docRaport o stanie sanitarnym województwa warmińsko
download 
Reklamacja Transkrypt
Raport o stanie sanitarnym województwa warmińsko
2013 Stan sanitarno-higieniczny województwa warmińsko-mazurskiego Laboratorium Badań Środowiskowych i Żywności WSSE w Olsztynie w W grudniu 2003 r. otrzymało certyfikat akredytacyjny nr AB 451 dla 50 metod badawczych. w W grudniu 2004 r. rozszerzyło zakres akredytacji o 41 metod. w W listopadzie 2005 r. o 89 metod, głównie w zakresie badania żywności. w Obecnie laboratorium posiada około 325 oznaczeń akredytowanych. Laboratorium Badań Epidemiologiczno-Klinicznych WSSE w Olsztynie w W grudniu 2003 r. otrzymało certyfikat akredytacji Polskiego Centrum Akredytacyjnego nr AB 448 dla 6 metod badawczych. w Co roku Laboratorium rozszerza zakres akredytacji o kolejne metody. Obecnie posiada 57 akredytowanych metod badawczych. ELBLĄG Laboratorium w Elblągu Wojewódzkiej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej w Olsztynie w lipcu 2005 r. otrzymało Certyfikat Akredytacji Polskiego Centrum Akredytacyjnego nr AB 618 dla 28 metod badawczych. Obecnie posiada 70 metod akredytowanych. WOJEWÓDZKA STACJA SANITARNO-EPIDEMIOLOGICZNA W OLSZTYNIE Stan sanitarno-higieniczny województwa warmińsko-mazurskiego w roku 2013 ZAWARTOŚĆ Warunki zdrowotne środowiska . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5 Higiena żywności, żywienia i przedmiotów użytku . . . . . 11 Laboratorium Badań Środowiskowych i Żywności . . . . . . 17 Środowisko pracy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18 Higiena dzieci i młodzieży . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24 Higiena radiacyjna. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26 Zwalczanie chorób zakaźnych . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30 Sekcja szczepień ochronnych. . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33 Laboratorium Badań Epidemiologiczno-Klinicznych. . . . . 35 Promocja zdrowia i oświata zdrowotna . . . . . . . . . . . . 38 Zapobiegawczy Nadzór Sanitarny. . . . . . . . . . . . . . . . 43 Stan sanitarno-higieniczny województwa warmińsko-mazurskiego w roku 2013 Opracowanie Wojewódzka Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w Olsztynie ul. Żołnierska 16, 10-561 Olsztyn tel. 89 524 83 00, fax: 89 679 16 99 www.wsse.olsztyn.pl e-mail: [email protected] Redakcja materiałów Elżbieta Łabaj Zdjęcia Archiwum WSSE i Studioprojekt Zdjęcie na okładce Piotr Płaczkowski Opracowanie graficzne i skład Studio Projekt, Olsztyn, ul. Żbicza 23 tel. 89 523 80 59 e-mail: [email protected] Druk RM Grafika Al. Marszałka Józefa Piłsudskiego 77, 10-449 Olsztyn tel. 89 627 13 30 Szanowni Państwo Jak co roku oddajemy do Państwa rąk raport o stanie sanitarno-higienicznym województwa warmińsko-mazurskiego. Opisujemy w nim działania Państwowej Inspekcji Sanitarnej naszego regionu w roku 2013. Miniony rok przywitał nas znaczącym wzrostem zachorowań na grypę. W ciągu czterech miesięcy – od stycznia do końca kwietnia – na grypę i schorzenia grypopodobne zachorowało prawie 42 tysiące mieszkańców naszego regionu. W stu przypadkach Laboratorium Badań Epidemiologiczno-Klinicznych działające w strukturach Wojewódzkiej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej potwierdziło wystąpienie u pacjentów wirusa grypy. Zapoczątkowane w 2012 r. działania Państwowej Inspekcji Sanitarnej dotyczące nadzoru nad środkami zastępczymi były kontynuowane także w 2013 r. Pomimo podjętych działań w ramach nadzoru sanitarnego, sankcji finansowych w drodze decyzji administracyjnych, sankcji penalnych poprzez podjęcie czynności procesowych przez organy policji i prokuratury, środki zastępcze (nazywane dopalaczami) są nadal wprowadzane do obrotu. W ubiegłym roku na terenie województwa odnotowano 97 przypadków zatruć młodych ludzi substancjami psychoaktywnymi, tzw. dopalaczami. Pracownicy Państwowej Inspekcji Sanitarnej przeprowadzili 36 kontroli w asyście policji w sklepach w Olsztynie, Ostródzie i Elblągu. W wyniku podjętych działań wycofano z obrotu i zabezpieczono na czas niezbędny do przeprowadzenia badań 1383 opakowania produktów, co do których zachodziło uzasadnione podejrzenie, że mogą to być środki zastępcze, pobrano 53 próby tych produktów do badań laboratoryjnych. W większości przypadków wyniki analizy toksykologicznej potwierdziły, że zabezpieczone produkty są środkami zastępczymi i stanowią zagrożenie dla życia i zdrowia ludzi. Problemem województwa warmińsko-mazurskiego, z uwagi na endemiczne występowanie zakażonych kleszczy, jest wysoki współczynnik zapadalności na boreliozę (dwukrotnie wyższy niż w kraju) i kleszczowe zapalenie mózgu (prawie sześciokrotnie wyższy niż w kraju). Najwięcej zachorowań na kleszczowe zapalenie mózgu rejestruje się we wschodnich powiatach województwa. Zachorowania na boreliozę rejestrowane są na terenie wszystkich powiatów. W ogólnej ocenie, stan sanitarno-epidemiologiczny naszego województwa w 2013 r. był dobry. Systematycznie poprawia się sytuacja w zakładach pracy, placówkach służby zdrowia, szkołach, obiektach turystycznych, placówkach handlowo-usługowych. Pełną wersję raportu o stanie sanitarno-higienicznym województwa warmińsko-mazurskiego mogą Państwo znaleźć na naszej stronie internetowej: www.wsse.olsztyn.pl Warmińsko-Mazurski Państwowy Wojewódzki Inspektor Sanitarny Janusz Dzisko Komórki organizacyjne Wojewódzkiej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej w Olsztynie WARMIŃSKO-MAZURSKI PAŃSTWOWY WOJEWÓDZKI INSPEKTOR SANITARNY lek. med. wet. Janusz Dzisko tel. 89 52 75 580, 89 52 48 348 fax 89 67 91 699; [email protected] ZASTĘPCA WARMIŃSKO-MAZURSKIEGO PAŃSTWOWEGO WOJEWÓDZKIEGO INSPEKTORA SANITARNEGO mgr inż. Maria Mindrow tel. 89 52 75 580, 89 52 48 348; [email protected] KIEROWNIK ODDZIAŁU HIGIENY ŻYWNOŚCI, ŻYWIENIA I PRZEDMIOTÓW UŻYTKU mgr inż. Magdalena Woltmanowska tel. 89 52 48 353; [email protected] KIEROWNIK ODDZIAŁU EPIDEMIOLOGII mgr inż. Małgorzata Dobrzańska tel. 89 52 48 355; [email protected] KIEROWNIK ODDZIAŁU HIGIENY PRACY mgr Bożena Najda tel. 89 52 48 401; [email protected] KIEROWNIK ODDZIAŁU HIGIENY RADIACYJNEJ mgr Renata Ozga tel. 89 52 48 413; [email protected] KIEROWNIK ODDZIAŁU HIGIENY DZIECI I MŁODZIEŻY mgr Jacek Szydłowski tel. 89 52 48 445; [email protected] KIEROWNIK ODDZIAŁU HIGIENY KOMUNALNEJ mgr inż. Agnieszka Jankowska tel. 89 52 48 306; [email protected] KIEROWNIK LABORATORIUM BADAŃ EPIDEMIOLOGICZNO-KLINICZNYCH mgr Małgorzata Dziedziech tel. 89 52 48 394; [email protected] GŁÓWNA. KSIĘGOWA mgr inż. Monika Łapińska tel. 89 52 48 366; [email protected] GŁÓWNY SPECJALISTA DS. SYSTEMU JAKOŚCI mgr inż. Anna Krupowicz tel. 89 52 48 337; [email protected] RADCY PRAWNI mgr Ewa Januszkiewicz, mgr Anita Ozga-Konopka, mgr Katarzyna Godlewska tel. 89 52 48 352; [email protected] KIEROWNIK SEKCJI DS. KADR I SZKOLENIA mgr Iwona Kaczor tel. 89 52 48 331; [email protected] KIEROWNIK SEKCJI TECHNICZNEJ inż. Marek Ławrynowicz tel. 89 52 48 466; [email protected] KIEROWNIK ODDZIAŁU ADMINISTRACYJNO-GOSPODARCZEGO I OBSŁUGI mgr Kazimiera Busse tel. 89 52 48 425; [email protected] SEKCJA STATYSTYKI MEDYCZNEJ I INFORMACJI tel. 89 52 48 435; [email protected] KIEROWNIK SEKCJI DS. SZCZEPIEŃ OCHRONNYCH lek. med. wet. Marek Behan tel. 89 52 48 451; [email protected] KIEROWNIK ODDZIAŁU ZAPOBIEGAWCZEGO NADZORU SANITARNEGO mgr Małgorzata Babicka tel. 89 52 48 304; [email protected] ASYSTENT WARMIŃSKO-MAZURSKIEGO PAŃSTWOWEGO WOJEWÓDZKIEGO INSPEKTORA SANITARNEGO mgr Anna Wagner tel. 89 527 55 80, 89 52 48 448; [email protected] KIEROWNIK ODDZIAŁU PROMOCJI ZDROWIA I OŚWIATY ZDROWOTNEJ mgr Radosław Gruss tel. 89 52 48 377; [email protected] KIEROWNIK SEKCJI DS. ORGANIZACJI, RZECZNIK PRASOWY mgr Elżbieta Łabaj tel. 89 52 48 455; [email protected] KIEROWNIK ODDZIAŁU ORGANIZACYJNEGO mgr Izabela Nowicka tel. 89 52 48 318; [email protected] KIEROWNIK SEKCJI INFORMATYKI inż. Rafał Banach tel. 89 52 48 456; [email protected] KIEROWNIK LABORATORIUM BADAŃ ŚRODOWISKOWYCH I ŻYWNOŚCI mgr inż. Grażyna Boguszewicz tel. 89 52 48 416; [email protected] SPECJALISTA DS. BHP Barbara Suwalska tel. 89 52 48 369; [email protected] Warunki zdrowotne środowiska W armia i Mazury to region o wybitnych walorach turystycznych i rekreacyjnych. Atrakcyjne położenie województwa warmińsko-mazurskiego w rejonie Zielonych Płuc Polski, wśród licznych rzek i jezior sprawia, że jest to teren chętnie odwiedzany przez turystów zarówno w okresie letnim, jak i zimowym. Wypoczywający latem w naszym regionie wczasowicze mogą korzystać z kąpieli w licznych jeziorach. Część z akwenów, spięta kanałami i rzekami, tworzy wielokilometrowe szlaki wodne, z których najbardziej znany jest Kanał Elbląski. W okresie zimowym miejscami znakomicie nadającymi się do uprawiania sportów zimowych są wyciągi narciarskie, m.in. Piękna Góra w Gołdapi, Góra Czterech Wiatrów w Mrągowie oraz Morenowa Stacja Narciarstwa w miejscowości Okrągłe koło Orzysza. W celu regeneracji organizmu można wybrać się do strefy uzdrowiskowej przy Promenadzie Zdrojowej w Gołdapi, gdzie powstała pijalnia wód mineralnych (woda mineralna chlorkowo-wodorowęglanowo-sodowa i fluorkowa oraz wody lecznicze: chlorkowo-sodowa ze znaczną zawartością wapnia i magnezu) oraz czwarte w Polsce tężnie. O bezpieczeństwo sanitarne mieszkańców i turystów dbają pracownicy pionu Higieny Komunalnej, których priorytetowym zadaniem jest sprawowanie nadzoru nad jakością wody zarówno przeznaczonej do spożycia przez ludzi, jak i wody wykorzystywanej do rekreacji wodnej, a także kontrola przestrzegania przepisów określających wymagania higieniczne i zdrowotne w obiektach użyteczności publicznej. Działalność kontrolna w obiektach nadzorowanych Na obszarze województwa warmińsko-mazurskiego w 2013 roku pod nadzorem pionu higieny komunalnej znajdowały się 6593 obiekty użyteczności publicznej. Obiekty te stanowią liczną i różnorodną grupę o zróżnicowanych wymaganiach sanitarnych. Do obiektów nadzorowanych zaliczamy m.in. domy pomocy społecznej, obiekty świadczące usługi noclegowe (noclegow- nie, hotele, motele, pensjonaty, kempingi, domy wycieczkowe, schroniska), obiekty świadczące usługi w zakresie pielęgnacji ciała (zakłady kosmetyczne i fryzjerskie, solaria, gabinety odnowy biologicznej, salony tatuażu), ustępy publiczne, tereny rekreacyjne, dworce (autobusowe, kolejowe), przystanie jednostek pływających, środki transportu publicznego, przejścia graniczne, cmentarze, zakłady pogrzebowe i inne. Przeprowadzane kontrole, obejmujące swoim zakresem przestrzeganie przepisów dotyczących utrzymania należytego stanu sanitarno-higienicznego w obiektach, w większości przypadków nie wykazały zaniedbań sanitarno-porządkowych. Spośród skontrolowanych w ciągu 2013 roku 5085 obiektów niewłaściwy stan higieniczno-sanitarny i sanitarno-techniczny stwierdzono w 292. Obiekty te stanowiły 5,75% ogółu skontrolowanych. Baza noclegowa Liczną grupę obiektów nadzorowanych, bo aż 1201, stanowią obiekty wchodzące w skład bazy noclegowej naszego województwa. W 2013 r. było to: 13 moteli, 134 hotele, 65 pensjonatów, jeden dom wycieczkowy, 31 kempingów, 93 schroniska młodzieżowe i pola biwakowe oraz 864 inne obiekty, w których świadczone są usługi hotelarskie. Skontrolowano 900 obiektów, co stanowi prawie 75% objętych ewidencją. Podstawowymi elementami uwzględnianymi przy ocenie stanu sanitarnego placówek świadczących usługi hotelarskie były: gospodarka wodno-ściekowa i postępowanie z odpadami komunalnymi, sprawność wentylacji pomieszczeń, stan sanitarno-techniczny obiektu oraz wyposażenie pokoi noclegowych, sanitariatów i ciągów komunikacyjnych, postępowanie z bielizną (pranie i przechowywanie) oraz utrzymanie właściwego stanu sanitarno-higienicznego w obiekcie. Standard skontrolowanych obiektów jest zadowalający. Obiekty, w których stwierdzono niewłaściwy stan sanitarno-techniczny i sanitarno-higieniczny stanowiły 7,5% wszystkich obiektów bazy noclegowej skontrolowanych w roku sprawozdawczym. WOJEWÓDZKA STACJA SANITARNO-EPIDEMIOLOGICZNA W OLSZTYNIE, 2013 5 WARUNKI ZDROWOTNE ŚRODOWISKA Obiekty świadczące usługi w zakresie pielęgnacji ciała Najliczniejszą grupę kontrolowanych obiektów, bo aż 1978, stanowią podmioty świadczące usługi związane z pielęgnacją ciała. Do tych obiektów zaliczamy: zakłady fryzjerskie – 1140, zakłady kosmetyczne – 427, zakłady tatuażu – 12, zakłady odnowy biologicznej – 192, inne zakłady, w których są świadczone łącznie więcej niż jedna z tych usług – 207. Podczas kontroli szczególną uwagę zwracano na przestrzeganie procedur higieniczno-dezynfekcyjnych zapewniających ochronę przed zakażeniami oraz chorobami zakaźnymi. Standard obiektów, w których świadczone są usługi, w porównaniu do roku ubiegłego pozostawał na podobnym poziomie. Kontrole przeprowadzone w 1784 zakładach wykazały, że 5,1% obiektów skontrolowanych nie spełniało wymogów sanitarno-technicznych i sanitarno-higienicznych (najczęściej kwestionowano stan sanitarno-techniczny w obiekcie oraz niekompletne procedury określające sposób postępowania przy wykonywaniu czynności, w trakcie których dochodzi do naruszenia ciągłości tkanek). Bezpieczeństwo osób podróżujących Dworce W ewidencji figurowało 37 obiektów: 13 dworców autobusowych oraz 24 dworce i stacje kolejowe. Przeprowadzone kontrole wykazały niewłaściwy stan sanitarno-techniczny w przypadku dwóch dworców autobusowych (w Ostródzie i Morągu), dwóch dworców PKP (w Szczytnie i Ełku) oraz jednej stacji PKP (w Ostródzie). W jednym obiekcie prowadzone były prace modernizacyjne – z uzyskanych przez władze miasta środków finansowych z funduszy unijnych przeprowadzana jest rewitalizacja pomieszczeń znajdujących się w budynku dworca PKP w Ostródzie. Środki transportu publicznego Pracownicy Państwowej Inspekcji Sanitarnej skontrolowali 361 środków transportu publicznego, w tym 23 statki i promy pasażerskie żeglugi śródlądowej, 5 tramwajów i trolejbusów, 149 autobusów komunikacji publicznej, 14 autobusów turystycznych oraz 53 pociągi. W tej liczbie znalazło się 117 środków transportu służących do wykonywania różnych usług, np. transportu osób chorych, przewozu bielizny i szczątków ludzkich. W żadnym ze skontrolowanych środków transportu nie stwierdzono niewłaściwego stanu sanitarno-higienicznego i sanitarno-technicznego. Monitoring jakości wody przeznaczonej do spożycia Woda jest niezbędna do utrzymania życia – musi być dostępna wszystkim konsumentom i to w zadowalającej ilości, dlatego też należy zawsze podejmować działania, aby uzyskiwać i utrzymywać najwyższą jej jakość. Zapewnienie należytej jakości wody należy do obowiązków przedsiębiorstw wodociągowo-kanalizacyjnych, natomiast nadzór nad jakością wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi sprawują organy Państwowej Inspekcji Sanitarnej. Woda do spożycia musi spełniać określone wymagania. Zgodnie z definicją zawartą w rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 29 marca 2007 r. w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi (Dz. U. Nr 61, poz. 417 ze zm.), aby woda była bezpieczna dla zdrowia, powinna być wolna od mikroorganizmów chorobotwórczych i pasożytów oraz pozbawiona wszelkich substancji w stężeniach stanowiących potencjalne zagrożenie dla zdrowia ludzkiego oraz spełniać wymagania określone w aktach prawnych. Państwowa Inspekcja Sanitarna, sprawując bieżący nadzór sanitarny, prowadzi badania jakości wody w ramach monitoringu kontrolnego i przeglądowego oraz ocenia jakość wody pod kątem spełnienia wymagań zawartych w wymienionym rozporządzeniu. Urządzenia wodne w naszym województwie oparte są na wodach podziemnych. Wody głębinowe charakteryzują się brakiem zanieczyszczeń mikrobiologicznych, co eliminuje konieczność stosowania w technologii uzdatniania środków dezynfekcyjnych. Dezynfekcja wody stosowana jest jedynie w przypadkach awaryjnych, w razie wtórnego zanieczyszczenia bakteryjnego wody, a także po przeprowadzonych remontach i pracach modernizacyjnych. Część wód głębinowych zawiera wysokie stężenia związków żelaza i manganu, cechuje je także podwyższona mętność. Uzdatnianie wód podziemnych polega na utlenianiu tych związków, najczęściej poprzez napowietrzanie, a następnie ich usuwaniu w procesach filtracji. Ponadnormatywna zawartość tych substancji w wodzie może prowadzić do niepożądanych zmian jej właściwości organoleptycznych. Ze względu na wzrost barwy i mętność oraz metaliczny posmak woda może budzić STAN SANITARNO-HIGIENICZNY WOJEWÓDZTWA WARMIŃSKO-MAZURSKIEGO 6 Liczba ludności w województwie warmińsko-mazurskim zaopatrywana w wodę z poszczególnych grup urządzeń wodnych w 2013 roku Liczba wszystkich urządzeń wodnych do zaopatrywania w wodę w 2013 r. przedstawiała się następująco: wodociągi o wydajności <100 m3/d – 422, wodociągi o wydajności 100-1000 m3/d – 178, wodociągi o wydajności 1000-10 000 m3/d – 28, wodociągi o wydajności 10 000-100 000 m3/d – 2, 94 inne urządzenia dostarczające wodę do spożycia. W stosunku do ubiegłego roku liczba wodociągów zmniejszyła się z 636 do 630. W większości przypadków miało to związek z podłączaniem wodociągów o małej wydajności do wodociągów o większej produkcji wody, czego rezultatem była rozbudowa sieci wodociągowej. Na koniec 2013 roku wodę dobrej jakości produkowało 567 wodociągów zbiorowego zaopatrzenia w wodę, a pozostałe 63 wodociągi dostarczały wodę o kwestionowanych parametrach: mikrobiologicznych – dwa wodociągi w powiatach: węgorzewskim i ostródzkim; chemicznych – dwa wodociągi w powiatach: ełckim i piskim, fizykochemicznych i organoleptycznych – 59 wodociągów w powiatach: bartoszyckim, braniewskim, działdowskim, elbląskim, ełckim, giżyckim, lidzbarskim, mrągowskim, nidzickim, olsztyńskim, ostródzkim, piskim, szczycieńskim. Tab. 1. Jakość wody z wodociągów zbiorowego zaopatrzenia w wodę na terenie województwa warmińsko-mazurskiego w 2013 roku (dane wg stanu na koniec roku) Produkcja wody w m3/dobę ogółem <100 100 -1000 1000-10000 10000-100000 422 178 28 2 Liczba skontrolowanych wodociągów z wodą odpowiadającą z wodą nieodpowiadawymaganiom jącą wymaganiom 370 52 169 9 26 2 2 0 WARUNKI ZDROWOTNE ŚRODOWISKA uzasadnione zastrzeżenia konsumentów. Ponadto woda, w której stężenie żelaza i manganu przekracza dopuszczalne normy, może być powodem problemów w eksploatacji sieci wodociągowej i sprzyjać wytrącaniu się osadów. Na terenie województwa warmińsko-mazurskiego w 2013 roku woda do spożycia dostarczana była 630 wodociągami prowadzącymi zbiorowe zaopatrzenie w wodę zgodnie z ustawą z dnia 7 czerwca 2001 r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków (Dz. U z 2006 r. Nr 123, poz. 858 z późn. zm.) oraz przez 94 inne podmioty zaopatrujące ludność w wodę do spożycia (dane wg GUS na koniec 2013 r.). Analiza wyników badań wody wskazuje, że najczęstszym problemem jest ponadnormatywna zawartość związków manganu i żelaza, którym towarzyszy podwyższona mętność wody. Na koniec roku ponadnormatywna zawartość manganu występowała w wodzie 36 wodociągów, żelaza w 28, a wysoka mętność w 19. Parametry te nie mają bezpośredniego wpływu na zdrowie ludzi budzą jednak zastrzeżenia konsumentów ze względu na niepożądane zmiany cech organoleptycznych wody. W dwóch wodociągach: w powiatach ełckim i piskim wydano zgody na odstępstwa od wymagań jakości wody z uwagi na ponadnormatywną zawartość arsenu. Odstępstwo jest to czasowe dopuszczenie do spożycia wody, która w zakresie zbadanego parametru nie spełnia podstawowych wymagań chemicznych określonych w zał. nr 2 do rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 29 marca 2007 r. w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi. Zgoda na spożywanie takiej wody jest udzielana przez państwowego inspektora sanitarnego w przypadku, gdy nie stanowi ona potencjalnego zagrożenia dla zdrowia ludzkiego, a zaopatrzenie w wodę o właściwej jakości nie może WOJEWÓDZKA STACJA SANITARNO-EPIDEMIOLOGICZNA W OLSZTYNIE, 2013 7 WARUNKI ZDROWOTNE ŚRODOWISKA Tab. 2. Liczba urządzeń wodnych, które na koniec 2013 roku produkowały wodę nieodpowiadającą wymaganiom rozporządzenia Parametry przekroczone Ogólna liczba mikroorganizmów w 22±2°C po 72 h amonowy jon mangan mętność żelazo barwa sód chlorki smak arsen <100 1 Produkcja wody w m3/dobę 100-1000 1000-10 000 10 000-100 000 mikrobiologiczne 0 1 fiz ykoc he mi c z ne i o rgano l e pt yc z ne 1 0 1 31 4 1 17 1 1 25 2 1 2 0 0 2 0 0 2 0 0 2 0 0 c he mi c z ne 2 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 być zrealizowane za pomocą żadnych innych środków. Zgoda na odstępstwo przyznawana jest na możliwie najkrótszy okres. Pozostałe przekroczenia parametrów jakości wody na koniec roku 2013 w wodociągach zbiorowego zaopatrzenia kształtowały się jak w tabeli nr 2. Pod nadzorem PIS znajdują się również 94 inne urządzenia, które zaopatrują w wodę np. gospodarstwa agroturystyczne, kolonie, obozy, szpitale, zakłady karne, szkoły, domy pomocy społecznej, obiekty turystyczne lub z których woda jest wykorzystywana do działalności handlowej lub celów publicznych. Z urządzeń tych w wodę jest zaopatrywanych 5636 osób. W 2013 r. skontrolowano je wszystkie. Na koniec roku 29 urządzeń zaopatrujących w wodę 411 osób produkowało wodę o kwestionowanych parametrach (ogólna liczba mikroorganizmów w 22±2°C po 72 h, bakterie grupy coli, jon amonowy, mangan, mętność, azotany, żelazo, zapach, barwa). Według stanu na koniec 2013 roku prawie 94% odbiorców zaopatrywanych w wodę z urządzeń wodnych nadzorowanych przez Państwową Inspekcję Sanitarną spożywało wodę odpowiadającą wymaganiom określonym w rozporządzeniu Ministra Zdrowia. Pozostałe 6% – wodę dopuszczoną warunkowo do spożycia. Obiekty