prof. dr hab. Sławomir Sobczak, prof. zw. UAP Wydział Komunikacji

prof. dr hab. Sławomir Sobczak, prof. zw. UAP
Wydział Komunikacji Multimedialnej
Uniwersytet Artystyczny w Poznaniu
Ocena rozprawy doktorskiej, dorobku artystycznego i dydaktycznego
Pani mgr Katarzyny Rumińskiej, sporządzona w związku z przewodem doktorskim w dziedzinie
sztuk plastycznych, w dyscyplinie artystycznej sztuki piękne, wszczętym przez Radę Wydziału Sztuk
Pięknych Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w dniu 12 kwietnia 2016r.
W związku z powierzona mi funkcją recenzenta przewodu doktorskiego Pani mgr Katarzyny
Rumińskiej, zanalizowałem jej dotychczasową drogę twórczą, a przede wszystkim kluczowe przykłady
dorobku artystycznego, które doprowadziły ją do obecnej świadomości twórczej, a w konsekwencji
do powstania rozprawy doktorskiej noszącej tytuł „Czas to ruch. Metafora multimodalna jako
wizualizacja etapów życia człowieka” oraz powstania dzieła artystycznego o tym samym tytule,
składającego się z animacji 3D oraz jego wariantu o charakterze interaktywnym.
***
Pani Katarzyna Rumińska ur. w 1988 roku w Golubiu-Dobrzyniu, swoją edukację artystyczną
rozpoczęła od studiów na poziomie licencjackim w Zakładzie Plastyki Intermedialnej, WSP UMK w
Toruniu, które ukończyła w roku 2010 broniąc pracę dyplomową pt. Okna. Następnie kontynuowała
edukację na poziomie magisterskim w tej samej jednostce. W roku 2012 pracą pt. Interaktywność
emocjonalno-gestualna obroniła dyplom magisterski na kierunku Edukacja Artystyczna w Zakresie
Sztuk Plastycznych w specjalności Intermedia i Multimedia, realizowany pod opieką prof. Wiesława
Smużnego.
Od 2012 roku kontynuuje swoją drogę edukacyjną jako uczestniczka Studiów Doktoranckich w
zakresie Sztuk Plastycznych na wydziale Sztuk Pięknych UMK w Toruniu. Przedstawioną do oceny
pracę doktorską pt. „Czas to ruch. Metafora multimodalnajako wizualizacja etapów życia człowieka”
przygotowała pod promotorska opieka prof. Mariana Stępaka.
***
Głównym obszarem zainteresowań i działań mgr Katarzyny Rumińskiej jest animacja 2D, 3D
(także z komponentem interaktywnym) oraz mapping, instalacja, performance dokamerowy i grafika
komputerowa.
Poza działalnością ściśle autorska Katarzyna Rumińska zrealizowała szereg realizacji o
charakterze dokumentacyjnym, w tym wykonywanych na zlecenie instytucji publicznych i
komercyjnym. W recenzji tej pominę jednak ich analizę.
Przedstawiona mi dokumentacja wskazuje na dużą aktywność twórczą Pani Katarzyny
Rumińskiej w latach 2012-2016, na którą składają się wystawy i pokazy indywidualne, zbiorowe, oraz
udział w licznych festiwalach w tym zagranicznych (Hiszpania i Grecja).
Za najważniejsze w swojej twórczości w kontekście realizowanej rozprawy doktorskiej artystka
wskazała kilkanaście prac o różnorodnym charakterze od animacji, filmu i mappingu, po działania o
charakterze performatywnym i interaktywnym, których opisy przywołała w rozdziałach 3, 3.1, 3.2, i
3.3 pracy teoretycznej.
Przykłady te stanowią niewątpliwie dowód na podejmowanie przez artystkę prób
odnajdywania własnej oryginalnej drogi i tym samym pogłębienie świadomości twórczej.
Najwcześniejszą z przywoływanych w rozprawie pracą artystki jest dwukanałowa animacja 3D
pod tytułem „Dialog – za zakrętem” zrealizowana jeszcze w czasie studiów I stopnia, a upubliczniona
na początku 2013 roku podczas Przeglądu animacji studenckiej w CSW Znaki Czasu Toruniu. W
realizacji tej tytułowy dialog prowadzony jest pomiędzy odpowiednio zsynchronizowanymi ekranami
scalonymi autorskim utworem muzycznym pt. „Hurry up”, charakteryzującym się powtarzającą się
dynamicznie sekwencją dźwięków i słów. Już w tej pracy widać zainteresowania autorki pojęciem
metafory. Wykorzystuje w niej m.in. metafory życia, drogi i pośpiechu.
