Recenzja pracy doktorskiej mgr Izabelli Grzyb

Recenzja pracy doktorskiej mgr Izabelli Grzyb
„Wybrane czynniki psychologiczne w etiopatogenezie porodów
przedwczesnych”
Poród przedwczesny to wielki i nierozwiązany problem współczesnej
perinatologii. Dotyczy około 5% porodów i obok dużych kosztów medycznych
pociąga za sobą poważne konsekwencje ekonomiczne i społeczne. Dynamiczny
rozwój opieki neonatologicznej i zdecydowana poprawa wyników przeżycia, nawet w
grupie o ekstremalnie niskiej masie urodzeniowej, nie rozwiązuje problemu.
Dotychczas podejmowane działania, zmierzające do zmniejszenia odsetka porodów
przedwczesnych, nie przyniosły efektów. Warunkiem podjęcia skutecznych działań
profilaktycznych jest prawidłowe rozpoznanie przyczyn i wyeliminowanie ich.
Wykazano, że
obok czynników medycznych w patogenezie mają swój udział
czynniki socjoekonomiczne i inne, jak dotychczas, słabo określone. Doktorantka
słusznie zauważa, że w patogenezie porodu przedwczesnego mogą odgrywać
czynniki psychologiczne.
Przedstawiona mi do recenzji praca ma typowy układ. Liczy 200 stron, cytuje
399 pozycji piśmiennictwa polskiego i anglojęzycznego. W bardzo obszernym
wstępie doktorantka przedstawia wiele aspektów dotyczących epidemiologii porodu
przedwczesnego, postępowania klinicznego położniczego i
Omawia
również takie
czynniki
ryzyka
jak:
neonatologicznego.
socjoekonomiczne
i
etniczne,
środowiskowe i behawioralne, związane ze zdrowiem rozrodczym, przeszłością
położniczą, choroby matki, czynniki płodowe, genetyczne. We wstępie doktorantka
omawia również znaczenie czynników psychogennych w chorobach somatycznych i
znaczenie wzajemnego oddziaływania czynników psychogennych na funkcje układu
nerwowego, immunologicznego i endokrynnego. Szczególną uwagę koncentruje na
roli stresu w chorobach somatycznych. Przedstawia koncepcje o wpływie stałych
1
cech konstytucjonalnych na rozwój chorób somatycznych. W dalszej części
przeglądu
piśmiennictwa
doktorantka
przedstawia
zagadnienia
psychologii i
psychopatologii ciężarnych i omawia dotychczasową wiedzę na temat roli stresu w
porodach przedwczesnych, role stresujących zdarzeń życiowych na powikłania
położnicze. Podkreśla, że z psychologicznego punktu widzenia na niekorzystny efekt
ma nie tyle zdarzenie stresujące, ale indywidualna osobowość. Osobiście uważam,
że skrócenie wstępu i bardziej analityczne przedstawienie tematu nie zmieniłoby
wartości pracy a ułatwiło jego czytanie i zrozumienie. Autorka i tak będzie musiała
tego dokonać przy przygotowywaniu pracy do druku. W pracy nie należy używać
terminu steryd a steroid. Celem podjętych przed doktorantkę badań była analiza
zależności
pomiędzy
przedwczesnym
szyjkowa)
ryzykiem
(zagrażający
oraz
porodem
wystąpienia
poród
objawów
przedwczesny,
przedwczesnym
a
zagrożenia
porodem
niewydolność
cieśniowo-
wybranymi
czynnikami
psychologicznymi. W mojej ocenie, tak zamierzony cel badań ma duże znaczenie
poznawcze i pozwoli, być może,
udzielić skutecznej pomocy i
postępowania
psychologicznego, zmniejszającego ryzyko porodu przedwczesnego.
Osiągnięcie powyższego celu doktorantka realizowała poprzez analizę:
1. różnic
w
zakresie
predyspozycji
osobowościowych
i
objawów
psychopatologicznych pomiędzy kobietami w ciąży fizjologicznej a kobietami
ciężarnymi, u których wystąpiły objawy zagrożenia porodem przedwczesnym –
zagrażający poród przedwczesny, niewydolność cieśniowo – szyjkowa,
przedwczesne odpływanie płynu owodniowego
2. różnic
w
zakresie
predyspozycji
osobowościowych
oraz
objawów
psychopatologicznych w grupie pacjentek z objawami zagrożenia porodem
przedwczesnym, z uwzględnieniem podziału na te, które pomimo wdrożonego
leczenia urodziły przedwcześnie oraz te, u których udało się zahamować
proces patologiczny i urodziły w normie porodowej
3. roli psychologicznych predyktorów badanych patologii ciąży – zagrażającego
porodu
przedwczesnego,
niewydolności
cieśniowo
–szyjkowej,
przedwczesnego odpływania wód płodowych oraz porodu przedwczesnego.
