Monika Olejniczak Kontakt mail:
Transkrypt
Monika Olejniczak Kontakt mail:
Monika Olejniczak Kontakt mail: [email protected] Tytuł pracy doktorskiej: Ocena siatkówki, ze szczególnym uwzględnieniem warstwy włókien nerwowych u chorych z cukrzycą bez cech retinopatii, przy pomocy spektralnej optycznej koherentnej tomografii (SOCT) Spektralna optyczna koherentna tomografia (SOCT) jest nowoczesną, w pełni nieinwazyjną i bezkontaktową techniką badania stosowaną w okulistyce. W metodzie tej wykorzystuje się interferencję wiązek światła częściowo spójnego do obrazowania tkanek. W sposób precyzyjny ukazuje ona kolejne warstwy przekroju badanej tkanki. Dzięki zastosowaniu światła uzyskano wysoką rozdzielczość i dużą szybkość badania. Przesuwając promień w kierunku poprzecznym do kierunku rozchodzenia się światła otrzymujemy kolejną porcję informacji o położeniu centrów rozpraszających. Złożenie wyników kolejnych pomiarów daje obraz przekroju badanego obiektu. SOCT może służyć do obrazowania zarówno przedniego, jak i tylnego odcinka gałki ocznej. Umożliwia wizualizację przekroju przez wybrane fragmenty dna oka, pomaga w diagnozowaniu chorób oczu, monitorowaniu przebiegu choroby oraz kwalifikacji chorych do zabiegów chirurgicznych. Ułatwia kontrolowanie i ocenę tarczy nerwu wzrokowego w jaskrze, upraszcza również ocenę zmian grubości siatkówki. Wzrok jest jednym z najważniejszych zmysłów człowieka, pozwalającym na jego kontakt ze światem zewnętrznym. W procesie widzenia udział bierze sprzężony na stałe układ oczu oraz ośrodek wzroku zlokalizowany w płatach potylicznych mózgu. Oko jest narządem wysoce wyspecjalizowanym i podobnie jak mózg ma ograniczone możliwości regeneracyjne. Dotyczy to w szczególności siatkówki, która składa się z wielu cienkich i półprzezroczystych warstw komórkowych. Siatkówka składa się z dziesięciu warstw, niektóre z jej elementów charakteryzują się rozmiarami rzędu kilku mikrometrów, dużą przezroczystością oraz niewielkimi zmianami współczynnika załamania, co w przypadku obrazowania optycznego wiąże się z uzyskaniem niskiego kontrastu. Dlatego obrazowanie tych struktur wymaga doboru metody o wysokiej czułości i rozdzielczości. Takie możliwości daje zastosowanie tomografii optycznej SOCT, która z rozdzielczością rzędu kilku mikrometrów, pozwala na szczegółową analizę wszystkich klinicznie istotnych warstw siatkówki. Warstwa włókien nerwowych (retinal nerve fibre layer – RNFL) jest warstwą znajdująca się w powierzchownej części siatkówki. Najbardziej zaawansowaną technologią, którą stosuje się obecnie do oceny grubości warstwy włókien nerwowych jest między innymi SOCT. Cukrzyca jest chorobą metaboliczną, której podstawowym objawem jest podwyższony poziom cukru we krwi (hyperglikemia). Stała się ona jedną z ważniejszych chorób cywilizacyjnych. Charakteryzuje ją nieprawidłowa przemiana cukrów, białek i tłuszczów. Zaburzenia te wynikają z niewłaściwego wydzielania i działania insuliny. Przewlekle utrzymujący się podwyższony poziom cukru powoduje zaburzenia funkcji, a w konsekwencji niewydolność wielu narządów. Rozróżnia się dwa typy cukrzycy: typ I – dawniej nazywany cukrzycą insulinozależną lub młodzieńczą (stanowi 5% wszystkich przypadków rozpoznanej cukrzycy); typ II – dawniej nazywany cukrzycą insulinoniezależną, bądź cukrzycą ludzi dorosłych (ujawnia się w wieku dojrzałym i dotyczy 95% wszystkich