rekreacji wodnej Kąpieliska i miejsca wykorzystywane do kąpieli W sezonie letnim 2013, podobnie jak w latach ubiegłych, monitorowano jakość wody w zgłoszonych kąpieliskach i miejscach wykorzystywanych do kąpieli. W 2013 roku na terenie województwa warmińsko-mazurskiego uchwałami rad gmin zostało wyznaczonych 13 kąpielisk w następujących powiatach: powiat działdowski: kąpielisko przy Plaży Miejskiej w Lidzbarku Welskim nad jeziorem Lidzbarskim; powiat giżycki: Kąpielisko Miejskie w Giżycku nad jeziorem Niegocin; powiat lidzbarski: Jezioro Wielochowo w Wielochowie; powiat olsztyński: kąpielisko nr 2 Plaża Miejska przy ul. Jeziornej nad jeziorem Krzywym, kąpielisko Marina przy ul. Jeziornej nad jeziorem Krzywym, kąpielisko Słoneczna Polana przy ul. Sielskiej nad jeziorem Krzywym, kąpielisko Skanda; powiat ostródzki: kąpielisko nr 2 w Ostródzie nad jeziorem Sajmino, Kąpielisko Gminne w Pelniku nad jeziorem Isąg, kąpielisko nr 1 na jeziorze Drwęckim w Ostródzie; powiat szczycieński: „Domowe” na jeziorze Domowym w Szczytnie; powiat węgorzewski: plaża Kal nad jeziorem Święcajty w Kalu, plaża Mamry nad jeziorem Mamry w Kalu. W sezonie 2013 zostało zgłoszonych przez organizatorów 157 miejsc wykorzystywanych do kąpieli. Raportowanie danych o jakości wody odbywało się na bieżąco po otrzymaniu wyników badania wody. Zbiorcza informacja z terenu województwa była przekazywana do Głównego Inspektoratu STAN SANITARNO-HIGIENICZNY WOJEWÓDZTWA WARMIŃSKO-MAZURSKIEGO 8 oceny stanu sanitarno-technicznego obiektu, jak i jakości wody. Zakres badań mikrobiologicznych wody basenowej obejmował oznaczanie Escherichia coli, bakterie grupy coli, Pseudomonas aeruginosa, gronkowce koagulazo-dodatnie i ogólną liczbę mikroorganizmów w 36°C, a w 2012 roku został rozszerzony o badanie wody na obecność bakterii z rodzaju Legionella w miejscach, gdzie powstaje aerozol wodno-powietrzny. Pobrano 54 próbki wody do badań w kierunku Legionella sp. z 25 obiektów. Tylko w dwóch przypadkach stwierdzono obecność bakterii w ilości <100 jtk w 100 ml wody. W przypadku stwierdzenia obecności bakterii chorobotwórczych w wodzie do kąpieli właściwi państwowi powiatowi inspektorzy sanitarni obligowali właścicieli basenów do przeprowadzenia działań mających na celu poprawę jakości wody. W 2013 roku z uwagi na występowanie w wodzie basenowej bakterii chorobotwórczych wydano trzy decyzje administracyjne zakazujące korzystania z kąpieli w basenach (powiaty: braniewski, giżycki, M. Olsztyn). WARUNKI ZDROWOTNE ŚRODOWISKA Sanitarnego w Warszawie i zamieszczana w ogólnokrajowym ,,Serwisie kąpieliskowym’’. Dodatkowo komunikaty informujące o jakości wody były zamieszczane na stronie internetowej WSSE w Olsztynie oraz przesyłane do Warmińsko-Mazurskiego Urzędu Wojewódzkiego. W okresie letnim Warmińsko-Mazurski Państwowy Wojewódzki Inspektor Sanitarny wydał siedem komunikatów informujących o jakości wody do kąpieli. W sezonie letnim – ze względu na zakwit sinic – okresowo nieprzydatna do kąpieli była woda w kąpieliskach na jeziorze Krzywym: Słoneczna Polana przy ul. Sielskiej, kąpielisko nr 2 Plaża Miejska przy ul. Jeziornej 8 oraz kąpielisko Marina przy ul. Jeziornej 6. Zakwit sinic (cyjanobakterie), potocznie zwany zakwitem wody, jest to duże zagęszczenie komórek glonów w zbiorniku wodnym powodujące zmianę barwy wody na kolor zielony, czerwony lub pomarańczowy – w zależności od barwników zawartych w poszczególnych gatunkach glonów, a także zmianę zapachu wody (zapach trawiasty, rybny, nasturcjowy, ogórkowy, stęchły). Z uwagi na zachodzące w zbiornikach wodnych w okresie letnim procesy eutrofizacji, sinice wykazują w tym czasie tendencję do gwałtownego namnażania się. Podczas zakwitu sinic niebezpieczeństwo dla zdrowia osób korzystających z kąpieli stanowią produkowane przez nie toksyny. U osób wrażliwych, w wyniku kontaktu z toksynami, mogą wystąpić podrażnienia i zmiany skórne, np.: rumień, wysypka grudkowata, pokrzywka, świąd skóry, zapalenie spojówek, a w przypadku połknięcia wody również dolegliwości ze strony układu pokarmowego – zatrucia pokarmowe i wymioty. Należy pamiętać, aby nie korzystać z kąpieli w zbiornikach wodnych, w których zauważymy zmianę barwy i zapachu wody, gdyż można przypuszczać, że doszło tam do nadmiernego rozwoju sinic. Tylko kąpiel w miejscach do tego przeznaczonych (kąpieliska i miejsca wykorzystywane do kąpieli) daje pewność, że woda w nich jest systematycznie nadzorowana i badana oraz nie stanowi zagrożenia zdrowotnego dla kąpiących się tam osób. W pozostałych kąpieliskach i miejscach wykorzystywanych do kąpieli jakość wody odpowiadała wymaganiom określonym w rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 8 kwietnia 2011 r. w sprawie prowadzenia nadzoru nad jakością wody w kąpielisku i miejscu wykorzystywanym do kąpieli (Dz. U. z 2011 r. nr 86, poz. 478). Sezon kąpieliskowy został zakończony 2 września 2013 r. Bieżące informacji na temat jakości wody były również zamieszczane przez organizatorów na tablicach informacyjnych przy kąpieliskach i miejscach do kąpieli. Jakość wody ciepłej Realizując obowiązek nałożony rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 29 marca 2007 r. w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi (Dz. U. z 2007 r. Nr 61, poz. 417 z póź. zm.) dotyczący prowadzenia badań ciepłej wody użytkowej w kierunku oznaczenia bakterii z rodzaju Legionella w budynkach zamieszkania zbiorowego oraz zakładach opieki zdrowotnej zamkniętej, w 2013 roku pobrano do badań próbki wody ciepłej użytkowej z 46 domów opieki społecznej, 33 szpitali, 8 hoteli, 3 zakładów karnych i 2 domów dziecka. Bakterie z rodzaju Legionella są czynnikiem etiologicznym legionelozy, czyli choroby zakaźnej układu oddechowego. Bakterie te znakomicie rozwijają się w naturalnych i sztucznych zbiornikach wodnych, urządzeniach klimatyzacyjnych, nawilżających oraz wszelkich urządzeniach rozpylających wodę. Do zakażenia Baseny kąpielowe Państwowa Inspekcja Sanitarna sprawuje nadzór nad 60 basenami kąpielowymi na terenie województwa. W 2013 roku uruchomiono nowe obiekty, m.in. na terenie powiatów oleckiego, działdowskiego i olsztyńskiego. Nadzór sanitarny nad basenami kąpielowymi dotyczy zarówno WOJEWÓDZKA STACJA SANITARNO-EPIDEMIOLOGICZNA W OLSZTYNIE, 2013 9 WARUNKI ZDROWOTNE ŚRODOWISKA dochodzi na skutek wdychania aerozolu powietrzno-wodnego zawierającego pałeczki Legionella sp. Na 92 skontrolowane obiekty w 64 jakość wody ciepłej odpowiadała wymaganiom mikrobiologicznym (bez wzrostu bakterii z rodzaju Legionella w 40 obiektach, a wzrost do 100 jednostek tworzących kolonie stwierdzono w 24). W przypadku pozostałych placówek (28) w zbadanych próbkach wody ciepłej stwierdzono obecność pałeczek Legionella na poziomie przekraczającym wartość dopuszczalną, czyli 100 jtk w 100 ml wody. Osoby kierujące obiektami podejmowały natychmiastowe działania naprawcze polegające na dezynfekcji termicznej instalacji. Działania te skutkowały poprawą jakości wody. Ocena sanitarna piasku Od kilku lat w sezonie letnim w województwie warmińskomazurskim przeprowadzana jest akcja dotycząca zapewnienia bezpiecznych warunków do zabawy w piaskownicach. Pracownicy Państwowej Inspekcji Sanitarnej przypominają właścicielom i zarządcom piaskownic o konieczności wymiany piasku w piaskownicach po sezonie zimowym oraz każdorazowo w trakcie sezonu letniego, jeżeli widoczne są zanieczyszczenia lub w wypadku, gdy badania laboratoryjne potwierdzą zanieczyszczenie geohelmintami. Z losowo wybranych piaskownic w województwie pobierane są próbki piasku, a następnie badane w kierunku obecności jaj pasożytów jelitowych zwierząt. W sezonie letnim 2013 kontynuowano badania piasku z piaskownic. Spośród 132 zbadanych próbek piasku, w trzech pobranych z piaskownic w Olsztynku, Węgorzewie i Perłach (pow. węgorzewski) stwierdzono obecność Toxocara sp. (glista psia i kocia). Państwowi Powiatowi Inspektorzy Sanitarni w Olsztynie i Węgorzewie poinformowali właścicieli o wynikach badań oraz konieczności wymiany piasku w zakwestionowanych piaskownicach. W dwóch przypadkach właściciele wymienili piasek, natomiast w trzecim – w miejscowości Perły – właściciel podjął decyzję o likwidacji piaskownicy. Sanitarna ochrona granicy państwa Kontrole i ocenę stanu sanitarnego siedmiu przejść granicznych (czterech drogowych: w Gronowie, Grzechotkach, Gołdapi i Bezledach; dwóch morskich w Elblągu i Fromborku oraz jednego kolejowego w Braniewie) prowadził Państwowy Graniczny Inspektor Sanitarny w Elblągu. W ciągu ostatnich lat wszystkie drogowe przejścia graniczne zostały zmodernizowane, w związku z czym znacznie poprawiły się warunki odpraw pasażerskich i warunki pracy służb granicznych. W największym zakresie wykorzystywane jest przejście w Bezledach. Jest to jedyne na granicy z Rosją przejście, gdzie znajdują się punkty kontroli fitosanitarnej i weterynaryjnej. Możliwość odprawy weterynaryjnej i fitosanitarnej, po wcześniejszym zgłoszeniu, istnieje również na przejściu granicznym w Grzechotkach. W związku z wprowadzonym w 2012 r. małym ruchem granicznym na wszystkich drogowych przejściach odnotowuje się znaczny wzrost liczby osób przekraczających granicę, jednak nie wpływa to na pogorszenie stanu sanitarno-porządkowego obiektów zlokalizowanych na terenie przejścia. W ciągu roku tereny przejść utrzymane były w należytym stanie sanitarnoporządkowym. Pomieszczenia sanitarne, zarówno dla osób przekraczających granicę, jak i dla obsługi przejść zaopatrzone były w dostateczną ilość środków higienicznych. Drogi dojazdowe do wszystkich drogowych przejść granicznych utrzymane były czysto, zapewnione były pojemniki na odpady, a przy drodze dojazdowej do drogowego przejścia granicznego w Bezledach ustawiono przenośne toalety typu TOI – TOI. Na terenie przejścia granicznego w Bezledach zlokalizowany jest wolno stojący budynek, w którym urządzono pomieszczenie przystosowane do izolacji osób podejrzanych o choroby zakaźne szczególnie niebezpieczne. Pozostałe przejścia drogowe posiadają wydzielone pomieszczenia zastępcze do czasowej izolacji osób podejrzanych o szczególnie niebezpieczne choroby zakaźne. Morskie przejścia graniczne w Elblągu i Fromborku, podobnie jak w latach ubiegłych, nie były wykorzystywane do odpraw stałych połączeń liniowych, natomiast prowadzone były odprawy jednostek pływających odbywających rejsy turystyczne i sportowe. Zarówno we Fromborku, jak i w Elblągu odprawy przeprowadzano bezpośrednio na jednostkach pływających. W budynku odpraw paszportowo-celnych w terminalu pasażerskopromowym Portu Elbląg wydzielono pomieszczenie zastępcze do izolowania osób podejrzanych o chorobę zakaźną szczególnie niebezpieczną. Takiego pomieszczenia, ze względu na brak możliwości lokalowych, nie ma na przejściu we Fromborku. W ciągu 2013 r. na kolejowym przejściu granicznym w Braniewie nie dokonywano odpraw ze względu na wstrzymanie międzynarodowego ruchu pasażerskiego, a obiekt wykorzystywany był sporadycznie przez służby graniczne, np. do przeprowadzania szkoleń. STAN SANITARNO-HIGIENICZNY WOJEWÓDZTWA WARMIŃSKO-MAZURSKIEGO 10 Higiena żywności, żywienia i przedmiotów użytku P aństwowa Inspekcja Sanitarna w województwie warmińskomazurskim w 2013 r. obejmowała nadzorem ogółem 13 650 zakładów, w tym 13 402 obiekty żywnościowo-żywieniowe, kontrolując w nich przestrzeganie przepisów określających wymagania sanitarno-higieniczne niezbędne dla zapewnienia bezpieczeństwa żywności podczas produkcji, magazynowania, transportu i obrotu środkami spożywczymi oraz 248 wytwórni i miejsc obrotu materiałami i wyrobami przeznaczonymi do kontaktu z żywnością. Rodzaje obiektów żywnościowo-żywieniowych objętych nadzorem w 2013 r. wg ich liczebności W skontrolowanych 9419 nadzorowanych obiektach (tj. 69,0%) przeprowadzono 16 852 kontrole sanitarne, w tym 1945 interwencyjnych, podczas których sporządzono 13 816 protokołów. Na ich podstawie, w stosunku do podmiotów naruszających obowiązujące przepisy, w celu wyegzekwowania poprawy stanu sanitarno-higienicznego i usunięcia nieprawidłowości wydano 2472 (w 2012 r. – 2655) decyzje administracyjne. W 14 przypadkach (w 2012 r. – 6), gdy stwierdzono rażące zaniedbania zagrażające zdrowiu konsumentów, wydano decyzje o czasowym unieruchomieniu zakładów. Ponadto wydano 17 (w 2012 r. – 27) decyzji o zakazie wprowadzania do obrotu produktu żywnościowego zagrażającego zdrowiu człowieka. Najwięcej decyzji o unieruchomieniu zakładu lub przerwaniu produkcji wydano w odniesieniu do: zakładów żywienia zbiorowego otwartego – sześciu, w tym czterech zakładów małej gastronomii (w 2012 r. – jednego); zakładów obrotu żywnością – trzech (w 2012 r. – jednego); zakładów produkcji żywności – trzech (w 2012 r. – dwóch); zakładów żywienia zbiorowego zamkniętego – dwóch (w 2012 r. – dwóch). Sprawcom wykroczeń przeciwko zdrowiu wymierzono 852 mandaty karne na kwotę 165 380 zł (w 2012 r. nałożono 820 mandatów na kwotę 152 910 zł). Szczególnym nadzorem obejmowano zakłady, które w latach poprzednich wykazywały zły stan sanitarny oraz te, które produkują wyroby stwarzające największe zagrożenie o dużym znaczeniu populacyjnym, tzn.: ciastkarnie, zakłady garmażeryjne i zakłady żywieniowe. Wśród zagadnień tematycznych realizowanych w 2013 r. dużo uwagi poświęcono m.in.: ocenie stopnia zaawansowania oraz nadzorowi nad wdrażaniem kontroli wewnętrznej zapewniającej bezpieczeństwo żywności opartej na zasadach dobrej praktyki higienicznej (GHP/GMP) oraz systemu HACCP w zakładach produkcji i obrotu żywnością; ocenie stanu sanitarnego obiektów zlokalizowanych na trasach i w miejscowościach turystycznych oraz jakości zdrowotnej żywności i żywienia w tych obiektach; ocenie wdrażania przez przedsiębiorców obowiązku śledzenia pochodzenia produktu (traceability); warunkom wprowadzania do obrotu i jakości zdrowotnej suplementów diety, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz środków spożywczych wzbogacanych; nadzorowi nad stołówkami w szkołach podstawowych i szpitalach, w których dokonywano oceny jakości żywienia. WOJEWÓDZKA STACJA SANITARNO-EPIDEMIOLOGICZNA W OLSZTYNIE, 2013 11 HIGIENA ŻYWNOŚCI, ŻYWIENIA I PRZEDMIOTÓW UŻYTKU Zakłady żywności, żywienia oraz materiały i wyroby przeznaczone do kontaktu z żywnością Ocena stanu sanitarnego zakładów przeprowadzana jest na podstawie obowiązujących w kraju jednolitych kryteriów, tzw. arkuszy oceny stanu sanitarnego dla sześciu grup obiektów żywnościowo-żywieniowych. Ocenę negatywną, niezgodną z wymaganiami, otrzymują te zakłady, w których stwierdzane są odstępstwa od wymagań istotnych dla bezpieczeństwa żywności. W oparciu o te kryteria w 2013 r. 15 zakładów zostało ocenionych jako zakłady niezgodne z wymaganiami, co stanowi 0,23% ogółu obiektów ocenionych na podstawie arkusza oceny stanu sanitarnego (w 2012 r. – 0,84%, w 2011 r. – 0,98%). Porównując uzyskane w powyższym zakresie dane do lat poprzednich można stwierdzić, iż stan sanitarny obiektów branży spożywczej poprawił się i należy go uznać za zadawalający, a zakłady ocenione negatywnie nadal stwierdza się incydentalnie. Uszczegółowienie powyższych danych w odniesieniu do głównych grup nadzorowanych obiektów żywnościowo-żywieniowych przedstawia wykres. Stan sanitarny obiektów w latach 2011-2013 Analizując uzyskane dane należy zauważyć, że w stosunku do roku poprzedniego zmalała ogólna liczba zakładów o niewłaściwym stanie sanitarno-higienicznym (o 0,61%). Zaobserwowano poprawę stanu sanitarnego we wszystkich zakładach żywnościowożywieniowych: zakładach produkcji żywności (o 0,96%), zakładach obrotu (o 0,88%), żywienia zbiorowego otwartego (o 0,24%), zakładach żywienia zbiorowego zamkniętego (o 0,16%). Do najistotniejszych nieprawidłowości odnotowywanych w zakładach sektora spożywczego skontrolowanych w 2013 r. należały: niewłaściwy stan techniczno-sanitarny obiektów (ściany, sufity, posadzki, drzwi, okna); niewłaściwy układ funkcjonalny pomieszczeń produkcyjnych oraz magazynowych; niewłaściwe usytuowanie i wyposażenie stanowisk pracy; nieprawidłowe warunki do mycia naczyń kuchennych, sprzętu pomocniczego, produkcyjnego; zniszczony, zużyty sprzęt produkcyjny, urządzenia; brak właściwie opracowanych i wdrożonych systemów zapewnienia bezpieczeństwa żywności (GHP/GMP i HACCP); nieprawidłowe przechowywanie żywności nietrwałej mikrobiologicznie – poza urządzeniami chłodniczymi, brak segregacji w urządzeniach chłodniczych; zaniedbania w zakresie porządku i czystości w pomieszczeniach produkcyjnych, sprzęt produkcyjny, urządzenia brudno utrzymane. Jakość zdrowotna środków spożywczych oraz wyrobów przeznaczonych do kontaktu z żywnością W województwie warmińsko-mazurskim podstawą podejmowania działań w tym zakresie był Plan pobierania próbek do badania żywności w ramach urzędowej kontroli i monitoringu dla Państwowej Inspekcji Sanitarnej na 2013 r. tworzony na podstawie Krajowego planu poboru próbek na dany rok wskazujący liczbę i kierunki badań próbek żywności w zależności od liczby mieszkańców oraz ilości i rodzaju funkcjonujących obiektów żywnościowożywieniowych w województwie. Ocenę jakości zdrowotnej środków spożywczych przeprowadzano w ramach urzędowej kontroli żywności, badań monitoringowych zanieczyszczeń żywności stanowiących podstawę do oceny sytuacji w skali województwa oraz granicznej kontroli importowanych środków spożywczych oraz materiałów i wyrobów przeznaczonych do kontaktu z żywnością. Realizacja badań w zakresie ww. planu jest bardzo istotnym i obligatoryjnym do realizacji elementem funkcjonowania Państwowej Inspekcji Sanitarnej jako znaczącego organu w Polsce działającego w obszarze bezpieczeństwa żywności i żywienia, również na rzecz europejskiego systemu bezpieczeństwa żywności. Niezależnie od ustalonego planu, pobierano również próbki w przypadku wystąpienia podejrzenia niewłaściwej jakości żywności wprowadzanej do obrotu lub w ramach opracowywania ognisk zatruć pokarmowych. Realizując powyższe zadanie w 2013 r. zbadano ogółem 2572 próbki w tym: 2350 próbek żywności (2091 produkcji krajowej i 259 UE + z importu); 58 próbek materiałów i wyrobów przeznaczonych do kontaktu z żywnością (11 produkcji krajowej i 47 UE + z importu); 83 próbki wymazów sanitarnych; 81 próbek kontrolnych posiłków oraz pobranych w związku z wystąpieniem podejrzenia zatrucia pokarmowego. W wyniku przeprowadzonych badań zdyskwalifikowano za stwierdzone zanieczyszczenia mikrobiologiczne, biologiczne i fizyczne oraz niewłaściwe parametry fizykochemiczne, cechy STAN SANITARNO-HIGIENICZNY WOJEWÓDZTWA WARMIŃSKO-MAZURSKIEGO 12 organoleptyczne i znakowanie 30 próbek środków spożywczych (25 krajowych + 5 z importu) oraz jedną próbkę materiałów i wyrobów przeznaczonych do kontaktu z żywnością (pochodzenie – krajowa). Na przestrzeni ostatnich trzech lat liczba kwestionowanych próbek materiałów i wyrobów przeznaczonych do kontaktu z żywnością pozostaje bez zmian. Cieszy fakt, że jakość zdrowotna żywności oferowanej konsumentom w województwie warmińsko-mazurskim poprawiła się, szczególnie w odniesieniu do 2012 r. (o 0,9%). W 2013 r. na terenie województwa warmińsko-mazurskiego odnotowano 14 ognisk zatruć pokarmowych, w związku z tym pobrano do badań 83 próbki wymazów sanitarnych, z czego 34 zakwestionowano ze względu na przekroczenie dozwolonego limitu ogólnej liczby drobnoustrojów, obecność bakterii z grupy coli oraz Staphylococcus aureus. Przeprowadzając ocenę jakości zdrowotnej środków spożywczych wykonano badania próbek żywności należących do 25 grup asortymentowych, zarówno produkcji krajowej jak i z importu, tzn. pochodzące z innych krajów UE oraz z krajów trzecich, w zakresie zanieczyszczeń mikrobiologicznych, biologicznych i fizycznych, parametrów fizykochemicznych, cech organoleptycznych i znakowania. W 2013 r. zakres badań rozszerzono o dwa kierunki, tj. oleje mineralne i związki polarne w tłuszczach przeznaczonych do smażenia oraz o dodatkowe parametry w środkach spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego, tj. zawartość kofeiny w napojach energetyzujących i w środkach spożywczych wzbogacanych, tj. zawartość kwasów tłuszczowych omega-3. Analizując jakość zdrowotną środków spożywczych w 2013 r. należy stwierdzić, że na przestrzeni ostatnich trzech lat znacznie obniżył się odsetek dyskwalifikowanych próbek, zwłaszcza na zanieczyszczenia mikrobiologiczne (w 2011 r. – 0,56%, w 2012 r. – 1,3%, w 2013 r. – 0,51%). Pozostałe zanieczyszczenia utrzymują się na podobnym jak w latach ubiegłych, bardzo niskim poziomie. W różnych grupach asortymentowych ich jakość przedstawia się nieco odmiennie. Produktów z grupy: cukier i inne; miód i produkty pszczelarskie; ocet; tłuszcze roślinne; ziarna roślin oleistych; majonezy, musztardy, sosy; kawa, herbata, kakao, herbatki owocowe i ziołowe; substancje dodatkowe i rozpuszczalniki ekstrakcyjne nie kwestionowano na przestrzeni ostatnich trzech lat. W pozostałych grupach asortymentowych liczba kwestionowanych próbek środków spożywczych wahała się. Spośród krajowych próbek najwięcej kwestionowano w grupie: mleko i przetwory mleczne – 11 próbek na 397 zbadanych (kwestionowano za parametry mikrobiologiczne: zanieczyszczenia drobnoustrojami wskaźnikowymi i niewłaściwe znakowanie); wyroby cukiernicze i ciastkarskie – pięć próbek na 147 zbadanych (kwestionowano za parametry mikrobiologiczne: obecność bakterii chorobotwórczych, tj. Salmonella oraz za niewłaściwe znakowanie); mięso, podroby i produkty mięsne – dwie próbki na 117 próbek zbadanych oraz suplementy diety – dwie próbki na 55 próbek zbadanych (kwestionowano za niewłaściwe znakowanie). HIGIENA ŻYWNOŚCI, ŻYWIENIA I PRZEDMIOTÓW UŻYTKU Jakość zdrowotna środków spożywczych oraz