Te metafory rozwija w kolejnej, odmiennej formalnie, realizacji z 2012 roku pt. „Wybory,
bagaże, decyzje”, będącej klasycznym performance dokamerowym. Praca ta w dorobku artystki
stanowi dla mnie wartość wyjątkową. W nieskomplikowanej formie zawiera interesujący artystycznie
i głęboki przekaz będący metaforycznym podsumowaniem pięciu lat studiów. Mimo spektakularnie
zatrzymanego czasu (na zegarze będącym częścią projekcji) w realizacji tej autorka zdefiniowała swą
dalszą drogę życiową.
W czerwcu 2012 roku Katarzyna Rumińska zaprezentowała czteroekranową interaktywną
instalację multimedialną pod tytułem „Interaktywność Emocjonalno-Gestualna”, będącą
zwieńczeniem jej studiów magisterskich. Autorka w pracy tej podjęła badania złożoności psychiki
ludzkiej za pomocą wzajemnych relacji wygenerowanych cyfrowo awatarów obdarzonych
przeciwstawnymi cechami i temperamentami. Praca ta stała się wstępem do procesu badawczego
nad wpływem metafor multimodalnych na budowanie narracji i konstruowaniu sensów przekazów
artystycznych.
W roku 2013 autorka nieco odeszła od procesu badawczego na korzyść odkrywania nowych
(dla siebie) możliwości prezentacyjnych jakie daje mapping. Uczestniczyła m.in. w III
Międzynarodowym Festiwalu Mappingu 3D w Tychach, prezentując animację „Slash” oraz realizując
„Maping świetlny kamienic” podczas II Festiwalu Sztuki Aktualnej - Nowe Ciepło „sztuka otwarta” w
Nowym Mieście Lubawskim.
W roku 2014 uczestniczyła w pokazie konkursowym kolejnej edycji Międzynarodowego
Festiwalu Mappingu 3D w Tychach realizując projekty pt. „Balbina” i „Bomapp”. Za pierwszy z nich
otrzymała nagrodę publiczności.
Niestety poza nowym doświadczeniem zmierzania się ze specyficzną architektura ekranów nie
widzę w realizacjach tych znaczącego postępu twórczego. Prace te można raczej określić jako
efektowne dekoracje nie mające istotnego wpływu na poszukiwania twórcze autorki.
Dla usprawiedliwienia dodam iż w swoim życiu nie doświadczyłem zbyt wielu realizacji
mappingowych obdarzonych cechami „dzieła sztuki”, co świadczy o tym że nie jest to łatwa dziedzina
twórczości.
Poza uczestnictwem w pokazach mappingowych w latach 2013-2014 Pani Katarzyna
zrealizowała także inne prace, między innymi klasyczną animację 3D pt. „Drumlony”, mającą
premierę na międzynarodowej wystawie Intercamiador.acart w Madrycie w 2013 roku. Film ten wg
autorki „traktuje o poszukiwaniu celu, potrzebie akceptacji oraz zagubieniu bezimiennym mieście”.
Jego język nacechowany jest prostotą, kolorystyka jest ograniczona do niezbędnego minimum a
kształty sceny i postaci są uproszczone. Niebywały nastrój buduje ciekawie dobrana nowofolkowa
muzyka wykonywana przez zespół „Strojone”.
Innym ale formalnie podobnym przykładem animacyjnej aktywności artystki z tego okresu jest
jednominutowy film pt. „The girl in the room” mówiący o problemie bezsenności. Warstwę wizualną
filmu dopełnia interesujący dźwięk (muzyka) oraz warstwa semiotyczna co stanowi wyjątek w
twórczości artystki.
W swojej rozprawie artystka kontrastuje film „Drumlony” z inną animacją „Na(i)Vigation”. Dla
mnie jednak, mimo różnic tematycznych, realizacje te są formalnie bliskoznaczne. „Na(i)Vigation” to
specyficzny zapis drogi, którą artystka przebyła podczas 18 godzinnej podróży z Polski do Włoch. W
pracy tej niestety uderzył mnie banał wykorzystania kolorów flag narodowych symbolizujący dany
odcinek podróży. Także moje zastrzeżenia budzi długość tego filmu.
W tym samym okresie powstały także inne realizacje jak np. „torii”, prezentowany publicznie
po raz pierwszy na Fest Miden, "The wanderer above the mist" w Atenach film lokowany przez
autorkę jako performance dokamerowy. Filmowy zabieg postprodukcyjny polega na zwielokrotnieniu
i nawarstwieniu akcji performance realizowanego podczas pleneru doktorantów w Rypinie. W sferę
wizualna ciekawie wpleciona jest sfera audio będąca delikatnym przetworzeniem zarejestrowanych
dźwięków natury.