rozpoznanych przypadków cukrzycy). Problem cukrzycy dotyczy głównie krajów rozwiniętych i rozwijających się, co związane jest m.in. ze zmianą warunków socjalno-bytowych i takimi czynnikami ryzyka jak: spożywanie nadmiernej ilości wysokoenergetycznych pokarmów (prowadzącymi do nadwagi i otyłości), zmniejszenie aktywności fizycznej jak też starzenie się społeczeństwa. Często choroba ta występuje rodzinnie i jest uwarunkowana genetycznie. Wszystkie prognozy wskazują, że cukrzyca może przybrać rozmiary prawdziwej epidemii XXI wieku a już dzisiaj stanowi olbrzymi problem ekonomiczno-zdrowotny. Największą ilość zachorowań na cukrzycę typu II obserwuje się po 60-tym roku życia. Częściej chorują kobiety, zwłaszcza między 45 a 50 rokiem życia, co wiąże się z okresem menopauzy. Światowa Organizacja Zdrowia szacuje, że w 1985 roku było 30 mln ludzi chorujących na cukrzycę, w roku 2003 chorowało 194 mln ludzi. Przewiduje się, że w roku 2025 będzie około 333 mln ludzi chorych na cukrzycę. Dane te obrazują, jak wielka jest to skala problemu. W narządzie wzroku w przebiegu cukrzycy dochodzi do zmian zwanych retinopatią cukrzycową. Zmiany te dotyczą głównie tętniczek i drobnych naczyń żylnych siatkówki i charakteryzują się zarówno tendencją do zamykania ich jak i zwiększania przepuszczalności ścian naczyń. Czas trwania cukrzycy i wiek chorego są głównymi czynnikami determinującymi powstanie retinopatii. Inne czynniki, które mogą mieć niekorzystny wpływ na nasilenie zmian ocznych to: nadciśnienie tętnicze, miażdżyca, nadwaga, otyłość, ciąża, choroby nerek, niedokrwistość, palenie tytoniu. Bezpośrednio po wystąpieniu cukrzycy nie zawsze występują objawy oczne. Po 10-15 latach trwania choroby, w 50% przypadków dochodzi do zmian w siatkówce. Około 20-30% pacjentów po dwudziestu latach od zachorowania praktycznie traci wzrok. Retinopatia cukrzycowa jest jednym z najczęstszych wskazań do wykonania badania SOCT. Głównie ze względu na możliwość wykrywania bardzo wczesnych zmian, niedostępnych do wykrycia innymi metodami diagnostycznymi, np. ubytki w warstwie włókien nerwowych. Trudno dziś wyobrazić sobie leczenie cukrzycy bez tomografii optycznej, pomocnej w ocenie grubości siatkówki, służącej także monitorowaniu skuteczności leczenia. Istnieją dowody na występowanie zmian w grubości włókien nerwowych u chorych na cukrzycę, bez cech retinopatii cukrzycowej, co może świadczyć o uszkodzeniu neuronów. Niestety dotychczasowa literatura, zarówno krajowa, jak i światowa, ma na ten temat mało danych. W związku z powyższym postanowiłam przeprowadzić badanie grubości siatkówki, ze szczególnym uwzględnieniem warstwy włókien nerwowych przy pomocy SOCT. Uzyskane wyniki mogłyby być pomocne w poszukiwaniu właściwych strategii terapeutycznych, niosąc szanse na skonstruowanie nowych leków. Cukrzyca w znacznym stopniu obniża jakość życia, skazuje czasem osoby dotychczas samodzielne na opiekę osób trzecich oraz często w znacznym stopniu obciąża ekonomicznie pacjenta i jego rodzinę. Ze względu na wzrastającą liczbę osób chorych na cukrzycę oraz rozpoznawanie u nich zmian narządu wzroku, konieczne jest nasilenie opieki okulistycznej w środowisku życia tych osób. Należy dołożyć wszelkich starań, aby poprawić jakość życia pacjentów dotkniętych cukrzycą oraz zmniejszyć ekonomiczne i społeczne koszty inwalidztwa wzrokowego znacznego odsetka społeczeństwa.