materiałów i wyrobów przeznaczonych do kontaktu z żywnością w latach 2011-2013 Kwestionowano również pojedyncze próbki z grupy: drób, podroby i produkty drobiarskie (za niewłaściwe znakowanie); ziarno zbóż i przetwory zbożowo-mączne (za zanieczyszczenia olejami mineralnymi); warzywa, w tym strączkowe (za zanieczyszczenia biologiczne); napoje alkoholowe (za niewłaściwe cechy organoleptyczne); sól spożywczą i jej zamienniki (za zawartość jodu). W ramach europejskiego Systemu Wczesnego Ostrzegania o Niebezpiecznych Produktach Żywnościowych i Środkach Żywienia Zwierząt (RASFF) Wojewódzki Punkt Kontaktowy przy Wojewódzkiej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej w Olsztynie WOJEWÓDZKA STACJA SANITARNO-EPIDEMIOLOGICZNA W OLSZTYNIE, 2013 13 HIGIENA ŻYWNOŚCI, ŻYWIENIA I PRZEDMIOTÓW UŻYTKU w roku 2013 otrzymał 63 powiadomienia przesłane bezpośrednio z Krajowego Punktu Kontaktowego Systemu RASFF przy Głównym Inspektoracie Sanitarnym oraz za pośrednictwem Państwowych Wojewódzkich Inspektorów Sanitarnych, które były niezwłocznie przekazywane do właściwych Państwowych Powiatowych Inspektorów Sanitarnych celem podjęcia stosownych działań. Wśród otrzymanych 63 powiadomień 48 stanowiły powiadomienia alarmowe wymagające szybkiego wycofania produktów z obrotu, 14 – informacyjne, jedno – NEWS oraz dodatkowo w ramach Systemu RASFF otrzymano sześć informacji sklasyfikowanych jako NEWS. W 51 przypadkach powiadomienia dotyczyły żywności, a w 12 materiałów i wyrobów przeznaczonych do kontaktu z żywnością. spoza Unii Europejskiej, a 18% towarów wyprodukowanych na obszarze Unii Europejskiej. Do najczęściej występujących rodzajów zagrożeń otrzymanych za pośrednictwem powiadomień Systemu RASFF w 2013 r. w województwie warmińsko- mazurskim należały zanieczyszczenia chemiczne: 36 zgłoszeń, w tym 24 dotyczące żywności oraz 12 materiałów i wyrobów przeznaczonych do kontaktu z żywnością. Otrzymane powiadomienia w roku 2013 z podziałem ze względu na rodzaje zagrożeń Liczba otrzymanych powiadomień w latach 2011-2013 Powiadomienia alarmowe dotyczyły m.in.: przekroczenia ołowiu i kadmu z obszaru obrzeża wyrobów szklanych i ceramicznych przeznaczonych do kontaktu z żywnością; przekroczenia najwyższego dopuszczalnego poziomu ochratoksyny A w kawie palonej mielonej, mące żytniej, pieprzu czarnym mielonym, migdałach; stwierdzenia przekroczenia dopuszczalnego poziomu mikotoksyn w popcornie oraz mące; obecności niedozwolonej substancji – pochodnej sildenafilu i substancji nieautoryzowanej (synefryny) w suplementach diety; obecności Listerii monocytogenes w produktach mięsnych; obecności pałeczek Salmonella w mięsie drobiowym i produktach mleczarskich. Ze wszystkich powiadomień, które wpłynęły do Wojewódzkiego Punktu Kontaktowego w 2013 r. 52% dotyczyło produktów pochodzenia krajowego, 30% produktów importowanych z krajów W celu wyeliminowania zagrożeń zgłoszonych w ramach Systemu RASFF organy Państwowej Inspekcji Sanitarnej w województwie warmińsko-mazurskim przeprowadziły działania zgodne z ustawowymi kompetencjami, podejmowano również działania wyjaśniające i działania zaradcze stosowne do stanu faktycznego oraz nadzorowano procesy wycofywania przez przedsiębiorców kwestionowanych produktów. Każdorazowo postępowanie w takich przypadkach prowadzone jest zgodnie z obowiązującą procedurą funkcjonowania Systemu RASFF. Działania w powyższym zakresie to 1514 przeprowadzonych kontroli w 1108 obiektach żywnościowo-żywieniowych oraz obiektach obrotu materiałami i wyrobami przeznaczonymi do kontaktu z żywnością na podstawie otrzymanych 143 list dystrybucyjnych. Graniczna kontrola jakości żywności oraz wyrobów przeznaczonych do kontaktu z żywnością Na terenie województwa warmińsko-mazurskiego zlokalizowane są cztery przejścia graniczne, tj.: Bezledy, Gronowo, Braniewo (kolejowe) oraz Gołdap, nad którymi nadzór sprawuje wyłącznie Graniczna Stacja Sanitarno- Epidemiologiczna w Elblągu. W Bezledach funkcjonuje stały punkt granicznej kontroli sanitarnej. PGIS w Elblągu wystawił ogółem 294 świadectwa spełnienia wymagań zdrowotnych: 247 dotyczących żywności pochodzącej w większości z Rosji oraz 47 dotyczących materiałów i wyrobów STAN SANITARNO-HIGIENICZNY WOJEWÓDZTWA WARMIŃSKO-MAZURSKIEGO 14 Jakość żywienia w zakładach żywienia zbiorowego zamkniętego Zestawienie wybranych zakładów żywienia zbiorowego zamkniętego, w których stwierdzono nieprawidłowe żywienie. HIGIENA ŻYWNOŚCI, ŻYWIENIA I PRZEDMIOTÓW UŻYTKU przeznaczonych do kontaktu z żywnością pochodzących z Rosji i USA. W ramach granicznej kontroli sanitarnej Państwowi Powiatowi Inspektorzy Sanitarni, na podstawie wniosków otrzymanych od przedsiębiorców, dokonywali w miejscach docelowego przeznaczenia oceny importowanych i eksportowanych partii towarów. W roku 2013 r. poddano granicznej kontroli sanitarnej łącznie 156 partii środków spożywczych pochodzących spoza Unii Europejskiej, w związku z tym wydano 156 świadectw spełnienia wymagań zdrowotnych. Asortyment żywności pochodzącej z importu to: przetwory owocowo-warzywne, mrożone owoce, olej palmowy, przyprawa ziołowa oraz cukier kryształ rafinowany. Oceniane produkty pochodziły m.in. ze Szwajcarii, Turcji, Egiptu, Izraela, Afganistanu, Bośni i Hercegowiny, Chile i Kanady. Graniczna kontrola sanitarna obejmowała głównie kontrolę dokumentacji, dokonanie oględzin towaru oraz kontrolę warunków transportu i pobór próbek do badań laboratoryjnych. W 2013 r. w ramach oceny jakości zdrowotnej żywności z importu pobrano do badań laboratoryjnych 23 próbki środków spożywczych, w tym 22 próbki koncentratów owocowych w kierunku oznaczenia zanieczyszczeń mikrobiologicznych i metali ciężkich oraz jedną próbkę rafinowanego oleju palmowego w kierunku oznaczenia WWA i metali. Żadnej próbki nie kwestionowano. Nie odnotowano zgłoszeń do kontroli granicznej materiałów i wyrobów przeznaczonych do kontaktu z żywnością. Ponadto PPIS wydali 195 świadectw spełnienia wymagań zdrowotnych na eksportowaną żywność: przetwory owocowo-warzywne; napoje spirytusowe; herbaty; wyroby cukiernicze oraz dodatki do żywności. zbyt duże odchylenia zarówno niedoborowe, jak i nadmierne w stosunku do ustalonych wartości. Największe odchylenia wystąpiły w przypadku: udziału energii pochodzącej z tłuszczu – 70,6% jadłospisów (w 2012 r. – 64,2%, w 2011 r. – 35,7%); wapnia – 67,6% jadłospisów (w 2012 r. – 56,6%, w 2011 r. – 80,4%); energii – 47,1% jadłospisów (w 2012 r. – 58,5% w 2011 r. – 41,1% ); żelaza – 23,5% jadłospisów (w 2012 r. – 40,0% , w 2011 r. – 89,3%); witaminy C – 23,5% jadłospisów (w 2012 r. – 40,0%, w 2011 r. – 89,3%); udziału energii pochodzącej z białka – 8,8% jadłospisów (w 2012 r. – 11,3%, w 2011 r. – 23,2%). Uzyskane wyniki wskazują, że jakość żywienia w zakładach żywienia zbiorowego zamkniętego uległa poprawie. Jednakże sposób żywienia w niektórych placówkach jest nadal niezadawalający i wymaga dalszego monitorowania. Jakość żywienia w zakładach żywienia zbiorowego typu zamkniętego oceniono metodą oceny „teoretycznej” (jadłospisy, składniki pokarmowe). W 2013 r. badaniami objęto 662 zakłady, co stanowi 40,2% liczby zakładów w tej grupie, oceniono w nich ogółem 699 jadłospisów dekadowych. W badanych jadłospisach dokonano 34 analizy ilościowe wartości odżywczej i energetycznej racji pokarmowych oraz 699 analiz jakościowych, kierując się ogólnymi zasadami prawidłowości układania jadłospisów. Żywienie nieprawidłowe, odbiegające od norm zalecanych, stwierdzono w 8,6% badanych zakładów (w 2012 r. – 12,9%, w 2011 r. – 12,0%). Największy odsetek nieprawidłowych jadłospisów wystąpił głównie w blokach żywienia w szpitalach (33,3%), stołówkach szkolnych (13,4%) oraz stołówkach w przedszkolach (9,2%). W 2013 r. w badaniach ilościowych wartości odżywczej racji pokarmowej przyczyną oceny negatywnej jadłospisów były WOJEWÓDZKA STACJA SANITARNO-EPIDEMIOLOGICZNA W OLSZTYNIE, 2013 15 HIGIENA ŻYWNOŚCI, ŻYWIENIA I PRZEDMIOTÓW UŻYTKU W związku z tym, że aktualnie nie istnieją przepisy prawne narzucające stosowanie zasad racjonalnego żywienia oraz norm żywienia, pracownicy pionu higieny żywności, żywienia i przedmiotów użytku osobom odpowiedzialnym za jakość żywienia, w przypadku jadłospisów wymagających korekty, wydawali zalecenia mające na celu poprawę jakości żywienia. Udzielali też instruktażu i zobowiązywali do podjęcia działań naprawczych. W 2013 r. Oddział HŻŻiPU WSSE w Olsztynie, celem dotarcia do szerszej liczby odbiorców (wzorem lat ubiegłych), współpracował m.in. przy realizacji cyklicznych telewizyjnych programów profilaktycznych z zakresu promocji zdrowia pt. „Nasze zdrowie”, które emitowane były na antenie TVP Olsztyn oraz udzielał wywiadów radiowych. Na stronie internetowej WSSE w Olsztynie w zakładce„Higiena Żywności” dostępne są informacje dotyczące żywienia w Polsce. Nadzór nad żywnością prozdrowotną W roku 2013 w obiektach znajdujących się pod nadzorem Państwowej Inspekcji Sanitarnej, w ramach nadzoru nad wprowadzaniem do obrotu żywności prozdrowotnej (suplementów diety, środków specjalnego przeznaczenia żywieniowego i żywności wzbogacanej), przeprowadzono 330 kontroli, podczas których sprawdzano warunki sprzedaży oraz oceniano znakowanie. W trakcie powyższych działań kontrolnych zakwestionowano znakowanie czterech produktów, w tym suplementów diety i środków specjalnego przeznaczenia żywieniowego. Najczęściej pojawiającymi się nieprawidłowościami było m.in. niewłaściwe określenie terminu ważności, brak informacji o zawartości substancji słodzących w produktach, brak nazwy lub symbolu barwnika syntetycznego występującego w składzie środka spożywczego, wymienienie składników odżywczych w niewłaściwej kolejności. Całość dokumentacji w przedmiotowych sprawach przekazano właściwym terenowo Wojewódzkim Stacjom Sa- nitarno-Epidemiologicznym celem podjęcia działań zgodnie z kompetencjami Ocenę bezpieczeństwa suplementów diety i środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego przeprowadzono na podstawie badań laboratoryjnych wykonanych zgodnie z „Planem poboru próbek do badania żywności w ramach urzędowej kontroli i monitoringu dla PIS na 2013 r.” Zbadano ogółem 227 próbek środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz 66 suplementów diety, w kierunku: zanieczyszczeń mikrobiologicznych – 123 próbki środków specjalnego przeznaczenia żywieniowego i 24 próbki suplementów diety; parametrów chemicznych – 77 próbek środków specjalnego przeznaczenia żywieniowego i 12 próbek suplementów diety; zawartości substancji dodatkowych – 8 próbek środków specjalnego przeznaczenia żywieniowego i 15 próbek suplementów diety. Oceniono znakowanie 141 środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego i 49 suplementów diety. Badano również zgodność deklaracji producenta na etykiecie żywności wzbogacanej z rzeczywistym składem ilościowym produktów. Zdyskwalifikowano za nieprawidłowe znakowanie dwie próbki środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego, m.in. za niewłaściwe określenie daty minimalnej trwałości i podział składników na zawartość substancji charakteryzujących produkt i substancje dodatkowe. Kwestionowano również pięć próbek suplementów diety, między innymi za niewłaściwe określenie „nr partii produkcyjnej”, daty minimalnej trwałości i umieszczanie nośników w składzie produktu. Ponadto zakwestionowano jedną próbkę środka spożywczego wzbogacanego za nieuwzględnienie pełnej informacji dotyczącej wartości odżywczej i brak ilości witaminy C w procentach w stosunku do zalecanego dziennego spożycia. Pozostałe wyniki badań próbek żywności prozdrowotnej były prawidłowe, zgodne z aktualnymi przepisami prawa żywnościowego. W 2013 roku podejmowano dodatkowo działania w nadzorze bieżącym, jak i działania akcyjne dotyczące zafałszowanych środków spożywczych, jak również w sprawach dotyczących niewłaściwej reklamy i prezentacji suplementów diety oferowanych do sprzedaży przez podmioty z terenu województwa warmińsko-mazurskiego. Prowadzono wzmożony nadzór nad środkami spożywczymi specjalnego przeznaczenia żywieniowego dla osób nietolerujących glutenu. STAN SANITARNO-HIGIENICZNY WOJEWÓDZTWA WARMIŃSKO-MAZURSKIEGO 16 Laboratorium Badań Środowiskowych i Żywności L aboratorium Badań Środowiskowych i Żywności wykonuje badania i pomiary: zanieczyszczeń powietrza i pomiary szkodliwości fizycznych w środowisku pracy oraz obiektach użyteczności publicznej; pół elektromagnetycznych; wody przeznaczonej do spożycia oraz kąpieli i rekreacji; zanieczyszczenia gleby; fizyczno-chemiczne i mikrobiologiczne badania produktów żywnościowych, materiałów i wyrobów przeznaczonych do kontaktu z żywnością. Jesteśmy laboratorium akredytowanym i posiadamy certyfikat akredytacji AB 451 na spełnienie wymagań normy PN EN ISO/ IEC 17025:2005. W ramach działalności kontrolnorepresyjnej ogółem w 2013 roku wykonaliśmy 12 632 badania, głównie w zakresie badania wody (5926 badań), żywności, przedmiotów przeznaczonych do kontaktu z żywnością (4224 badania, w tym 984 w ramach skarg i zatruć) i środowiska pracy (2482 badania), co przełożyło się na 37 445 oznaczeń chemicznych, 12 748 fizycznych oraz 14 817 mikrobiologicznych (w tym 3288 oznaczeń w ramach zatruć pokarmowych i skarg). Laboratorium wykonuje badania wody i żywności w ramach systemu zintegrowanego. Podobnie jak w latach ubiegłych, zgodnie z wytycznymi GIS do planu pobierania próbek do badań żywności w ramach urzędowej kontroli i monitoringu, prowadziliśmy badania dla innych stacji sanitarno-epidemiologicznych w województwach: kujawskopomorskim, lubuskim, mazowieckim, podlaskim, pomorskim, wielkopolskiem i zachodniopomorskim w ramach oznaczania mikotoksyn i 3-MCPD. Uzyskaliśmy akredytację na oznaczanie wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych w wodzie, na zawartość witaminy C, wapnia i magnezu w produktach żywnościowych. WOJEWÓDZKA STACJA SANITARNO-EPIDEMIOLOGICZNA W OLSZTYNIE, 2013 17 Środowisko pracy P aństwowa Inspekcja Sanitarna sprawuje nadzór nad warunkami pracy, polegający między innymi na ocenie warunków pracy, identyfikacji zagrożeń występujących na stanowiskach pracy, wykonywaniu pomiarów, badań stężeń i natężeń czynników szkodliwych w środowisku pracy oraz podejmowaniu działań mających na celu minimalizację niekorzystnego wpływu wymienionych czynników na zdrowie pracujących, a zwłaszcza zapobieganie powstawaniu chorób zawodowych i innych chorób związanych z warunkami pracy. Tak jak w latach ubiegłych, bieżący nadzór nad środowiskiem pracy w 2013 r. związany był z egzekwowaniem od pracodawców obowiązków wynikających z krajowych i wspólnotowych aktów prawnych dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy, w tym głównie Działu X Kodeksu pracy, rozporządzenia MPiPS (Dz. U. z 2003 r. Nr 169, poz. 1650 z późn. zm.) w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, rozporządzenia (WE) nr 1907/2006 REACH, rozporządzenia CLP w sprawie klasyfikacji, oznakowania i pakowania substancji i mieszanin chemicznych, ustawy o substancjach chemicznych i ich mieszaninach, ustawy o produktach biobójczych. W 2013 r. szczegółową kontrolą objęto warsztaty samochodowe, w których pracownicy narażeni są na szereg czynników szkodliwych, m.in. na czynniki chemiczne, hałas, pyły przemysłowe, wibrację oraz zakłady przemysłu drzewnego, m.in. w zakresie zagrożeń wynikających z przekroczeń normatywów higienicznych czynników szkodliwych (hałas, wibracja, pyły, czynniki chemiczne) występujących na stanowiskach pracy w tych zakładach. Pion higieny pracy PIS województwa sprawuje nadzór nad 6128 zakładami pracy, w których zatrudnionych jest 178 706 pracowników. Struktura zakładów uwzględniająca wielkość zatrudnienia od lat utrzymuje się na tym samym poziomie, tj. ponad 85% to zakłady zatrudniające do 50 osób, a niecałe 2% stanowią zakłady zatrudniające powyżej 250 osób (107 zakładów). W województwie warmińsko-mazurskim dominuje przemysł rolno-spożywczy, drzewny, meblarski, produkcja wyrobów metalowych, a także handel hurtowo-detaliczny i zakłady służby zdrowia. Działalność kontrolna W 2013 r. pracownicy pionu higieny pracy skontrolowali 2066 zakładów (tj. 33% wszystkich zewidencjonowanych zakładów), w których przeprowadzili 2651 kontroli. W związku ze stwierdzeniem naruszenia wymogów higienicznozdrowotnych wydano 995 decyzji administracyjnych zawierających 2895 nakazów, których realizacja miała na celu poprawę warunków pracy. Najczęstsze uchybienia stwierdzane podczas kontroli to: brak aktualnych wyników badań i pomiarów czynników szkodliwych na stanowiskach pracy oraz rejestrów tych wyników; zły stan zaplecza higieniczno-sanitarnego oraz pomieszczeń pracy; Struktura przeprowadzonych kontroli w 2013 r. wg PKD STAN SANITARNO-EPIDEMIOLOGICZNY WOJEWÓDZTWA WARMIŃSKO-MAZURSKIEGO 18 brak oceny ryzyka zawodowego; brak rejestru czynników szkodliwych; uchybienia w zakresie niebezpiecznych substancji chemicznych i ich mieszanin; brak aktualnych badań lekarskich pracowników. Liczba osób narażonych na wybrane czynniki szkodliwe i uciążliwe – stan na dzień 31.12.2013 r. ŚRODOWISKO PRACY Zły stan sanitarno-higieniczny odnotowano w 304 zakładach, tj. w ponad 14% skontrolowanych zakładów. W stosunku do roku 2012 wskaźnik ten nie zmienił się. Ocena środowiska pracy i narażenia zawodowego W 2013 r. stwierdzono przekroczenie najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń (NDS/N) czynników szkodliwych dla zdrowia w 108 zakładach (w 2012 r. w 126), w których narażonych jest 3100 osób (w 2012 r. – 3144 osoby). Największą grupę stanowią osoby narażone na czynniki fizyczne (głównie na hałas oraz drgania mechaniczne, promieniowanie optyczne, mikroklimat zimny, mikroklimat gorący) – 2854 oraz na czynniki chemiczne – 57 osób, pyły przemysłowe – 312 osób. Liczba zakładów, w których stwierdzono przekroczenie normatywów higienicznych hałasu, w stosunku do roku ubiegłego, zmniejszyła się o 22. Również w przypadku pozostałych czynników szkodliwych (związków chemicznych, wibracji, pyłu) odnotowano spadek liczby zakładów z przekroczeniami NDS/N. Przekroczenia NDN hałasu występują głównie w zakładach przemysłu drzewnego i meblarskiego, leśnictwie (przy pozyskiwaniu drewna) oraz przemyśle spożywczym i metalowym. Pod wzmożonym nadzorem Państwowej Inspekcji Sanitarnej województwa warmińsko-mazurskiego znajduje się 209 zakładów pracy o szczególnych zagrożeniach zawodowych, w których badania środowiskowe wykazują powyżej pięciokrotne przekroczenia NDN/S czynników szkodliwych i/lub występuje w nich narażenie na działanie czynników rakotwórczych i mutagennych. W zakładach tych narażonych jest ogółem 1587 pracowników. Czynniki rakotwórcze Na terenie województwa warmińsko-mazurskiego w ewidencji G/PSSE i WSSE (nadzór w I instancji) znajduje się 197 zakładów, w których pracownicy narażeni są/mają kontakt z czynnikami rakotwórczymi. W 2013 r. przeprowadzono kontrolę w 122 zakładach, w których narażonych jest 1254 pracowników, w tym 399 kobiet i 855 mężczyzn. Ogółem przeprowadzono 145 kontroli w zakresie nadzoru nad czynnikami rakotwórczymi i mutagennymi. W związku ze stwierdzonymi uchybieniami w zakresie narażenia na czynniki rakotwórcze wydano łącznie 33 decyzje (w 2012 r. – 22). Pojedyncze substancje rakotwórcze i mutagenne najczęściej występujące na stanowiskach pracy to: związki chromu VI- wartościowego (tj.: chromian potasu, dichromian potasu, tlenek chromu (VI), chromian (VI) cynku); Liczba zakładów pracy, w których w latach 2007-2013 stwierdzono przekroczenia NDS i NDN wg czynników szkodliwych WOJEWÓDZKA STACJA SANITARNO-EPIDEMIOLOGICZNA W OLSZTYNIE, 2013 19 WWA (wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne), których głównym przedstawicielem jest benzo(a) piren; epoksyetan – stosowany w procesie sterylizacji w szpitalach. ŚRODOWISKO PRACY Rodzaje działalności gospodarczej o największym narażeniu na czynniki rakotwórcze/mutagenne w 2013 r. Liczba podmiotów gospodarczych na terenie województwa warmińsko-mazurskiego w zależności od ich funkcji w łańcuchu dostaw – dane za 2013 r. Substancje chemiczne i ich mieszaniny Nadzór Państwowej Inspekcji Sanitarnej województwa warmińsko-mazurskiego w zakresie przestrzegania przepisów ustawy o substancjach i mieszaninach chemicznych, rozporządzenia (WE) nr 1907/2006 REACH, rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1272/2008 z dnia 16 grudnia 2008 r. (CLP) w sprawie klasyfikacji, oznakowania i pakowania substancji i mieszanin, ustawy o produktach biobójczych oraz nadzór nad prekursorami narkotyków kategorii 2 i 3 prowadzony był bezpośrednio w zakładach pracy i u podmiotów odpowiedzialnych za wprowadzanie do obrotu substancji i mieszanin chemicznych. Na terenie województwa zewidencjonowano jednego importera wprowadzającego do obrotu spoza terytorium Unii Europejskiej substancje i mieszaniny chemiczne. Jak wynika z danych statystycznych, 70,5% podmiotów gospodarczych podlegających przepisom z zakresu substancji chemicznych ich mieszanin, to stosujący, czyli branża budowlana, meblarstwo, przemysł metalowy, pozostała indywidualna działalność usługowa. W roku sprawozdawczym przeprowadzono łącznie 1396 kontroli w zakresie substancji i mieszanin chemicznych, co stanowi 52,7% ogólnej liczby przeprowadzonych kontroli. W 187 przypadkach stwierdzono naruszenie przepisów, z związku z czym PIS województwa wydała 154 decyzje administracyjne mające na celu usunięcie zaistniałych nieprawidłowości. Najczęściej stwierdzane nieprawidłowości podczas stosowania substancji i mieszanin chemicznych: brak aktualnego spisu chemicznych substancji/mieszanin niebezpiecznych, substancji/mieszanin stwarzających zagrożenie – 93 przypadki; brak kart