Realizacja „Wyprani” („U(b)pierz się. Wyprani”) z 2014 roku to ciekawy pomysł na instalację
multimedialną. Prezentowaną ona była w kilku przestrzeniach, między innymi podczas Sopot Fringe
Festiwal, Na krawędzi w Willi Bergera, oraz w Toruniu, Olsztynie, Tczewie, Nowym Mieście
Lubawskim. To praca metaforyzująca pojęcie „życie to pranie” będąca swoistym mappingiem.
Projekcja zarejestrowanego ruchu bębna pralki automatycznej rzutowana była na osobach
uczestniczących w wydarzeniu, a rozwieszone obok na sznurze koszulki mogły być przez nich
dowolnie edytowalne i stawać się nowymi ekranami.
Intuicyjnie w realizacji tej widzę spory, ale chyba nie do końca wykorzystany potencjał.
W roku 2016 roku Pani Katarzyna Rumińskiej popełniła kolejne projekty, w tym projekt
kuratorski pt „Ikony Chwili – Tu i teraz” zrealizowany w krakowskiej galerii Cellar. Zakładał on
współistnienie prac wielu artystów i ich wzajemne oddziaływanie na siebie oraz odbiorców. Oprócz
roli kuratora w ramach tej wystawy zaprezentowała dwie duetowe realizacje. Wspólnie z Andrzejem
Rutkowskim przygotowała realizacje „THINK_Denis_v1”, będąca klasycznym obiektem
audiowizualnym, oraz „3cube” będąca projekcją wideo na konstrukcję Miłosza Pobiedzińskiego.
Realizacja ta miała na celu uzyskanie synergii czasu, miejsca i właściwości obiektu. Niestety nie było
mi dane uczestniczyć w tej wystawie a przedstawiona dokumentacja, jak to w takich przypadkach
często bywa, nie uczytelnia tego czy cel ten został osiągnięty.
Z oczywistych względów w recenzji tej pominąłem szereg bardziej lub mniej interesujących
realizacji z obszernego dorobku Pani Katarzyny Rumińskiej.
Wszystkie przywoływane realizacje budują ciekawy kontekst dla pracy będącej artystyczną
częścią realizowanego doktoratu.
Konkludując część dotyczącą oceny dorobku twórczego mgr Katarzyny Rumińskiej stwierdzam,
iż dotychczasowy rozwój jej drogi twórczej oraz interesujące poszukiwania formalne predestynują ją
do głębszej artystyczno-naukowej analizy własnej twórczości, czego dowodem jest przedmiotowa
rozprawa doktorska.
***
Ocenę części pisemnej rozprawy doktorskiej pt „Czas to ruch. Metafora multimodalna jako
wizualizacja etapów życia człowieka”, rozpocznę od kilku zdań opisu formalnego.
Praca składa się ze wstępu i 5 rozdziałów. Dwa z nich, pierwszy i trzeci, podzielone są na
podrozdziały. Całość dopełnia spis treści, bibliografia i aneks, pełniący funkcję dokumentacji części
artystycznej, oraz streszczenie i wersję angielską streszczenia.
Całość treści wraz z ilustracjami/fotografiami zajmuje 55 znormalizowanych stron.
Do pracy dołączony jest dysk DVD zawierający także dodatkowe materiały w tym pliki wideo i
projekt katalogu.
Użyty w pracy język jest swobodny, choć niekiedy zbyt swobodny. Występują w nim
niepotrzebne powtórzenia oraz drobne błędy literowe.
Treść rozprawy odpowiada tematowi.
Bibliografia pracy jest obszerna. Obejmuje zarówno literaturę krajową jak i zagraniczną oraz
wykaz stron internetowych, z których autorka korzystała podczas prowadzenia badań.
***
W pracy teoretycznej pt. „Czas to ruch. Metafora multimodalna jako wizualizacja etapów życia
człowieka”, która stanowi prolegomenę do własnej twórczości i refleksji jej towarzyszącej, Katarzyna
Rumińskia z sukcesem próbuje odnaleźć interesujące ją wątki zarówno ze świata nauki, przede
wszystkim kognitywistki, jak i sztuki, w tym sztuki własnej.
Wstęp pracy stanowi ogólny opis podjętych badań i praktyki ich wdrażania (w części
artystycznej) szczególnie w odniesieniu do pojęć zawartych w tytule, jak metafora czy ściślej
metafora multimodalna w kontekście badań nad ewolucją człowieka.
