fragment władzy wykonawczej dotyczącej bezpośrednio,
władczej ingerencji w prawa i obowiązki przedsiębiorcy obejmuje trzy funkcje ingerencji
bezpośredniej:
26
1. Regulacyjną
a. Stosunkowo nowa funkcja, polegająca na objęciu określonego sektora
gospodarki kompleksową regulacją prawną.
b. Cechuje tę funkcję duża liczba aktów indywidualnych, wiążących
przedsiębiorców.
c. Funkcja ta podstawę swą ma w szczególnym interesie publicznym i
specyficznym stanie faktycznym, gdyż działalność objęta regulacją
prowadzona jest w sferze użyteczności publicznej. Regulowane są też
sektory istotne dla państwa, sektory sieciowe, komunikacja etc.
d. Ratio legis unormowań regulacyjnych opiera się na 4 elementach:
i.
ii.
iii.
iv.
Zaangażowanie interesu publicznego
Ochrona konsumentów
Tworzenie i ochrona konkurencji na rynku
Rozwój rynku wewnętrznego
e. Założeniem rynków regulowanych jest przejściowy ich charakter.
f. Funkcja regulacyjna jest pokrewna z reglamentacją gospodarczą, która to
jednak ingeruje w gospodarkę w większym stopniu i zakłada instrumenty jak
zezwolenia, koncesje i rejestry.
g. Charakterystyczne są obowiązki regulacyjne, które stanowią ograniczenie
wolności działalności gospodarczej, często zastępują w swoich skutkach
prawnych czynności przedsiębiorcy
2. Reglamentacyjną
a. Reglamentacja oznacza podporządkowanie określonego rodzaju działalności
gospodarczej szczególnym wymogom związanym z jej podjęciem i
prowadzeniem.
b. Działanie tej funkcji będą miały charakter bezpośredniej, władczej ingerencji
w status prawny przedsiębiorcy.
c. Typowe instrumenty, to koncesje i zezwolenia (licencje i zgody).
d. Zakazy i nakazy mają na celu ochronę interesu publicznego.
e. Administracyjna kontrola, poprzez albo obowiązek wpisu do rejestru
działalności prywatnej, albo obowiązek uzyskania przez przedsiębiorcę aktu
administracyjnego dopuszczającego do jej podjęcia.
f. Działalność reglamentowaną u.s.d.g. dzieli na cztery kategorie:
i.
ii.
iii.
iv.
Wolną
Regulowaną (wymagany wpis do rejestru)
Podlegającą obowiązkowi uzyskania zezwolenia
Podlegającą obowiązkowi uzyskania koncesji
Działalność regulowaną można rozpocząć dopiero po uzyskaniu wpisu do rejestru
działalności regulowanej. Rejestr jest jawny. Podstawą wpisu jest oświadczenie
przedsiębiorcy dotyczące spełnienia przez niego warunków podjęcia i wykonywania
27
działalności. Złożenie wniosku przy niespełnieniu przesłanek wiąże się z niemożnością
ubiegania się o ponowny wpis przez 3 lata.
Odmowę wpisu przewidziano w 2 wypadkach:
-
Gdy wydano prawomocne orzeczenie zakazujące
wykonywania działalności gospodarczej objętej wpisem.
przedsiębiorcy
- Gdy złożył wcześniej, w okresie 3 lat, oświadczenie niezgodne ze stanem
faktycznym.
Koncesja jest to rodzaj aktu administracyjnego stanowiący o dopuszczeniu
indywidualnie oznaczonego podmiotu do działalności gospodarczej wymagającej
spełnienia szczególnych warunków koniecznych dla ochrony interesu publicznego. Z
koncesji wynika osobiste uprawnienie o charakterze administracyjnym do podjęcia
działalności z aktu.
Cechy koncesji!
1.
- koncesja obejmuje nieliczne działalności z u.s.d.g.
- nowa działalność może być objęta koncesją jeśli:
# jest szczególny interes społeczny
# objęcie koncesją jest ostatecznością.
Koncesje wydawane są dla następujących rodzajów działalności:
a)
b)
c)
d)
e)
f)
Poszukiwanie lub rozpoznawanie złóż kopalin,
Wytwarzanie i obrót materiałami wybuchowymi, bronią i ammo,
Wytwarzanie, przetwarzanie i obrót, paliwami i energią,
Ochrona dóbr i mienia,
Rozpowszechnianie programów radio i TV,
Przewozy lotnicze.
2.
Koncesje wydawane są na oznaczony czas od 5 do 50 lat, a koncesja na działalność
energetyczną jest wydawana na minimum 10 lat.
3.
Cechą charakterystyczną jest możliwość określenia w jej treści, w granicach przepisów
prawa, szczególnych warunków wykonywania działalności objętej koncesją.
4.
Charakterystyczne jest dokonywanie oceny przedsiębiorcy z punktu widzenia interesu
publicznego, pod kątem – obronności i bezpieczeństwa państwa / obywateli.
5.
Kolejną istotną cechą jest, prócz obowiązku spełnienia przez przedsiębiorcę warunków
28
otrzymania koncesji, również złożenie rękojmi prawidłowego wykonywania działalności. W
przypadku koncesji o nieograniczonej liczbie przedsiębiorców, którzy mogą ją otrzymać,
przewidziano instytucję promesy. Promesa jest to przyrzeczenie publiczne, na okres
minimum 6 miesięcy. W tym czasie uzyskanie pozytywnej decyzji w sprawie koncesji
zależy od braku zmian okoliczności towarzyszących wydaniu promesy oraz wypełnieniu
przez przedsiębiorcę warunków w niej określonych.
6.
Koncesja jest „ekskluzywna” – nie każdy zainteresowany, spełniający przesłanki ją
otrzyma.
7.
Z uprawnieniem do działalności koncesjonowanej wiąże się obowiązek takiej działalności.
8.
Z uzyskaniem koncesji mogą się łączyć opłaty.
Zezwolenie – ustawowo nakładany obowiązek uzyskania w drodze decyzji związanej
zezwolenia na działalność gospodarcza. Każdy kto spełni określone przesłanki otrzyma
zezwolenie.
Licencje – pojęcie odnoszące się do niektórych aktów potwierdzających
wymogów o charakterze zawodowym (licencja pracownika ochrony fizycznej)
spełnianie
3. Nadzór gospodarczy
a. Polega na sprawowaniu nadzoru nad korzystaniem z wolności działalności
gospodarczej
b. Obejmuje działania administracji, polegające na powiązaniu kontroli
c. Nadzór gospodarczy – całokształt uwarunkowań prawnych, które w sposób
uniwersalny wiążą wszystkich przedsiębiorców, niezależnie od rodzaju
prowadzonej działalności. Można wyróżnić różne typy nadzoru gosp. pod
kątem dobra wspólnego, stanowiącego podstawę ingerencji państwa:
i. Wartości związane z funkcjonowaniem samego rynku, regulacje
prawa antymonopolowego.
ii. Ingerencja ze względu na pozarynkowe wartości, bezpieczeństwo,
porządek publiczny, moralność publiczna czy ochrona środowiska.
iii. Grupa wartości objęta tradycyjnie ochroną w ramach policji
gospodarczej. Policja gospodarcza, tradycyjnie wiązała się z władczą
ingerencją w życie obywateli. Obecnie oznacza regulację zadań
publicznych
mających,
w
szczególności,
znaczenie
dla
zabezpieczenia spokoju, zdrowia i bezpieczeństwa publicznego.
Państwowa Inspekcja Sanitarna, Państwowa Straż Pożarna.
d. Nadzór materialny – aktywność organów nastawiona na zapewnienie
przestrzegania przez przedsiębiorców warunków ogólnych, wiążących tak
przedsiębiorców prowadzących działalność konces. / regulowaną czy wolną.
4. Funkcja stymulacyjna
29
a. Polega na tworzeniu warunków pranych i faktycznych, które skłoniłyby
przedsiębiorców do zachowań zgodnych z celami, które administracja
przyjmuje do realizacji.
b. Cele są osiągane w sposób władczy albo niewładczy - osiągane poprzez
stworzenie warunków, w których jednostka z własnej woli wybierze określony
kierunek działania.
c.
Mogą polegać na pobieraniu danin publicznych, kształtowaniu sposobu
wykonywania prawa własności nieruchomości.
d. Podmioty publiczne (państwo, jst) mogą obsługiwać przedsiębiorców,
stymulować ich zachowania, przeciwdziałać bezrobociu etc, poprzez
prowadzoną przez te podmioty działalność gospodarczą lub świadczenie
usług o charakterze użyteczności publicznej.
e. Kolejnym sposobem oddziaływania są działania organizatorskie, które
obejmują czynności niewładcze, w zakresie promocji przedsiębiorczości,
zachęcania inwestorów zagranicznych do udziału w rynku krajowym czy
prowadzenie kampanii na rzecz określonych zachowań.
f. Swoistym rodzajem aktywności administracji publicznej w ramach stymulacji
zachowań na rynku, jest planowanie rozwoju, czyli analizowanie
uwarunkowań, tworzenie planów zawierających cele i zadania. UE nakłada
obowiązek tworzenia średniookresowych i długookresowych strategii rozwoju
kraju.
g. Warto wspomnieć również o pomocy publicznej udzielanej przez państwo
przedsiębiorcom, głównie w postaci instrumentów finansowych, pozytywnych
(dotacje, subwencje) jak i negatywnych (ulgi, umorzenia, bonifikaty).
30
9.
Przedsiębiorca
9.1. Pojęcie przedsiębiorcy w prawie publicznym
Przedsiębiorca – podmiot prowadzący działalność gospodarczą, stanowi centralną
kategorię w publicznym prawie gospodarczym. Jest to podmiot, który bierze udział w życiu
gospodarczym na własne ryzyko finansowe i bierze za to odpowiedzialność prawną.
Można wyróżnić przedsiębiorców prywatnych i publicznych.
Przedsiębiorstwo – w znaczeniu przedmiotowym, zorganizowany zespół składników
niematerialnych i materialnych przeznaczony do prowadzenia działalności gospodarczej,
obejmujący w szczególności nazwę, prawa rzeczowe, prawa obligacyjne, wierzytelności,
prawa z papierów wartościowych, środki pieniężne, koncesje, licencje i zezwolenia,
patenty i inne prawa własności przemysłowej, majątkowe prawa autorskie i majątkowe
prawa pokrewne, tajemnice przedsiębiorstwa, księgi i dokumenty.
Czasem nadaje się przedsiębiorstwu znaczenie podmiotowe, czyli osoba prawa lub
jednostka organizacyjna wyposażona w zdolność prawną, będąca podmiotem praw i
obowiązków związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej. Oznacza to, że
przedsiębiorstwo to rodzaj przedsiębiorcy.
Pojęcie przedsiębiorcy i działalności gospodarczej wzajemnie się uzupełniają i opisują to
samo zjawisko społeczne, na dwóch płaszczyznach, odpowiednio, podmiotowej i
przedmiotowej.
9.2. Definicja przedsiębiorcy oraz działalności gospodarczej w u.s.d.g.
9.2.1.
Przedsiębiorca
Art. 4 u.s.d.g.
1. Przedsiębiorcą w rozumieniu ustawy jest osoba fizyczna, osoba prawna i jednostka
organizacyjna niebędąca osobą prawną, której odrębna ustawa przyznaje zdolność
prawną – wykonująca we własnym imieniu działalność gospodarczą.
2. Za przedsiębiorców uznaje się także wspólników spółki cywilnej w zakresie
wykonywanej przez nich działalności gospodarczej.
Definicja ww. ma 3 przesłanki, podmiotową, przedmiotową oraz funkcjonalną.
9.2.1.1.
Osoby fizyczne
Osoby fizyczne w pierwszej kolejności są wymienione jako potencjalni przedsiębiorcy.
Przedsiębiorcą, co do zasady, może być osoba o fizyczna o pełnej zdolności do czynności
prawnych ( z drobnymi wyjątkami na rzecz małoletnich czy ubezwłasnowolnionych
częściowo dorosłych).
Status przedsiębiorcy uzyskuje się nie z chwilą wpisania do EDG, gdyż wpis ten jest
deklaratoryjny, ale z rzeczywistego prowadzenia we własnym imieniu działalności
gospodarczej.
31
9.2.1.2.
Osoby prawne
Osoba prawna jest jednostką organizacyjną wyposażoną w osobowość prawną,
wyodrębnioną organizacyjnie i majątkowo, działającą przez własne organy. Zgodnie z art.
33 KC osobami prawnymi są Skarb Państwa i jednostki organizacyjne, którym przepisy
szczególne przyznają osobowość prawną. Mogą powstać z przepisu prawa, wprost z
mocy prawa, albo po wpisie do właściwego rejestru.
Istnieją osoby prawne będące przedsiębiorcami bez wpisu do KRS.
Osoby prawne wpisane do rejestrów można podzielić na te wpisane do KRS – głównie
spółki z o.o., akcyjne, przedsiębiorstwa państwowe, spółdzielnie, i na te wpisane do innych
rejestrów jak fundacje, stowarzyszenia, organizacje samorządu zawodowego i
gospodarczego, związki zawodowe.
Czy fakt podjęcia przez osoby prawne drugiej grupy działalności gospodarczej we
własnym imieniu powoduje obowiązek dokonania wpisu do KRS? – tak, zgodnie z art. 50
ustawy o KRS, który mówi, że podmioty wpisane do rejestru stowarzyszeń, innych
organizacji społecznych i zawodowych, podlegają obowiązkowi wpisu także do KRS, z
wyjątkiem samodzielnego publicznego zakładu opieki zdrowotnej.
Nie ma znaczenia dla bycia lub nie bycia przedsiębiorcą, fakt wykonywania działalności
gospodarczej jako głównego celu czy jako pobocznego dla finansowania innych celów,
liczy się prowadzenie działalności „we własnym imieniu”.
9.2.1.3.
Jednostki organizacyjne wyposażone w zdolność prawną
Jednostka organizacyjna niebędąca osobą prawną, która na podstawie odrębnej ustawy
uzyskuje zdolność prawną, może być przedsiębiorcą. Są to podmioty z art. 33’ KC. Takim
typem podmiotów są spółki osobowe prawa handlowego (komandytowa, komandytowoakcyjna, jawna, partnerska).
Uznanie jednostki organizacyjnej za przedsiębiorcę możliwe jest jedynie wówczas, gdy
przepis szczególny przewiduje możliwość wykonywania przez nią działalności
gospodarczej.
Należy jednak odróżnić podmioty działające we własnym imieniu, od tych które działają w
ramach innego podmiotu, na jego rzecz, gdyż w tym drugim przypadku to podmiot główny
jest przedsiębiorcą a nie jednostka organizacyjna zależna.
Jednostki organizacyjne w ramach struktur państwa lub samorządu, jak zakładu
budżetowe, cieszą się pewnym stopniem samodzielności – pokrywają koszty swojej
działalności z przychodów własnych. Samorządowe zakłady budżetowe i inne państwowe
lub samorządowe jednostki organizacyjne nie cechuje samodzielność wymagana na
przedsiębiorcę, są one tak nazywane stationes fisi, jako jednostki, które zarządzają
powierzonym im mieniem.
Do kategorii jednostek organizacyjnych wyposażonych w zdolność prawną należy zaliczyć
spółki kapitałowe w organizacji. Spółki te mogą we własnym imieniu nabywać prawa,
zaciągać zobowiązania pozywać i być pozywane. Chodzi tu o spółkę akcyjną od momentu
jej zawiązania, spółkę z o.o. od momentu zawarcia umowy spółki. Spółka kapitałowa w
organizacji istnieje do chwili rejestracji lub rozwiązania umowy.
32
9.2.1.4.
Działanie we własnym imieniu
Idea stojąca u źródeł przesłanki działania we własnym imieniu opiera się na założeniu
samodzielności podmiotu uczestniczącego w rynku. Samodzielność ma wymiar
ekonomiczny, prawny i strukturalny. Przedsiębiorca dokonuje czynności prawnych i
faktycznych w obrocie gospodarczym we własnym imieniu i na własny rachunek.
Nie może być przedsiębiorcą osoba działająca w czyimś imieniu, czy to osoba fizyczna,
czy prawna, czy to pracownik czy pełnomocnik lub prokurent.
9.2.1.5.
Działalność gospodarcza
Działalność gospodarcza zgodnie z art. 2 u.s.d.g. jest to zarobkowa działalność
wytwórcza, budowlana, handlowa, usługowa oraz poszukiwanie, rozpoznawanie i
wydobywanie kopalin ze złóż, a także działalność zawodowa, wykonywana w sposób
zorganizowany i ciągły.