charakterystyki – 77 przypadków; nieprawidłowo sporządzone karty charakterystyki – 4 przypadki, w tym zakwestionowano karty dla 10 produktów; nieprawidłowo oznakowane pojemniki, zbiorniki, rurociągi – 13 przypadków. Produkty biobójcze W nadzorowanych na terenie województwa warmińsko-mazurskiego zakładach pracy występują dwa procesy produkcyjne, w wyniku których dochodzi do uwolnienia substancji, mieszanin lub czynników rakotwórczych lub mutagennych. Są to: procesy technologiczne związane z narażeniem na działanie wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych obecnych w sadzy węglowej, smołach węglowych i pakach węglowych; prace związane z narażeniem na pył drewna twardego, które wykonywane są w 55 zakładach pracy, w których w narażeniu pracuje 299 osób (w 2012 r. – 346 osób), a w kontakcie 535 osób (w 2012 r. – 678 osób). Zgodnie z ewidencją prowadzoną przez G/PSSE i WSSE województwa warmińsko-mazurskiego w 2013 roku 536 podmiotów wprowadzało do obrotu produkty biobójcze, w tym jeden podmiot zobowiązany był do uzyskania zezwolenia na wprowadzanie tych produktów. Ogółem przeprowadzono 115 kontroli w zakresie wprowadzania do obrotu produktów biobójczych zawierających substancje czynne wymienione w decyzjach Komisji Europejskiej o niewłączaniu niektórych substancji do załącznika I, IA lub IB dyrektywy 98/8/WE (głównie u podmiotów prowadzących handel hurtowy i detaliczny) oraz 334 kontrole w zakresie stosowania produktów biobójczych. STAN SANITARNO-HIGIENICZNY WOJEWÓDZTWA WARMIŃSKO-MAZURSKIEGO 20 Prekursory narkotyków kat. 2 i 3 Na terenie województwa w 2013 r. prekursory narkotyków kategorii 2 i 3 wprowadzało do obrotu 50 podmiotów, w tym: prekursory kategorii 2 – 13 podmiotów; prekursory kategorii 3 – 44 podmioty. Zewidencjonowano 294 podmioty stosujące prekursory narkotykowe kategorii 2 i 3. Przeprowadzono łącznie 19 kontroli u wprowadzających do obrotu prekursory narkotyków oraz 93 kontrole u stosujących. W jednym przypadku stwierdzono naruszenie przepisów w zakresie prekursorów narkotykowych. Nadzór nad czynnikami biologicznymi W województwie warmińsko-mazurskim narażenie pracowników na szkodliwe czynniki biologiczne występuje w 2101 zakładach, co stanowi ponad 34% wszystkich zakładów znajdujących się w ewidencji PIS województwa. W 2013 r. skontrolowano 669 zakładów, w których narażonych na oddziaływanie szkodliwych czynników biologicznych zaliczonych do gr. 2 zagrożenia jest ogółem 20 505 osób, natomiast na czynniki biologiczne zaliczone do gr. 3 zagrożenia – 10 578 osób. Ogółem przeprowadzono 785 kontroli w zakresie zagrożeń biologicznych (w 2012 r. – 765 kontroli). W związku ze stwierdzeniem naruszenia wymagań higienicznozdrowotnych PPIS województwa wydali 92 decyzje administracyjne mające na celu usunięcie zaistniałych nieprawidłowości. Najwięcej osób narażonych na szkodliwe czynniki biologiczne jest zatrudnionych w obiektach służby zdrowia (6247 osób), przetwórstwie spożywczym (4189 osób), rolnictwie (1623 osoby) i leśnictwie (1168 osób) – są to branże dominujące w naszym województwie. narażeni są głównie na działanie niebezpiecznych substancji chemicznych zawartych w składzie płynów hamulcowych, detergentach, smarach, farbach, paliwach i rozpuszczalnikach. Praca w warsztacie wymaga wykonywania wielokrotnie powtarzalnych czynności w wymuszonej pozycji ciała, co powoduje urazy oraz bóle pleców, rąk i nóg. Podczas przeprowadzonych kontroli w 52 zakładach zostały stwierdzone nieprawidłowości, które dotyczyły stosowania m.in. substancji chemicznych, ich mieszanin, badań profilaktycznych pracowników, pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia występujących w środowisku pracy, oceny ryzyka zawodowego oraz pomieszczeń higieniczno-sanitarnych. W kontrolowanych warsztatach nie stwierdzono narażenia pracowników na czynniki i procesy o działaniu rakotwórczym lub mutagennym. ŚRODOWISKO PRACY W 23 przypadkach były to kontrole, w wyniku których stwierdzono naruszenie przepisów dotyczących produktów biobójczych, tj.: wprowadzenie do obrotu produktu biobójczego bez wymaganego pozwolenia, wprowadzanie do obrotu produktów w opakowaniach niewłaściwie oznakowanych. W wyniku przeprowadzonych kontroli PIS podjęła działania mające na celu wycofanie z obrotu produktów niespełniających wymogów prawnych. Ogółem wystawiono 19 decyzji dotyczących produktów biobójczych. Praca w przemyśle drzewnym Zgodnie z wytycznymi do planu pracy na rok 2013 pion Higieny Pracy PIS województwa realizował temat związany z oceną narażenia zawodowego pracowników zatrudnionych w przemyśle drzewnym. Działania kontrolne przeprowadzono łącznie w 314 zakładach zajmujących się produkcją wyrobów z drewna oraz produkcją mebli pod kątem oceny narażenia zawodowego pracowników zatrudnionych w przemyśle drzewnym. Przeprowadzono ogółem 417 kontroli, w tym 287 sanitarnych podstawowych, 113 kontroli sprawdzających oraz 17 tematycznych (interwencyjnych). Największą liczbę zakładów drzewnych skontrolowano na terenie powiatów: szczycieńskiego (40), elbląskiego (29), nowomiejskiego (23), olsztyńskiego (22) oraz iławskiego (22). W 35 zakładach zajmujących się przemysłem drzewnym stwierdzono występowanie przekroczeń normatywów higienicznych Praca w warsztatach samochodowych Realizując plan pracy w zakresie oceny warunków pracy i narażenia zawodowego pracowników zatrudnionych w warsztatach samochodowych, PIS województwa w roku 2013 skontrolowała ogółem 141 warsztatów samochodowych, w których przeprowadzono 190 kontroli. Pracownicy warsztatów samochodowych (mechanik samochodowy, kierowca mechanik, lakiernik, wulkanizator, spawacz i blacharz) WOJEWÓDZKA STACJA SANITARNO-EPIDEMIOLOGICZNA W OLSZTYNIE, 2013 21 ŚRODOWISKO PRACY czynników szkodliwych dla zdrowia na stanowiskach pracy, tj. hałasu (w 34 zakładach), pyłu (w trzech zakładach), drgań mechanicznych (w trzech zakładach). Ogółem w przekroczeniach norm hałasu zatrudnionych jest 948 osób, co stanowi ponad 93% wszystkich osób pracujących w przekroczeniach normatywów higienicznych. Podczas przeprowadzonych kontroli w 178 zakładach zostały stwierdzone nieprawidłowości, które dotyczyły: stosowania substancji chemicznych, ich mieszanin, badań profilaktycznych pracowników, pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia występujących w środowisku pracy, ryzyka zawodowego oraz pomieszczeń higieniczno-sanitarnych. W wyniku stwierdzonych nieprawidłowości wydanych zostało 187 decyzji administracyjnych (w tym decyzje umarzające i zmieniające), mających na celu usunięcie zaistniałych nieprawidłowości, z czego ponad 40% zostało już zrealizowanych. Praca z azbestem Na terenie województwa warmińsko-mazurskiego zewidencjonowano 66 firm zajmujących się usuwaniem/zabezpieczaniem/ transportem wyrobów zawierających azbest. W porównaniu do roku ubiegłego liczba podmiotów gospodarczych zmniejszyła się o cztery zakłady, tj. o 5%. Firmy te funkcjonują na terenie 19 powiatów. Podobnie jak w roku 2012 r., część spośród ujętych w ewidencji zakładów w 2013 r. nie prowadziła żadnych prac związanych z zabezpieczaniem lub usuwaniem wyrobów azbestowych. W roku sprawozdawczym przeprowadzono 39 kontroli w siedzibach firm zajmujących się usuwaniem/zabezpieczaniem/transportem wyrobów zawierających azbest (w 2012 r. – 24 kontrole) oraz 12 kontroli w trakcie prowadzenia prac powodujących kontakt z azbestem. Kontrole miały na celu sprawdzenie wymaganej dokumentacji, w tym m.in. decyzji, programów gospodarowania odpadami niebezpiecznymi, badań profilaktycznych pracowników, szkoleń w zakresu bhp, rejestru prac i pracowników narażonych na działanie czynników rakotwórczych w miejscu pracy, oceny ryzyka zawodowego oraz sposobu składowania i zabezpieczenia odpadów. Najwięcej firm zewidencjonowano w powiecie oleckim (8), ostródzkim (7), iławskim (7), gołdapskim (7), szczycieńskim (6), ełckim (5). Przy zabezpieczaniu, usuwaniu i transporcie wyrobów zawierających azbest na terenie woj. warmińsko-mazurskiego w 2013 r. zatrudnionych było 67 osób. W stosunku do roku ubiegłego zatrudnienie zmniejszyło się o ponad 20% (trend spadkowy zatrudnienia w tej branży utrzymuje się od 2011 r.). Zakres kontroli podczas usuwania wyrobów zawierających azbest obejmował warunki i sposób organizacji prac, wyposażenie pracowników w odpowiednie środki ochrony indywidualnej. W związku ze stwierdzeniem naruszenia przepisów dotyczących warunków pracy w kontakcie z azbestem PPIS województwa wydali cztery decyzje mające na celu usunięcie zaistniałych nieprawidłowości. Choroby zawodowe W województwie warmińsko-mazurskim dokonano 148 zgłoszeń dotyczących podejrzeń chorób zawodowych, przeprowadzono 173 postępowania, sporządzono 170 kart oceny narażenia zawodowego i przeprowadzono 93 wizytacje w ramach postępowań wyjaśniających dotyczących chorób zawodowych. Wydano w sumie 156 decyzji, z czego: 87 decyzji stwierdzających choroby zawodowe; 63 decyzje o braku podstaw do stwierdzenia choroby zawodowej; pięć decyzji umarzających postępowanie; jedną decyzję dotyczącą wycofania żądania wszczęcia postępowania. Ponadto Państwowa Inspekcja Sanitarna w naszym województwie wydała 15 postanowień dotyczących chorób zawodowych. W porównaniu do roku 2012 zmniejszyła się liczba stwierdzonych chorób zawodowych z 98 przypadków w roku 2012 do 82 w roku 2013. Najwięcej zachorowań odnotowano – podobnie jak w latach ubiegłych – w powiecie olsztyńskim (16 przypadków, co stanowi 19,5% wszystkich stwierdzonych chorób zawodowych w województwie). STAN SANITARNO-HIGIENICZNY WOJEWÓDZTWA WARMIŃSKO-MAZURSKIEGO 22 finansowych w drodze decyzji administracyjnej, sankcji penalnych poprzez podjęcie czynności procesowych przez organy policji i prokuratury, produkty, co do których istnieje uzasadnione podejrzenie, że są środkami zastępczymi nadal wprowadzane są do obrotu na terenie trzech powiatów: ostródzkiego, olsztyńskiego i elbląskiego. Są to sklepy działające pod nazwą „Zapachy & inne”, mające w swojej ofercie m.in.: saszetki zapachowe, dodatki do piasku, rozpałki do pieca i odświeżacze do toalet. W 2013 r. na terenie województwa odnotowano 97 przypadków zatruć młodych ludzi substancjami psychoaktywnymi, tzw. dopalaczami. W asyście policji przeprowadzono ogółem 36 kontroli: w Olsztynie, Ostródzie i Elblągu. Wśród stwierdzonych chorób zawodowych w 2013 r. (82), podobnie jak w latach ubiegłych, dominują choroby zakaźne i pasożytnicze albo ich następstwa – 52 przypadki (63,4%), w tym odnotowano 47 przypadków zawodowych zachorowań na boreliozę (u 33 rolników i 14 pracowników leśnych), trzy zachorowania na kleszczowe zapalenie mózgu (wszystkie przypadki dotyczą rolników indywidualnych), jedno zachorowanie na brucellozę (dot. pracownika zakładu rolnego) oraz jedno zachorowanie na gruźlicę. Najwięcej zachorowań na boreliozę odnotowano w powiatach: olsztyńskim i piskim (po sześć przypadków) oraz bartoszyckim, gołdapskim i mrągowskim (po pięć przypadków). Z analizy chorób zawodowych według rodzajów działalności gospodarczej wynika, iż najczęściej stwierdzano je w zakładach klasyfikowanych w PKD, jako: rolnictwo (uprawy rolne, chów i hodowla zwierząt, łowiectwo, włączając działalność usługową) – 39 przypadków (47,6%); leśnictwo i pozyskiwanie drewna – 14 przypadków (17,1%). W podmiotach wykonujących działalność leczniczą (PKD 86 i PKD 87) stwierdzono cztery choroby zawodowe, w tym: jedno zachorowanie na zespół cieśni nadgarstka (dotyczy lekarza stomatologa z powiatu olsztyńskiego), zachorowanie na choroby skóry – pokrzywka kontaktowa oraz ostre uogólnione reakcje alergiczne stwierdzono u jednej osoby (dotyczy położnej z powiatu oleckiego) oraz jedno zachorowanie na gruźlicę płuc (dotyczy instruktora terapii zajęciowej z powiatu elbląskiego). Liczba zgłoszonych zatruć środkami zastępczymi na terenie woj. warmińsko-mazurskiego w 2013 r. Środki zastępcze – dopalacze Zapoczątkowane w 2012 r. działania Państwowej Inspekcji Sanitarnej województwa warmińsko-mazurskiego w zakresie nadzoru nad środkami zastępczymi były kontynuowane także w roku 2013. Pomimo podjętych działań w ramach nadzoru sanitarnego, sankcji ŚRODOWISKO PRACY Choroby zawodowe stwierdzone w woj. warmińsko-mazurskim w latach 2005-2013 W wyniku podjętych działań wycofano z obrotu i zabezpieczono na czas niezbędny do przeprowadzenia badań 1383 opakowania produktów, co do których zachodziło uzasadnione podejrzenie, że mogą to być środki zastępcze. Ponadto pobrano 53 próby tych produktów do badań laboratoryjnych. W większości przypadków (49 prób) wyniki analizy toksykologicznej potwierdziły, że zabezpieczone produkty są środkami zastępczymi w rozumieniu ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii i stanowią zagrożenie dla życia i zdrowia ludzi. W przebadanych produktach wykryto m.in.: syntetyczny kannabinoid UR-144, 3-MMC, pentedron, czyli związki, które nie są wymienione w załączniku obowiązującej ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii, jednakże właściwości psychoaktywne tych związków pozwalają na określenie ich jak„środki zastępcze”. W związku z tym, iż badania przeprowadzone przez specjalistyczne laboratorium potwierdziły, że produkty wprowadzane do obrotu są środkami zastępczymi, Państwowi Powiatowi Inspektorzy Sanitarni na podstawie art. 52 a ust. 1-3 ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii nałożyli w drodze decyzji dziewięć kar pieniężnych (na łączną kwotę 380 tys. zł). WOJEWÓDZKA STACJA SANITARNO-EPIDEMIOLOGICZNA W OLSZTYNIE, 2013 23 Higiena dzieci i młodzieży G łównym zadaniem pionu higieny dzieci i młodzieży Państwowej Inspekcji Sanitarnej województwa warmińskomazurskiego w roku 2013 było sprawowanie nadzoru nad stałymi zakładami nauczania i wychowania (ogółem 1473) oraz zapewnienie bezpiecznych i higienicznych warunków na turnusach wypoczynku zimowego i letniego (ogółem 1218). Kontrolowano tam przestrzeganie przepisów określających wymagania higieniczne i zdrowotne w stosunku do pomieszczeń i sprzętu używanego we wszystkich nadzorowanych podmiotach, zarówno stałych, jak i sezonowych. W trakcie całego roku 2013 pracownicy pionu higieny dzieci i młodzieży Państwowej Inspekcji Sanitarnej przeprowadzili ogółem 2772 kontrole. W tym okresie wydano 451 decyzji administracyjnych i 280 decyzji płatniczych oraz nałożono 10 grzywien w drodze mandatu karnego na sumę 2150 zł. Stan techniczny stałych placówek oświatowo-wychowawczych zlokalizowanych na terenie województwa, w porównaniu do roku 2012, nie pogorszył się (po 25 placówek w roku 2012 i 2013). Poprawił się dostęp do ciepłej wody w pomieszczeniach higieniczno-sanitarnych – zanotowano o pięć podmiotów mniej niż w 2012 roku, w których był ograniczony dostęp do ciepłej wody. Pogorszyła się nieco sytuacja w zakresie niezachowania standardów dostępności do urządzeń sanitarnych (o jedną placówkę w porównaniu do roku 2012). Oprócz sprawowania bieżącego nadzoru sanitarnego Państwowa Inspekcja Sanitarna kontynuowała działania związane z egzekwowaniem zapisów Rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 18 października 2010 r. (Dz. U. 2010 nr 215, poz. 1408) zmieniającego rozporządzenie w sprawie bezpieczeństwa i higieny w publicznych i niepublicznych szkołach i placówkach. Przepis ten wprowadził obowiązek zapewnienia w pomieszczeniach sanitarno-higienicznych ciepłej i zimnej bieżącej wody przy wszystkich umywalkach oraz środków higieny osobistej. Spośród skontrolowanych stałych zakładów nauczania i wychowania na koniec 2013 roku jedynie w 12 stwierdzono ograniczony dostęp Obiekty kontrolowane przez pion higieny dzieci i młodzieży woj. warmińsko-mazurskiego w roku 2013 do ciepłej bieżącej wody bądź jej brak. Warto w tym miejscu podkreślić, że w roku 2013 poprawę w tym zakresie odnotowano w 11 placówkach, zapewniając stały dostęp do ciepłej bieżącej wody przy wszystkich umywalkach w pomieszczeniach sanitarno-higienicznych. W minionym roku Państwowa Inspekcja Sanitarna województwa warmińsko-mazurskiego oceniała również warunki do prowadzenia zajęć wychowania fizycznego w szkołach. Spośród skontrolowanych 610 szkół wszystkich typów (bez szkół wyższych), 399 zapewniało wystarczające warunki do prowadzenia tych zajęć. Niewystarczające warunki stwierdzono w 179 szkołach, zaś ich brak – w 32. Problem ten próbuje się rozwiązać poprzez organizację zajęć w-f poza placówkami macierzystymi. I tak: 87 szkół korzysta z sal gimnastycznych innych placówek lub innych hal sportowych; 26 szkół organizuje zajęcia wychowania fizycznego na siłowniach oraz w klubach fitness; 116 szkół zapewnia zajęcia pływackie na basenach; 71 szkół prowadzi zajęcia wychowania fizycznego na boiskach zewnętrznych bądź stadionach sportowych. Państwowa Inspekcja Sanitarna w roku 2013 prowadziła także działania mające na celu zapewnienie uczniom i przedszkolakom stanowisk pracy dostosowanych do wzrostu ich użytkowników. STAN SANITARNO-EPIDEMIOLOGICZNY WOJEWÓDZTWA WARMIŃSKO-MAZURSKIEGO 24 Ergonomia stanowisk pracy w szkołach i przedszkolach woj. warmińsko-mazurskiego w roku 2013 HIGIENA DZIECI I MŁODZIEŻY Właściwie zestawione stanowisko pracy ucznia oraz odpowiedni dobór krzeseł i stolików ma niebagatelne znaczenie w kształtowaniu właściwej postawy ciała młodego człowieka. Przede wszystkim ogranicza możliwość powstawania bądź pogłębiania wad postawy oraz pozwala wyeliminować niekorzystne zmiany w obrębie kręgosłupa, które mogą być skutkiem długotrwałego korzystania z mebli niedostosowanych do wzrostu. Pracownicy pionu higieny dzieci i młodzieży Państwowej Inspekcji Sanitarnej w 174 podmiotach oświatowych ocenili zestawienie mebli i ich dostosowanie do wymagań ergonomii. Badaniami objęto 17 533 stanowiska nauki. Nieprawidłowości stwierdzono w 44 placówkach, gdzie ze stanowisk niedostosowanych do wzrostu korzystały 782 osoby. Stanowi to zaledwie 4,46% wszystkich zbadanych miejsc nauki dzieci i młodzieży. Poza dostosowaniem umeblowania do wymagań ergonomii oceniano także tygodniowe rozkłady zajęć lekcyjnych. Ogółem przeanalizowano 4065 planów lekcji w 420 szkołach. Warmińsko-Mazurskie to region o wysokich walorach przyrodniczych, turystycznych i rekreacyjnych, a popularność turystyki żeglarskiej, kajakarskiej, pieszej, rowerowej, jeździeckiej i wędkarskiej oraz dobra baza dla rozwoju turystyki powodują, że rokrocznie w okresach wolnych od nauki szkolnej organizuje się tu wiele turnusów wypoczynkowych. Nie inaczej było w roku 2013, gdy w elektronicznej bazie danych Ministerstwa Edukacji Narodowej na terenie województwa zarejestrowano ogółem 1218 turnusów wypoczynkowych. Większość z nich (1105) zorganizowano w trakcie letnich wakacji. Pozostałe (113) odbyły się w czasie ferii zimowych. Dla Państwowej Inspekcji Sanitarnej jest to okres wzmożonej pracy i szczególnej troski o stan bezpieczeństwa i higieny osób przebywających na zorganizowanych formach wypoczynku. Efektem działania służb sanitarnych było przeprowadzenie 750 kontroli sanitarnych na turnusach wypoczynkowych (98 kontroli w trakcie ferii zimowych oraz 652 kontrole w czasie letnich wakacji). Niestety, nie wszyscy organizatorzy dołożyli starań, aby zapewnić właściwe warunki pobytu odpoczywającym. Problem ten dotyczył 38 turnusów. W stosunku do osób odpowiedzialnych za ten stan wyciągnięto konsekwencje i ukarano je grzywnami (ogółem 26 mandatów karnych na kwotę 6500 zł nałożonych przez piony higieny dzieci i młodzieży, a także żywności, żywienia i przedmiotów użytku oraz higieny komunalnej). Aby wyegzekwować poprawę stanu obiektów, w których organizowany był wypoczynek, wydano również 37 decyzji administracyjnych. Narodowej z dnia 18 października 2010 r. (Dz. U. 2010 nr 215, poz. 1408) dotyczących zapewnienia ciepłej bieżącej wody przy wszystkich umywalkach w pomieszczeniach higieniczno-sanitarnych; zapewnienia bezpieczeństwa oraz właściwych warunków sanitarnych na turnusach wypoczynkowych organizowanych w takcie ferii zimowych i letnich wakacji; podnoszenia świadomości wśród uczniów i rodziców w celu tworzenia właściwych warunków pracy ucznia w szkole i w domu. Działania Państwowej Inspekcji Sanitarnej woj. warmińsko-mazurskiego w 2014 r. będą zmierzały do: dalszej poprawy standardów placówek oświatowo-wychowawczych; systematycznego eliminowania ze szkół czynników uciążliwych w środowisku pracy ucznia; egzekwowania zapisów Rozporządzenia Ministra Edukacji WOJEWÓDZKA STACJA SANITARNO-EPIDEMIOLOGICZNA W OLSZTYNIE, 2013 25 Higiena radiacyjna P romieniowaniem nazywamy każdą formę energii wysyłaną w postaci fal elektromagnetycznych lub strumienia cząstek. Sposoby jego oddziaływania z materią są różne. Promieniowanie elektromagnetyczne wysokoenergetyczne (np. promieniowanie rentgenowskie, gamma) oraz promieniowanie w postaci strumienia cząstek (np. alfa, beta, neutronowe, ciężkie jony) może powodować jonizację ośrodka, przez który przechodzi, stąd nazwa „promieniowanie jonizujące”. Promieniowanie elektromagnetyczne niskoenergetyczne nie wywołuje jonizacji materii (np. promieniowanie świetlne, mikrofalowe, radiowe, ultrafioletowe, podczerwone), stąd nazwa „promieniowanie niejonizujące”. Promieniowanie jonizujące i niejonizujące pola elektromagnetyczne to jeden z najbardziej tajemniczych i budzących niepokój czynników fizycznych występujących w środowisku człowieka. Towarzyszą one człowiekowi od zawsze, bowiem jako gatunek ukształtowaliśmy się w naturalnych warunkach ziemskich. Od momentu, w którym nauczono się wytwarzać energię elektryczną, a następnie przesyłać ją przy pomocy prądu elektrycznego, obserwuje się systematyczny wzrost sztucznych źródeł energii wytwarzanych przez człowieka. Głównym powodem, dla którego promieniowanie rentgenowskie i pola elektromagnetyczne (PEM) są