Rozdział I rozprawy stanowi nakreślenie rysu historycznego pojęcia metafory w kontekście
figury ludzkiej, począwszy od klasycznej definicji Arystotelesa, (która jednak nie jest celowo
problematyzowana) po odniesienia współczesne. W nocie historycznej autorka przywołuje
poszczególne kanony anatomiczne, a refleksje te kończy na roku 1913 kiedy to Kazimierz Malewicz
stworzył scenografie i kostiumy do opery „Zwycięstwo nad słońcem” odrealniając i dynamizując
obiekty w tym sylwetki ludzkie.
Pierwszy podrozdział odnosi się do rozwoju technologii twórczych a przede wszystkim do
fenomenu sztuki interaktywnej.
Drugi podrozdział określa historycznie pojęcie metafory multimodalnej począwszy od
przełomowej rozprawy Lakoffa i Jonsona pt. „Metafory w naszym życiu” po badania najnowsze.
W podrozdziale trzecim (rozdziału pierwszego) autorka skupia się na pojęciu komunikacji
pozawerbalnej, nad rolą jaką odgrywa w przekazywaniu treści.
W rozdziale drugim autorka przywołuje inspiracje dla własnej twórczości. Wspomina tu
artystów: Wojciecha Wawszczyka, Tomasza Bagińskiego, Kunio Kato, Dinę Velikovskayą i ich kluczowe
dzieła.
Trzeci rozdział Katarzyna Rumińska poświęca autorskim realizacjom powstałym począwszy od
roku 2011 i ich związkowi z podejmowaną w rozprawie doktorskiej tematyką. Rozdział ten dzieli na
podrozdziały odnoszące się do znaczenia filmu i animacji, znaczenia mappingu a także instalacji i
interakcji. W podrozdziałach obszernie opisuje strony formalne poszczególnych prac, niestety
marginalizuje idee i refleksje twórcze, koncentrując się jedynie na dookreślaniu ujętych w nich
metafor.
Rozdział czwarty stanowi opis koncepcji części artystycznej rozprawy doktorskiej.
Praca artystyczna wg założeń autorki ma stanowić wizualizacje metafor multimodalnych
związanych z poszczególnymi etapami życia człowieka z podziałem na płci. Praca określana jest jako
połączenie nauk kognitywnych z animacją 3D oraz sztuka interaktywną.
W ramach budowania koncepcji autorka analizuje zależności uwarunkowane wiekiem i płcią
bohaterów animacji. Określa przydatność poszczególnych środków plastycznych do wyrażenia
zamierzonych sensów, od kształtowania samych postaci po tło i warstwę audio. Opisuje metodologie
działań zastosowanych w przypadku realizacji wersji interaktywnej.
Ostatni rozdział to wnioski i podsumowania. W rozdziale tym autorka deklaratywnie stwierdza
iż wszystkie założone cele zostały zrealizowane.
Szczerze mówiąc nieco w to wątpię bo na etapie złożenia egzemplarza pracy teoretycznej
część interaktywna nie była jeszcze gotowa, co nie znaczy że w trakcie obrony takowa nie zostanie
zaprezentowana.
W części teoretycznej rozprawy brakuje mi jasno określonego problemu artystycznego.
Autorka traktuję rozprawę dość instruktarzowo, co nie musi być wadą, ale nieco dziwi w związku z
dyscypliną, w której realizuje doktorat.
***
Zasadniczą częścią doktoratu jest praca artystyczna „Czas to ruch. Metafora multimodalna jako
wizualizacja etapów życia człowieka”, będąca dziełem filmowym wykorzystującym technologię
animacji 3D. Rozszerzenie animacji stanowi wersja interaktywna tego samego projektu.
Realizując film autorka podjęła się wyzwania skategoryzowania sylwetek ludzkich jeżeli chodzi
o ich potencjalny wiek jak i płeć. W tym celu, analizując schematy budowy ciała ludzkiego oraz
charakterystyczny ruch zbudowała 8 modeli 3D z podziałem na płeć i grupy wiekowe: dzieci,
młodzież, dorośli i starsi.
Każdej z wykreowanych cyfrowo postaci przypisała uniwersalne cechy. Poszczególne sylwetki
ludzkie zbudowała w technologii 3D używając ściśle określoną ilość elementów i kolorystykę. Osoby
najmłodsze składają się z najmniejszej ilości kształtów (po 2 na 1 anatomiczny element ciała), osoby
najstarsze zbudowane są z największej ilości kształtów (po 8 na jeden anatomiczny element ciała).