Można wyróżnić 3 przesłanki pozytywne działalności gospodarczej:
1. cel działalności – zarobkowy
2. sposób jej wykonywania – ciągły i zorganizowany
3. przedmiot, czyli ekonomiczna klasyfikacja - działalność wytwórcza, budowlana,
handlowa, usługowa oraz poszukiwanie, rozpoznawanie i wydobywanie kopalin ze
złóż
Artykuł 3 u.s.d.g. wprowadza przesłanki negatywne, których wystąpienie uniemożliwia
nazwanie działalności działalnością gospodarczą w rozumieniu u.s.d.g. Te przesłanki
negatywne to konkretne wyjątki:
działalność wytwórcza w rolnictwie
ogrodnictwo, warzywnictwo, leśnictwo
rybactwo śródlądowe
wyrób wina w ilości mniejszej niż 100 hektolitrów w roku gospodarczym przez
rolników
5. usługi turystyczne świadczone przez rolników
1.
2.
3.
4.
9.2.1.6.
Cel działalności gospodarczej
Główną cechą działalności gospodarczej jest jej zarobkowy cel. Działalność gospodarcza
winna być nastawiona na zysk. To kryterium jest najbardziej uniwersalną przesłanką
pozwalającą zidentyfikować działalność gospodarczą. Odróżnia ją ona od działalności non
profit.
Przedsiębiorcą nie będzie również podmiot prowadzący działalność nakierowaną na
realizację zadań publicznych, czyli działalność o charakterze użyteczności publicznej
prowadzona przez podmioty publiczne nie stanowi zatem działalności gospodarczej w
rozumieniu u.s.d.g.
Nie jest działalnością gospodarczą również działalność osób fizycznych w zakresie sztuki
nauki.
33
9.2.1.7.
Przedmiot działalności gospodarczej
Podstawowej klasyfikacji ekonomicznej dokonuje u.s.d.g. która uznaje za działalność
gospodarczą, działalność wytwórcza, budowlana, handlowa, usługowa oraz poszukiwanie,
rozpoznawanie i wydobywanie kopalin ze złóż, a także działalność zawodowa,
wykonywana w sposób zorganizowany i ciągły.
Aktem dokładniej klasyfikującym działalność jest Polska Klasyfikacja Działalności, przyjęta
w drodze rozporządzenia RM z 24.12.2007. Od wejścia w życie PKD następuje wpis
podmiotów podejmujących działalność do Ewidencji Działalności Gospodarczej, KRS i
Krajowej Ewidencji Podatników.
Według brzmienia pkt 4 części I załącznika do obowiązującego rozporządzenia
działalność ma miejsce wówczas gdy takie czynniki jak: wyposażenie, siła robocza,
technologia produkcji, sieć informacyjna lub produkty, są powiązane w celu wytworzenia
określonego wyrobu lub wykonania usługi. Produkt wejściowy – proces technologiczny –
produkt wyjściowy.
PKD wprowadza podział działalności na:
przeważającą – działalność posiadająca największy udział wskaźnika (wartość dodana,
produkcja brutto) charakteryzującego działalność jednostki.
Drugorzędną – każdy inny rodzaj działalności jednostki, której efektem końcowym są
wyroby lub usługi wykonywane dla strony trzeciej.
pomocniczą – działalność wspierająca działalności przeważające i drugorzędne, np.
księgowość, magazynowanie, zaopatrzenie, promocja sprzedaży etc.
9.2.1.8.
Działalność zawodowa
Działalność zawodowa może oznaczać działalność prowadzoną w sposób zorganizowany
przez samodzielny podmiot, który posiada odpowiednią wiedzę i doświadczenie oraz
bierze na siebie pełnię odpowiedzialności finansowej i prawnej.
Może to być również wykonywanie określonego zawodu we własnym imieniu i na własny
rachunek jako działalność gospodarcza.

Cechą charakterystyczną działalności zawodowej jest wykonywanie tzw. wolnego
zawodu.
Do cech wyróżniających wolny zawód należą m.in.:
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
Osobisty udział
Regulowany charakter
Kwalifikowane wykształcenie
Ustalone formy i sposoby wykonywania zawodu
Niezależność zawodowa
Etos zawodowy
Szczególne wynagrodzenie
Tajemnica zawodowa
Samorządność korporacyjna i odpowiedzialność prawna
34
Do wolnych zawodów należą przede wszystkim te które mogą być wykonywane w ramach
spółki partnerskiej. Partnerami w spółce mogą być m.in.: adwokaci, aptekarze, architekci,
lekarze, weterynarze, notariusze, radcowie etc.
9.2.1.9.
Sposób wykonywania działalności gospodarczej
Działalność jest wykonywana w sposób zorganizowany i ciągły, wymaga pewnej
systematyczności i powtarzalności.

Przesłanka zorganizowania ma swój wymiar:
o Formalny – polega na wykonaniu kroków przewidzianych przez prawo, jak
dopełnienie obowiązku rejestracji, spełnianie obowiązków podatkowych i w
zakresie ubezpieczeń społecznych.
o Materialny – polega na nawiązywaniu kontraktów z kontrahentami, reklamie,
pozyskaniu środków finansowych na prowadzenie działalności etc.