obiektem zainteresowania służb sanitarno-higienicznych jest fakt, że są one formą energii. Energia PEM rozprzestrzenia się z prędkością światła w postaci promieniowania elektromagnetycznego. Kiedy w polu znajdzie się obiekt materialny (np. człowiek), energia wnika w głąb niego i jest mu stopniowa przekazywana. Teoretycznie może to doprowadzić do zaburzenia funkcjonowania napromieniowywanego organizmu. Nadzór nad źródłami promieniowania Oddział Higieny Radiacyjnej, jako organ pierwszej instancji, obejmuje swoim nadzorem 383 obiekty stosujące urządzenia wytwarzające promieniowanie, w tym: 323 obiekty wykorzystujące promieniowanie jonizujące do celów medycznych, w których funkcjonuje 508 aparatów rentgenowskich; 62 obiekty stosujące 320 urządzeń wytwarzających promieniowanie elektromagnetyczne niejonizujące w celach medycznych i przemysłowych. Do podstawowych zadań pionu Higieny Radiacyjnej należy: zapobiegawcza i bieżąca działalność kontrolna nadzorowanych urządzeń wytwarzających promieniowanie jonizujące i niejonizujące; wydawanie decyzji na uruchamianie i stosowanie aparatów rtg oraz pracowni w zakresie diagnostyki medycznej i radiologii zabiegowej, wydawanie zgód na prowadzenie działalności związanej z narażeniem na promieniowanie jonizujące w celach medycznych polegającej na udzielaniu świadczeń medycznych z zakresu rentgenodiagnostyki, diagnostyki i leczenia chorób nienowotworowych oraz paliatywnego leczenia chorób nowotworowych z wykorzystaniem produktów farmaceutycznych i zabiegów z zakresu radiologii zabiegowej; wydawanie opinii w celu uzyskania zgody na udzielanie świadczeń zdrowotnych z zakresu radioterapii onkologicznej, w tym leczenia chorób nowotworowych przy użyciu produktów radiofarmaceutycznych; prowadzenie baz danych dotyczących źródeł promieniowania jonizującego i źródeł pól elektromagnetycznych; opiniowanie projektów gabinetów rentgenowskich wraz z obliczeniem osłon stałych przed promieniowaniem X; prowadzenie dwóch podstawowych placówek pomiarów skażeń promieniotwórczych; poświadczanie poziomu skażeń promieniotwórczych wybranych produktów rolno-spożywczych eksportowanych do krajów poza UE; współpraca z Państwową Agencją Atomistyki oraz wojewódzkim konsultantem ds. radiologii i diagnostyki obrazowej; współpraca z Wydziałem Bezpieczeństwa i Zarządzania Kry- STAN SANITARNO-EPIDEMIOLOGICZNY WOJEWÓDZTWA WARMIŃSKO-MAZURSKIEGO 26 Promieniowanie jonizujące Głównym kierunkiem działania oddziału w 2013 r. była ochrona radiologiczna ludzi dokonywana poprzez ocenę stanu technicznego aparatów rentgenowskich, ocena stopnia narażenia na stanowiskach pracy w związku z pracą przy urządzeniach wytwarzających promieniowanie jonizujące i niejonizujące, między innymi poprzez wykonywanie pomiarów dozymetrycznych na stanowiskach pracy. Na podstawie przeprowadzonych 184 kontroli oceniających stan aparatury rentgenowskiej można stwierdzić, że stan ochrony radiologicznej systematycznie się poprawia. We wszystkich nadzorowanych obiektach, zgodnie z obowiązującymi przepisami, został wdrożony system jakości, który wymusił systematyczne wykonywanie testów podstawowych i specjalistycznych aparatów rtg. Działalność ta wpłynęła na szybką eliminację niesprawnego sprzętu do czasu jego naprawy, o czym informowany jest Warmińsko-Mazurski Państwowy Wojewódzki Inspektor Sanitarny. W roku 2013 diagnostyka rentgenowska wzbogaciła się o: jeden tomograf komputerowy w Szczytnie (obecnie w województwie funkcjonują 23 tomografy); cztery aparaty rentgenowskie cyfrowe stosowane w ramach radiologii zabiegowej pozostałej (szpitale w Iławie, Szczytnie, Mrągowie oraz Prywatny Oddział Chirurgiczny Medicus Mszanowo k. Nowego Miasta); dwa aparaty rentgenowskie cyfrowe jezdne do grafii (Szpital Wojewódzki w Elblągu, Zespół Gruźlicy i Chorób Płuc w Olsztynie); jeden densytometr rentgenowski do oceny osteoporozy w Malinowie k. Działdowa; jeden cyfrowy aparat do rozbijania kamieni nerkowych (Szpital Miejski w Olsztynie); dwa mammografy pośrednio cyfrowe (Profmedicus w Iławie, Profmedicus w Działdowie); dwadzieścia cztery aparaty rentgenowskie stomatologiczne; jeden aparat rentgenowski pośrednio cyfrowy do zdjęć kostnych i płucnych (szpital w Nidzicy); dwie pracownie rentgenowskie z używanymi wcześniej aparatami rtg do zdjęć kostnych i płucnych pośrednio cyfrowe (pracownia rtg w Lubawie Szpitala Powiatowego w Nowym Mieście Lubawskim, pracownia rtg w Lubawie Szpitala Powiatowego w Iławie). HIGIENA RADIACYJNA zysowego Urzędu Wojewódzkiego w przypadku wystąpienia zdarzeń radiacyjnych o zasięgu wojewódzkim; współpraca z Krajowym Centrum Ochrony Radiologicznej w Ochronie Zdrowia w Łodzi. Oddział Higieny Radiacyjnej dużą uwagę zwracał na właściwą pracę mammografów. W 2013 roku zostały zainstalowane dwa nowe mammografy pośrednio cyfrowe. W województwie warmińsko-mazurskim aktualnie zainstalowanych jest 10 mammografów, w tym dwa pracują w nadzorze inspekcji sanitarnej MSW. Wszystkie mammografy uzyskały pozytywną ocenę na podstawie odbytych audytów technicznych, co oznacza , że stosowany na terenie naszego województwa stacjonarny sprzęt jest dobrej jakości. Na przestrzeni ostatnich lat obserwuje się duży wzrost liczby aparatów rentgenowskich stosowanych w stomatologii. Aktualnie funkcjonuje 308 aparatów rtg stomatologicznych, w tym 42 pantomografów o dobrej kondycji technicznej. Na terenie naszego województwa narażonych na promieniowanie jonizujące oraz objętych pomiarami dawek indywidualnych było 1447 osób, w tym 13 osób należących do kategorii narażenia typu A (radiologia zabiegowa, medycyna nuklearna). Na podstawie Wykaz aparatury rentgenowskiej funkcjonującej w województwie warmińsko-mazurskim w latach 2006-2013 (z wykluczeniem aparatów stomatologicznych) WOJEWÓDZKA STACJA SANITARNO-EPIDEMIOLOGICZNA W OLSZTYNIE, 2013 27 HIGIENA RADIACYJNA Wykaz aparatów rentgenowskich stomatologicznych funkcjonujących w województwie warmińsko-mazurskim w latach 2006-2013 oceny dawek indywidualnych oraz pomiarów dozymetrycznych przeprowadzanych podczas kontroli aparatów rentgenowskich nie stwierdzono nadmiernego narażenia na promieniowanie ani też przekroczenia dawek granicznych. Świadczy to o właściwym zabezpieczeniu miejsc pracy oraz przestrzeganiu zasad ochrony radiologicznej. Zgodnie z obowiązującymi przepisami oddział kontynuował rozpoczęte w końcu 2011 roku wydawanie zgód na udzielanie Pracownia akceleratorowa w Centrum Radioterapii i Usprawniania Nu-Med w Elblągu świadczeń zdrowotnych z zakresu rentgenodiagnostyki, radiologii zabiegowej oraz diagnostyki i terapii radioizotopowej chorób nienowotworowych. Obowiązek uzyskania wyżej wymienionej zgody ciąży na 78 podmiotach leczniczych. Dotychczas rozpatrzono 59 wniosków i wydano pozytywne decyzje. Na terenie województwa istnieją dwa ośrodki wykorzystujące akceleratory do leczenia chorób nowotworowych: przy Szpitalu MSW w Olsztynie (w nadzorze Inspekcji MSW) oraz przy Szpitalu Specjalistycznym w Elblągu – Centrum Radioterapii i Usprawniania Nu-Med (w nadzorze Warmińsko-Mazurskiego Państwowego Wojewódzkiego Inspektora Sanitarnego). Dzięki uruchomieniu w 2012 r. drugiego ośrodka w Elblągu znacznie zmniejszył się czas oczekiwania pacjentów na leczenie. Stan ochrony radiologicznej na terenie naszego województwa systematycznie się poprawia poprzez wymianę zużytego sprzętu na nowy, zakup nowych aparatów rentgenowskich cyfrowych lub pośrednio cyfrowych, zwiększenie liczby pracowni diagnostycznych i leczniczych oraz wprowadzanie zalecanych medycznych procedur radiologicznych zgodnych z najnowszymi trendami w radiologii. W roku 2013 w ramach współpracy z Centrum do spraw zdarzeń radiacyjnych Państwowej Agencji Atomistyki pracownicy Oddziału Higieny Radiacyjnej przeprowadzili dwie kontrole interwencyjne związane z podejrzeniem wystąpienia zdarzenia radiacyjnego na terenie województwa warmińsko-mazurskiego: pierwsza związana była z alarmem na bramce dozymetrycznej na wysypisku śmieci w Ełku, druga natomiast związana była z podejrzeniem nadmiernego napromieniowania pacjentki poddawanej badaniom z zakresu rentgenodiagnostyki. W wyniku kontroli przeprowadzonej w firmie zajmującej się wywozem odpadów komunalnych wykryto w kontenerze worek, w którym znajdowały się podkłady (prawdopodobnie wyrzucone przez osobę leczoną jodem). Po konsultacjach z Centrum do Spraw Zdarzeń Radiacyjnych ustalono, że kontener może być odstawiony z odpadami na wysypisko po trzech dniach. Ze względu na niską aktywność znalezionych przedmiotów przeprowadzono rozmowę z kierownictwem wysypiska i zasugerowano podwyższenie progów alarmowych. Podczas kontroli związanej z podejrzeniem nadmiernego napromieniowania jednej z pacjentek przeprowadzono wnikliwą analizę ilości wykonanych procedur z użyciem promieniowania jonizującego, sprawdzono uprawnienia personelu do wykonywania procedur i opisu wyników, sprawdzono uzasadnienie wykonania procedur, przeanalizowano testy podstawowe i specjalistyczne wykorzystanej aparatury rentgenodiagnostycznej. Na podstawie zapisów dotyczących użytych parametrów odtworzono warunki przy jakich przeprowadzone były procedury i pomierzono dawki dla konkretnych badań. Po przeprowadzonej analizie dokumentacji i przeprowadzonych pomiarach dawek nie stwierdzono żadnych STAN SANITARNO-HIGIENICZNY WOJEWÓDZTWA WARMIŃSKO-MAZURSKIEGO 28 Oddział Higieny Radiacyjnej w 2013 roku uwagę skupiał przede wszystkim na ocenie narażenia osób pracujących przy obsłudze urządzeń wytwarzających pola elektromagnetyczne oraz przebywających w pobliżu takich źródeł. Wokół niektórych urządzeń wytwarzających pola elektromagnetyczne stosowanych w medycynie i przemyśle wyznaczane są strefy ochronne, w których czas przebywania pracowników uzależniony jest od wielkości pola elektrycznego lub magnetycznego. Wśród wielu nadzorowanych urządzeń największe zagrożenie dla pracowników stanowią nadal rezonanse magnetyczne, gdzie stwierdza się występowanie strefy niebezpiecznej. Na terenie naszego województwa zainstalowanych jest sześć takich urządzeń. W grudniu 2013 roku udostępniony został nowy rezonans o indukcji magnetycznej 1,5T, który funkcjonuje przy Szpitalu Dziecięcym w Olsztynie. Dzięki temu znacznie poprawił się komfort diagnostyki dzieci, które na badania były dowożone do innych ośrodków. Rezonanse zainstalowane są w największych miastach naszego województwa, tj. cztery urządzenia w Olsztynie, w tym jeden o dużej indukcji magnetycznej 3T (Uniwersytecki Szpital Kliniczny w Olsztynie) oraz dwa rezonanse w Elblągu. Urządzenia te charakteryzują się stosunkowo dużą indukcją magnetyczną (1,5T do 3T), co skutkuje większymi możliwościami diagnozowania. W 2013 roku skontrolowano 90 urządzeń w 15 nadzorowanych zakładach. Na podstawie przeprowadzonych pomiarów pól stwierdza się, że w większości pracownicy pracują w warunkach narażenia na ekspozycje dopuszczalną i pomijalną. Spośród całkowitej liczby osób pracujących w narażeniu na pola elektromagnetyczne (827 osób), tylko 17 miało limitowany czas pracy celem uniknięcia ekspozycji nadmiernej. Rezonans magnetyczny w Uniwersyteckim Szpitalu Klinicznym w Olsztynie HIGIENA RADIACYJNA Promieniowanie niejonizujące Od wielu lat oddział uczestniczy w kontrolach interwencyjnych związanych z obawami o zdrowie osób mieszkających lub przebywających w pobliżu źródeł pól elektromagnetycznych. W 2013 roku przeprowadzone były trzy interwencje: jedna związana z obawami wpływu pól pochodzących z sąsiedniego mieszkania oraz dwie związane z przebywaniem w mieszkaniach zlokalizowanych w pobliżu linii energetycznej oraz stacji transformatorowej. Pracownicy oddziału dokonali pomiarów w miejscach wytypowanych przez zainteresowanych, zinterpretowali wyniki oraz udzielili wyczerpujących informacji. We wszystkich przypadkach nie stwierdzono przekroczenia dopuszczalnych wartości natężenia pola elektrycznego czy magnetycznego ustalonego krajowymi przepisami prawa. nieprawidłowości oraz nadużyć, o czym poinformowano również Państwową Agencje Atomistyki w Warszawie. Na terenie województwa w ramach oddziału pracują dwie placówki pomiaru skażeń promieniotwórczych: z siedzibą w Olsztynie i w Elblągu. Placówki te włączone są do krajowego monitoringu radiacyjnego kraju. Dokonywana jest w nich ocena stopnia skażenie promieniotwórczego żywności, zboża i pasz surowych zgodnie z harmonogramem zatwierdzonym przez Prezesa Państwowej Agencji Atomistyki. Na podstawie analizy 42 prób stwierdzono, że aktywność cezu 137 jest na granicy wartości stwierdzanych przed awarią elektrowni w Czarnobylu. WOJEWÓDZKA STACJA SANITARNO-EPIDEMIOLOGICZNA W OLSZTYNIE, 2013 29 Zwalczanie chorób zakaźnych W przypadku większości chorób zakaźnych sytuacja epidemiologiczna w województwie warmińsko-mazurskim systematycznie się poprawia. Podobnie jak w latach ubiegłych, nie zarejestrowano zachorowań na: dur brzuszny, błonicę, wściekliznę u ludzi, poliomyelitis oraz na odrę. Inwazyjna Choroba Meningokokowa Zakażenia meningokokowe, ze względu na ciężki przebieg i dużą śmiertelność, postrzegane są jako jedne z najbardziej niebezpiecznych zakażeń bakteryjnych u człowieka. W 2013 r. wojewódzki wskaźnik zapadalności na tę chorobę był dwa razy wyższy niż krajowy – zarejestrowano 18 pojedynczych przypadków (wsk. zap. 1,2), niepowiązanych epidemiologicznie. Zachorowało 11 dzieci, tj. 61,1% wszystkich zachorowań. Zarejestrowano po cztery zachorowania w grupie dzieci najmłodszych od miesiąca do pierwszego roku życia i w przedziale wiekowym od roku do czwartego roku życia oraz trzy przypadki w grupie wiekowej 5-15 lat. Pozostałych siedem przypadków zarejestrowano u osób w wieku 20-64 lata, co stanowiło 31,9%. Najwięcej zachorowań (4) zarejestrowano w powiatach: elbląskim (wsk. zap. 2,2) i piskim (wsk. zap. 6,9), po dwa zachorowania w powiecie ełckim (wsk. zap. 2,2), olsztyńskim, (wsk. zap. 0,7), szczycieńskim (wsk. zap. 2,8) oraz po jednym zachorowaniu w powiatach: giżyckim, nowomiejskim, ostródzkim. Neisseria meningitidis typu B spowodowała 12 zachorowań (66,7%), a typu C – 6 zachorowań (33,3%). Zarejestrowano 12 zachorowań na zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych i 11 na posocznicę. Wszystkie przypadki zostały potwierdzone przez Krajowy Ośrodek Referencyjny Ośrodkowego Układu Nerwowego (KOROUN). współczynnik zapadalności na boreliozę (prawie dwukrotnie wyższy niż w kraju) i kleszczowe zapalenie mózgu (prawie sześciokrotnie wyższy niż w kraju). Najwięcej zachorowań na Wskaźniki zapadalności na Inwazyjną Chorobę Meningokokową w Polsce i woj. warmińsko-mazurskim w latach 2006-2013 Wskaźniki zapadalności na boreliozę w woj. warmińskomazurskim i w Polsce w latach 2006-2013 Choroby przenoszone przez kleszcze Problemem województwa warmińsko-mazurskiego, z uwagi na endemiczne występowanie zakażonych kleszczy, jest wysoki STAN SANITARNO-EPIDEMIOLOGICZNY WOJEWÓDZTWA WARMIŃSKO-MAZURSKIEGO 30 zap. 3,0) do 55 przypadków (wsk. zap. 3,8). Mimo wzrostu zarejestrowanych zachorowań na WZW C od wielu lat wskaźniki zapadalności na WZW B i C są w naszym województwie o 2-3 pkt. niższe od wskaźników krajowych. W 2013 r. w województwie warmińsko-mazurskim zarejestrowano trzy zachorowania na WZW A, które były powiązane epidemiologicznie. Biegunki u dzieci do lat dwóch Liczba zachorowań na biegunki u dzieci do lat dwóch zmniejszyła się z 1546 (wsk .zap. 5163,0) w 2012 r. do 1322 (wsk. zap. 4641,5) w 2013 r. Na przestrzeni ostatnich lat notuje się wzrost zachorowań na biegunki u dzieci do lat dwóch wywołanych przez wirusy (głównie zakażenia rotawirusowe). W 2013 r. stanowiły one 47,4% wszystkich zgłaszanych biegunek u dzieci do lat dwóch. kleszczowe zapalenie mózgu rejestruje się we wschodnich powiatach województwa. Zachorowania na boreliozę rejestrowane są na terenie wszystkich powiatów. Tab. 1. Wirusowe zakażenia jelitowe u dzieci do lat dwóch w latach 2009-2013 Liczba zachorowańw woj. warmińsko-mazurskim Lata ogółem Zachorowania na WZW A, B i C Systematycznie poprawiający się stan sanitarno-higieniczny placówek służby zdrowia, skuteczniejszy nadzór nad procedurami zapobiegania zakażeniom związanym z naruszeniem ciągłości tkanek oraz przestrzeganie tych procedur wpływa na ograniczenie rozprzestrzeniania się zakażeń wirusem HBV i HCV. W przypadku WZW typu B dodatkowym czynnikiem mającym wpływ na obniżenie liczby zachorowań było wprowadzenie od lat 90. obowiązku szczepień przeciw WZW B. Zachorowania na WZW B w ciągu ostatnich pięciu lat utrzymują się na zbliżonym poziomie. W 2013 r. zarejestrowano dziewięć przewlekłych zachorowań na WZW B (wsk. zap. 0,6). Nie zanotowano ostrych zachorowań na WZW typu B. W porównaniu do roku 2012 wzrosła liczba zachorowań na WZW C z 43 (wsk. Liczba zachorowań na WZW typ C i B w woj. warmińskomazurskim w latach 2004-2013 ZWALCZANIE CHORÓB ZAKAŹNYCH Wskaźniki zapadalności na klesczowe zap. mózgu w woj. warmińsko-mazurskim i Polsce w latach 2006-2013 w tym hosp. wsk. zapad. Liczba zachorowań w Polsce ogółem wsk. zapad. 2009 668 626 2055,0 16 476 1997,0 2010 691 684 2110,0 15 839 1920,0 2011 833 825 2577,1 21 205 2551,1 2012 672 671 2244,2 18 039 2197,0 2013 627 622 2201,4 18 511 2344,8 Wzrost wskaźników zapadalności na nieżyty żołądkowo-jelitowe u dzieci do lat dwóch wywołane przez wirusy jest efektem lepszej diagnostyki i poprawy zgłaszalności zachorowań przez lekarzy. Podobnie jak w latach ubiegłych, badania diagnostyczne wykonano w zdecydowanej większości u dzieci hospitalizowanych (99,2%). Zatrucia pokarmowe W województwie warmińsko-mazurskim od wielu lat dominującym czynnikiem etiologicznym bakteryjnych zatruć pokarmowych są odzwierzęce typy pałeczek Salmonella, a w szczególności Salmonella Enteritidis. W 2013 r. zanotowano wzrost zachorowań wywołanych tymi drobnoustrojami z 355 w 2012 r. do 509. Wśród innych czynników etiologicznych bakteryjnych zakażeń/ zatruć pokarmowych dominowały bakterie z rodzaju: Campylobacter (65 zach.), E.coli biegunkotwórcze (8 zach.), Yersinia enerocolitica (5 zach.). W 2013 roku w województwie zarejestrowano i opracowano 14 ognisk/zakażeń pokarmowych (o cztery ogniska więcej niż w roku 2012), zachorowały 262 osoby, w tym 20 dzieci do lat 14. Hospitalizowano 97 osób. Czynnikami etiologicznymi ognisk/zatruć pokarmowych były: Salmonella Enteritidis, Staphylococcus areus WOJEWÓDZKA STACJA SANITARNO-EPIDEMIOLOGICZNA W OLSZTYNIE, 2013 31 ZWALCZANIE CHORÓB ZAKAŹNYCH oraz wirus HAV. W dziewięciu ogniskach czynnikiem etiologicznym była Salmonella Enteritidis (zachorowało 138 osób, w tym 17 dzieci do lat 14). Sześć ognisk miało miejsce w mieszkaniach prywatnych (zachorowało 25 osób), trzy w obiektach żywienia zbiorowego: w przedszkolu, w zakładzie karnym i internacie (zachorowało 113 osób). W jednym ognisku czynnikiem etiologicznym był wirus HAV (zachorowały trzy osoby, w tym jedno dziecko do lat 14). Wirus najprawdopodobniej został przywleczony z zagranicy. Zarejestrowano jedno ognisko wywołane przez Staphyloccus aureus: zachorowało dziewięć osób, w tym dwoje dzieci. Dwa ogniska zostały zgłoszone jako bakteryjne nieokreślone zatrucia pokarmowe (zachorowało 106 osób dorosłych: pensjonariusze Domu Pomocy Społecznej i pacjenci Zakładu OpiekuńczoLeczniczego). Do obu placówek posiłki były dostarczane przez tę samą firmę cateringową. Gruźlica W 2013 r., podobnie jak w poprzednich latach, rejestracją zachorowań na gruźlicę oraz sprawozdawczością zajmował się SP Zespół Gruźlicy i Chorób Płuc w Olsztynie. Z otrzymywanych sprawozdań wynika, że zachorowania na gruźlicę w województwie utrzymują się na tym samym poziomie. W 2013 r. zachorowały 194 osoby (wsk. zap. 13,4), w 2012 r. 196 osób (wsk. zap. 13.5). Krztusiec W 2013 r., w porównaniu z rokiem poprzednim, znacznie zmniejszyła się liczba zachorowań na krztusiec. Zarejestrowano tylko 12 zachorowań (wsk. zap. 0,8), podczas gdy w 2012 r. zgłoszono 81 zachorowań (wsk. zap. 5,6). Jedenaście przypadków zostało potwierdzonych serologicznie. Najwięcej zachorowań zarejestrowano u osób młodych w przedziale wiekowym: 10-14 lat (4 zach.), 15-19 lat (3 zach.), po jednym u dzieci w wieku 1-4 lata i 5-9 lat oraz jednego dziecka w wieku dwóch miesięcy. Dwa zachorowania stwierdzono u osób dorosłych. Jedno dziecko zachorowało w trakcie kontynuacji szczepień. Z siedmiu chorych osób w wieku 13-17 lat pięć nie było zaszczepionych przeciwko krztuścowi piątą przypominającą dawką w wieku 6 lat, ponieważ szczepienia przeciwko krztuścowi w 6. roku życia zostały wprowadzone do kalendarza szczepień dopiero w 2004 r. epidemiologicznego i wirusologicznego nad grypą – SENTINEL. Współpracowała z pięcioma poradniami rodzinnymi na terenie województwa. W ramach systemu SENTINEL Laboratorium Badań Epidemiologiczno-Klinicznych WSSE w Olsztynie przebadało 77 prób, wirusa grypy potwierdziło u 46 chorych. Pracownicy sekcji epidemiologii PSSE w 2013 r. przeprowadzili 5088 dochodzeń epidemiologicznych dotyczących chorób zakaźnych. Stan sanitarno-techniczny podmiotów wykonujących działalność leczniczą W roku 2013 w województwie warmińsko-mazurskim inspekcja sanitarna objęła nadzorem 2740 podmiotów wykonujących działalność leczniczą, w tym 52 szpitale. Skontrolowano 2037 podmiotów, w tym wszystkie szpitale objęte nadzorem. W 2013 r. trzy podmioty lecznicze wykonujące stacjonarne i całodobowe świadczenia zdrowotne szpitalne przekształciły się w spółki prawa handlowego, tj. Szpital Powiatowy w Mrągowie, Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej w Giżycku oraz Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej w Gołdapi. Pracownicy Państwowej Inspekcji Sanitarnej wydali w 2013 r.: 503 decyzje administracyjne 94 decyzje płatnicze. Mandatem karnym ukarano cztery osoby