Postaci te są także zróżnicowane jeżeli chodzi o ich kolorystykę i fakturę. Od kolorów jaskrawych w
przypadku dzieci po niemal monochromatyczne w wypadku osób starszych. Ruchom postaci nadała
tęż specyficzne parametry – odpowiednio od dynamicznych po spowolnione. Jako tło autorka chyba
niezbyt udanie wykorzystała metaforę pustyni i gór i zupełnie odmienną plastykę kształtów, co
powoduje sporą rozbieżność stylistyczną w ramach jednego filmu. Tym bardziej że w niczym to nie
pomaga jeżeli chodzi i budowanie spójnego przekazu.
Część filmowa, skupiając się na metaforze czasu i ruchu, nosi przede wszystkim walory
prezentacyjne i instruktarzowe, co podkreślają także opisy tekstowe. W części interaktywnej
prezentowanej przy użyciu okularów Okulus i systemu śledzenia ruchu Kinect pojawiają się
dodatkowe znaczenia, oraz bardziej interesujące walory związane z procesem zmysłowego
doświadczania i kuszącą metaforą bycia nie we własnym ciele.
Największym mankamentem filmu, w moim mniemaniu, jest brak jasno postawionego
problemu stricte artystycznego i brak choćby minimalnej treści narracyjnej.
Niemniej jednak, mimo braku istotnego komponentu twórczego, odbiór tego filmu może
dostarczyć interesujących wrażeń i przemyśleń, których rodowodu należy szukać w problematyce
egzystencji i kondycji ludzkiej w kontekście przemijania.
Film pokazuje biegłość autorki w tworzeniu animacji 3D i dużą orientacje w budowaniu
systemów interaktywnych.
***
Pozostałą część tj. ocenę dotyczącą doświadczenia pedagogicznego z konieczności streszczę do
faktów, o których mi wiadomo z przesłanej dokumentacji.
Pani Katarzyna Rumińska począwszy od roku 2009 prowadziła różnorodne zajęcia i warsztaty
twórcze, m.in.:
- „Kreatywność każdego dnia” - w ramach programu „Organizacja czasu wolnego dzieci i
młodzieży poprzez prowadzenie zajęć w świetlicy w Elgiszewie” (2009-2010)
- „Czarowanie otoczenia - Dobra Energia” w ramach Dnia Ziemi, Tucholski Park Krajobrazowy,
Tuchola (2012)
- „Malowanie światłem” prowadzone dla Fundacji Wszyscy Tworzymy Sztukę, Toruń (2013)
- „Tworzymy swój wszechświat” realizowane w Miejskiej i Powiatowej Bibliotece Publicznej w
Golubiu-Dobrzyniu (2014)
W roku 2015 prowadziła kurs modelowania i druku 3D „Od modelu do obiektu (3D)” dla
uczniów i nauczycieli Zespołu Szkół Plastycznych im. Leona Wyczółkowskiego w Bydgoszczy
Od roku 2014 współpracuje z Zakładem Plastyki Intermedialnej na Wydziale Sztuk Pięknych,
UMK w Toruniu, gdzie w kolejnych latach wykładała przedmiot „Multimedia w Internecie”, w ramach
którego prowadziła kursy programów Adobe Flash, Cinema 4D i 3dsMax.
Podczas prowadzonych zajęć doktorantka niewątpliwie sukcesywnie nabyła doświadczeń
pedagogicznych, a blisko trzy letni kontakt z kształceniem studentów UMK przyczynił się do
sprofesjonalizowania tych doświadczeń.
***
Konkluzja
Rozprawa doktorska pt. „Czas to ruch. Metafora multimodalna jako wizualizacja etapów życia
człowieka” autorstwa Pani mgr Katarzyny Rumińskiej, przygotowana pod opieką promotorską prof.
Mariana Stępaka stanowi oryginalne rozwiązanie problemu artystycznego oraz wykazuje ogólną
wiedzę teoretyczną kandydatki do stopnia doktora w dziedzinie sztuk plastycznych, w dyscyplinie
sztuki piękne. W połączeniu ze znaczącą dotychczasową aktywnością artystyczna i pedagogiczną
doktorantki daje dowód umiejętności prowadzenia samodzielnej pracy naukowej i twórczej.
Stwierdzam iż Pani mgr Katarzyna Rumińska, spełnia wszystkie warunki określone w art. 13
Ustawy z dnia 14 marca 2003 r. o stopniach i tytułach naukowych, a tym samym rekomenduję ją do
nadania stopnia naukowego doktora.
Poznań, 2016-06-15
Prof. dr hab. Sławomir Sobczak, prof. zw. UAP