Pojęcie ciągłości również jest stopniowalne i choć z reguły zakłada dłuższy okres
lub bezterminowy, to może obejmować czynności okresowe czy nawet
jednorazowe.
9.2.1.10.
Klasyfikacja przedsiębiorców
1. Przedsiębiorca prywatny i publiczny
2. Przedsiębiorca, dla którego działalność gospodarcza stanowi cel podstawowy,
albo tacy dla których stanowi cel uboczny
3. Przedsiębiorca wykonujący działalność zawodową i przedsiębiorca wykonujący
inną działalność gospodarczą
4. Przedsiębiorca będący osobą fizyczną, osobą prawną czy jednostką
organizacyjną wyposażoną w zdolność prawną
5. Przedsiębiorca krajowy bądź zagraniczny
6. Przedsiębiorca mały / średni
9.2.1.11.
Swoboda przedsiębiorczości i swoboda świadczenia usług
Zgodnie z art. 49 TfUE swoboda obejmuje podejmowanie i wykonywanie działalności
prowadzonej na własny rachunek, jak również zakładanie i zarządzanie
przedsiębiorstwami, w zwłaszcza spółkami, na warunkach równych jak dla obywateli
państwa przyjmującego.
Przedsiębiorczość stanowi działalność nastawioną na zysk i w świetle ETS charakteryzuje
się trzema cechami:
1. Aspekt transgraniczny
2. Sposób stały
3. Samodzielny
Prawo UE wprowadza zakaz wprowadzania ograniczeń w swobodnym świadczeniu usług
35
wewnątrz UE w odniesieniu do obywateli pastw członkowskich mających przedsiębiorstwo
w innym państwie wspólnoty. Usługami w świetle prawa UE są:
1. Działalność o charakterze przemysłowym bądź handlowym
2. Działalność rzemieślnicza i wykonywanie wolnych zawodów
Świadczenie usług nie wymaga elementu stałości, jego cechą jest tymczasowość i może
posiadać cztery postacie transgraniczności:
1.
2.
3.
4.
Przekroczenie granicy przez usługodawcę
Przekroczenie przez usługobiorcę
Przekroczenie przez usługę
Przekroczenie przez zarówno usługodawcę jak i biorcę
9.2.1.12.
Osoby zagraniczne i przedsiębiorcy zagraniczni
Pojęcia te wymienione są w art. 5 u.s.d.g.
Osoba zagraniczna to osoba fizyczna nieposiadająca obywatelstwa polskiego. Osobą
zagraniczną jest również osoba prawna z siedzibą za granicą. Zgodnie z KC siedzibą
osoby prawnej jest miejscowość w której ma siedzibę organ zarządzający.
Przedsiębiorca zagraniczny to osoba zagraniczna wykonująca działalność gospodarczą
za granicą.
Podmioty zagraniczne można podzielić na dwie grupy:
1. Zrównanych w prawie i obowiązkach z podmiotami krajowymi
2. Poddanych szczególnym ograniczeniom
Art. 13. U.s.d.g.
1. Osoby zagraniczne z państw członkowskich Unii Europejskiej, państw członkowskich
Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) – stron umowy o Europejskim
Obszarze Gospodarczym oraz osoby zagraniczne z państw niebędących stronami umowy
o Europejskim Obszarze Gospodarczym, które mogą korzystać ze swobody
przedsiębiorczości na podstawie umów zawartych przez te państwa ze Wspólnotą
Europejską i jej państwami członkowskimi, mogą podejmować i wykonywać działalność
gospodarczą na takich samych zasadach jak obywatele polscy.
2.
Obywatele innych państw niż wymienione w ust. 1, którzy:
1. posiadają w Rzeczypospolitej Polskiej:
a. zezwolenie na osiedlenie się,
b. zezwolenie na pobyt rezydenta długoterminowego Wspólnot Europejskich,
c. zezwolenie na zamieszkanie na czas oznaczony
36
d. zezwolenie na zamieszkanie na czas oznaczony udzielone, przybywającemu
na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub przebywającemu na tym
terytorium w celu połączenia z rodziną, członkowi rodziny w rozumieniu art.
53 ust. 2 i 3 ustawy z dnia 13 czerwca 2003 r. o cudzoziemcach, osób, o
których mowa w lit. a, b, e i f,
e. status uchodźcy,
f. ochronę uzupełniającą,
g. zgodę na pobyt tolerowany,
h. zezwolenie na zamieszkanie na czas oznaczony i pozostają w związku
małżeńskim, zawartym z obywatelem polskim
i. wizę,
2. korzystają w Rzeczypospolitej Polskiej z ochrony czasowej,
3. posiadają ważną Kartę Polaka,
4. są członkami rodziny, w rozumieniu art. 2 pkt 4 ustawy z dnia 14 lipca 2006 r. o
wjeździe na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, pobycie oraz wyjeździe z tego
terytorium obywateli państw członkowskich Unii Europejskiej i członków ich rodzin
– mogą podejmować i wykonywać działalność gospodarczą na terytorium
Rzeczypospolitej Polskiej na takich samych zasadach jak obywatele polscy.
Osoby zagraniczne inne niż wymienione w ust. 1 i 2 mają prawo do podejmowania
i działalności gospodarczej wyłącznie w formie spółki: komandytowej, komandytowoakcyjnej, z ograniczoną odpowiedzialnością i akcyjnej, albo do przystępowania do takich
spółek oraz obejmowania bądź nabywania ich udziałów lub akcji.
9.2.1.13.
Oddział przedsiębiorcy zagranicznego i przedstawicielstwo
Oddział przedsiębiorcy zagranicznego jest formą prowadzenia działalności gospodarczej
przez przedsiębiorców zagranicznych, tak więc uprawnionymi podmiotami są jedynie takie
które prowadzą za granicą działalność gospodarczą.
Funkcją oddziału przedsiębiorcy zagranicznego jest przeniesienie części działalności do
RP. Oddział taki nie stanowi podjęcia nowej działalności. Oddział taki działa nie we
własnym imieniu, lecz w imieniu i na rzecz przedsiębiorcy zagranicznego prowadzącego w
tej formie działalność w RP. Przez to oddział może wykonywać działalność jedynie w
zakresie przedmiotu działalności przedsiębiorcy zagranicznego.
Przedstawicielstwo nie podlega wpisowi do rejestru przedsiębiorców, wpisuje się je
natomiast do rejestru przedsiębiorców zagranicznych. Podstawą odmowy wpisu jest
decyzja ministra właściwego do spraw gospodarki, podstawą wydania decyzji może być
klauzula generalna zagrożenia dla bezpieczeństwa i obronności państwa lub ochrony
tajemnicy państwowej albo innego ważnego interesu publicznego. Decyzja może być
wydana, gdy wniosek dotyczy działalności wykraczającej poza zakres dopuszczonej przez
ustawodawcę działalności przedstawicielstwa albo, gdy wniosek zawiera braki, które nie
zostały usunięte w terminie.
37
9.2.1.14.
Mikroprzedsiębiorcy, mali i średni przedsiębiorcy
Mikroprzedsiębiorca w jednym z dwóch ostatnich lat obrotowych zatrudniał mniej niż 10
pracowników oraz osiągnął roczny obrót netto nieprzekraczający 2 mln euro lub suma
aktywów jego bilansu sporządzonego na koniec jednego z tych lat nie przekroczyła 2 mln
euro.
Mały przedsiębiorca w jednym z dwóch ostatnich lat obrotowych zatrudniał mniej niż 50
pracowników oraz osiągnął roczny obrót netto nieprzekraczający 10 mln euro lub suma
aktywów jego bilansu sporządzonego na koniec jednego z tych lat nie przekroczyła 10 mln
euro.
Średni przedsiębiorca w jednym z dwóch ostatnich lat obrotowych zatrudniał mniej niż
250 pracowników oraz osiągnął roczny obrót netto nieprzekraczający 50 mln euro lub
suma aktywów jego bilansu sporządzonego na koniec jednego z tych lat nie przekroczyła
50 mln euro.
9.3. Podstawowe prawa przedsiębiorcy
9.3.1. Gwarancje wolności działalności gospodarczej w
u.s.d.g.
Bezpośrednio osobom fizycznym przysługuje wolność gospodarcza, powoływać się na nią
mogą też osoby prawne i jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej,
które stanowią organizacyjnoprawne formy udziału osób fizycznych w działalności
gospodarczej.
Zadaniem ustawodawcy jest wprowadzenie ograniczeń tej wolności w imię potrzeb
wynikających z ochrony interesu publicznego. Wolność odnosi się do 3 etapów,
podejmowania, wykonywania i zakończenia działalności gospodarczej.
9.3.2.
Normy programowe
Normy programowe statuują ogólne obowiązki państwa wobec przedsiębiorców.
Wyznaczają kierunki działania organów państwa. Do tej grupy należy obowiązek organów
administracji publicznej wspierania rozwoju przedsiębiorczości poprzez tworzenie
korzystnych warunków do podejmowania i wykonywania działalności gospodarczej.
Należy również wspomnieć o udzielaniu przez państwo pomocy publicznej
przedsiębiorcom. Pomoc taka konkretnym podmiotom jest sprzeczna z zasadą równej
konkurencji dlatego jej warunki i procedury są ściśle określone przez prawo.
9.3.3.
Uprawnienia przedsiębiorcy
Ustawodawca w us.d.g. formułuje konkretne uprawnienia przedsiębiorcy. Podstawowe
znaczenie mają tutaj regulacje wyznaczające standardy kontroli.
1. Prawo do uzyskania urzędowej interpretacji prawa dotyczy wyraźnie przez
ustawodawcę określonego zakresu regulacji. Ogranicza się ono do tych
unormowań, z których wynika obowiązek świadczenia przez przedsiębiorcę daniny
publicznej oraz składek na ubezpieczenia społeczne lub zdrowotne.
38
Warunkiem uzyskania interpretacji jest złożenie wniosku do właściwego organu
administracji publicznej lub państwowej jednostki organizacyjnej. Urzędowa
interpretacja stanowi treść decyzji administracyjnej wydawanej przez właściwy
organ.
W razie niewydania interpretacji w terminie uznaje się, że w dniu następującym po
dacie w której winna być wydana (30 dni) została wydana decyzja stwierdzająca
prawidłowość stanowiska przedsiębiorcy.
Wnioskodawca nie może być obciążony jakimikolwiek daninami publicznymi czy
sankcjami administracyjnoprawnymi, lub karami, w zakresie w jakim zastosował się
do uzyskanej interpretacji.
2. Prawo do załatwienia sprawy przedsiębiorcy bez zbędnej zwłoki oznacza, że
organy nie mogą nie przyjąć pism i wniosków niekompletnych, albo nie mogą żądać
dokumentów niewymaganych przepisami prawa.
3. Prawo do zawieszenia działalności gospodarczej ustawodawca przyznaje prawo
do zawieszenia wykonywania działalności gospodarczej na okres od 1 miesiąca do
24 miesięcy wyłącznie przedsiębiorcom niezatrudniającym pracowników.
Zawieszenie wymaga złożenia wniosku. Zawieszenie działalności od daty
wskazanej we wniosku rodzi domniemanie jej niewykonywania.
9.3.4.
Kontrola przedsiębiorcy
Kontrola jest w nauce definiowana jako badanie i porównanie stanu faktycznego z
wzorcem wynikającym z regulacji prawnych, ustalenie rozbieżności i przedstawienie
wyników kontroli.
Wyróżnia się kontrolę samoistną¸ niezwiązaną z innymi postępowaniami czy funkcjami
organów, oraz kontrolę niesamoistną.
Uprawnieniem przedsiębiorcy jest obowiązek zawiadomienia go przez organ o zamiarze
kontroli. Zawiadomienia nie stosuje się do kontroli wszczętej w toku postępowania
prowadzonego w wyniku złożenia wniosku przez przedsiębiorcę we własnej sprawie, a
także kontroli prowadzonej na podstawie przepisów odrębnych ustaw oraz bezpośrednio
stosowanych przepisów powszechnie obowiązującego prawa wspólnotowego.
Rozpoczęcie kontroli nie może nastąpić wcześniej niż po upływie 7 i nie później niż 30 dni
od dnia doręczenia zawiadomienia o zamiarze wszczęcia kontroli.
W treści zawiadomienia ma być zakres przedmiotowy kontroli.

Określony też jest maksymalny czas kontroli w skali roku kalendarzowego. Czas trwania
wszystkich kontroli w jednym roku nie może przekraczać:
1. U mikroprzedsiębiorców – 12 dni roboczych
2. U małych przedsiębiorców – 18 dni roboczych
3. U średnich przedsiębiorców – 24 dni roboczych
4. U pozostałych przedsiębiorców – 48 dni roboczych
Jednak te limity odnoszą się do kontroli jednego organu, a nie kontroli u konkretnego
przedsiębiorcy.
39

Są wyjątki od zakazu przekraczania ograniczeń czasowych:
1. Przedłużenie jest możliwe jeżeli w toku kontroli zostanie ujawnione zaniżenie
zobowiązania podatkowego lub zawyżenie straty w wysokości przekraczającej
równowartość 10% kwoty zadeklarowanego zobowiązania podatkowego lub straty,
albo w przypadku ujawnienia faktu niezłożenia deklaracji mimo takiego obowiązku.
2. Jeżeli wyniki kontroli wykazał rażące naruszenie przepisów prawa, można
przeprowadzić kontrolę powtórną w tym samym zakresie przedmiotowym w danym
roku kalendarzowym, a czas jej nie może przekroczyć 7 dni.