na kwotę 1000 zł. Większość szpitali nie spełnia w całości wymogów rozporządzenia Ministra Zdrowia w sprawie szczegółowych wymagań, jakim powinny odpowiadać pomieszczenia i urządzenia podmiotu wykonującego działalność leczniczą. Szpitale mają opracowane i pozytywnie zaopiniowane przez Warmińsko-Mazurskiego Pań- Grypa W 2013 r. zarejestrowano 50 753 przypadków podejrzeń i zachorowań na grypę. W porównaniu do roku 2012 zachorowało o 30 735 osób więcej. Laboratoryjnie grypę potwierdzono u 100 osób, w tym u 29 dzieci do lat 14. Zarejestrowano jeden zgon z powodu grypy. Wojewódzka Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna brała aktywny udział w nadzorze nad grypą w systemie zintegrowanego nadzoru STAN SANITARNO-HIGIENICZNY WOJEWÓDZTWA WARMIŃSKO-MAZURSKIEGO 32 ZWALCZANIE CHORÓB ZAKAŹNYCH Uniwersytecki Szpital Kliniczny w Olsztynie stwowego Wojewódzkiego Inspektora Sanitarnego programy dostosowania podmiotu do przepisów rozporządzenia. Zgodnie z programami muszą dostosować swoje pomieszczenia i urządzenia najpóźniej do 31 grudnia 2016 r. Wymogi rozporządzenia spełniają m.in. NZOZ Malarkiewicz Spółka s.c. w Olsztynie i Szpital Powiatowy Pomocy Maltańskiej pw. bł. Gerarda Fundacji Polskich Kawalerów Maltańskich w Warszawie – Pomoc Maltańska Oddział w Barczewie. W roku 2013 w szpitalach dokonano wielu istotnych modernizacji, doposażono je w sprzęt, aparaturę medyczną i meble. Remontowi poddano większość oddziałów szpitalnych, kontynuowano rozpoczęte inwestycje, dostosowując obiekty do wymogów rozporządzenia Ministra Zdrowia. W Wojewódzkim Szpitalu Zespolonym w Elblągu oddano do użytku nową centralną sterylizatornię, blok operacyjny, oddział anestezjologii i intensywnej terapii. W Wojewódzkim Szpitalu Specjalistycznym w Olsztynie oddano do użytku kliniczny oddział neurochirurgii oraz zakończono prace remontowe bloku operacyjnego i centralnej sterylizatornii; obecnie trwa ich doposażenie w sprzęt i aparaturę. W Szpitalu Uniwersyteckim w Olsztynie oddano do użytku nową izbę przyjęć, blok operacyjny, centralną sterylizatornię oraz oddziały: neurochirurgii, chirurgii onkologicznej i ogólnej, otolaryngologii chorób głowy i szyi, anestezjologii i intensywnej terapii, chirurgii szczękowo-twarzowej, wewnętrzny, gastroenterologii i hepatologii. Do użytku oddano także zakład radiologii z pracowniami rezonansu magnetycznego, tomografii komputerowej, USG i rtg. W Miejskim Szpitalu Zespolonym w Olsztynie przy ul. Wojska Polskiego 30 oddano do użytku oddział okulistyczny z blokiem operacyjnym okulistycznym. W Szpitalu Powiatowym w Piszu wyremontowano oddział ginekologiczno-położniczy z traktem porodowym oraz oddział dziecięcy. Istotnych zmian dokonano również w podmiotach wykonujących ambulatoryjne świadczenia zdrowotne. W wielu podmiotach przeprowadzono remonty, doposażono je w niezbędny sprzęt, aparaturę medyczną oraz meble. Niektóre zmieniły swoją lokalizację. Większość podmiotów spełnia wymagania obowiązujących rozporządzeń. W Miejskim Szpitalu Zespolonym w Olsztynie przy ul. Wojska Polskiego 30 oddano do użytku poradnię reumatologii i osteoporozy, poradnię konsultacyjną dermatologii oraz pracownię fizjoterapii. W Zespole Opieki Zdrowotnej w Lidzbarku Warmińskim i Zespole Opieki Zdrowotnej w Nidzicy w wyremontowanych pomieszczeniach uruchomiono ośrodki rehabilitacji dziennej, które zostały wyposażone w nowy sprzęt rehabilitacyjny. W Szpitalu Giżyckim sp. z o.o. uruchomiono poradnię urologiczną i urazowo-ortopedyczną. W Elbląskim Szpitalu Specjalistycznym z Przychodnią SPZOZ zakończono kapitalny remont pomieszczeń poradni ortopedycznej, poradnię dermatologiczną przeniesiono do nowych pomieszczeń. Stan sanitarno-higieniczny oraz techniczny podmiotów wykonujących działalność leczniczą jest zadowalający i systematycznie się poprawia. Zachodzące zmiany w podmiotach przyczyniają się do wzrostu bezpieczeństwa zdrowotnego mieszkańców naszego województwa. WOJEWÓDZKA STACJA SANITARNO-EPIDEMIOLOGICZNA W OLSZTYNIE, 2013 33 ZWALCZANIE CHORÓB ZAKAŹNYCH Sekcja szczepień ochronnych S ekcja Szczepień Wojewódzkiej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej w Olsztynie jest instancją kontrolną I° i II°. Nadzoruje oraz koordynuje wykonywanie rządowego programu uodporniania przeciw chorobom zakaźnym wrażliwych populacji (zgodnie z rozporządzeniem Ministra Zdrowia dotyczącym Programu Szczepień Ochronnych) w 377 podmiotach leczniczych województwa warmińsko-mazurskiego, w tym jako instancja I° – w 18 placówkach medycznych podlegających starostwom. Podobnie jak w latach minionych, także w 2013 r. nasze województwo mogło się pochwalić wysokim odsetkiem wykonania szczepień obowiązkowych oraz dobrym odsetkiem szczepień zalecanych. Utrzymane zostały właściwe warunki do uzyskiwania odporności zbiorowiskowych przeciwko określonym chorobom zakaźnym, chroniących wrażliwe populacje regionu przed masowymi zachorowaniami epidemicznymi. Efektem tego procesu jest utrzymujący się odsetek mieszkańców województwa niewrażliwych na choroby zakaźne przeciw którym wykonuje się szczepienia ochronne, a w odniesieniu do kraju – wyraźnie niższa zapadalność na nie. W 2013 r. w województwie wykonano: · szczepienia pierwotne przeciwko błonicy, tężcowi i krztuścowi w pierwszym roku życia w 64,2% (wymagane > 55%); · przeciwko odrze, śwince i różyczce w drugim roku życia w 97,5% (wymagane > 95%); · przeciwko błonicy, tężcowi, krztuścowi i polio w szóstym roku życia w 98,4%; · przeciwko odrze, śwince i różyczce w dziesiątym roku życia w 98,7%; · przeciwko błonicy, tężcowi w 14 roku życia w 99,5%; · przeciwko błonicy, tężcowi w 19 roku życia w 98,8%. Wykonawstwo pozostałych szczepień obowiązkowych odpowiadało wymaganym standardom lub znacząco je przekraczało. Powyżej średniej krajowej wykonana została również realizacja szczepień zalecanych ogółem. Niepokój budzić może spadający od kilku lat, niski stopień zaszczepienia mieszkańców regionu przeciwko grypie (2,6%), w tym brak obligatoryjnych szczepień pracowników służby zdrowia. W ramach opracowanego i realizowanego przez Sekcję Szczepień kompleksowego programu podnoszenia efektywności pracy PSSE oraz ujednolicania standardów postępowania środowiska medycznego w procesie uodporniania, kontynuowano działania w obszarach edukacji zdrowotnej, efektywnej realizacji Programu Szczepień Ochronnych, wdrażania samorządowych programów szczepień zalecanych w powiatach oraz monitorowania podejmowanych przez PIS efektów działań. Konsekwentnie realizowany system obligatoryjnych szkoleń indywidualnych oraz grupowych dla pracowników WSSE i PSSE dotyczący ustawowych zadań Inspekcji, czynnej profilaktyki i nadzoru państwa nad zwalczaniem chorób zakaźnych (konferencje: wojewódzka oraz międzywojewódzka dla pracowników PIS, szkolenia edukacyjne, w tym dla pracowników urzędów samorządowych i służby zdrowia) pozwolił utrzymać wysoki standard merytorycznego przygotowania i skuteczności pracy pracowników Inspekcji Sanitarnej oraz konsekwentnie podnosić świadomość prozdrowotną mieszkańców. W 2013 r. pracownicy Sekcji Szczepień przeprowadzili 41 kontroli, w tym cztery kontrole kompleksowe w: Bartoszycach, Nowym Mieście Lubawskim, Giżycku i Węgorzewie. W ramach krajowej akcji specjalnej, zleconej przez Głównego Inspektora Sanitarnego w porozumieniu z Głównym Inspektorem Farmaceutycznym, pracownicy Sekcji Szczepień WSSE w Olsztynie przeprowadzili 19 audytów w Powiatowych Stacjach Sanitarno-Epidemiologicznych woj. warmińsko-mazurskiego dotyczących warunków przechowywania oraz dystrybucji i transportu preparatów szczepionkowych do podmiotów leczniczych. Kontrolę w magazynie szczepionek WSSE przeprowadzili pracownicy Głównego Inspektoratu Farmaceutycznego. Nigdzie nie stwierdzono zaniedbań ani uchybień. We wszystkich kontrolowanych jednostkach warunki przechowywania preparatów szczepionkowych były zgodne z wymaganiami, na każdym etapie dystrybucyjnym prowadzony był monitoring temperatur oraz stosowane były zasady tzw. łańcucha chłodniczego. W każdym powiecie przestrzegana była opracowana przez sekcję dla woj. warmińsko-mazurskiego „Procedura wstrzymania stosowania/ wycofania preparatów szczepionkowych”. Wymagania stawiane pracownikom PSSE nadzorującym wykonanie Programu Szczepień Ochronnych w terenie i szczepiącemu personelowi medycznemu, opracowany przez sekcję szczegółowy harmonogram szczepień dla całego regionu (Wojewódzki Terminarz Szczepień) jako suplement do Obowiązkowego Programu Szczepień, ścisła współpraca z PZOZ, NZOZ, Państwowym Zakładem Higieny w Warszawie, NFZ, Polskim Towarzystwem Pediatrycznym i Polskim Towarzystwem Wakcynologii przy powszechnej w naszym województwie dostępności do szczepień były podstawą osiągnięcia bardzo dobrych efektów realizacji czynnej profilaktyki chorób zakaźnych w województwie. STAN SANITARNO-HIGIENICZNY WOJEWÓDZTWA WARMIŃSKO-MAZURSKIEGO 34 Laboratorium Badań Epidemiologiczno-Klinicznych L aboratorium Badań Epidemiologiczno-Klinicznych (LBEK) to prężnie rozwijające się Laboratorium Państwowej Inspekcji Sanitarnej w województwie warmińsko-mazurskim postrzegane jako jednostka odwoławcza (referencyjna). LBEK jest Laboratorium akredytowanym – od grudnia 2003 roku posiada Certyfikat Akredytacji Polskiego Centrum Akredytacji Nr AB 448 potwierdzający spełnienie wymagań normy PN-EN ISO/IEC 17025 ,,Ogólne wymagania dotyczące kompetencji laboratoriów badawczych i wzorcujących” oraz kompetencje techniczne w zakresie akredytowanych badań mikrobiologicznych. Aktualny zakres akredytowanych metod badań dostępny jest na stronie internetowej Polskiego Centrum Akredytacji: www.pca.gov.pl Laboratorium Badań Epidemiologiczno-Klinicznych: działa zgodnie z najlepszą praktyką laboratoryjną; wyposażone jest w wysokospecjalistyczną i systematycznie unowocześnianą aparaturę; zatrudnia fachowy personel (diagnostów laboratoryjnych, specjalistów w zakresie mikrobiologii) z wieloletnim doświadczeniem zawodowym, który stale podnosi swoje kwalifikacje; jedna osoba uzyskała w 2010 r. Certyfikat Doradcy do prowadzenie poradnictwa okołotestowego w zakresie HIV/AIDS wydany przez Krajowe Centrum ds. HIV na czas nieokreślowny, dwie osoby zakończą specjalizację z zakresu mikrobiologii medycznej w 2015 r.; korzysta w swojej pracy z certyfikowanych materiałów odniesienia; posiada dobrze zorganizowane zaplecze pożywkarskie z pełną kontrolą wyprodukowanych pożywek w oparciu o własny bank szczepów; wydaje publikacje w czasopismach naukowych; posiada liczące się w świecie mikrobiologii osiągnięcia w dziedzinie diagnostyki wirusologicznej (izolacje wirusa grypy) i bakteriologicznej (pałeczek jelitowych); współpracuje z Krajowym Centrum ds. AIDS; od 1994 roku jest członkiem Klubu Polskich Laboratoriów Badawczych POLLAB; od wielu lat pracuje pod nadzorem merytorycznym instytutów naukowo-badawczych; uczestniczy w międzynarodowych i krajowych sprawdzianach międzylaboratoryjnych, uzyskując pozytywne, wysokie oceny; współpracuje z Narodowym Instytutem Zdrowia Publicznego – Państwowym Zakładem Higieny, Narodowym Instytutem Leków, Centrum Transplantologii Poltransplant w Warszawie, Uniwersytetem Warmińsko-Mazurskim oraz Polskim Stowarzyszeniem Mykologów Budownictwa; jako jedyne w województwie współpracuje w zakresie wirusologicznej diagnostyki molekularnej przeszczepów z Oddziałem Transplantologii w Olsztynie; prowadzi systematyczne szkolenia studentów różnych wydziałów Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego, w tym również anglojęzycznych; w 2013 r. kontynuowało pracę dydaktyczną ze studentami III roku Wydziału Lekarskiego w zakresie mikrobiologii lekarskiej oraz studentami biologii i biotechnologii Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego; identyfikuje trudne diagnostycznie szczepy bakteryjne przesyłane przez laboratoria bakteriologiczne z całego województwa warmińsko-mazurskiego; systematycznie poszerza zakres badań wykonywanych metodami biologii molekularnej. LBEK wykonuje analizy epidemiologiczne lekowrażliwości i mechanizmów oporności szczepów bakteryjnych pochodzących ze środowiska pozaszpitalnego. Prowadzi badania czynników biologicznych, w tym również grzybów pleśniowych w środowisku pracy, w archiwach, zakładach służby zdrowia, oczyszczalniach ścieków, pomieszczeniach mieszkalnych i innych pomieszczeniach użytkowych. Otrzymuje też zlecenia z krajów Unii Europejskiej W 2013 r. osoba odpowiedzialna za te badania została odznaczona złotą WOJEWÓDZKA STACJA SANITARNO-EPIDEMIOLOGICZNA W OLSZTYNIE, 2013 35 LABORATORIUM BADAŃ EPIDEMIOLOGICZNO-KLINICZNYCH odznaką „Zasłużony dla Polskiego Stowarzyszenia Mykologów Budownictwa”. Na podstawie materiałów diagnostycznych oraz w oparciu o wiedzę i doświadczenie pracowników LBEK w 2013 r. powstały nowe publikacje na temat: „Ocena narażenia na działanie czynników biologicznych w otoczeniu oczyszczalni ścieków” i „Występowanie grzybów pleśniowych w pomieszczeniach mieszkalnych województwa warmińsko-mazurskiego w latach 2010-2013” zamieszczona w Monografii nr 9 Polskiego Stowarzyszenia Mykologów Budownictwa „Ochrona budynków przed wilgocią i korozją biologiczną” Wrocław 2013. W przygotowaniu są kolejne publikacje. Laboratorium Badań Epidemiologiczno-Klinicznych prowadzi badania: 1. materiału klinicznego: badania bakteriologiczne – z zastosowaniem metod klasycznych, komercyjnych, serologicznych, immunoenzymatycznych; badania parazytologiczne – z zastosowaniem metod klasycznych; badania wirusologiczne – z zastosowaniem metod immunoenzymatycznych, hodowlanych, biologii molekularnej PCR oraz Real Time PCR; 2. materiału środowiskowego: skuteczności sterylizacji; skuteczności dezynfekcji powierzchni; biologicznego zanieczyszczenia powietrza; wody użytkowej w kierunku Legionella; w kierunku laseczek wąglika; badanie czynników biologicznych w środowisku pracy; badanie środowiska w pomieszczeniach mieszkalnych i użytkowych w zakresie obecności grzybów pleśniowych. Laboratorium ma dwa oddziały: Oddział Bakteriologiczno-Parazytologiczny, Oddział Wirusologiczno-Serologiczny. Badania wykonywane w Oddziale Bakteriologiczno-Parazytologicznym: posiewy moczu, materiału z górnych i dolnych dróg oddechowych, wymazów z narządów moczowo-płciowych, wymazów z ran, ucha, worka spojówkowego, materiałów ropnych, krwi, płynu mózgowo-rdzeniowego i innych płynów ustrojowych, plwociny; pełna diagnostyka posocznic wywołanych m.in. przez: Neisseria meningitidis, Haemophillus influenzae, Streptococcus pneumoniae oraz Escherichia coli K1; STAN SANITARNO-HIGIENICZNY WOJEWÓDZTWA WARMIŃSKO-MAZURSKIEGO 36 LABORATORIUM BADAŃ EPIDEMIOLOGICZNO-KLINICZNYCH badania bakteriologiczne w kierunku Bordetella pertussis i Corynebacterium diphteriae; posiewy kału i wymazów okołoodbytowych w kierunku pałeczek Salmonella, Shigella, Yersinia enterocolitica, Campylobacter, enteropatogennych Escherichia coli, enterokrwotocznej Escherichia coli typ O157, Escherichia coli z grupy enterokrwotocznych (STEC) serotyp STEC O104; wykrywanie w kale antygenu Helicobacter pylori; oznaczanie lekowrażliwości wyhodowanych patogenów metodą dyfuzyjno-krążkową i metodą E-testów – oznaczanie najmniejszych stężeń hamujących oraz mechanizmów oporności bakterii na antybiotyki i chemioterapeutyki; wykrywanie zakażeń przewodu pokarmowego spowodowanych toksynami, Clostridium difficile A/B oraz enterotoksyną gronkowcową; oznaczanie antygenów Legionella pneumophila w moczu; wykrywanie i identyfikacja larw, jaj, cyst oraz trofozoitów pasożytów w kale i wymazie okołoodbytowym; identyfikacja form dorosłych pasożytów jelitowych; badanie skuteczności sterylizacji; badanie skuteczności dezynfekcji powierzchni; badanie biologicznego zanieczyszczenia powietrza; wykrywanie grzybów pleśniowych i drożdżopodobnych w środowisku pracy i środowisku bytowania człowieka (Laboratorium jest jedynym wykonującym takie badania w województwie warmińsko-mazurskim i jednym z nielicznych w kraju; jako jedyne w Polsce posiada na nie akredytację PCA); w 2013 r. znacznie wzrosła liczba zleceń na te badania, obejmując całą Polskę, otrzymaliśmy też zlecenie z Wielkiej Brytanii; posiewy wody użytkowej w kierunku pałeczek Legionella; posiewy materiału środowiskowego i narkotyków w kierunku Bacillus anthracis. Oddział Wirusologiczno-Serologiczny wykonuje badania w kierunku: HIV testami IV generacji wykrywającymi antygen p 24 i p/ciała (metoda ta pozwala na wcześniejsze wykrycie zakażenia wirusem HIV); wirusa brodawczaka ludzkiego (HPV) – wykrywanie DNA wirusa metodą PCR oraz genotypowanie tego wirusa; grypy – wirusa grypy sezonowej, wirusa ptasiej grypy H5N1, wirusa świńskiej grypy A/H1N1/v – metodą PCR i Real Time PCR; boreliozy (metoda Elisa i Western blot); mononukleozy zakaźnej – wykrywanie DNA wirusa metodą PCR; wirusowego zapalenia wątroby typu A, B i C; wirusowego zapalenia wątroby typu B – wykrywanie DNA wirusa metodą PCR; wirusowego zapalenia wątroby typu C – wykrywanie RNA wirusa metodą PCR; cytomegalii – wykrywanie DNA wirusa metodą Real Time PCR; różyczki, cytomegalii, toksoplazmozy, krztuśca, mykoplazmozy, świnki, odry, enterowirusów, mononukleozy zakaźnej, kleszczowego zapalenia mózgu, wirusa opryszczki – wykrywanie przeciwciał metodą Elisa; zakażeń przewodu pokarmowego wywołanych przez norowirusy, rotawirusy, adenowirusy; wirusów gorączek krwotocznych (m.in. hantawirusów) oraz – w razie potrzeby – innych niebezpiecznych patogenów. W Laboratorium systematycznie jest wymieniane i unowocześniane wyposażenie pomiarowo-badawcze. WOJEWÓDZKA STACJA SANITARNO-EPIDEMIOLOGICZNA W OLSZTYNIE, 2013 37 Promocja zdrowia i oświata zdrowotna D ziałania podejmowane w 2013 roku przez Promocję Zdrowia i Oświatę Zdrowotną Wojewódzkiej i Powiatowych Stacji Sanitarno-Epidemiologicznych wynikały z założeń krajowych (ustawy o Państwowej Inspekcji Sanitarnej, wytycznych Głównego Inspektora Sanitarnego, Narodowego Programu Zdrowia), wojewódzkich (Wojewódzkiego Programu Promocji i Ochrony Zdrowia, Wojewódzkiego Programu Zwalczania AIDS i Zapobiegania Zakażeniom HIV, Programu Ochrony Zdrowia Psychicznego, Programu Przeciwdziałania Narkomanii), sytuacji epidemiologicznej, społecznej i demograficznej województwa i poszczególnych powiatów. Ich inicjacją i koordynacją zajmowali się pracownicy Promocji Zdrowia i Oświaty Zdrowotnej. Działania skierowane były do: rodziców i opiekunów dzieci, dzieci w wieku przedszkolnym, uczniów szkół podstawowych, młodzieży gimnazjów, szkół ponadgimnazjalnych, nauczycieli, wychowawców oraz pedagogów szkolnych, kobiet w wieku rozrodczym, pacjentów zakładów opieki zdrowotnej, pracowników ochrony zdrowia, przedstawicieli samorządów lokalnych, policjantów, strażników miejskich, żołnierzy i pracowników służby więziennej. Realizowaliśmy następujące programy profilaktyczne: Rządowy Program Ograniczania Zdrowotnych Następstw Palenia Tytoniu w Polsce „Czyste powietrze wokół nas” „Znajdź właściwe rozwiązanie” „Nie pal przy mnie, proszę” „Trzymaj Formę” (największy w Unii Europejskiej program na temat racjonalnego odżywiania, edukacji konsumenckiej i aktywności fizycznej) Profilaktyczny program w zakresie przeciwdziałania uzależnieniu od alkoholu, tytoniu i innych środków psychoaktywnych realizowany w ramach szwajcarskiego programu współpracy z nowymi krajami członkowskimi Unii Europejskiej „Moje dziecko idzie do szkoły” „Kleszcz mały czy duży nic dobrego nie wróży” „Wybierz życie – pierwszy krok” Krajowy Program Zwalczania AIDS i Zapobiegania Zakażeniom HIV Organizowaliśmy działania związane z: Projektem „Odświeżamy Nasze Miasta” TOB3CIT (Tobacco Free Cities) kampanią „Jesteś w strefie wolnej od dymu tytoniowego” · profilaktyką zażywania nowych narkotyków, tzw. dopalaczy Światowym Dniem bez Tytoniu Dniem Rzucania Palenia Światowym Dniem Zdrowia Europejskim Dniem Wiedzy o Antybiotykach profilaktyką grypy sezonowej i grypy A/H1N1 akcją „Zdrowe wakacje” akcją zimową (bezpieczny i zdrowy wypoczynek podczas ferii zimowych) profilaktyką zarażeń pasożytniczych (owsica, wszawica, świerzb, bąblowica itp.) profilaktyką wścieklizny profilaktyką zatruć grzybami profilaktyką wirusowego zapalenia wątroby (wzw B, C) propagowaniem zasad higieny osobistej uświadamianiem zagrożeń zdrowotnych wynikających z nadmiernej ekspozycji na promieniowanie UV Profilaktyka uzależnień (dopalacze) W ramach działań edukacyjnych na temat „nowych narkotyków”, tzw. dopalaczy, Wojewódzka i Powiatowe Stacje Sanitarno-Epidemiologiczne prowadziły szeroko zakrojone działania skierowane do przedstawicieli samorządów, kadry pedagogicznej i uczniów szkół gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych naszego województwa. Podczas tych działań przekazywaliśmy informacje na temat trendów i stylu życia młodego pokolenia, modelu i zasięgu uży- STAN SANITARNO-EPIDEMIOLOGICZNY WOJEWÓDZTWA WARMIŃSKO-MAZURSKIEGO 38 Projekt profilaktyczny w zakresie przeciwdziałania uzależnieniu od alkoholu, tytoniu i innych środków psychoaktywnych W Warmińsko-Mazurskim Urzędzie Wojewódzkim w Olsztynie odbyła się konferencja prasowa inaugurująca realizację projektu „Profilaktyczny program w zakresie przeciwdziałania uzależnieniu od alkoholu, tytoniu i innych środków psychoaktywnych”. Podczas konferencji przedstawiono założenia projektu, aktualną sytuację epidemiologiczną i zagrożenia zdrowotne wynikające z palenia tytoniu, wpływu zażywania alkoholu i innych środków psychoaktywnych na rozwój płodu i dziecka. Na olsztyńskim lotnisku w Dajtkach odbył się XIX„Moto-Piknik”. Impreza skierowana była do wszystkich zainteresowanych motoryzacją. Podczas jej trwania uczestnicy imprezy mieli okazję odwiedzić stoisko profilaktyczne, w którym uzyskiwali informacje na temat bezpieczeństwa