Deklaracji kopenhaskiej na rzecz doskonałości klastrów

Deklaracja kopenhaska na
rzecz doskonałości
klastrów. Projekt NGP
Excellence 2011
Deklaracja kopenhaska na rzecz doskonałości klastrów
NGP Excellence 20111
Polityki klastrowe stawiają sobie za cel wspieranie inteligentnego,
zrównoważonego
rozwoju
sprzyjającego
zaangazowaniu
społecznemu
Wstęp
Ambitna strategia Europa 20202 na rzecz inteligentnego, zrównoważonego rozwoju
sprzyjającego zaangażowaniu społecznemu, wymienia główne wyzwania społeczne jako
kluczowe obszary priorytetowe dla Europy, na których powinny koncentrować się działania
w ciągu najbliższego dziesięciolecia. Podjęcie tych wyzwań wymaga wdrożenia na szczeblu
regionalnym, krajowym i europejskim efektywnej polityki dotyczącej innowacji.
Zwiększenie wartości i istotności badań na rzecz innowacji, które przekładają się na
osiąganie lepszych wyników polityki innowacji oraz znaczne inwestycje w badania i rozwój
w sektorze przedsiębiorstw są ściśle powiązane z lepszą polityką ukierunkowaną na klastry.
Aby zapewnić większą skuteczność polityk pod względem wzrostu gospodarczego
i możliwości poszukiwania innowacyjnych rozwiązań dla wyzwań przed jakimi stają
współczesne społeczeństwa, zarówno Unia Europejska jak i państwa członkowskie powinny
położyć znacznie większy nacisk na politykę klastrową i projekty na rzecz doskonałości
klastrów w nowych, usprawnionych ramach odniesienia dla sektora przedsiębiorstw i badań3.
Zagadnienia doskonałości w zarządzaniu klastrami
Wysiłki wielu państw europejskich koncentrowały się dotąd na utworzeniu klastrów – dzisiaj
wyzwaniem pozostaje zwiększenie ich konkurencyjności. Oczekiwania polityczne
i gospodarcze spełnią tylko te klastry, które stworzą rzeczywistą wartość dodaną dla
uczestników klastra. Doskonałość klastrów przyczynia się do większego dobrobytu regionów,
lepszej konkurencyjności przedsiębiorstw i większego zwrotu z inwestycji dla inwestorów.
Doskonałość jest potrzebna na różnych szczeblach, w tym na poziomie polityki
ukierunkowanej na klastry, inicjatyw i organizacji klastrów.
Ponieważ doskonałość klastrów można wykorzystać do realizacji wielu celów, konieczne jest
opracowanie różnych wskaźników i podejść pozwalających na określenie poziomu
doskonałości poszczególnych klastrów - od benchmarkingu i kryteriów jakościowych do
ewaluacji ex-post. Doskonałość klastrów ma również znaczenie, kiedy decydenci polityczni
dążą do uzyskania większej efektywności ekonomicznej wsparcia udzielonego na cele badań
1
Więcej informacji można znaleźć na stronie internetowej www.clusterexcellence.org
Zobacz http://ec.europa.eu/eu2020/index_en.htm
3
Klastry mają różne nazwy w zależności od kraju. Mogą występować jako organizacje klastrów, ekspertyzy
ośrodki wiedzy specjalistycznej, sieci innowacji i kompetencji itd.
2
i innowacji. Wydaje się, iż konieczne jest wspólne podejście umożliwiające identyfikację tych
klastrów które uzyskują najlepsze wyniki i organizacji zarządzających klastrami, które są
najbardziej „profesjonalne”, czyli tych, które przypuszczalnie osiągną najlepsze wyniki.
Doskonałość klastrów może na przykład wyrażać się w kategoriach rozwoju klastra, wysokiej
produktywności i innowacyjności zrzeszonych w klastrze przedsiębiorstw i organizacji.
Doskonałość w zarządzaniu klastrem ma znaczenie, kiedy organizacje klastrów odgrywają
bardzo aktywną rolę we wcielaniu w życie celów polityki klastrów. Doskonałość
w zarządzaniu klastrem obejmuje określenie strategii klastra i jej wdrażanie,
profesjonalizację zarządzania klastrem i, w bardzo dużym stopniu, usługi nastawione na
popyt i w miarę dostosowane do potrzeb, w celu zapewnienia członkom klastra wartości
dodanej.