Od dwóch ww. przyczyn należy odróżnić przyczyny przedłużenia kontroli,
te mogą powstać zarówno z winy przedsiębiorcy jak i z jakichkolwiek innych
okoliczności, niezależnych od organu kontroli i wymagają uzasadnienia na
piśmie.
Przerwanie kontroli może być spowodowane koniecznością przeprowadzenia badań
próbki produktu lub próbki kontrolnej, przerwa trwa przez okres niezbędny do dokonania
kontroli i wymaga uprzedniego pisemnego zawiadomienia o niej przedsiębiorcy.
Skutkiem przerwania kontroli jest zawieszenie postępowania kontrolnego. Czas
przerwy nie wlicza się do limitów gdy spełnione zostaną dwa warunki:
1. Konieczne jest, by podczas przerwy przedsiębiorca miał możliwość wykonywania
działalności gospodarczej;
2. Niezbędne jest by przedsiębiorca miał nieograniczony dostęp do prowadzonej
przez siebie dokumentacji i posiadanych rzeczy z wyjątkiem próbki;

Poza ww. przypadkami ustawodawca stworzył katalog sytuacji gdy limity w ogóle nie
obowiązują. Są również niektóre rodzaje kontroli do których limity nie obowiązują, jak
nadzór nad rynkiem kapitałowym.

Istnieje zakaz prowadzenie dwóch i więcej kontroli jednocześnie. Można jednak
prowadzić u jednego przedsiębiorcy kilka kontroli jednocześnie, pod warunkiem, że
każda z nich ma miejsce w innym zakładzie (części przedsiębiorstwa w znaczeniu
przedmiotowym). Wyjątku tego nie stosuje się do mikroprzedsiębiorców i małych przeds.
o Oczywiście ustawodawca wprowadza też wyjątki od zakazu równoczesnej
kontroli obojętnie od rozmiaru przedsiębiorcy. Zakazu prowadzenia
równoczesnej kontroli oraz przekraczania limitów czasowych nie stosuje się
do kontroli wszczętej w toku postępowania prowadzonego w wyniku złożenia
przez przedsiębiorcę we własnej sprawie, na podstawie przepisów
odrębnych ustaw oraz bezpośrednio stosowanych przepisów powszechnie
obowiązującego prawa wspólnotowego.

Każda kontrola musi być przeprowadzona przez osobę uprawnioną, musi przedstawić
legitymację służbową upoważniającą do wykonywania takich czynności jak i
upoważnienie do przeprowadzenia kontroli.
o Ustawa reguluje dokładnie treść upoważnienia, osobę dokonującą kontroli,
jej podmiot, podstawę prawną, datę rozpoczęcia, przewidywany termin
zakończenia.
o Istnieje możliwość wyłączenia osoby upoważnionej do przeprowadzenia
kontroli od udziału w procedurze z nią związaną.
40
o Istotny jest bezpośredni udział w procedurze samego zainteresowanego,
czynności kontrolne winno się dokonywać z zasady, w obecności
kontrolowanego lub osoby upoważnionej.
o Zasadą jest prowadzenie kontroli w siedzibie kontrolowanego lub miejscu
wykonywania działalności gospodarczej.
o Zasadą jest prowadzenie kontroli w sposób jak najmniej dolegliwy.

Przedsiębiorca ma obowiązek prowadzenia i przechowywania w siedzibie książki kontroli
oraz upoważnień i protokołów kontroli.

U.s.d.g. wprowadza nową gwarancję – dowody przeprowadzone w toku kontroli przez
organ z naruszeniem przepisów prawa w zakresie kontroli działalności gospodarczej
przedsiębiorcy, jeżeli miały istotny wpływ na wyniki kontroli, nie mogą stanowić dowodu
w żadnym postępowaniu administracyjnym, podatkowym, karnym lub karnym
skarbowym, chyba, że dowody takie nie zaważyły na pozytywnej lub negatywnej ocenie
wykonywania działalności.

Uprawnieniem dodatkowym przedsiębiorcy jest prawo do wniesienia sprzeciwu,
o w terminie 3 dni od dnia wszczęcia kontroli.
o
Sprzeciw kieruje się do organu podejmującego i wykonującego kontrolę,
zawiadamiając na piśmie kontrolującego.
o
Sprzeciw powoduje wstrzymanie czynności kontrolnych przez organ kontroli,
którego działalnie zakwestionowano.
o Sprzeciw rozpatruje organ kontroli w terminie 3 dni od dnia jego otrzymania.
o Sprawa kończy się postanowieniem, na które przysługuje zażalenie, z racji
dwuinstancyjności procedury.
o Nierozpatrzenie zażalenia w terminie, jak i nierozpatrzenie sprzeciwu w
terminie, skutkuje wydaniem rozstrzygnięcia korzystnego dla przedsiębiorcy.
9.4. Podstawowe obowiązki przedsiębiorcy
9.4.1. Obowiązki związane z podjęciem działalności
gospodarczej
Ograniczenia swobody przedsiębiorcy w tej kwestii obejmują dwa główne kierunki działań
państwa:
1. Kontrolę nad podejmowaniem działalności gospodarczej w ogóle.
2. Kontrolę nad dopuszczeniem podmiotów do prowadzenia określonych rodzajów
działalności.
Możemy wyznaczyć
wymogi ogólne – obowiązują każdego przedsiębiorcę w równym stopniu. Dokonanie
rejestracji etc.
Wymogi szczególne – związane z warunkami prowadzenia tych rodzajów działalności
gospodarczej, które są uregulowane w przepisach odrębnych, polegają na korzystaniu
41
przez państwo z instrumentów reglamentacji gospodarczej. Stanowią je, koncesje,
zezwolenia, licencje i zgoda.
Reglamentacja w sensie szerokim wiąże się ograniczeniem swobody działalności
gospodarczej w imię interesu społecznego.
Reasumując, biorąc pod uwagę kryterium warunków podjęcia działalności gospodarczej,
można wyróżnić jej trzy rodzaje. Stanowią je:
1. Działalność wolna
2. Działalność regulowana
3. Działalność wymagająca uzyskania koncesji albo zezwolenia ( licencji, zgody).\

Warunkiem rozpoczęcia działalności jest jej rejestracja, obowiązek ten jest powszechny,
obejmuje każdy podmiot. (Wyjątek – spółki kapitałowe w organizacji)

Istnieją dwa rejestry powszechne:
1. Rejestr przedsiębiorców w KRS – rejestr prowadzony przez sądy powszechne.
Obowiązkowi wpisu podlegają osoby prawne i inne jednostki organizacyjne będące
przedsiębiorcami. W Ramach KRS funkcjonuje także Rejestr Dłużników
Niewypłacalnych, oraz Rejestr Stowarzyszeń i innych organizacji społecznych czy
zawodowych, fundacji oraz publicznych zakładów opieki zdrowotnej. Jednak jeśli
podejmą one uboczną działalność gospodarczą, podlegają obowiązkowi wpisu do
rejestru przedsiębiorców.
2. Centralna Ewidencja i Informacja o Działalności Gospodarczej CEIDG – przykład
rejestru administracyjnego, tj. prowadzonego przez organ administracji publicznej.
a. CEIDG spełnia przede wszystkim funkcję informacyjną, a także legalizującą
działalność gospodarczą osób fizycznych .
b. Ważna jest zasada jawności ewidencji CEIDG.
c. Organem właściwym do dokonania wpisu w CEIDG jest wójt gminy (burmistrz,
prezydent miasta). Wpis jest czynnością materialno-techniczną.
d. Wniosek poza tym, że stanowi podstawę dokonania wpisu, obliguje do
dokonania zgłoszenia podatkowego, statystycznego i ubezpieczeniowego
przedsiębiorcy.
e. Wpis wiąże się z obowiązkiem wydania zaświadczenia o wpisie. Zmiany winny
być zgłoszone organowi w terminie 14 dni od powstania zmian.
- przedsiębiorcy mogą podjąć działalność w dniu złożenia wniosku o wpis do
CEIDG. Nie dotyczy to jednak osób podejmujących działalność
reglamentowaną.
f. Wykreślenie wpisu następuje na podstawie:
i. Zawiadomienia przez przedsiębiorcę o zaprzestaniu wykonywania
działalności
ii. Gdy zgłoszona działalność nie jest objęta przepisami ustawy
iii. Prawomocne orzeczenie zakazujące wykonywanie
iv. Zmiana miejsca zamieszkania przedsiębiorcy i zmiana właściwości
organu
42
9.4.2. Obowiązki związane z prowadzeniem działalności
gospodarczej
Przedsiębiorca musi spełniać określone przepisami warunki wykonywania działalności
gospodarczej, w szczególności dotyczące ochrony przed zagrożeniem życia i zdrowia
ludzkiego i moralności publicznej, a także ochrony środowiska.
Kolejną sprawą jest wykonywanie działalności gospodarczej bezpośrednio przez osobę
legitymującą się posiadaniem takich uprawnień zawodowych.
Kolejnym obowiązkiem jest wskazanie numeru identyfikacji podatkowej NIP jako
podstawowego identyfikatora, którym należy się posługiwać w obrocie prawnym i
gospodarczym.
43
10. Prywatyzacja zadań publicznych w sferze gospodarki
10.1.
Pojęcie prywatyzacji i jej systematyka
Prywatyzacja jest pojęciem zbiorczym, którego nie można traktować jako jednorodnej
instytucji prawnej. Przyczyny prywatyzacji mogą być finansowo-polityczne albo ustrojowe
czy majątkowo-polityczne.

Można wyróżnić prywatyzację:
1. Formalną – zmiana form prawnych wykonywania zadań przez administrację
publiczną,
przy
zastrzeżeniu
jednak
bezpośredniej
lub
pośredniej
odpowiedzialności i kontroli administracji nad wykonywaniem tych zadań. Ten
model dąży do poprawy efektywności działania administracji i akcentuje nadal
motyw publiczny postępowania.
a. Prywatyzacja ta, określana czasem jako prywatyzacja organizacyjna, polega
na organizacyjnym i prawnym usamodzielnieniu instytucji publicznych w
drodze wykonywania zadań gospodarczych państwa przez pozostające w
całości pod kontrolą państwa osoby prawa prywatnego.
2. Materialną – przeniesienie własności państwowej lub komunalnej na podmioty
prywatne. Jest to też rezygnacja państwa z wykonywania określonych działań
(deregulacja).
3. Sensu Stricto – rezygnacja państwa z wykonywania określonych zadań
4. Sensu Largo – rezygnacja z bezpośredniego wykonywania określonych zadań
przy jednoczesnym ich pozostawieniu w katalogu zadań publicznych
10.2.
Prywatyzacja przedsiębiorstw państwowych
10.2.1. Podstawy prawne

Podstawowy trzon przepisów – ustawa z 30.08.1996 o komercjalizacji i prywatyzacji.
Określają zasady i tryby komercjalizacji przedsiębiorstw państwowych i zarazem
prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych.