Doktorantka objęła
badaniami 200 pacjentek Oddziału Patologii Ciąży z
diagnozą zagrażającego porodu przedwczesnego, niewydolności cieśniowo –
szyjkowej, przedwczesnego odpływania wód płodowych, co stanowiło grupę kliniczną
2
(K). 130 kobiet w ciążach fizjologicznych reprezentowało grupę kontrolną (F).
Ciężarne zostały zbadane testami psychologicznymi (Skala do Pomiaru Typu D –
DS14, Inwentarz Stanu i Cechy Lęku STAI, Edynburska Skala Depresji
Poporodowej), na podstawie których określono natężenie badanych wymiarów:
negatywnej afektywności, hamowania społecznego, lęku-stanu, lęku-cechy, depresji
ciążowej oraz kwalifikację osobowości jako typ D/nie D. Grupy porównano pod
względem psychologicznych czynników kobiety w ciążach powikłanych objawami
zagrożenia porodem przedwczesnym oraz w ciążach prawidłowych. Kolejno,
prospektywnie sprawdzono związek badanych wymiarów psychologicznych z
porodem przedwczesnym, porównując kobiety, które urodziły przedwcześnie oraz w
normie porodowej. W modelu badawczym założono, że badane zmienne
psychologiczne będą pozostawały w związku przyczynowym z badanymi zmiennymi
położniczymi. Doktorantka przyjęła pięć roboczych hipotez, które starała się
potwierdzić.
Wyniki
doktorantka
opracowała
statystycznie
za
pomocą
pakietu
statystycznego SPSS Statistics. Uzyskane wyniki Mgr Izabella Grzyb przedstawiła na
23 rycinach i w 29 tabelach. W analizie końcowej wyników hipotez badawczych
zebrano w tabeli 30. Mgr Izabella Grzyb wykazała, że osobowość typu D oraz
nasilenie podwymiarów negatywnej afektywności oraz niektórych podwymiarów
hamowania społecznego częściej występowała
w grupie kobiet z zagrożeniem
porodem przedwczesnym. Przeprowadzone badania wykazały także różnice między
kobietami, które urodziły przedwcześnie w porównaniu do tych, które urodziły w
terminie - nasilenie negatywnej afektywności, lęku stanu i depresji ciążowej.
Wyniki własnych badań
mgr Izabella Grzyb przedyskutowała z danymi z
piśmiennictwa, zwracając szczególną uwagę na powiązania czynników psychicznych
z
psychoneuroimmunologicznym
rozumieniem
etiopatogenezy
porodu
przedwczesnego. Przeprowadzona przez doktorantkę dyskusja świadczy o szerokiej
znajomości literatury przedmiotu pracy doktorskiej i dobrym rozumieniu problemów
psychologicznych, towarzyszących problemom perinatologii.
Najważniejsze i
wymagające podkreślenia jest stwierdzenie związku psychopatologii ciężarnej z
porodem przedwczesnym. Ważne, że doktorantka widzi ograniczenia i uważa, iż
praca to tylko punkt wyjścia do badań. Dobrze by się stało, aby zbudować w Polsce
kohortę ciężarnych i objąć ją szczegółowymi badaniami od początku ciąży, w tym
3
również badaniami psychologicznymi. Osobowość to cecha względnie stała, ale tak
przypuszczam, że pojawienie się sytuacji kryzysowej, jakim jest zagrożenie porodem
przedwczesnym może modyfikować wyniki badań psychologicznych. Pracę kończy
16 wniosków, ale sądzę, że nie są to wnioski a podsumowanie wyników. Np. wniosek
1 powinien brzmieć: osobowość typu D predysponuje do zagrożenia porodem
przedwczesnym. Uważam, że praca powinna ukazać się drukiem i należy jasno
sprecyzować wynikające z niej wnioski.
Przedstawiona mi do recenzji praca dotyczy bardzo istotnego problemu
klinicznego, jakim jest próba oceny znaczenia czynników psychologicznych w
zagrożeniu wystąpieniem porodu przedwczesnego. Praca została wykonana
poprawnie:
wybór
badanych
grup,
zebranie
danych,
zastosowane
metody
statystyczne pozwoliły na właściwe przeprowadzenie badań i przedstawienie
wniosków. Wnioski są cenne w praktyce klinicznej i zwracają uwagę na konieczność
objęcia opieką psychologiczną kobiet ciężarnych. Moje uwagi nie mają znaczenia w
całościowej ocenie pracy, ale mam nadzieję, że dobrze posłużą doktorantce w
przygotowaniu pracy do druku.
Pozwala mi to na stwierdzenie, że przedstawiona mi do recenzji praca
doktorska mgr Izabelli Grzyb: „Wybrane czynniki psychologiczne w etiopatogenezie
porodów
przedwczesnych”
spełnia
wszystkie
warunki
stawiane
rozprawom
doktorskim i zwracam się do Wysokiej Rady Wydziału Nauk o Zdrowiu Collegium
Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego o dopuszczenie mgr Izabelli Grzyb do
dalszych etapów przewodu doktorskiego.
Prof. dr hab. n. med. Sławomir Wołczyński
4