zdrowotnego podczas wypoczynku letniego, profilaktyki chorób odkleszczowych, profilaktyki uzależnień od alkoholu, tytoniu i innych środków psychoaktywnych. Stoisko odwiedziło około 500 osób. Przeprowadzono szkolenie adresowane do zawodowych kuratorów sądowych województwa warmińsko-mazurskiego. Poruszano tematy nowych środków psychoaktywnych, mitów na temat uzależnień i różnych środków odurzających. W szkoleniu uczestniczyło 117 kuratorów. W ramach Mistrzostw Świata w Siatkówce Plażowej rozgrywanych w Starych Jabłonkach w punkcie edukacyjnym Państwowej Inspekcji Sanitarnej woj. warmińsko-mazurskiego zainteresowani przechodnie, kibice motywowani byli m.in. do wykonywania badań na zawartość tlenku węgla w wydychanym powietrzu – oferta kierowana była przede wszystkim do osób aktywnie pozostających w uzależnieniu od tytoniu. Jednak nie zabrakło chętnych „byłych” palaczy, a także osób chcących przebadać się, a na co dzień przebywających w otoczeniu osób palących papierosy. Ponadto Wojewódzka i Powiatowe Stacja Sanitarno-Epidemiologiczne woj. warmińsko-mazurskiego organizowały różnego rodzaju szkolenia, zajęcia edukacyjne, eventy poświęcone profilaktyce uzależnień. Prowadziły stoiska profilaktyczne, w których osoby zainteresowane mogły uzyskać informacje na tematy prozdrowotne ze szczególnym uwzględnieniem tematyki uzależnień od środków psychoaktywnych. Program Ograniczenia Zdrowotnych Następstw Palenia Tytoniu PROMOCJA ZDROWIA I OŚWIATA ZDROWOTNA wania nowych substancji psychoaktywnych, na temat nowych środków psychoaktywnych na scenie narkotykowej w Polsce (design drugs, nowe narkotyki pochodzenia naturalnego, leki używane w celu odurzania się, popersy, drinki energetyzujące i legalne produkty stymulujące). Od roku 2007 Państwowa Inspekcja Sanitarna jest koordynatorem działań w ramach narodowego „Programu Ograniczania Zdrowotnych Następstw Palenia Tytoniu w Polsce”. Program określa kierunki działania, priorytetowe cele i zadania w dziedzinie zwalczania zagrożeń ze strony chorób odtytoniowych na lata 2010-2013. Jednym z jego głównych celów jest zmiana klimatu społecznego i zachowań w stosunku do palenia tytoniu poprzez wielopłaszczyznowe działania edukacyjne. Realizacja programu w 2013 roku polegała na działaniach edukacyjnych skierowanych do różnych grup docelowych. Działaniami objęto dzieci, młodzież oraz osoby dorosłe. Edukację dzieci w przedszkolach, ich rodziców i opiekunów przeprowadzono w ramach programu edukacyjnego „Czyste powietrze wokół nas”. W roku szkolnym 2012/2013 programem objęto 284 przedszkola województwa warmińsko-mazurskiego. Program został zrealizowany wśród 10 775 dzieci w wieku 5 i 6 lat oraz wśród 7075 rodziców i opiekunów dzieci. Działania edukacyjne kierowano do dzieci w szkołach podstawowych, ich rodziców i opiekunów w ramach programu „Nie pal przy mnie proszę”. W roku szkolnym 2012/2013 programem objęto 265 szkół podstawowych. Program został zrealizowany wśród 14 912 uczniów oraz 5556 rodziców i opiekunów. Wśród młodzieży gimnazjalnej prowadzono działania w ramach WOJEWÓDZKA STACJA SANITARNO-EPIDEMIOLOGICZNA W OLSZTYNIE, 2013 39 PROMOCJA ZDROWIA I OŚWIATA ZDROWOTNA warmińsko-mazurskiego, jak co roku, zbierali informacje na temat aktualnej sytuacji przestrzegania zakazu palenia tytoniu w obiektach kontrolowanych przez PIS. Taką informację zbierano z palcówek nauczania i wychowania, zakładów opieki zdrowotnej, zakładów pracy, zakładów gastronomicznych. Łącznie skontrolowano 14 096 obiektów. Za nieprzestrzeganie ustawy mandaty nadano w siedmiu przypadkach na kwotę 850 zł. Straż Miejska, współpracująca z Państwową Inspekcją Sanitarną woj. warmińsko-mazurskiego, nałożyła za łamanie zakazu palenia 121 mandatów na łączną kwotę 10 100 zł i 1290 upomnień. Światowy Dzień Zdrowia 2013 programu edukacyjnego „Znajdź właściwe rozwiązanie”. W roku szkolnym 2012/2013 programem objęto 137 szkół gimnazjalnych i 62 szkoły podstawowe. Program został zrealizowany wśród 10 543 uczniów oraz 2225 rodziców i opiekunów. Wśród działań obchodzonych corocznie skierowanych do społeczności lokalnej zrealizowano obchody „Światowego Dnia Bez Tytoniu” oraz obchody „Światowego Dnia Rzucania Palenia”. W ramach tych obchodów organizowano imprezy lokalne, happeningi, konkursy wiedzy, plastyczne, multimedialne, punkty promocji zdrowia, imprezy lokalne, szkolenia i narady, publikowano informacje na stronach internetowych, w mediach lokalnych. Działaniami objęto 23 880 osób. W 2013 roku Państwowa Inspekcja Sanitarna realizowała 2,5-letni projekt„Odświeżamy nasze miasta”TOB3CIT (Tobacco Free Cities), którego celem była popularyzacja i wzmocnienie zapisów ustawy o ochronie zdrowia przed następstwami używania tytoniu i wyrobów tytoniowych. W ramach projektu„Odświeżamy nasze miasta” Państwowa Inspekcja Sanitarna zorganizowała i przeprowadziła wiele szkoleń skierowanych do różnych grup zawodowych, jak: pracownicy straży miejskiej i policji, dyrektorzy szkół, pedagodzy i pielęgniarki medycyny szkolnej, koordynatorzy antytytoniowych programów edukacyjnych, pracownicy jednostek samorządowych, słuchacze Uniwersytetu III wieku, pracownicy uczelni, bibliotek, lokalnych mediów, pracownicy jednostek komunikacji publicznej, ochrony zdrowia, instruktorzy BHP, właściciele firm, menagerowie. Ogółem w szkoleniach, konferencjach, imprezach, działaniach edukacyjnych wzięło udział 8430 osób. Pracownicy Państwowej Inspekcji Sanitarnej kontynuowali wojewódzką kampanię„Jesteś w strefie wolnej od dymu tytoniowego”. Celem kampanii było podkreślenie zalet przebywania w miejscach bez dymu tytoniowego, popularyzacja zapisów ustawy poprzez oznakowanie obiektów plakatami i ulotkami edukacyjnymi oraz zakazami palenia. W 2013 roku działania skierowane były do firm, które zajmują się przewożeniem pasażerów w środkach komunikacji publicznej. Aby sprawnie koordynować realizację tak różnorodnych działań, powołano wojewódzki i powiatowe zespoły ds. profilaktyki tytoniowej. Pracownicy Państwowej Inspekcji Sanitarnej woj. Tematem przewodnim Światowego Dnia Zdrowia 2013 było nadciśnienie tętnicze. Pracownicy Promocji Zdrowia i Oświaty Zdrowotnej przeprowadzili zajęcia edukacyjne i szkolenia dla 2600 osób z różnych grup zawodowych i wiekowych, zorganizowali konferencje w 11 miastach powiatowych (600 uczestników) oraz punkty pomiaru ciśnienia tętniczego (skorzystało z nich 1900 osób). Zamieściliśmy informacje poświęcone epidemiologii i profilaktyce nadciśnienia na 60 stronach internetowych, w 15 gazetach lokalnych, 8 rozgłośniach radiowych i 8 programach telewizyjnych. Został nagrany i czterokrotnie wyemitowany w TVP Olsztyn program „Profilaktyka i leczenie nadciśnienia tętniczego”. Program edukacyjny „Moje dziecko idzie do szkoły” W roku szkolnym 2012/2013 kontynuowano realizację programu edukacyjnego „Moje dziecko idzie do szkoły”. Adresatami programu są uczniowie klas I szkół podstawowych i ich rodzice. Celem programu jest ukształtowanie nawyków i umiejętności prozdrowotnych dzieci, podniesienie poziomu wiedzy rodziców na temat wybranych elementów zdrowego stylu życia, uświadomienie rodzicom ich roli w kształtowaniu prawidłowych nawyków prozdrowotnych oraz przekonanie rodziców o słuszności prowadzenia działań profilaktycznych w szkole i w domu. Program realizowano w 107 szkołach podstawowych województwa (21%). Objęto nim 4165 uczniów oraz 3611 rodziców. Program „Trzymaj Formę” W roku szkolnym 2012/2013 pracownicy Promocji Zdrowia i Oświaty Zdrowotnej koordynowali realizację VII edycji programu „Trzymaj formę”, do której przystąpiło 176 szkół podstawowych (34%) naszego województwa i 152 gimnazja (56%). Programem objęto 22 000 uczniów gimnazjów, 9000 uczniów klas V-VI szkół podstawowych. W ramach programu prowadzono między innymi: szkolenia dla koordynatorów szkolnych, zajęcia edukacyjne na temat racjonalnego żywienia, imprezy środowiskowe oraz STAN SANITARNO-HIGIENICZNY WOJEWÓDZTWA WARMIŃSKO-MAZURSKIEGO 40 PROMOCJA ZDROWIA I OŚWIATA ZDROWOTNA Laureaci konkursu „Zabieram do szkoły drugie śniadanie” konkursy. Pod patronatem honorowym Warmińsko-Mazurskiego Kuratora Oświaty i we współpracy z Zespołem Szkół Gastronomiczno-Spożywczych w Olsztynie przeprowadzono wojewódzki konkurs dla uczniów gimnazjów „Zabieram do szkoły drugie śniadanie”. Zadaniem każdego uczestnika było zaplanowanie i przygotowanie, w oparciu o normy i zasady racjonalnego żywienia dla dzieci w wieku 13-15 lat, pięciu drugich śniadań do zabrania przez ucznia do szkoły oraz opisanie wartości odżywczej zaplanowanych śniadań. Do konkursu przystąpili uczniowie z 16 gimnazjów woj. warmińsko-mazurskiego. stywany był folder „Zdrowe Wakacje” opracowany przez Oddział Promocji Zdrowia i Oświaty Zdrowotnej Wojewódzkiej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej w Olsztynie rozszerzony o nowe tematy, tj. szkodliwość nadmiernej ekspozycji na promieniowanie UV, profilaktyka uzależnień od środków psychoaktywnych oraz właściwe zachowanie podczas burzy. Podczas akcji współpracowano z samorządami lokalnymi oraz wojewódzką, powiatowymi i miejskimi komendami policji. Honorowy patronat nad konkursem sprawował Warmińsko-Mazurski Kurator Oświaty. Program Profilaktyki HIV/AIDS Akcja „Zdrowe Wakacje” Wojewódzka Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w Olsztynie i Powiatowe Stacje Sanitarno-Epidemiologiczne woj. warmińskomazurskiego, wzorem lat ubiegłych, realizowały akcje „Zdrowe wakacje”. Celem akcji jest zmniejszenie liczby wypadków, zachorowań i zakażeń dzieci, młodzieży przebywających na obozach i koloniach letnich. Jej adresatem są dzieci i młodzież przebywająca w placówkach wypoczynku letniego. W czasie edukacji wykorzy- Działania Wojewódzkiej i Powiatowych Stacji Sanitarno-Epidemiologicznych woj. warmińsko-mazurskiego w 2013 roku były realizowane zgodnie z Harmonogram Krajowego Programu Zapobiegania Zakażeniom HIV i Zwalczania AIDS na lata 20122016, który określa politykę rządu w zakresie zapobiegania HIV/ AIDS i zwalczania ich społecznych skutków w Polsce. Inspekcja sanitarna realizuje działania od początku epidemii zakażeń HIV w województwie, czyli od 1989 roku. Obecnie (stan na 31 grudnia 2013 r.) w woj. warmińsko-mazurskim mamy 581 potwierdzonych zakażeń HIV. Liczba nowych zakażeń ciągle rośnie. W WSSE w Olsztynie znajduje się jedyny w mieście Punkt Konsultacyjno-Diagnostyczny w kierunku HIV, wykonujący badania bezpłatnie i anonimowo. Praca punktu jest koordynowana przez Oddział Promocji Zdrowia i Oświaty Zdrowotnej WSSE w Olsztynie. W 2013 roku do punktu zgłosiło się 696 osób, przebadano 677, wykryto dwa zakażenia HIV, wykonano 19 porad bez testu. W ramach popularyzacji punktu wydrukowano 1000 ulotek zachęcających do badań i rozprowadzonych do różnych placówek woj. warmińsko-mazurskiego przy pomocy PSSE. W ramach programu zapobiegania zakażeniom HIV pracownicy Promocji Zdrowia i Oświaty Zdrowotnej prowadzili różnorodne działania edukacyjne skierowane do ogółu społeczeństwa. Były WOJEWÓDZKA STACJA SANITARNO-EPIDEMIOLOGICZNA W OLSZTYNIE, 2013 41 PROMOCJA ZDROWIA I OŚWIATA ZDROWOTNA to szkolenia, narady, imprezy lokalne, konferencje, happeningi młodzieży, konkursy: wiedzy, plastyczne, na prezentację multimedialną. W 2013 roku rozpoczęliśmy kampanię skierowaną do pracowników służby zdrowia pod hasłem „Znam rekomendacje PTN AIDS, zalecam test na HIV”. Kampania polega m.in. na popularyzacji materiałów wydanych przez Krajowe Centrum ds. AIDS poprzez różne kanały dotarcia (broszury, ulotki, plakaty, informacje na stronach internetowych, szkolenia, narady i konferencje). Promocja zdrowia od lat współpracuje z lokalnymi mediami, instytucjami i organizacjami poprzez publikację artykułów, wywiadów, emisje różnych informacji o HIV/AIDS. Szczególną uwagę pracownicy promocji zdrowia kierują do uczniów szkół ponadgimnazjalnych i gimnazjalnych, dla których prowadzą różne działania edukacyjne: konkursy, imprezy, happeningi. W 2013 roku pracownicy promocji zdrowia prowadzili szkolenia skierowane do: policji, pielęgniarek, służb więziennych, służby zdrowia, pracowników jednostek samorządowych, a nawet więźniów. Pion promocji zdrowia współpracuje od lat z Krajowym Centrum ds. AIDS, Urzędem Wojewódzkim, Marszałkowskim, Kuratorium Oświaty, urzędami gmin i starostwami, organizacjami pozarządowymi, policją, strażą więzienną i graniczną. WSSE w Olsztynie jest członkiem Wojewódzkiego Zespołu ds. Profilaktyki HIV/AIDS na terenie woj. warmińsko-mazurskiego, w skład którego wchodzą przedstawiciele: Urzędu Wojewódzkiego, Urzędu Marszałkowskiego, Komendy Wojewódzkiej Policji, Zarządu Okręgowego PCK, Kuratorium Oświaty, Straży Granicznej i Polskiego Towarzystwa Oświaty Zdrowotnej Oddziału Terenowego w Olsztynie. Praca zespołu polega na podejmowaniu skoordynowanych działań w zakresie profilaktyki HIV/AIDS na terenie woj. warmińsko-mazurskiego. Inne przedsięwzięcia Oddział Promocji Zdrowia i Oświaty Zdrowotnej Wojewódzkiej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej w Olsztynie przy współpracy z Powiatowymi Stacjami Sanitarno-Epidemiologicznymi zrealizował cykl profilaktycznych programów telewizyjnych z zakresu promocji zdrowia pt.„Nasze zdrowie”. Program porusza ważne tematy z zakresu profilaktyki zdrowotnej i przedstawia działania Państwowej Inspekcji Sanitarnej woj. warmińskomazurskiego w zakresie promowania właściwych zachowań zdrowotnych. Producentem programów jest Telewizyjna Agencja Producencka TAP1 w Olsztynie. Do ich realizacji zaprosiliśmy m.in. Komendę Wojewódzką Policji w Olsztynie, Urząd Wojewódzki w Olsztynie, Kuratorium Oświaty w Olsztynie, placówki nauczania i wychowania, a także placówki służby zdrowia z terenu naszego województwa. Programy były emitowane na antenie TVP Olsztyn. W ramach obchodów Światowego Dnia Spirometrii na olsztyńskiej starówce w namiocie profilaktycznym Państwowej Inspekcji Sanitarnej wykonywano bezpłatne badania spirometryczne. Prowadzono poradnictwo dotyczące uzależnień od tytoniu i innych środków psychoaktywnych. Osoby zainteresowane otrzymywały materiały edukacyjne z zakresu promocji zdrowia. Organizatorami akcji byli: Oddział Promocji Zdrowia i Oświaty Zdrowotnej Wojewódzkiej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej w Olsztynie, Klinika Pulmonologii znajdująca się w Samodzielnym Publicznym Zespole Gruźlicy i Chorób Płuc w Olsztynie oraz Sekcja Promocji Zdrowia Powiatowej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej w Olsztynie. W akcji wzięło udział 258 osób. Współpracowaliśmy i wpieraliśmy sieć „Szkół Promujących Zdrowie”. Braliśmy udział w pracach kapituły przyznającej wojewódzkie „Certyfikaty Szkoły Promującej Zdrowie” powołanej przy Warmińsko-Mazurskim Kuratorze Oświaty. Prowadzimy ogólnodostępną stronę internetową www. oswiata.sanepid.olsztyn.pl z materiałami merytorycznymi opracowanymi przez pracowników promocji. Na stronie internetowej można też znaleźć opisy i zdjęcia z działań profilaktycznych organizowanych przez pion Promocji Zdrowia i Oświaty Zdrowotnej woj. warmińsko-mazurskiego. STAN SANITARNO-HIGIENICZNY WOJEWÓDZTWA WARMIŃSKO-MAZURSKIEGO 42 Zapobiegawczy Nadzór Sanitarny Z akres działania Zapobiegawczego Nadzoru Sanitarnego nie zmienił się w ciągu ostatnich dwóch lat i jest określony w art. 3 ustawy o Państwowej Inspekcji Sanitarnej (Dz. U. z 2011 r. Nr 212, poz. 1263 ze zm.). Działania te dotyczą w szczególności: 1) opiniowania projektów planów zagospodarowania przestrzennego województwa, studium uwarunkowań i kierunków przestrzennego rozwoju gminy, miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, uzgadniania warunków zabudowy i zagospodarowania terenu pod względem wymagań higienicznych i zdrowotnych; 2) uzgadniania dokumentacji projektowej pod względem wymagań higienicznych i zdrowotnych dotyczących: – budowy oraz zmiany sposobu użytkowania obiektów budowlanych, statków morskich, żeglugi śródlądowej i powietrznych, – nowych materiałów i procesów technologicznych przed ich zastosowaniem w produkcji lub budownictwie; 3) uczestniczenia w dopuszczeniu do użytkowania obiektów budowlanych, statków morskich oraz środków komunikacji lądowej. Wszystkie wymienione powyżej zadania realizowane zarówno przez Państwowych Powiatowych Inspektorów Sanitarnych, jak i przez Warmińsko-Mazurskiego Państwowego Wojewódzkiego Inspektora Sanitarnego przyczyniają się w sposób istotny do poprawy stanu sanitarno-higienicznego województwa. Wojewódzki inspektor sanitarny jest właściwy do opiniowania studium uwarunkowań i kierunków przestrzennego rozwoju gminy oraz miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego na mocy ustawy z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. z 2012 r., poz. 647 ze zm.), w brzmieniu obowiązującym od października 2010 r. Do opiniowania studium i miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, czyli tych samych zagadnień, w oparciu o inną ustawę – z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. z 2013 r. poz. 1235 ze zm.) – zobligowani są państwowi powiatowi inspektorzy sanitarni. Dodatkowo powiatowi inspektorzy sanitarni, w ramach strategicznej oceny oddziaływania na środowisko, uzgadniają zakres i stopień szczegółowości informacji wymaganych w prognozach oddziaływania na środowisko sporządzonych dla projektów wymienionych wyżej dokumentów planistycznych. W oparciu o wymienioną ustawę z dnia 3 października 2008 r., w odniesieniu do projektów m.in. polityk, strategii, planów m.in. w dziedzinie przemysłu, gospodarki wodnej, gospodarki ściekowej, gospodarki odpadami, w strategicznej ocenie oddziaływania na środowisko uczestniczy i wydaje opinie państwowy wojewódzki inspektor sanitarny. W minionym roku uznano potrzebę przeprowadzenia strategicznej oceny oddziaływania na środowisko w przypadku większości dokumentów. Określono w tych przypadkach również zakres i stopień szczegółowości prognozy oddziaływania na środowisko. Wśród 37 opiniowanych przez WMPWIS dokumentów przeważały programy ochrony środowiska, programy z zakresu usuwania azbestu, programy urządzania lasów. Z kolei powiatowi inspektorzy sanitarni opiniowali głównie miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego, jak również zmiany tych planów (ok. 60% uzgadnianych w tym obszarze dokumentów stanowią miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego obejmujące pojedyncze jednostki osadnicze oraz fragmenty miast, jak również tereny przeznaczone np. na elektrownie wiatrowe). Działania planistyczne kładą nacisk na przyjmowanie rozwiązań proekologicznych w zakresie gospodarki wodno-ściekowej, gospodarki energetycznej, gospodarki odpadami – co ma znaczący wpływ na poprawę stanu sanitarno-higienicznego miast, gmin i osiedli wiejskich. Prognoza oddziaływania na środowisko jest dokumentem wspierającym proces decyzyjny związany z opiniowaniem, WOJEWÓDZKA STACJA SANITARNO-EPIDEMIOLOGICZNA W OLSZTYNIE, 2013 43 ZAPOBIEGAWCZY NADZÓR SANITARNY uzgadnianiem oraz uchwalaniem studium lub planu miejscowego. Głównym celem prognozy jest określenie możliwych skutków, jakie mogą wystąpić w środowisku w wyniku realizacji ustaleń projektowanego dokumentu planistycznego. Rolą prognozy jest również sprawdzenie, czy ustalenia projektowanego dokumentu zabezpieczają we właściwy sposób środowisko (w tym miejsca zamieszkiwane przez ludność oraz miejsca dostępne dla ludzi) przed nadmiernymi negatywnymi oddziaływaniami, a także wskazanie ewentualnych rozwiązań mających na celu zapobieganie negatywnym wpływom na środowisko. Wnioski, rekomendacje i zalecenia wynikające z prognozy powinny być brane pod uwagę przy ustalaniu ostatecznego tekstu miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego. Należy zauważyć, że ustalenia większości planów przewidują zaopatrzenie w wodę z ujęć o charakterze publicznym (objętych stałym nadzorem inspekcji sanitarnej), odprowadzenie ścieków ma miejsce do kanalizacji sanitarnej, a następnie do oczyszczalni ścieków; zezwala się na funkcjonowanie kotłowni wyłącznie na paliwo ekologiczne (w aglomeracjach miejskich są to elektrociepłownie). Systematycznemu porządkowaniu podlega zabudowa – wydzielane są tereny o przeznaczeniu przemysłowym i składowym, oddzielane są one od terenów zabudowy mieszkalnej i mieszkalno-usługowej. Organy państwowej inspekcji sanitarnej określają w wydawanych opiniach o tych planach warunki dla funkcjonowania usług w zabudowie mieszkalnej (mogą to być wyłącznie usługi związane z zaspokajaniem codziennych potrzeb mieszkańców, tzw. komercyjne w zakresie: handlu, gastronomii, turystyki i rekreacji, finansów i ubezpieczeń, administracji gospodarczej, obsługi komunikacji oraz usług bytowych w obiektach wbudowanych lub wolno stojących). W planach określa się również tereny wypoczynkowe i rekreacyjne, tereny imprez masowych wraz z niezbędną infrastrukturą w zakresie handlu, gastronomii, z zapleczem sanitarnym (ustępy publiczne spłukiwane), a także planuje się obiekty handlowe o powierzchni sprzedaży przekraczającej 400 m2. W roku 2013, podobnie jak w 2012, wydano negatywne opinie o miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego. Dwa zasadnicze powody to: planowanie „nowej” zwartej zabudowy mieszkalnej w oparciu o indywidualne ujęcia wody i zbiorniki bezodpływowe oraz lokalizowanie uciążliwych przedsięwzięć, np. kopalni kruszywa w otoczeniu zabudowy mieszkalnej. Zdarzył się również plan, gdzie w obrębie stosunkowo wąskiego półwyspu zaplanowano działki pod zabudowę mieszkalną bezpośrednio przy linii brzegowej jeziora, przy zaopatrzeniu w wodę z przydomowych studni i odprowadzeniu ścieków do indywidualnych zbiorników bezodpływowych. Odrębną istotną kwestię w działaniach zmierzających do poprawy stanu