Chciałem tylko żyć, gdy znalazłem w dość nudnym tekście Heinricha

1.Z.Kadłubek, Szmaragd Europy – ciąg dalszy [w:] Aleksandra Kunce, Zbigniew Kadłubek, Myśleć
Śląsk, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2007, s.210-214.
Chciałem tylko żyć, gdy znalazłem w dość nudnym tekście Heinricha Muhlpforta z
Wrocławia metaforę, w której Śląsk jest szmaragdem Europy. Słowa jak pieszczota! Cieszyła
mnie ta metafora z łacińskiego wiersza na śmierć ostatniego księcia z rodu Piastów jak niewiele rzeczy
na tym świecie. Rozpoznawałem w niej moją przestrzeń i moją tęsknotę. Ale wielu chciało wiedzieć,
jak ją rozumieć, co ona znaczy, czy n a p e w n o znajduje się w łacińskim tekście wrocławskiego poety „ s m a r a g d u s E u r o p a e " . Niektórzy mówili, że tej metafory wcale tam nie ma. Inni
powtarzali (nawet w mediach), że Muhlpfort, siedemnastowieczny poeta żyjący z pisania wierszy na
różne okazje (jak śluby i pogrzeby głównie), jest poetą nieprzychylnym dla Polaków. Wiele
niedorzeczności mógłbym wymienić, ale nie po to piszę, żeby prezentować ten cały niepotrzebny
katalog. Moje zadanie jest inne.
Nie wiem, co znaczy, że Muhlpfort zobaczył nagle w Śląsku szmaragd. Być może nic to nie
znaczy. Być może sytuacja metryczna łacińskiego tekstu wymogła na poecie te dwa słowa:
„smaragdus" + „Europae". Wszyscy przekonani, że 2 x 2 = 4, są też głęboko przeświadczeni o tym, że
podobnie musi być z metaforą ze szmaragdem. Powinien być do niej łatwy dostęp niczym do
iloczynu liczb 2 i 2. A ta metafora to podstęp. Nie ma tu nic.
Czyż nie jest tak, iż zaplątani w srogie i szatańskie obiektywizacje nie chcemy, żeby zwyczajnie
istniała Bogu piękno winna metafora, żeby istniała b e z u z a s a d n i e n i a , żeby po prostu była
przyjemność wypowiedzenia bądź przeczytania słów: SILESIA SMARAGDUS EUROPAE ŚLĄSK [JEST] SZMARAGDEM EUROPY? (…)
Są dowody, że metafora ze szmaragdem była ważna dla Ślązaków. Pierwszy rozdział książki pt. Ciągle tonę i
chwytam Jezusa, która jest zapisem rozmowy ks. arcybiskupa Damiana Zimonia z ks. prof. Jerzym Szymikiem i
Aliną Petrową-Wasilewicz, nosi tytuł Szmaragd w koronie. Ksiądz prof. Szymik zadaje takie oto pytanie ks.
arcybiskupowi:
Kiedyś zachwycił się Ksiądz Arcybiskup metaforą Henryka Muhlpforta, siedemnastowiecznego
wrocławskiego poety, który porównał Śląsk do szmaragdu. Szmaragd jest kamieniem szlachetnym,
który jest tym twardszy, trwalszy i piękniejszy, im większą ilość składników w sobie zawiera. Taki też
jest Śląsk. Jego wielokulturowość, złożona historia, miejsce na mapie Europy tworzą jego bogactwo.
Czy tę „szmaragdowość" Śląska widzi Ksiądz Arcybiskup w swojej biografii, w korzeniach, w życiu
człowieka, chrześcijanina, księdza, biskupa? 1
I ks. arcybiskup Damian Zimoń odpowiada w ten sposób (przytaczam fragment tej odpowiedzi):
Gdy człowiek jest już starszy, dokonuje refleksji nad swoim życiem, powołaniem, małą
Ojczyzną. Już wiele porównań i metafor odnoszono do Śląska, ale ta wydaje mi się
niezwykle prawdziwa. [...] różnorodność, składa się na nasz świat, na naszą tożsamość,
niepowtarzalność, „szmaragdowość"2.
S z m a r a g d o w o ś ć ! To nowe słowo odsłania to wszystko, czego doświadczamy na Górnym
Śląsku, a nie umieliśmy tego pięknie nazwać. W s z m a r a g d o w o ś c i nie chodzi już nawet o
Śląsk. Nie jesteśmy aż tak naiwni! W s z m a r a g d o w o ś c i chodzi o ducha i cały świat, a nie
tylko o te pagórki i doliny nad Odrą choćby były najśliczniejsze, a nostalgia najsilniejsza. W
s z m a r a g d o w o ś c i chodzi o w i e c z n o ś ć . O Boga. Dopiero teraz zrozumiałem.
1
Ciągle tonę i chwytam Jezusa. Z abpem Damianem Zimoniem rozmawiają A. Petrowa-
Wasilewicz i ks. J. Szymik. Katowice 2002, s. 7-8.
2
Ibidem, s.9
W tym kamieniu jest zaklęta informacja o wieczności, jakiś przekaz, który ma koić tęsknoty.
Święty Augustyn, ekspert od spraw wieczności, ale i znawca tajemnic szmaragdu, pisał o tym w
jednym z pism:
Prudentia terram circumit, quae habet [...] lapidem prasinum, id est vitam aeternam, quae
viriditate la-pidis prasini significatur, propter vigorem, qui non are-scit3.
Ten kraj, który ma szmaragdowy kamień, otacza zewsząd roztropność, szmaragdowy kamień
- to znaczy życie wieczne, które symbolizuje zieloność szmaragdu, ze względu na życie,
które [już więcej] nie ginie
3
A u r e 1 i u s A u g u s t i n u s : DegenesiscontraManicheos.PL34,col. 173-220.