Na podstawie ustawy z 19.10.1991 o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi
Skarbu Państwa, Agencja Nieruchomości Rolnych gospodaruje mieniem Skarbu
Państwa tworzącym Zasób Własności Rolnej SP na który składa się:
o Nieruchomości rolne
o Inne nieruchomości pozostałe po likwidacji państwowych przedsiębiorstw
gospodarki rolnej oraz ich zjednoczeń i zrzeszeń
o Lasy niewydzielone geodezyjnie z ww. nieruchomości
Agencja gospodaruje Zasobem w drodze:
1. Sprzedaży
2. Oddania na czas oznaczony do korzystania
44
3. Wniesienia mienia lub części do spółki
4. Oddania na czas oznaczony administratorowi
5. Przekazania w zarząd
6. Zamiany nieruchomości
Celem Agencji jest stworzenie w Polsce nowoczesnego rynku dzierżaw gruntów rolnych.
10.2.2. Metody prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych
Ustawa o komercjalizacji rozróżnia prywatyzację pośrednią i bezpośrednią.
Prywatyzacja pośrednia polega na obejmowaniu akcji SP powstałych w wyniku
komercjalizacji przedsiębiorstw państwowych. Nabywcami mogą być wyłącznie podmioty
inne niż SP lub państwowe osoby prawne.
Prywatyzacja bezpośrednia polega na rozporządzeniu wszystkimi składnikami
materialnymi i niematerialnymi majątku przedsiębiorstwa państwowego lub spółki
powstałej w wyniku komercjalizacji na zasadach określonych ustawą o komercjalizacji i
prywatyzacji. Następuje w drodze:
1. Sprzedaży przedsiębiorstwa
2. Wniesienia przedsiębiorstwa do spółki
3. Oddania przedsiębiorstwa do odpłatnego korzystania
Proces prywatyzacji pośredniej jak i bezpośredniej jest jawny, umowa również jest jawna.
Z przebiegu prywatyzacji sporządza się kartę prywatyzacji:
1. Imię oraz siedzibę nabywcy, nazwę lub firmę, formę prawną
2. Uzyskaną cenę
3. Wartość zobowiązań inwestycyjnych gwarantowanych przez nabywcę
4. Informacje o
pracowników
zawarciu
porozumienia
dotyczącego
pakietu
socjalnego
dla
5. Informacje o prywatyzowanym przedmiocie
6. Wskazanie osób odpowiedzialnych za proces prywatyzacji
7. Informację o realizacji zobowiązań prywatyzacyjnych
10.2.3. Komercjalizacja
Komercjalizacja polega na przekształceniu przedsiębiorstwa państwowego w spółkę
akcyjną lub spółkę z o.o. Akt komercjalizacji prowadzi do zmiany reżimu prawnego
uczestnictwa państwa w gospodarce przedsiębiorstwa państwowego na spółkę
kapitałową, w której wyłącznym akcjonariuszem jest SP.
45
Spółka powstała w wyniku komercjalizacji obowiązana jest dotrzymać gwarancji
zatrudnienia określonych w pakiecie gwarancji pracowniczych zawartym e związkami
zawodowymi przez to przedsiębiorstwo.
Dniem komercjalizacji jest pierwszy dzień miesiąca przypadającego po wpisaniu spółki do
rejestru przedsiębiorców.
Komercjalizacji dokonuje Minister SP.
Akt komercjalizacji jest cywilnoprawnym oświadczeniem woli niewykazującym cech,
wynikającym z imperium, władczego wkroczenia organu administracji w sprawy
przedsiębiorstwa. Komercjalizacji przedsiębiorstwa państwowego w celu prywatyzacji
dokonuje Minister ds. SP.
Swoistym celem komercjalizacji obok prywatyzacji jest komunalizacja.
Ustawa z 12.05.2006 o zmianie ustawy o komercjalizacji i prywatyzacji zobowiązuje
Ministra SP do komercjalizacji istniejących jeszcze przedsiębiorstw państwowych do 2007
roku.
Istnieje możliwość nieodpłatnego zbycia przez Ministra SP wszystkich lub części akcji na
rzecz jednostki samorządu terytorialnego lub związku samorządu terytorialnego.
Przesłanką formalną takiego zbycia jest wniosek organu wykonawczego właściwej
terytorialnie z uwagi na siedzibę spółki jednostki samorządu. Warunki materialne:
1. Konieczność by podstawowa działalność takiej spółki służyła realizacji zadań
własnych wnioskującej jednostki samorządu terytorialnego.
2. Wykonywanie działalności przez spółkę na obszarze wnioskodawcy, spółka nie
może się znajdować na liście spółek o szczególnym znaczeniu dla gospodarki
państwa.
‘W przypadku sprzedaży przekazanych nieodpłatnie udziałów, część uzyskanych
przychodów z tego tytułu jednostka samorządu terytorialnego przekazuje w terminie 3
miesięcy na wyodrębnione rachunki funduszy celowych w ustawowo określonej
wysokości.
Szczególnym rodzajem
jednoosobowej spółki SP.
komercjalizacji
jest
wniesienie
przedsiębiorstwa
do
10.2.4. Prywatyzacja pośrednia
Przed dokonaniem zbycia akcji SP Minister zleca dokonania analizy mającej na celu
ustalenie sytuacji prawnej majątku spółki i oszacowanie wartości przedsiębiorstwa.
Odpłatne zbycie akcji następuje w drodze:
1. Oferty ogłoszonej publicznie
2. Przetargu publicznego
3. W następstwie rokowań podjętych na podstawie publicznego zaproszenia
4. Przyjęcia oferty
5. Aukcji ogłoszonej publicznie
6. Sprzedaży akcji na rynku regulowanym
46
Mogą być zbyte w innym trybie, bez obowiązku występowania o zgodę RM, jeżeli:
nabywca i cena są wskazane w umowie prywatyzacyjnej, a zbycie dotyczy akcji spółek, w
których SP posiada mniej niż 50% kapitału zakładowego lub też zbycie dotyczy akcji
spółek, w których SP posiada nie więcej niż 25% kapitału zakładowego.
Nieodpłatne zbywanie akcji jako wyjątek, na rzecz osób fizycznych „uprawnionych
pracowników, rolników i rybaków”. Osoby te mają możliwość nabycia 15% akcji objętych
przez SP w dniu wpisania spółki do rejestru o ile złożą w 6 miesięcy od dnia wpisania
oświadczenie o zamiarze nabycia akcji. Jest to prawo majątkowe, dziedziczne.
Akcje nabyte w ten sposób nie mogą być przedmiotem obrotu przed upływem 2 lat od dnia
zbycia prawa przez SP pierwszych udziałów a w odniesieniu do członków zarządu 3 lat.
10.2.5. Prywatyzacja bezpośrednia
Polega na rozporządzeniu wszystkimi składnikami materialnymi i niematerialnymi
przedsiębiorstwa państwowego. Ustaje byt przedsiębiorstwa państwowego jako kategorii
podmiotowej. Zachowane zostaje natomiast przedsiębiorstwo w znaczeniu
przedmiotowym, które zmienia właściciela lub zostaje oddane osobie trzeciej do
odpłatnego korzystania.
Organ założycielski dokonuje prywatyzacji bezpośredniej z inicjatywy własnej bądź na
wspólny wniosek dyrektora przedsiębiorstwa państwowego i rady pracowniczej lub wobec
złożenia oferty nabycia przedsiębiorstwa.

Warunkiem wszczęcia procedury prywatyzacyjnej jest:
o Analiza sytuacji prawnej i ekonomicznej przedsiębiorstwa
o Uzyskanie zgody Ministra SP
Proces prywatyzacyjny rozpoczyna się od wydania przez organ założycielski zarządzenia
o prywatyzacji bezpośredniej – nie jest to akt normatywny, nie jest to też decyzja w
rozumieniu k.p.a. Jest to akt administracyjny sui generis. Z wydaniem, ustaje działalność
organów przedsiębiorstwa a ich funkcje wykonuje ustanowiony pełnomocnik.
Sposoby prywatyzacji bezpośredniej:
1. Sprzedaż przedsiębiorstwa
2. Wniesienie przedsiębiorstwa do spółki
3. Oddanie przedsiębiorstwa do odpłatnego korzystania
Wniesienie przedsiębiorstwa do spółki następuje w trybie rokowań podjętych na podstawie
publicznego zaproszenia. Warunkiem jest, aby w spółce przejmującej przedsiębiorstwo
akcjonariusze inni niż SP objęli akcje na pokrycie co najmniej 25% kapitału aukcyjnego.
Akcjonariusz w tym SP ma obowiązek corocznego oferowania akcji w takiej liczbie, aby ich
udział w kapitale spółki w dnia wpisania do rejestru, łącznie z wcześniej objętymi akcjami,
mógł, po pięciu latach od dnia wpisania spółki do rejestru przedsiębiorców, wynosi 51%.
47
Trzecia kategoria prywatyzacji bezpośredniej to oddanie przedsiębiorstwa do odpłatnego
korzystania na rzecz spółki. Ten rodzaj prywatyzacji może bowiem nastąpić na rzecz
spółki:
1. Do której przystąpiła odpowiednio ponad połowa ogólnej liczby pracowników
przedsiębiorstwa uprawnionych pracowników
2. Do której akcjonariuszami spółki są wyłącznie osoby fizyczne
3. Której opłacony kapitał zakładowy spółki nie jest niższy niż 20% wysokości
funduszu założycielskiego i funduszu przedsiębiorstwa
4. W której co najmniej 20% akcji zostało objętych przez osoby niezatrudnione w
prywatyzowanym przedsiębiorstwie państwowym.
Warunki te muszą zostać spełnione łącznie.
Umowa o oddanie przedsiębiorstwa do odpłatnego korzystania zawierana jest na czas
oznaczony, nie dłuższy niż 15 lat.
10.2.6. Prywatyzacja powszechna
Uzupełnieniem powyższego trybu prywatyzacji przedsiębiorstw działających na zasadach
ogólnych jest instytucja akcjonariatu powszechnego.
Instytucja ta znajduje podstawę prawną w ustawie, która dopuszcza udział obywateli we
własności prywatyzowanych przedsiębiorstw na podstawie bonów prywatyzacyjnych.
Bony prywatyzacyjne są to szczególne papiery wartościowe zamienne, o charakterze
czasowym. Służą do zapłaty za:
1. Nabycie praw z akcji spółek powstałych w wyniku komercjalizacji przedsiębiorstw
2. Nabycie tytułów uczestnictwa w instytucjach finansowych dysponujących akcjami
skomercjalizowanych przedsiębiorstw
3. Nabycie przedsiębiorstw
O emisji bonów decyduje Sejm na wniosek RM. Jest to rozwiązanie martwe w praktyce.
Innym modelem prywatyzacji powszechnej jest Narodowy Fundusz Inwestycyjny,
którego celem jest pomnażanie majątku funduszy w drodze powiększania wartości spółek,
w których fundusze są akcjonariuszami.
o Fundusze realizują ten cel przez wykonywanie praw z akcji spółek
powstałych z przekształcenia przedsiębiorstw państwowych.
o NFI tworzone są w formie spółek akcyjnych, do których wnosi się akcje
spółek powstałych z przekształcenia przedsiębiorstw państwowych na
podstawie ustawy o NFI oraz jednoosobowych spółek SP powstałych w
innym trybie.
Program powszechnej prywatyzacji miał charakter dwuetapowy i polegał na wydaniu
świadectw udziałowych, a następnie ich zamianie na akcje NFI.
48
11. Publicznoprawne
aspekty
ochrony
konkurencji
(prawo antymonopolowe i prawo pomocy publicznej)
11.1.
Uwagi ogólne
Ochrona mechanizmu rynkowego jest konstytucyjną powinnością państwa. Państwo ma
chronić przed nadużyciami, czyli działaniami przedsiębiorców, których skutkiem jest lub
może być eliminacja lub ograniczenie konkurencji na rynku, bądź naruszenie zasady
równości przedsiębiorców na określonym rynku.
11.2.
Prawo antymonopolowe
11.2.1. Ochrona konkurencji w drodze przeciwdziałania
praktykom ograniczającym konkurencję
Podstawy prawne prawa antymonopolowego tworzy ustawa z 16.02.2007 o ochronie
konkurencji i konsumentów.

Cele regulacji antymonopolowej określa art. 1 ustawy antymonopolowej, zgodnie z
którym ustawa określa warunki rozwoju i ochrony konkurencji oraz zasady
podejmowanej w interesie publicznym ochrony interesów przedsiębiorców i
konsumentów.
1. Zapewnianie rozwoju konkurencji
2. Ochronę przedsiębiorców
3. Ochronę interesu konsumentów
Zakresem przedmiotowym ustawy antymonopolowej objęte są określone w niej praktyki,
których skutkiem jest ograniczenie konkurencji na danym rynku, lub działania, które skutki
takie mogą wywołać.
Warunkiem zastosowania ustawy antymonopolowej jest występowanie interesu
publicznoprawnego. Interes publiczny wyznacza granice ingerencji państwa w swobodę
prowadzenia działalności przez przedsiębiorców.
Istotą praktyk ograniczających konkurencję jest takie ograniczenie samodzielności
kontrahentów, konkurentów i konsumentów, które wymusza uczestnictwo w obrocie na
zasadach mniej korzystnych, niżby to miało miejsce w warunkach realnej konkurencji.