Potrzeba promowania doskonałości klastrów cieszy się uwagą, akceptacją polityczną
i szerokim poparciem ze strony interesariuszy. Niedawno opracowana strategia Europa 2020
nawiązuje bezpośrednio do klastrów jako do istotnych elementów poprawy otoczenia
biznesu, w szczególności dla sektora małych i średnich przedsiębiorstw. Polityki klastrowe
nie powinny być postrzegane jedynie jako potężne narzędzie polityczne, służące
promowaniu badań, rozwoju i innowacji, ale również jako integralna część polityki
przemysłowej mającej na celu przygotowanie Europy do globalnej konkurencji. Ten aspekt
odzwierciedlono także w raporcie końcowym i zaleceniach europejskiej grupy ds. polityki
klastrowej.4
Polityki klastrowe przyczyniają się do rozwoju, wzrostu produktywności, tworzenia
innowacji i nowych miejsc pracy
Międzynarodowe analizy potwierdziły, że organizacje klastrowe i sieciowe oraz programy
polityczne przyczyniają się do wzrostu efektywności pracowników oraz wzrostu
gospodarczego. Działalność klastrów promuje inwestycje przedsiębiorstw w innowacje takie,
jak indywidualne projekty w zakresie badań i rozwoju, współpracę między
przedsiębiorstwami a instytucjami badawczymi oraz między przedsiębiorstwami.
Badania międzynarodowe potwierdzają także, że projekty indywidualne w zakresie badań
i rozwoju przyczyniają się do wzrostu zysków przedsiębiorstw między 0,02 a 0,2% na każdy
procent zwiększenia nakładów na inwestycje w badania i rozwój. Ponadto, istnieje znaczące
pozytywne oddziaływanie wspólnych projektów. Wpływ na produktywność na osobę
zatrudnioną, dochód i wzrost gospodarczy jest o około 9% wyższy w projektach wspólnych,
niż w projektach indywidualnych.
Niektóre badania wskazują także, że efektywność pracowników w przedsiębiorstwach
współpracujących z innymi przedsiębiorstwami, uniwersytetami, instytucjami badawczymi lub
instytutami technologicznym jest średnio o 9-15% wyższa, niż w innych przedsiębiorstwach
aktywnych w dziedzinie badań i rozwoju. Ponadto, projekty wspólne z udziałem
przedsiębiorstw z innych państw europejskich również znacznie przyczyniają się do wzrostu
eksportu i zatrudnienia.
4
Konkluzje Prezydencji z Posiedzenia Rady w Brukseli (13/14 marca 2008 r.)
Główne wnioski dla polityki klastrowej w Europie
I. Polityka klastrowa jest ważnym narzędziem polityki dla regionów i krajów
w odniesieniu do ich strategii innowacji i rozwoju biznesu. Każdy region lub kraj powinien
upewnić się, że polityka i programy klastrowe pozostaną na poczesnym miejscu
w agendzie politycznej rządów.
a. We wszystkich regionach i krajach programy klastrowe stanowią integralną część
efektywnej polityki innowacji i organizacje zrzeszające klastry stanowią obecnie ważną
infrastrukturę w regionalnych i krajowych systemach innowacji.
b. Władze publiczne powinny zapewnić skuteczny system badań i innowacji finansowany
ze środków publicznych oraz dokonać dalszych udoskonaleń w zarządzaniu
programami klastrowymi i organizacjami klastrów. Monitorowanie i ewaluacja polityki
klastrowej są istotne, acz trudne. Badania oddziaływania i wytyczne do ewaluacji
polityki klastrowej powinny być stale doskonalone i rozpowszechniane. Konieczna jest
również odpowiednia wymiana praktyk krajowych w zakresie mierzenia oddziaływania
i oceny organizacji zarządzających klastrami.
c. W większości regionów i państw oraz na poziomie europejskim pozostaje nadal
szeroki obszar dla wprowadzania udoskonaleń w zakresie koordynacji programów
klastrowych z innymi instrumentami polityki innowacji, np. schematami finansowania
innowacji i mechanizmami transferu wiedzy. Doskonalenie w tym zakresie powinno
poszerzyć oddziaływanie klastrów i zapewnić bardziej efektywny system innowacji.
Konieczne jest także poszerzenie wymiany dobrych praktyk w obszarze tej dziedzinie.
II. Internacjonalizacja programów klastrowych i organizacji zarządzających klastrami
w większości regionów i krajów uważana jest za bardzo istotny element działalności proklastrowej:
a. Programy klastrowe i organizacje klastrów mają w większości krajów istotny wymiar
regionalny, ale jednocześnie nie bez znaczenia pozostaje fakt, iż twórcy programów
ściśle współpracują z twórcami podobnych programów z innych krajów; nie mniejsze
znaczenie ma również to, że organizacje klastrów angażują się w działalność
międzynarodową by promować owocną współpracę pomiędzy swoimi członkami
a analogicznymi organizacjami na terenie Europy lub w krajach pozaeuropejskich.