sanitarno-higienicznego województwa (następny etap w procesie inwestycyjnym) stanowi określanie przez państwowego wojewódzkiego i powiatowego inspektora sanitarnego warunków dla „lokalizacji” szczególnej grupy inwestycji – przedsięwzięć mogących (zawsze lub potencjalnie) znacząco oddziaływać na środowisko. Listę tych przedsięwzięć zawiera rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 9 listopada 2010 r. w sprawie przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko (Dz. U. Nr 213, poz. 1397) wydane na podstawie ustawy z dnia 3 października 2008 r. Każde z wymienionych w rozporządzeniu przedsięwzięć wymaga wydania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach zgody na realizację („decyzja środowiskowa”). Przebudowa ul. Bałtyckiej w Olsztynie STAN SANITARNO-HIGIENICZNY WOJEWÓDZTWA WARMIŃSKO-MAZURSKIEGO 44 Należy przypuszczać, że realizacja inwestycji (przede wszystkim sieci wodociągowych, oczyszczalni ścieków, stacji uzdatniania wody) przyczyni się do poprawy stanu sanitarno-higienicznego województwa. Niepokojący jest jednak dalszy spadek tego rodzaju przedsięwzięć w ostatnich latach. Na terenie niektórych gmin istnieje konieczność budowy w trybie pilnym oczyszczalni ścieków, kolektorów sanitarnych wraz z przyłączami (szczególnie w miejscowościach zaopatrzonych w wodę z wodociągu publicznego). Elektrownie wiatrowe i biogazownie (tzw. OZE) stanowią alternatywę dla tradycyjnych źródeł energii. W wielu przypadkach budzą jednak protesty lokalnej społeczności z uwagi na hałas (przede wszystkim w zakresie tzw. infradźwięków) i tzw. efekt stroboskopowy (turbiny wiatrowe), a także uciążliwości zapachowe (biogazownie). Wiele z tych inwestycji dofinansowanych jest z funduszy Unii Europejskiej. Pozostaje mieć nadzieję, że niebawem ukażą się przepisy regulujące kwestie lokalizacji elektrowni wiatrowych. Dla realizacji przedsięwzięć drogowych w wielu przypadkach ustala się warunki realizacji dotyczące: zakazu realizacji nowo projektowanych obiektów kubaturowych, w szczególności zabudowy mieszkalnej i chronionej (związanej np. z oświatą, ochroną zdrowia), w zasięgu uciążliwego oddziaływania inwestycji (w przypadku niektórych dróg była to odległość 150 m); zastosowania rozwiązań poprawiających klimat akustyczny i aerosanitarny powietrza (pas zieleni izolującej, ekrany akustyczne, zastosowanie stolarki okiennej o podwyższonej izolacyjności akustycznej wyposażonej w nawiewniki). W roku 2013 określono w województwie warunki dla realizacji 164 przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko (o 10 mniej niż w 2012 roku). Kontrowersji społecznych nie budzą już obecnie lokalizacje stacji bazowych telefonii komórkowych – w dalszym ciągu większość tego rodzaju przedsięwzięć nie jest uznana za przedsięwzięcia mogące znacząco oddziaływać na środowisko i nie wymaga wydania decyzji środowiskowej. W obecnym stanie prawnym, na podstawie art. 122a ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2013 r., poz.1232 ze zm.), prowadzący instalację emitującą pola elektromagnetyczne są obowiązani do wykonania pomiarów poziomów tych pól w środowisku: bezpośrednio po rozpoczęciu użytkowania instalacji lub urządzenia; każdorazowo w przypadku zmiany warunków pracy instalacji lub urządzenia, w tym zmiany spowodowanej zmianami w wyposażeniu instalacji lub urządzenia, o ile zmiany te mogą mieć wpływ na poziom pól elektromagnetycznych, których źródłem jest instalacja lub urządzenie. Z kolei rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 2 lipca 2010 r. w sprawie instalacji, których eksploatacja wymaga zgłoszenia (Dz. U. Nr 130, poz. 880) określa rodzaje inwestycji, z których emisja nie wymaga pozwolenia, a których eksploatacja wymaga zgłoszenia właściwemu organowi ochrony środowiska. Zgłoszenia, z uwagi na wytwarzanie pól elektromagnetycznych, wymagają stacje elektroenergetyczne lub napowietrzne linie elektroenergetyczne o napięciu znamionowym nie niższym niż 110 kV oraz instalacje, których równoważna moc promieniowania izotropowo wynosi nie mniej niż 15W, emitujące pola elektromagnetyczne o częstotliwościach od 30 kHz do 300 GHz. Z ustawy Prawo ochrony środowiska wynika obowiązek powiadamiania wojewódzkiego inspektora sanitarnego o instalacjach wytwarzających pola elektromagnetyczne w wymienionym zakresie. Dlatego też wyniki pomiarów (dla celów ochrony środowiska i BHP) stacji bazowych telefonii komórkowych są weryfikowane przez Warmińsko-Mazurskiego Państwowego Wojewódzkiego Inspektora Sanitarnego (prowadzący instalację zobligowani są do ich przedłożenia). W roku 2013 uznano, że wyniki 1157 pomiarów dokonanych w stacjach telefonii komórkowych oraz innych instalacjach, o których mowa w art. 122a ustawy Prawo ochrony ZAPOBIEGAWCZY NADZÓR SANITARNY Planowane przedsięwzięcia mogące zawsze znacząco oddziaływać na środowisko wymagają przeprowadzenia oceny oddziaływania na to środowisko. W odniesieniu do tej grupy przedsięwzięć: dla dróg (ekspresowe i autostrady), linii kolejowych, napowietrznych linii elektroenergetycznych, instalacji do przesyłu ropy naftowej, substancji chemicznych oraz gazu, a także dla sztucznych zbiorników wodnych właściwy jest wojewódzki inspektor sanitarny. Dla pozostałych przedsięwzięć z tej grupy – w tym ferm powyżej 210 DJP – właściwym jest państwowy powiatowy inspektor sanitarny. Drugą grupę przedsięwzięć wymienionych w rozporządzeniu stanowią przedsięwzięcia mogące potencjalnie znacząco oddziaływać na środowisko. W przypadku uznania m.in. przez powiatowego inspektora sanitarnego potrzeby przeprowadzenia oceny oddziaływania danej inwestycji na środowisko opracowywany jest raport, który wraz z innymi dokumentami podlega weryfikacji. Państwowy inspektor sanitarny ustala warunki realizacji przedsięwzięcia, analizując wymogi sanitarno-higieniczne i zdrowotne. Najczęściej rozpatrywane inwestycje, podobnie jak w latach ubiegłych, to: elektrownie wiatrowe ogniwa foltowoltaiczne drogi sieci wodociągowe sieci kanalizacyjne fermy oczyszczalnie ścieków biogazownie zakłady produkcyjne, szczególnie branży meblarskiej. WOJEWÓDZKA STACJA SANITARNO-EPIDEMIOLOGICZNA W OLSZTYNIE, 2013 45 ZAPOBIEGAWCZY NADZÓR SANITARNY środowiska pozwalają na stwierdzenie, iż ich funkcjonowanie nie stwarza zagrożeń zdrowotnych. Dane literaturowe oparte na badaniach doświadczalnych i epidemiologicznych podają, że efektów biologicznych i mierzalnych zmian w układach fizjologicznych człowieka można się spodziewać po długotrwałej ekspozycji w polach o intensywności co najmniej kilku (5) W/m2 przy obowiązującej w Polsce wartości dopuszczalnej 0,1 W/m2 (została ona unormowana dla narażeń pozazawodowych ze współczynnikiem bezpieczeństwa „50”). Do istotnych zadań Państwowej Inspekcji Sanitarnej należy rozpatrywanie odstępstw od wymogów technicznych określonych w rozporządzeniu Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz. U. Nr 75, poz. 690 z późn. zm.). Większość odstępstw rozpatruje państwowy wojewódzki inspektor sanitarny i są to odstępstwa w zakresie: obniżenia poziomu podłogi poniżej terenu dla pomieszczeń przeznaczonych na pobyt ludzi; obniżenia wysokości pomieszczeń przeznaczonych na pobyt ludzi; oświetlenia wyłącznie światłem sztucznym pomieszczeń stałej pracy. W roku 2013 WMPWIS rozpatrzył 155 spraw związanych z odstępstwami i wydał 103 decyzje, w większości pozytywne. Najczęściej dotyczyły one istniejących pomieszczeń adaptowanych na potrzeby różnego rodzaju usług, jak np. gastronomia, odnowa biologiczna. Najwięcej odstępstw wydawano na obniżenie posadzki w stosunku do otaczającego terenu. Zgoda na brak oświetlenia światłem dziennym jest wydawana w szczególnych przypadkach, gdy oświetlenie to nie jest wskazane ze względów technologicznych lub jest uzasadnione celowością funkcjonalną zlokalizowania pomieszczenia w części budynku pozbawionej oświetlenia dziennego. Natomiast zgoda na obniżenie wysokości pomieszczeń (nie mniej niż do 2,50 m) udzielana jest przede wszystkim dla pomieszczeń istniejących, dobrze wentylowanych, oświetlonych światłem dziennym i spełniających pozostałe wymogi techniczne. W związku z wejściem w życie rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 29 czerwca 2012 r. w sprawie wymagań, jakim powinny odpowiadać pomieszczenia i urządzenia podmiotu wykonującego działalność leczniczą (Dz. U. z 2012 r., poz. 739), wojewódzki inspektor sanitarny ponownie uzyskał kompetencje do udzielania odstępstw w zakresie lokalizacji poniżej poziomu terenu urządzonego przy budynku pomieszczeń o charakterze diagnostycznym, terapeutycznym, magazynowym i o funkcjach pomocniczych. W trybie przedmiotowego rozporządzenia wydano odstępstwo na lokalizację pomieszczeń Centralnej Sterylizatorni w Szpitalu Uniwersyteckim w Olsztynie. Kolejny, bardzo ważny, etap w działalności inwestycyjnej stanowi uzgadnianie dokumentacji projektowej w zakresie wymagań higienicznosanitarnych. Uzgodnień dokonują powiatowi inspektorzy sanitarni, wojewódzki inspektor sanitarny oraz działający na mocy upoważnienia Głównego Inspektora Sanitarnego – rzeczoznawcy ds. sanitarnohigienicznych. Należy podkreślić, że projektowane i stosowane materiały budowlane, w szczególności wykończenia ścian i posadzek, elementy wyposażenia (np. w gastronomii, przemyśle spożywczym wykonane ze stali nierdzewnej) ewidentnie przyczyniają się do poprawy funkcjonalności i estetyki obiektów. Inwestorzy stosują coraz lepszej jakości urządzenia technologiczne charakteryzujące się wysokim poziomem techniki (umożliwia to np. wykonywanie kilku czynności w krótkim czasie jednocześnie, zapewnia powtarzalność istotnych procesów produkcyjnych) i bezpieczeństwem obsługi. Na uwagę zasługuje również coraz częstsze projektowanie i stosowanie dobrej jakości instalacji wentylacyjnych i klimatyzacyjnych, co pozwala zachować w pomieszczeniach wymaganą jakość powietrza (czystość, wilgotność, temperatura). Niestety jest sporo zastrzeżeń do projektów uzgadnianych przez rzeczoznawców ds. sanitarnohigienicznych, przede wszystkim tych, związanych z działalnością leczniczą (głównie szpitali). Wśród uzgadnianych projektów przeważają lokale usługowe, w tym gastronomiczne o bardzo różnym profilu działalności – od bufetów oferujących napoje i słodycze po restauracje z pełną ofertą przygotowywanych potraw. Najczęściej są to adaptacje istniejących powierzchni usługowych, przebudowa i rozbudowa już istniejących. Drugą grupę stanowią podmioty wykonujące działalność leczniczą – są to przede wszystkim nieduże ambulatoria (przychodnie), ale również szpitale (na ogół przebudowywane i rozbudowywane), a także pomieszczenia praktyki zawodowej (dawnej prywatnej indywidualnej praktyki lekarskiej). Trzecią grupę stanowią pozostałe lokale usługowe adaptowane najczęściej na zakłady fryzjerskie, kosmetyczne, odnowy biologicznej, salony masażu. Uzgadnia się również znaczną liczbę projektów aptek oraz sklepów, przy czym zmniejszyła się liczba sklepów spożywczych. W roku 2013 uzgodniono 1423 projekty, w tym 672 uzgodnień dokonali rzeczoznawcy ds. sanitarnohigienicznych, pozostałe państwowi powiatowi inspektorzy sanitarni i WMPWIS. Ostatni etap działania Zapobiegawczego Nadzoru Sanitarnego stanowi uczestnictwo w dopuszczeniu do użytku obiektów budowlanych. Sprawdzana jest przede wszystkim zgodność wykonania obiektu budowlanego z projektem budowlanym, ale też spełnienie wymogów sanitarnohigienicznych. W roku 2013 uczestniczono w odbiorach 827 inwestycji, wielu bardzo istotnych z punktu widzenia rozwoju województwa. Z uwagi na zmianę ustawy o Państwowej Inspekcji Sanitarnej – od 2010 roku Warmińsko-Mazurski Państwowy Wojewódzki STAN SANITARNO-HIGIENICZNY WOJEWÓDZTWA WARMIŃSKO-MAZURSKIEGO 46 Z najważniejszych inwestycji odebranych w 2013 roku przez WMPWIS należy wymienić: pomieszczenia Pracowni Fizjoterapii na terenie Miejskiego Szpitala Zespolonego przy Al. Wojska Polskiego 30 w Olsztynie; pomieszczenia Oddziału Okulistyki Miejskiego Szpitala Zespolonego przy Al. Wojska Polskiego 30 w Olsztynie; pomieszczenia Oddziału Reumatologii wraz z poradnią konsultacyjną w Miejskim Szpitalu Zespolonym przy Al. Wojska Polskiego 30 w Olsztynie; pomieszczenia Oddziału Kliniki Dermatologii chorób przenoszonych drogą płciową i immunologii klinicznej wraz z poradnią konsultacyjną dermatologii w szpitalu przy Al. Wojska Polskiego 30 w Olsztynie; pomieszczenia Poradni Urologicznej z Pracownią Litotrypsji w budynku Miejskiego Szpitala Zespolonego przy ul. Mariańskiej 4 w Olsztynie; pomieszczenia nowej bryły oraz rozbudowa i przebudowa istniejącej bryły budynku Domu Opieki Laurentius przy ul. Hozjusza 19 w Olsztynie; budynek rehabilitacyjno-socjalny przy Domu Pomocy Społecznej „Zacisze” w Olsztynku; poradnia urologiczno-andrologiczna i pracownia diagnostyki neurologicznej w Szpitalu Powiatowym w Biskupcu; Poradnia Chirurgii ogólnej oraz Poradnia Chirurgii UrazowoOrtopedycznej w Powiatowym Szpitalu w Iławie; Ośrodek Rehabilitacji Dziennej w Lidzbarku Warmińskim; Oddział Dziecięcy oraz oddział Ginekologiczno-Położniczy z traktem porodowym w budynku Szpitala Powiatowego w Piszu; Dzienny Ośrodek Rehabilitacyjny w budynku Zespołu Opieki Zdrowotnej w Nidzicy; Dom Pomocy Społecznej – trzy budynki zbiorowego zamieszkania w Węgorzewie; sala sportowa wraz z zapleczem w Specjalnym Ośrodku Szkolno-Wychowawczym w Węgorzewie; budynek Specjalnego Ośrodka Szkolno-Wychowawczego w Kętrzynie (jedna z największych inwestycji w województwie). ZAPOBIEGAWCZY NADZÓR SANITARNY Inspektor Sanitarny jest organem pierwszej instancji w stosunku do podmiotów, dla których powiat jest organem założycielskim lub prowadzącym (czy też dominującym). Praktycznie oznacza to uczestnictwo w odbiorze wielu ważnych dla regionu inwestycji i dopuszczanie ich do użytkowania pod względem wymagań sanitarnohigienicznych. Do istotnych obiektów odebranych przez powiatowych inspektorów sanitarnych w 2013 r. zaliczono m.in.: hala produkcyjna o pow. ok. 850 m2, Piekarnia Tyrolska w m. Szałkowo, gm. Iława; budynek hotelowy wraz z zabudową towarzyszącą o pow. użytkowej 14 810 m2 w Iławie przy ul. Dąbrowskiego 9; rozbudowa i przebudowa modelowego obiektu usług tar- Dom opieki Laurentius w Olsztynie WOJEWÓDZKA STACJA SANITARNO-EPIDEMIOLOGICZNA W OLSZTYNIE, 2013 47 ZAPOBIEGAWCZY NADZÓR SANITARNY tacznych z obróbką drewna i zagospodarowania odpadów m. Starzkowo, gm. Iława; Zakład Produkcji Kosmetyków ADEX COSMETIC w m. Nowa Wieś, gm. Iława; hala produkcyjna SWEDWOOD POLAND (pow. użytkowa 26 200 m2) zrealizowana w Lubawie; ekologiczna mini-przystań żeglarska wraz z systemem odbioru i segregacji odpadów oraz infrastrukturą techniczną w Zalewie; żłobek w Iławie przy ul. 1 Maja 2; hala sportowa wraz z zapleczem przy Szkole Podstawowej nr 2 przy ul. Małeckich w Ełku wraz z drogą dojazdową i infrastrukturą; rozbudowa i przebudowa oczyszczalni ścieków w Prostkach; pawilon handlowo-usługowy Bricomarche i Intermarche w Braniewie; Środowiskowy Dom Samopomocy w Rynie; Ośrodek Zdrowia w Kruklankach; zaplecze rehabilitacyjne na terenie Centralnego Ośrodka Sportu Ośrodek Przygotowań Olimpijskich ul. Moniuszki, Giżycko; biogazownia rolnicza z systemem kogeneracyjnym o mocy Centrum Edukacji Technologicznej Stara Kotłownia UWM w Olsztynie elektrycznej 1000 kW oraz cieplnej 1042 kW w miejscowości Upałty Małe, gm. Giżycko; Zakład Unieszkodliwiania Odpadów Komunalnych w Spytkowie; Szpital Uniwersytecki przy ul. Warszawskiej w Olsztynie; Wojewódzki Szpital Specjalistyczny w Olsztynie – blok operacyjny, centralna sterylizatornia, hydrofornia, oddział neurochirurgii; Wojewódzki Szpital Rehabilitacyjny dla Dzieci w Ameryce – chirurgia jednego dnia; zespół usług turystyczno-wypoczynkowych z instytutem fizjoterapii w miejscowości Sząbruk w gm. Gietrzwałd; hurtownia farmaceutyczna przy ul. Lubelskiej w Olsztynie; przedszkole Ekolandia w Gutkowie; oczyszczalnia ścieków w zakładzie TYMBARK w Olsztynku; biogazownia rolnicza w Łęgutach w gm. Gietrzwałd; fabryka wozów paszowych DeLaval w Dobrym Mieście; obiekty zakwaterowania osadzonych w Kikitach w gm. Jeziorany; przedszkole przy ul. Sikorskiego w Olsztynie; Olsztyński Park Naukowo-Technologiczny w Olsztynie przy ul. W. Trylińskiego; Teatr im. Stefana Jaracza w Olsztynie; schronisko dla zwierząt w Tomarynach w gm. Gietrzwałd; Centrum Edukacji Technologicznej Stara Kotłownia UWM w Olsztynie przy ul. Prawocheńskiego; Dom Pomocy Społecznej przy ul. Kuronia w Olsztynie; Niepubliczny Zakład Opiekuńczo-Leczniczy wraz z Domem Opieki w Biesalu w gm. Gietrzwałd; rewitalizacja Tartaku Raphaelsohnów przy ul. Knosały w Olsztynie; Oddział Anestezjologii i Intensywnej Terapii oraz Centralna Sterylizatornia przy Wojewódzkim Szpitalu Zespolonym w Elblągu; Galeria Centrum w Ostródzie; zakład przetwórstwa mięsnego w m. Górka pow. Ostróda (OSI Ford Solutions); Szkoła Mistrzostwa Sportowego w Ostródzie; rozbudowa i przebudowa budynku stanicy wodnej w Ostródzie przy ul. Chrobrego. Znaczącą liczbę odbieranych obiektów stanowią punkty przedszkolne, które można organizować nawet w parterze budynku mieszkalnego dla grupy liczącej nie więcej niż 25 dzieci oraz żłobki. Organizacji tego typu placówek (których w naszym województwie jest wciąż za mało) sprzyjają mniej rygorystyczne przepisy, szczególnie zliberalizowane w stosunku do żłobków. W minionym roku część punktów przedszkolnych została przekształcona na przedszkola (związane jest to z dotacjami do tego typu placówek). STAN SANITARNO-HIGIENICZNY WOJEWÓDZTWA WARMIŃSKO-MAZURSKIEGO 48 Laboratorium Badań Epidemiologiczno-Klinicznych wykonuje badania (LBEK): w w w w w w w w bakteriologiczne wirusologiczne serologiczne parazytologiczne środowiska szpitalnego materiału środowiskowego wód użytkowych w kierunku Legionella czynników biologicznych w środowisku pracy metodami tradycyjnymi, komercyjnymi, biologii molekularnej. WSSE w Olsztynie, ul. Żołnierska 16, tel.: 89 524 83 97, 89 524 83 83, 89 524 83 42 Próby przyjmowane są w dni powszednie: w od poniedziałku do piątku: – od osób zdrowych w godz. 7.30-12.00 – od osób chorych w godz. 7.30-16.30 w w soboty w godz. 8.00-10.00 Laboratorium Badań Środowiskowych i Żywności wykonuje badania (LBŚiŻ): w zanieczyszczenia powietrza i parametrów czynników fizycznych w miejscu pracy, mieszkaniach i obiektach użyteczności publicznej w w w w wody przeznaczonej do spożycia oraz kąpieli i rekreacji zanieczyszczenia powietrza atmosferycznego zanieczyszczenia gleby fizykochemiczne i mikrobiologiczne produktów żywnościowych i przedmiotów przeznaczonych do kontaktu z żywnością Oddziały LBŚiŻ: w Oddział Badania Wody, Gleby, Powietrza, tel.: 89 524 83 14, 89 524 83 12, 89 524 83 09 w Oddział Badania Żywności, Przedmiotów Użytku, tel. 89 524 83 35 w Oddział Badania Środowiska Pracy, tel. 89 524 84 30 w Oddział Aparatury Specjalnej, tel. 89 524 84 36 w Oddział Badań Radiologicznych, tel. 89 524 84 12 Punkt Szczepień Profilaktycznych w Olsztynie, ul. Żołnierska 16, pok 708 wykonuje stacjonarne szczepienia indywidualne oraz grupowe (stacjonarne i wyjazdowe) przeciw: w rakowi szyjki macicy (HPV) w grypie w haemophylus influenzae typu B w ospie wietrznej w kleszczowemu zapaleniu opon mózgowych i mózgu w wirusowemu zapaleniu wątroby typu A i B w rotawirusom w różyczce, śwince w meningokokom typu C w pneumokokom i innym Zaszczepić się można w poniedziałki w godz. 12.30-16.00 i w czwartki w godz. 13.00-16.30, w innych godzinach lub pozostałych dniach tygodnia po uzgodnieniu. Tel.: 89 524 83 64, 89 524 84 51, 89 524 84 53 Fax 89 526 57 11 Punkt Konsultacyjno-Diagnostyczny Badanie w Kierunku HIV bezpłatne i anonimowe czynny we wtorki i czwartki w godz. 15-18 w budynku WSSE w Olsztynie przy ul. Żołnierskiej 16, pok. 15 (parter), tel. 89 524 83 59 Wojewódzka Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w Olsztynie ul. Żołnierska 16, 10-561 Olsztyn Tel. 89 524 83 00, fax: 89 679 16 99 www.wsse.olsztyn.pl; e-mail: [email protected] Graniczna i Powiatowe Stacje Sanitarno-Epidemiologiczne woj. warmińsko-mazurskiego PSSE Bartoszyce 11-200 Bartoszyce ul. Boh. Warszawy 12 fax. 89 762 21 50 tel. 89 762 32 57 PSSE Gołdap 19-500 Gołdap ul. Wolności 11 fax 87 615 06 77 tel. 87 615 15 47 PSSE Olecko 19-400 Olecko ul. Wojska Polskiego 13 fax 87 520 20 65 tel. 87 520 30 55 PSSE Braniewo 14-500 Braniewo ul. Królewiecka 26 fax 55 243 23 81 tel. 55 243 25 45 PSSE Iława 14-200 Iława ul. Sienkiewicza 10 fax 89 649 04 21 tel. 89 649 04 20 PSSE Olsztyn 10-561 Olsztyn ul. Żołnierska 16 fax 89 527 43 10 tel. 89 524 83 00 PSSE Działdowo 13-200 Działdowo ul. Biedrawy 5 fax 23 697 26 34 tel. 23 697 26 34 PSSE Kętrzyn 11-400 Kętrzyn ul. J. Piłsudskiego 5 fax 89 754 21 41 tel. 89 754 21 40 PSSE Ostróda 14-100 Ostróda ul. Kościuszki 2 fax 89 646 08 80 tel. 89 646 08 70 PSSE Elbląg 82-300 Elbląg ul. Królewiecka 195 fax 55 232 74 31 tel. 55 232 32 60 PSSE Lidzbark Warmiński 11-100 Lidzbark Warmiński ul. Orła Białego 6 fax 89 767 25 82 tel. 89 767 23 22 PSSE Pisz 12-200 Pisz ul. Warszawska 5 fax 87 423 27 80 tel. 87 423 23 78 GSSE Elbląg 82-300 Elbląg ul. Bema 17 fax 55 233 74 09 tel. 55 232 70 80 PSSE Mrągowo 11-700 Mrągowo ul. Królewiecka 60 B fax 89 741 26 34 tel. 89 741 26 34 PSSE Szczytno 12-100 Szczytno ul. Skłodowskiej 8 fax 89 623 24 20 tel. 89 624 87 31 PSSE Ełk 19-300 Ełk ul. Toruńska 6 A/1 fax 87 621 77 64 tel. 87 621 77 50 PSSE Nidzica 13-100 Nidzica ul. Żeromskiego 8 fax 89 625 83 20 tel. 89 625 20 81 PSSE Węgorzewo 11-600 Węgorzewo ul. 3 Maja 17 B fax 87 427 28 83 tel. 87 427 28 13 PSSE Giżycko 11-500 Giżycko ul. Suwalska 3 fax 87 428-58-74 tel. 87 428-54-98 PSSE Nowe Miasto Lubawskie 13-300 Nowe Miasto Lubawskie ul. Grunwaldzka 3 fax 56 472 64 28 tel. 56 474 26 92