Rynkiem właściwym jest – rynek towarów, które ze względu na ich przeznaczenie, cenę
oraz właściwości, w tym jakość, są uznawane przez ich nabywców za substytuty oraz są
oferowane na obszarze, na którym, ze względu na ich rodzaj i właściwości, istnienie
barier dostępu do rynku, preferencje konsumentów, znaczące różnice cen i koszty
transportu, panują zbliżone warunki konkurencji.

Rynek w ujęciu asortymentowym (przedmiotowym) wyodrębniony jest poprzez
pryzmat substytucyjności określonych towarów i usług. Są tym rynkiem wyodrębnione
towary (usługi) jednego rodzaju, które poprzez szczególne właściwości, odróżniają się od
innych towarów (usług) w taki sposób, że nie istnieje możliwość dowolnej ich zamiany.
49

Zakresem podmiotowym ustawa antymonopolowa obejmuje, po pierwsze, kategorię
przedsiębiorców, w rozumieniu ustawy 2.07.2004 o swobodzie działalności
gospodarczej.
o Po drugie przedsiębiorca to także osoba fizyczna, prawna oraz jednostka
organizacyjna niemająca osobowości prawnej organizująca lub świadcząca usługi o
charakterze użyteczności publicznej (gminy)
o Po trzecie przedsiębiorca to osoba fizyczna wykonująca zawód we własnym imieniu
i na własny rachunek lub prowadząca działalność w zakresie wykonywania takiego
zawodu
o Po czwarte przedsiębiorca to osoba fizyczna, która ma kontrolę nad co najmniej
jednym przedsiębiorcą, choćby nie prowadziła działalności gospodarcze
Ustawa antymonopolowa wprowadza zasadę eksterytorialności, czyli właściwości
polskiego prawa w sprawach przeciwdziałania praktykom ograniczającym konkurencję
oraz prewencyjnej kontroli koncentracji przedsiębiorców, niezależnie od miejsca ich
dokonania i siedziby przedsiębiorcy jeżeli ich skutki mogą zaistnieć w Polsce.
Praktyki ograniczające konkurencję mogą stanowić przejaw porozumienia przedsiębiorców
(praktyki kolektywne) bądź indywidualnych zachowań przedsiębiorców (praktyki
indywidualne).
Praktyki kolektywne, czyli porozumienia mogą polegać na:
1. Ustalaniu cen i innych warunków zakupu lub sprzedaży towarów
2. Ograniczaniu lub kontrolowaniu produkcji lub zbytu oraz postępu technicznego lub
inwestycji
3. Podziale rynków zbytu lub zakupu
4. Stosowaniu w podobnych umowach
niejednolitych warunków umów
z osobami
trzecimi
uciążliwych lub
5. Uzależnianiu zawarcia umowy od przyjęcia lub spełnienia przez drugą stronę
innego świadczenia, niemającego rzeczowego ani zwyczajowego związku z
przedmiotem umowy
6. Ograniczeniu dostępu do rynku lub eliminowaniu z rynku przedsiębiorców
nieobjętych porozumieniem
7. Uzgadnianiu przez przedsiębiorców przystępujących do przetargu lub
organizującym przetarg warunków składanych ofert, zakresu pracy lub ceny
Zakazu zawierania
(p. bagatelne):
porozumień
ograniczających
konkurencję
nie
stosuje
z
się
1. Jeżeli porozumienie zawierane jest między konkurentami (p. horyzontalne) których
łączny udział w rynku w roku kalendarzowym poprzedzającym zawarcie
porozumienia nie przekracza 5%.
2. W sytuacji gdy porozumienie między przedsiębiorcami na różnych szczeblach
(p. wertykalne) a łączny udział w rynku to mniej niż 10%.
50
Istnieje instytucja zwolnień od zakazu porozumień ograniczających konkurencję z uwagi
na ich treść. Wymóg to przyczynianie się do rozwoju rynku lub dobrobytu konsumentów.
W rozporządzeniu RM określone są:
1. Warunki jakie muszą być spełnione być uznać porozumienie za wyłączone spod
zakazu.
2. Klauzule białe – katalog otwarty dozwolonych postanowień
3. Klauzule czarne – katalog zamknięty niedozwolonych postanowień
Praktyki indywidualne polegają na nadużywaniu pozycji dominującej na rynku. Przez
pozycję dominującą rozumie się pozycję, która umożliwia mu zapobieganie skutecznej
konkurencji na rynku właściwym. Domniemywa się, że przedsiębiorca ma pozycję
dominującą gdy udziały ma ponad 40%.
Przejawem nadużycia pozycji dominującej może być:
1. Bezpośrednie lub pośrednie narzucanie nieuczciwych cen
2. Ograniczenie produkcji, zbytu lub postępu technicznego
3. Stosowanie w podobnych umowach z osobami trzecimi różnych warunków
4. Uzależnianiu zawarcia umowy od przyjęcia lub spełnienia przez drugą stronę
innego świadczenia, niemającego rzeczowego ani zwyczajowego związku z
przedmiotem umowy
5. Przeciwdziałanie
konkurencji
ukształtowaniu
się
warunków
niezbędnych
do
powstania
6. Narzucaniu uciążliwych warunków umów
7. Podział rynku według kryteriów terytorialnych, asortymentowych lub podmiotowych
Zakaz stosowania praktyk będących nadużywaniem
przedsiębiorców ma charakter bezwzględny.
pozycji
dominującej
przez
W razie stwierdzenia stosowania praktyk ograniczających, organ wydaje decyzję, w której
określa praktykę ograniczającą konkurencję i nakazuje jej zaniechanie.
Ustawa antymonopolowa przewiduje sankcję nieważności w całości lub części dla
porozumień antykonkurencyjnych oraz czynności prawnych będących przejawem
nadużywania pozycji dominującej. Kolejną formą „kary” są kary pieniężne w wysokości
nie większej niż 10% przychodu osiągniętego w roku rozliczeniowym poprzedzających rok
nałożenia kary.
51
11.2.2. Ochrona konkurencji w drodze przeciwdziałania
nadmiernej koncentracji
Prawnym środkiem kontroli jest obowiązek zgłoszenia organowi antymonopolowemu
zamiaru koncentracji i zarazem nakaz niepodejmowania działań zmierzających do
dokonania koncentracji do czasu uzyskania zgody Prezesa UOKiK lub upływu terminu na
rozpatrzenie sprawy.
Obowiązkowi zgłoszenia podlega koncentracja polegająca na:
1. Połączeniu dwóch lub więcej samodzielnych podmiotów
2. Przejęciu poprzez nabycie lub objęcie udziałów akcji, innych papierów
wartościowych, lub w jakikolwiek inny sposób bezpośredniej albo pośredniej kontroli
nad jednym lub więcej przedsiębiorców przez jednego lub więcej przedsiębiorców
3. Utworzeniu przez przedsiębiorców wspólnego przedsiębiorcy
4. Nabyciu przez przedsiębiorców części mienia innego przedsiębiorcy jeżeli obrót
generowany przez to mienie w którymkolwiek z 2 lat przekroczył
Jeżeli w wyniku koncentracji konkurencja nie zostanie istotnie ograniczona, organ
antymonopolowy wydaje decyzje na dokonanie takiej koncentracji, bezwarunkowo albo
warunkowo.
Istotnym mechanizmem jest możliwość uchylenia zgody na dokonanie koncentracji jeśli
została ona wydana na podstawie nierzetelnych informacji lub jeżeli przedsiębiorcy nie
spełnili wymogu złożenia w odpowiednim terminie informacji o realizacji nałożonych
warunków.
W sytuacji gdy połączenie zostało dokonane a przywrócenie konkurencji na rynku nie jest
możliwe w inny sposób organ może nakazać:
1. Podział połączonego przedsiębiorca
2. Zbycie całości lub części majątku przedsiębiorcy
3. Zbyciu udziałów lub akcji zapewniających kontrolę
4. Rozwiązanie spółki, nad którą przedsiębiorcy sprawują kontrolę
Decyzja taka nie może być wydana po upływie 5 lat od dnia koncentracji.
W prawie UE podstawy prawne tworzy rozporządzenie z 20.01.2004 w sprawie kontroli
koncentracji przedsiębiorców.
Koncentracja ma wymiar wspólnotowy jeśli:
1. Łącznie obroty w skali światowej wszystkich uczestników wynoszą ponad 5 mld
euro
2. Łącznie obroty w skali UE każdego z przynajmniej dwóch uczestników wynoszą
ponad 250 mln euro.
52
11.2.3. Postępowanie w sprawach antymonopolowych
Organem właściwym jest Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów.
Postępowanie przez Prezesem jest prowadzone jako postępowanie wyjaśniające bądź
antymonopolowe.
Postępowanie wyjaśniające służy wstępnemu ustaleniu czy zachodzą przesłanki
uzasadniające wszczęcie postępowania antymonopolowego. To postępowanie toczy się
„w sprawie” a nie wobec konkretnego przedsiębiorcy. Postępowanie antymonopolowe
może być wszczęte jeżeli zaistnieją okoliczności naruszenia przepisów ustawy albo z
urzędu albo na wniosek.