Inicjatywy klastrowe powinny identyfikować działania wspierające, oparte na
potrzebach i możliwościach członków klastra, tak, by członkowie nawiązywali
międzynarodową współpracę pozwalającą na uzyskanie korzyści wszystkim
zainteresowanym stronom. Narzędzia jakimi posługują się twórcy polityki powinny
pozostawać elastyczne pozwalając klastrom na swobodny wybór rodzaju działań
wspierających. Kontakty i działania ukierunkowane na tworzenie sieci mogą na
przykład być inicjowane przez organizacje klastrów, instytuty badań przemysłowych,
organizacje handlowe lub bezpośrednio przez przedsiębiorstwa lub uniwersytety. To
od okoliczności zależy decyzja o tym, które działania są właściwe – okoliczności te to
na przykład zagadnienie wymagające interwencji i działań (np. współpraca w zakresie
badań i rozwoju, dostęp do rynku czy rekrutacja). Należy prowadzić wymianę
doświadczeń w zakresie dobrych praktyk. Komisja Europejska, Nordycka Rada
Ministrów, Nordic Innovation i inne organizacje międzynarodowe powinny wspierać
współpracę obejmującą znacznie więcej państw.
b. Różne sektory przemysłu wymagają różnych typów wsparcia działalności
międzynarodowej. Promocja działań związanych z zarządzaniem klastrami
ukierunkowanych na internacjonalizację organizacji klastrów powinna brać pod
uwagę określone warunki ramowe poszczególnych sektorów przemysłu oraz
strukturę klastrów. Twórcy programów powinni wspierać procesy internacjonalizacji
przy pomocy odpowiednich instrumentów i mechanizmów wsparcia dostosowanych
do potrzeb poszczególnych grup docelowych.
c. Komisja Europejska powinna wspierać internacjonalizację programów klastrowych
i organizacji klastrów w 8. Programie Ramowym poprzez wytyczenie obszarów
priorytetowych i mechanizmów wsparcia dla twórców polityk, autorów programów
i menedżerów klastra. Ważne również, by zapewnić, że świadectwo kontroli
sprawozdań finansowych (CFS) oraz jego interpretacje nie ograniczają udziału
mniejszych klastrów, ale pozwalają na koordynację projektów finansowanych przez
UE przez klastry o różnych rodzajach i typach struktury zarządzania. Komisja
Europejska powinna ułatwić wspieranie organizacji klastrów.
III.
Doskonałość w zarządzaniu klastrami: Skoro menedżerowie klastrów maja
decydujące znaczenie dla oddziaływania organizacji klastrów na przedsiębiorstwa
i międzynarodową konkurencyjność klastra, polityki i strategie klastrowe powinny kłaść
większy nacisk na rozwój programów klastrów i doskonałość w zarządzaniu klastrami:
a. Wpływ programów klastrowych powinien ulec zwiększeniu poprzez wzrost aktywności
i rozszerzenie oferty usług skierowanych do przedsiębiorstw w klastrach oraz
rozszerzanie
współpracy pomiędzy badaniami finansowanymi ze środków
publicznych a sektorem biznesowym, poprawę wykorzystywania wyników badań
w warunkach komercyjnych oraz rozszerzenie gamy usług technologicznych dla
małych i średnich przedsiębiorstw.
b. Twórcy programów i organizacje zarządzające klastrami powinni rozwijać
i w większym stopniu wykorzystywać system niezależnych wskaźników w celu
poprawy doskonałości w zarządzaniu klastrem. Dobrowolny benchmarking okazał się
dobrym sposobem rozpoczęcia procesu wzajemnego uczenia się.
c. Autorzy programów powinni odgrywać bardziej aktywną rolę w rozwoju
poszczególnych klastrów. Systemy lub mechanizmy wsparcia zapewniające
odpowiednio dostosowane do potrzeb usługi obejmujące szkolenia, benchmarking,
budowanie kompetencji i wymianę dobrych praktyk w ramach seminariów, kursów
i warsztatów dla organizacji zarządzających klastrami powinny stanowić priorytet
w programach i politykach klastrowych.
ORGANIZATORZY WYDARZENIA:
Niniejszy dokument został opracowany w ramach projektu NGP Cluster Excellence przy
udziale 10 krajów oraz partnerów indywidualnych.
Deklaracja została przyjęta na konferencji w Kopenhadze, która odbyła się w dniach 26-27
maja 2011 r.
Wzięło w niej udział 455 uczestników z 27 krajów.