Decyzje Prezesa UOKiK poddane są kontroli SOKiK w trybie postępowania cywilnego w
sprawach gospodarczych. Sąd ten orzeka co do istoty sprawy.
11.3.
Prawo pomocy publicznej
11.3.1. Istota oraz podstawy prawne reglamentacji pomocy
publicznej w gospodarce
Pomoc publiczna traktowana jest jako jeden ze środków interwencji państwa w
gospodarkę w drodze różnego rodzaju subwencji oraz zwolnień i ulg podatkowych. Pomoc
publiczna kwalifikowana jest jako instrument polityki strukturalnej.
Przyznanie konkretnemu przedsiębiorstwu pomocy stawia je w uprzywilejowanej pozycji
względem innych co jest naruszeniem zasady równości.
11.3.2. Pojęcie pomocy publicznej i jej formy
W prawie UE brak jest definicji pojęcia pomocy publicznej. W myśl przepisu 107 TfUE
zakazana jest wszelka pomoc przyznawana przez państwo członkowskie lub ze środków
publicznych w jakiejkolwiek formie, która, stanowiąc dla jej beneficjenta korzyść
gospodarcza, zakłóca lub grozi zakłóceniem konkurencji, wpływając na handel
wewnątrzwspólnotowy.
Pomoc publiczna jako kategoria prawa wspólnotowego oznacza zatem każde
przysporzenie przedsiębiorstwa, jakiego nie uzyskałoby ono w normalnych warunkach
rynkowych, pochodzące, ze źródeł publicznych, skutkujące przewagą ekonomiczną tego
przedsiębiorstwa nad innymi.
Przesłanki konieczne do uznania określonego przysporzenia przedsiębiorstwa są:
1. Pochodzenie od państwa lub ze źródeł publicznych
2. Korzyść gospodarcza beneficjenta uzyskania w sposób selektywny
53
11.3.2.1.
Pomoc ze źródeł publicznych
Pomoc z zasobów państwowych odnosi się z kolei do pomocy udzielanej przez
różnorodne agendy administracji, zwłaszcza rządowej, przy czym bez znaczenia jest, czy
instytucje te są zorganizowane w formach prawa publicznego czy prywatnego.
11.3.2.2.
Selektywna przysporzenie korzyści gospodarczych
Efektem takiego przysporzenia jest uzyskanie przez beneficjenta pomocy publicznej
pozycji uprzywilejowanej w stosunku do innych przedsiębiorstw.
Tak więc środki o charakterze systemowym,
przedsiębiorców nie stanowią pomocy publicznej.
oddziaływujące
na
wszystkich
W odniesieniu do pomocy dla przedsiębiorstw publicznych do oceny charakteru
uzyskanych korzyści stosowany jest tzw. test prywatnego (rynkowego) inwestora, który
jest odpowiedzią na pytanie czy w określonych okolicznościach i na konkretnych
warunkach inwestor zgodziłby się na określone działania przynoszące korzyść
przedsiębiorcy.
Pomoc publiczna może być udzielona w sposób bezpośredni lub pośredni.
W praktyce działania Komisji E. przyjęto 4 grupy formy udzielenia pomocy publ.:
1. Bezpośredni transfer środków publicznych
2. Zaangażowanie w formie publicznego udziału kapitałowego w przedsiębiorstwach
3. Pośrednie transfery kapitału publicznego
4. Poręczenia i gwarancje
11.3.3. Dopuszczalność udzielenia pomocy publicznej
Pomoc publiczna jest co do zasady zakazana jeżeli powoduje zakłócenia konkurencji i
wywołuje zarazem wpływ na handel wewnątrzwspólnotowy.
11.3.3.1.
Zakłócenie
wewnątrzwspólnotowy
konkurencji
i
zarazem
wpływ
na
handel
Zakłócenie konkurencji może odnosić się do stanu aktualnego jak i przyszłego zakłócenia.
Przesłanka wpływu na handel wewnątrzwspólnotowy jest pochodną koncepcji
wspólnotowego prawa konkurencji w związku z ideą wspólnego rynku. Przesłanka ta jest
zawsze spełniona jeżeli pomoc będzie wywierać pośredni / bezpośredni a także istniejący
lub potencjalny wpływ na swobodę handlu między krajami członkowskimi.
Nieistotna jest pomoc de minimis – pomoc bagatelna.
54
11.3.3.2.
Wyłączenie z mocy prawa (wyłączenie automatyczne)
Pojęcie to odnosi się do 3 kategorii pomocy publicznej.
1. Pomocy o charakterze socjalnym przyznawanej indywidualnym konsumentom
2. Pomoc mająca na celu naprawienie szkód spowodowanych klęskami żywiołowymi
lub innymi nadzwyczajnymi zdarzeniami, uzasadniającymi udzielenie pomocy
publicznej.
3. Pomoc na rzecz gospodarki wschodnich landów RFN w zakresie, w jakim jest
niezbędna do skompensowania niekorzystnych skutków gospodarczych
spowodowanych podziałem Niemiec.
11.3.3.3.
Wyłączenie fakultatywne (pomoc potencjalnie dopuszczalna)
By pomoc była dopuszczona musi :
1. Pozostawać w związku przyczynowym z celem
2. Być konieczna
3. Być udzielona w zakresie niezbędnym do realizacji celów
4. Zgodna z zasadą przejrzystości i zasadą spójności
Pomoc regionalna – pomoc konieczna do pobudzenia długookresowanego rozwoju
regionów słabiej rozwiniętych.
Inwestycja wspomożona musi być utrzymana przez co najmniej 5 lat, lub, w przypadku
małych i średnich przedsiębiorstw co najmniej 3 lata od dnia zakończenia jej realizacji.
Regionalna pomoc inwestycyjna udzielana jest na podstawie programów regionalnej
pomocy inwestycyjnej, lub na podstawie pomocy ad hoc.
Na krajową pomoc regionalną składa się pomoc na inwestycje przyznawana dużym
przedsiębiorstwom. Krajowa pomoc regionalna ma sprzyjać gospodarczej, społecznej i
terytorialnej spójności państw członkowskich oraz UE jako całości.
Pomoc regionalna jest najczęściej dopuszczalna o ile:
1. Stanowi element polityki regionalnej
2. Jest zróżnicowana co do form, wielkości oraz okresu stosowania
3. Nie przekracza dopuszczalnych maksymalnych wielkości pomocy wyrażonych w
kategoriach kosztów inwestycji lub utworzonych nowych miejsc pracy
4. Uwzględnia przewidywany lub faktyczny
gospodarczych w przyznawanej pomocy
udział
poszczególnych
sektorów
Pomoc Sektorowa to pomoc na ułatwianie rozwoju niektórych dziedzin gospodarki.
Pomoc horyzontalna udzielana jest przedsiębiorstwom niezależnie od regionu oraz
sektora, pomoc wyróżnia cel jej udzielania. Może być przeznaczona na rzecz:
1. Małych i średnich przedsiębiorców
55
2. Badań i rozwoju
3. Ochrony środowiska
4. Zatrudnienia i szkoleń
5. Przedsiębiorstw usytuowanych na określonych obszarach
Pomocą horyzontalną jest także pomoc de minimis.
Szczególnego rodzaju pomocą horyzontalną jest pomoc na ratowanie i restrukturyzację
przedsiębiorstwa. – Odnosi się ona do zagrożonych przedsiębiorstw czyli znajdujących
się w takiej sytuacji, że przy wykorzystaniu środków własnych, nie są w stanie
powstrzymać strat.
Przedsiębiorstwo należy traktować jako zagrożone, jeżeli:
1. Ponad połowa kapitału zakładowego została utracona, w tym poand ¼ tego kapitału
w okresie poprzedzającym 12 miesięcy
2. Gdy spełnione zostały warunki uznania przedsiębiorstwa za upadłe
Pomoc na restrukturyzację jest powiązana z pomocą udzielaną w celu ratowania. Łączna
kwota pomocy przyznanej na ratowanie i restrukturyzację nie może przekraczać 10 mln
euro ponadto istnieje zasada jednorazowej pomocy raz na 10 lat.
Pomoc ratunkowa charakteryzuje się:
1. Czasowy charakter, ma zapewnić płynność finansową
2. Niezbędne minimum pomocy, nie dłużej niż 6 miesięcy
3. Charakter zwrotny
Pomoc restrukturyzacyjna oznacza wszelką pomoc przyznaną przedsiębiorstwu
zagrożonemu, które realizuje plan restrukturyzacji lub likwidacji. Chodzi zatem o każdą
pomoc przyznawaną po udzieleniu pomocy ratunkowej.
o Warunkiem podstawowym jest akceptacja planu restrukturyzacji
o Bezwględnie zakazane jest wykorzystywanie pomocy publicznej objętej planem
na inne inwestycje niż niezbędne do restrukturyzacji.
Inne zasady dotyczą:
o Pomocy w celu restrukturyzacji w obszarach wspieranych (poniżej 75%
średniej unijnej)
o Pomocy dla małych i średnich przedsiębiorstw
o Pomocy na pokrycie społecznych kosztów restrukturyzacji
o Pomocy w celu restrukturyzacji w sektorze rolnym
56
Pomoc na rzecz przedsiębiorstw świadczących usługi w ogólnym interesie
gospodarczym, ze sfery użyteczności publicznej.
o Udzielona pomoc nie może być sprzeczna z interesem wspólnoty.
o Zgodna z zasadą neutralności
o Zgodna z zasadą zdefiniowania działalności w ogólnym interesie gospodarczym
o Zgodna z zasadą proporcjonalności
11.3.3.4.

Obowiązek świadczenia usług jest jednoznacznie określony

Kalkulacja kompensaty jest określona z góry oraz w sposób
obiektywny

Kompensata nie przekracza kosztów świadczenia danej usługi wraz z
racjonalnym zyskiem

Poziom kompensaty jest określony na podstawie analizy kosztowej
przedsiębiorstwa z danej branży
Nadzór i monitorowanie pomocy publicznej
Kompetencje nadzorcze Komisji sprowadzają się do decydowania o zgodności pomocy
publicznej ze wspólnym rynkiem. Państwa członkowskie mają obowiązek notyfikowania
Komisji o zamiarze udzielenia pomocy publicznej.
Programem pomocowym jest akt, na podstawie którego bez potrzeby wprowadzania w
życie konkretnych środków można przyznać pomoc indywidualną na rzecz określonych
przedsiębiorstw. Warunki przyznawania pomocy mają charakter ogólny i abstrakcyjny.
Pomoc indywidualna to pomoc publiczna, która nie jest przyznawana na podstawie
programu pomocowego np. umorzenie zaległości podatkowych w drodze decyzji adm.
Klauzula moratoryjna – obowiązek wstrzymania się z pomocą do czasu rozstrzygnięcia
w sprawie przez Komisję. Komisja może w 10 lat żądać zwrotu niedozwolonej pomocy
państwowej.
Kompetencje Rady w zakresie nadzoru nad udzieleniem pomocy polegają na tym, że na
wniosek państwa członkowskiego Rada może zadecydować, że pomoc przyznana przez
państwo jest zgodna ze wspólnym rynkiem na zasadzie indywidualnego odstępstwa w
terminie 3 miesięcy od wystąpienia z wnioskiem.
Do komisji należy stałe monitorowanie udzielonej pomocy publicznej.
11.3.3.5.
Postępowanie krajowe w sprawach pomocy publicznej
Kwestię te normuje stawa z 30.04.2004 o postępowaniu w sprawach dotyczących pomocy
publicznej.
Kompetencje w zakresie opiniowania projektów pomocy, ich notyfikowania Komisji,
reprezentacji rządu polskiego ustawa powierza Prezesowi UOKiK. Prezes również opiniuje
projekty pomocy publicznej czego celem jest wskazanie podmiotom udzielającym pomocy
konsekwencji jakie mogą się wiązać z udzieleniem pomocy. Opinie prezesa nie są
wiążące.
57
12. Publicznoprawna problematyka bankowości
12.1.
Zakres regulacji bankowości
Przyczynami regulacji w bankowości są:
1. Zjawisko monopolizacji
2. Niestabilność sfery finansów
3. Konieczność skuteczności działania
Bank to osoba prawna utworzona zgodnie z przepisami prawa, działająca na podstawie
zezwoleń uprawniających do wykonywania czynności bankowych obciążających ryzykiem
środki powierzone pod jakimkolwiek tytułem zwrotnym.
Katalog czynności bankowych w polskim prawie jest zamknięty.
Czynności bankowe dzielimy na bierne – gdzie bank jest wierzycielem, i czynne – gdzie
bank jest dłużnikiem., oraz tzw. czynności pośrednie.
12.1.1. Typowe czynności bankowe
12.1.1.1.
Rachunki bankowe i rozliczenia pieniężne
Otwarcie rachunku bankowego następuje na podstawie zawartej umowy rachunku
bankowego z KC i Prawa Bankowego. Istnieje możliwość otwarcia 4 rodzajów rachunków:
1. Rozliczeniowy
a. Bieżący
b. Pomocniczy
2. Lokaty terminowe
3. Rachunki
a. Oszczędnościowe
b. Oszczędnościowo-rozliczeniowe
c. Terminowych lokat oszczędnościowych
4. Rachunki powiernicze
12.1.1.2.
Rozliczenia gotówkowe lub bezgotówkowe
Rozliczenia gotówkowe to:
1. Czeki gotówkowe
2. Bezpośrednia wpłata gotówki na rachunek wierzyciela
58
Rozliczenia bezgotówkowe to:
1. Polecenie przelewu
2. Polecenie zapłaty
3. Czek rozrachunkowy
4. Akredytywy
5. Okresowe rozliczenia saldami
6. Transakcje dokonane kartami płatniczymi
12.1.1.3.
Kredyt i pożyczki pieniężne
Umowa pożyczki jest umową nazwaną z KC – przenosi własność określonej kwoty, a
umowa kredytu jest umową uregulowaną z prawie bankowym – oddaje do dyspozycji
kredytobiorcy określoną kwotę bez przeniesienia środków.
Umowa kredytu na sumę ponad 500 zł musi mieć formę pisemną.
12.1.1.4.
Gwarancje bankowe i poręczenia
Zasady udzielania gwarancji bankowych są w prawie bankowym. Gwarancja jest
zobowiązaniem abstrakcyjnym, niezależnym od umowy głównej. Ważność zobowiązania
gwaranta nie zależy od ważności umowy głównej podczas gdy jej nieważność powoduje
automatycznie nieważność poręczenia.
Zakres odpowiedzialności gwaranta jest ściśle określony w liście gwarancyjnym natomiast
poręczyciela – taki jak wynika z zobowiązania kredytobiorcy.
Gwarantem może być wyłącznie bank, poręczycielem też inna osoba fizyczna / prawna.
12.1.1.5.
Zasady gospodarki finansowej banków
Pięć zasad gospodarki finansowej banków:
1. Samodzielnego prowadzenia przez bank własnej gospodarki finansowej
2. Samofinansowanie
3. Prowadzenia gospodarki finansowej na podstawie planu finansowego
4. Publicznego ujawniania przez bank stawek oprocentowania lokat i środków na
rachunkach bankowych
5. Zakaz stosowania wobec własnych pracowników, akcjonariuszy i członków
korzystniejszych od ogólnie stosowanych stawek oprocentowania
12.1.1.6.
Tajemnica bankowa
Tajemnicę bankową można rozpatrywać w szerokim jak i wąskim znaczeniu.
W szerokim oznacza wszelkie informacje dotyczące samego banku lub innych
podmiotów, które ze względu na ochronę interesu banku lub jego kontrahentów nie
powinny być ogólnie dostępne.
W wąskim oznacza pewne informacje o rachunkach i transakcjach klientów.
59
Dostęp do informacji prócz posiadaczy rachunków i upoważnionych przez nich osób mają
w określonym w ustawie zakresie:
Komisja Nadzoru Finansowego, sąd, prokurator, Szef Służby Celnej, Prezes NIK, CBA,
Policja, ZUS, NBP, Prezes UOKiK etc.
Bank może zastosować blokadę środków na koncie na okres 72 godzin w przypadku
prawdopodobieństwa, że pochodzą z przestępstwa, o czym musi poinformować
prokuratora. Ten może przedłużyć blokadę do 3 miesięcy.
12.2.
Postępowanie przy tworzeniu banków
Założyciele przedstawiają organowi nadzoru bankowego – Komisji Nadzoru Finansowego
– wniosek zawierający projekt statutu i program działalności banku na co najmniej okres 3
letni.
Wielkość minimalnego kapitału założycielskiego to 5 mln euro.
Komisja wydaje w sprawie decyzję, na którą przysługuje skarga do sądu adm.
W przypadku otworzenia banku zagranicznego w Polsce wymagana jest zgoda KNF po
konsultacji z Ministrem Finansów.
Instytucje Kredytowe na terenie RP mogą prowadzić działalność w formie oddziałów, w
terminie 2 miesięcy od dnia otrzymania przez KNF zawiadomienia uwiarygodniającego
instytucję oraz program i zakres działalności nadesłanego przez organ nadzoru
macierzystego tej instytucji.
12.3.
Nadzór bankowy
12.3.1. Przedmiot i zakres nadzoru bankowego
Od 2008 nadzór sprawuje Komisja Nadzoru Finansowego.
Przewodniczący KNF powoływany jest na 5 letnią kadencję i odwołany może być tylko w
szczególnych przypadkach, przez premiera, co zapewnia stabilność pracy:
1. Prawomocne skazanie za umyślne przestępstwo lub przestępstwo skarbowe
2. Rezygnacja ze stanowiska
3. Utrata obywatelstwa RP
4. Utrata zdolności do pełnienia powierzonych obowiązków na skutek długotrwałej
choroby, trwającej ponad 3 miechy
Zastępców Prezesa, w liczbie dwóch, powołuje i odwołuje Premier na wniosek Prezesa
KNF. Ich pozycja nie jest aż tak stabilna.
Warunkami pracy w prezydium jest wyższe wykształcenie prawnicze lub ekonomiczne,
posiadanie wiedzy w zakresie nadzoru nad rynkiem finansowym w RP, doświadczenie
uzyskane w trakcie pracy naukowej, 3 letni staż pracy na stanowiskach kierowniczych.
Nadzór dotyczy głównie kapitału bankowego, celem jest bezpieczeństwo wkładów.
60
12.3.1.1.
Koncentracja zaangażowań
1. Jednym z dwóch elementów koncentracji zaangażowań jest koncentracja
kapitału.
Na mocy przepisów prawa bankowego osoba zamierzająca bezpośrednio lub pośrednio
objąć lub nabyć akcje banku musi uzyskać zezwolenie KNF na wykonywanie prawa głosu
na walnym zgromadzeniu akcjonariuszy, jeżeli w wyniku objęcia lub nabycia osoba
uzyskałaby 10,20,25,33,50,66,75% głosów podczas walnego z. Jednocześnie każda
osoba po przekroczeniu takiego progu ma obowiązek powiadomienia KNF o zamiarze
zbycia akcji dających prawo do wykonywania 10% głosów na wza.
2. Drugim elementem koncentracji jest koncentracja wierzytelności.
Suma zaangażowań banku w stosunku do podmiotów powiązanych, których
wierzytelności przekraczają 10% funduszy własnych banku, nie może łącznie przekraczać
800% tych funduszy.
Płynność finansowa to zdolność wywiązywania
uwarunkowanie wypłacalności banków.
się
z zobowiązań i
stanowi
Zabezpieczenie kapitałowe to obowiązek banku do utrzymywania sumy funduszy
własnych na poziomie zapewniającym bankowi bezpieczeństwo i stabilność działania, a
współczynnik wypłacalności na poziomie nie mniejszym niż 80%.
12.3.2. Środki nadzoru
Nadzór nie angażuje się w bezpośrednie kierowanie bankiem.
Prawo bankowe w ramach nadzoru przewiduje środki ad rem czyli:
- podejmowanie środków koniecznych do przywrócenia płynności płatniczej
- zwiększenie funduszy własnych
- zaniechanie określonych form reklamy
- nakaz wstrzymania wypłaty z zysku
- kara finansowa do 1 000 000 zł
- zakaz tworzenia nowych jednostek organizacyjnych
Oraz środki ad personam czyli:
- Komisja może wystąpić od odwołanie / zawieszenie w czynnościach do rozpatrzenia
wniosku, prezesa, wiceprezesa lub innego członka zarządu banku
- kary pieniężne na członków zarządu, do wysokości trzykrotnego miesięcznego
wynagrodzenia
61
12.3.3. Postępowanie naprawcze
Postępowanie naprawcze jest pierwszym etapem postępowania sanacyjnego. Do
przesłanek wszczęcia tego postępowania należą:
1. Powstanie straty
2. Groźba nastąpienia straty
3. Powstanie niebezpieczeństwa niewypłacalności banku
Obowiązek zawiadomienia Komisji o ww. przesłankach należy do zarządu banku.
Jeśli program naprawczy nie jest wystarczający Komisja może zakazać wypłat lub
ograniczyć wypłaty z zysku banku, a także nakazać przekazanie zysku lub ograniczyć
udzielanie kredytów akcjonariuszom, członkom, organom banku. Może też wystąpić z
żądaniem zwołania nadzwyczajnego walnego zgromadzenia w celu rozpatrzenia sytuacji
banku.
Gdy zarząd banku nie przekaże programu naprawczego albo jego realizacja będzie
nieskuteczna, Komisja może ustanowić zarząd komisaryczny, na czas realizacji programu.
12.3.4. Likwidacja, przejęcie i upadłość banku
Jeżeli strata banku przekraczać będzie połowę funduszy własnych bądź wystąpiły
okoliczności grożące niewypłacalnością lub obniżeniem sumy funduszy własnych, Komisja
może podjąć decyzję o przejęciu banku przez inny bank lub o jego likwidacji.
Likwidacja banku prowadzona jest z zasadami obowiązującymi przy likwidacji spółek
handlowych, z tym że w okresie likwidacji nie wypłaca się dywidendy ani oprocentowania
udziałów. Etapy likwidacji podlegają zatwierdzeniu przez Komisję, a likwidator składa
Komisji sprawozdanie. Podział majątku pozostałego nie może nastąpić przed upływem
roku od daty ukazania się ostatniego ogłoszenia o otwarciu likwidacji.
Jeżeli według bilansu aktywa banku nie wystarczą na zaspokojenie jego zobowiązań,
zarząd banku, zarząd komisaryczny lub likwidator, mogą podjąć decyzję o zawieszeniu
działalności banku a następnie decyzję o przejęciu przez inny bank albo występują do
właściwego sądu wojewódzkiego z wnioskiem o ogłoszenie upadłości.
12.4.
Ubezpieczenie depozytów
Ustawa z 14.12.1994 o Bankowym Funduszu Gwarancyjnym tworzy system
gwarantowania depozytów. Bankowy Fundusz Gwarancyjny ma osobowość prawną, a
jego organami są Rada Funduszu i Zarząd Funduszu. Rada składa się z 7 członków i
przewodniczącego, którego powołuje minister właściwy do spraw instytucji finansowych o
opinii Prezesa NBP i przewodniczącego KNF.
Fundusz udziela podmiotom objętym obowiązkowym systemem gwarantowania środków
pieniężnych pożyczek, gwarancji i poręczeń na warunkach korzystniejszych od ogólnie
stosowanych przez banki bądź udziela zwrotnej pomocy finansowej w przypadku powst.
niebezpieczeństwa niewypłacalności.
62
Warunkiem udzielenia przez Fundusz pomocy jest:
1. Uznanie przez Zarząd Funduszu wyników badania sprawozdania finansowego
2. Przedstawienie Zarządowi Funduszu pozytywnej opinii Komisji o programie
postępowania uzdrawiającego lub o celowości przejęcia, połączenia się banków lub
zakupu akcji
3. Wykazanie, że wysokość wnioskowanych przez podmiot objęty systemem
gwarantowania pożyczek etc, nie byłaby wyższa niż łączna maksymalna kwota z
tytułu gwarancji w tym podmiocie
4. Wykorzystanie dotychczasowych funduszy własnych banku
Podmioty objęte systemem wnoszą na rzecz Funduszu obowiązkowe roczne opłaty.
Ustawa wprowadziła też obowiązkowy system gwarantowania środków pieniężnych
(depozytów). System wprowadzony Utwą gwarantuje deponentom wypłatę środków
zgromadzonych na rachunkach, do wysokości określonej ustawą, w przypadku wydania
przez sąd postanowienia o ogłoszeniu upadłości podmiotu objętego systemem.
o Obowiązkowymi uczestnikami systemu są banki.
o Deponentami, których środki są gwarantowane przez system są osoby
fizyczne i osoby prawne, jednostki organizacyjne niemające osobowości
prawnej, jeżeli mają zdolność prawną, oraz szkolne kasy oszczędnościowe i
pracownicze kasy zapomogowo – pożyczkowe.
Środki deponentów są gwarantowane łącznie z odsetkami do dnia spełnienia warunków
gwarancji do wysokości 50 000 euro.
Banki obowiązane są do utworzenia funduszu ochrony środków gwarantowanych w
wysokości określanej przez Bankowy Fundusz Gwarancyjny, nie większej niż 0,4% sumy
depozytów stanowiących podstawę do obliczania kwoty rezerwy obowiązkowej. Środki te
każdy bank musi ulokować w skarbowych papierach wartościowych, bonach pieniężnych
NBP i jednostkach uczestnictwa funduszy rynku pieniężnego i deponować na rachunku
depozytowym w NBP. Środki te są cały czas własnością banku, dopiero w momencie
ogłoszenia upadłości są przekazywane na rzecz BFG i potem na wypłacenie deponentom
środków gwarantowanych syndykowi masy upadłości prowadzącemu bezpośrednio
wypłaty.
63