Zadłużenie zagraniczne i wzrost gospodarczy w Polsce w okresie

dr Piotr Misztal
Politechnika Radomska
Zadïuĝenie zagraniczne i wzrost gospodarczy
w Polsce w okresie 1970–2008
Wprowadzenie
RosnÈce rozmiary zadïuĝenia zagranicznego na Ăwiecie w ciÈgu ostatnich
kilkudziesiÚciu lat sprawiajÈ, ĝe jest ono obecnie jednym z najwaĝniejszych
problemów globalnych. Kryzys zadïuĝeniowy okazaï siÚ zjawiskiem bez
precedensu zarówno dla pojedynczych krajów o róĝnym poziomie rozwoju
gospodarczego (dïuĝników i wierzycieli), jak równieĝ dla gospodarki Ăwiatowej jako caïoĂci [por. zaï. 2].
Zgodnie z definicjÈ Banku ¥wiatowego (World Bank) caïkowite zadïuĝenie zagraniczne kraju to dïug podmiotów krajowych w stosunku do nierezydentów, spïacany w walutach obcych, towarach lub usïugach. RosnÈce
zadïuĝenie zagraniczne danego kraju powoduje istotne problemy, gdyĝ
znacznÈ czÚĂÊ wydatków publicznych i zasobów dewizowych kraju przeznacza siÚ na spïatÚ rat kapitaïowych i odsetek wobec wierzycieli zagranicznych. Ponadto, zadïuĝenie zagraniczne moĝe negatywnie oddziaïywaÊ
na rozmiary inwestycji w kraju, handel zagraniczny i w efekcie wzrost
gospodarczy (Hayat, Hayat, Malik 2010).
Celem niniejszego opracowania byïa analiza zwiÈzku przyczynowo-skutkowego miÚdzy zadïuĝeniem zagranicznym (kosztem obsïugi zadïuĝenia
zagranicznego) i wzrostem gospodarczym Polsce w okresie 1970–2008.
W pracy wykorzystano metodÚ badawczÈ opartÈ na studiach literaturowych
z zakresu miÚdzynarodowych stosunków gospodarczych i finansów miÚdzynarodowych oraz metody ekonometryczne (model wektorowej autoregresji – VAR). Wszystkie dane statystyczne wykorzystane w pracy pochodziïy z baz statystycznych Konferencji Narodów Zjednoczonych do spraw
Handlu i Rozwoju (United Nations Conference on Trade and Development
– UNCTAD).
10
dr Piotr Misztal
1. Zadïuĝenie zagraniczne
i wzrost gospodarczy w Ăwietle teorii
Dïug zagraniczny na ogóï definiuje siÚ, jako caïoĂÊ zadïuĝenia w walutach obcych, które podmioty krajowe (rzÈd, banki komercyjne, przedsiÚbiorstwa, osoby prywatne) zaciÈgnÚïy za granicÈ. StÈd, dïug zagraniczny
moĝe wystÚpowaÊ w postaci dïugu pañstwowego i wówczas jest czÚĂciÈ
dïugu publicznego, albo moĝe byÊ to dïug, który zaciÈgajÈ podmioty prywatne. Dïug zagraniczny wystÚpuje w formie kredytów zagranicznych, jak
równieĝ w formie posiadanych przez podmioty zagraniczne skarbowych
papierów wartoĂciowych lub obligacji przedsiÚbiorstw [por. tabl. 1].
Tabela 1
Ogólna klasyfikacja dïugu zagranicznego
Kryterium podziaïu
Termin wygaĂniÚcia
Charakter przepïywów
Rodzaj dïuĝnika
Rodzaj wierzyciela
Rodzaje dïugu zagranicznego
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Krótkoterminowy (poniĝej 1 roku)
Dïugoterminowy (powyĝej 1 roku)
ZobowiÈzania
PïatnoĂci odsetkowe
Amortyzacja
Restrukturyzacja
Publiczny
Prywatny
Oficjalny
Prywatny
½ródïo: Opracowanie wïasne na podstawie Adepoju, Salau, Obayelu (2007).
W warunkach postÚpujÈcych procesów liberalizacji miÚdzynarodowych
przepïywów kapitaïu, oszczÚdnoĂci poszukujÈ najefektywniejszego wykorzystania bez wzglÚdu na lokalizacjÚ. Wierzyciele zagraniczni sÈ gotowi poĝyczaÊ
fundusze krajowym podmiotom, gdyĝ rozdzielajÈc swoje oszczÚdnoĂci pomiÚdzy szerszÈ gamÚ aktywów finansowych niĝ w jednym kraju dywersyfikujÈ
w ten sposób ryzyko wahañ dochodów ze swoich inwestycji (Sachs 1998).
OszczÚdnoĂci zagraniczne sÈ jednym ze ěródeï finansowania wewnÚtrznej akumulacji w kaĝdej gospodarce. W szczególnoĂci kraje rozwijajÈce siÚ
w charakteryzujÈ siÚ niewystarczajÈcÈ wewnÚtrznÈ akumulacjÈ kapitaïu
ze wzglÚdu na wystÚpowanie w tych krajach bïÚdnego koïa zwiÈzanego
z niskÈ wydajnoĂciÈ czynników produkcji, niskimi dochodami oraz niskim
poziomem oszczÚdnoĂci. W zwiÈzku z tym, taka sytuacja wymaga technicznego i finansowego wsparcia krajów wysoko rozwiniÚtych gospodarczo
w celu wypeïnienia luki w zasobach kapitaïu (Adepoju 2007).
RosnÈce oszczÚdnoĂci oraz inwestycje w gospodarce prowadzÈ do wzrostu gospodarczego (Hunt 2007). Jednakĝe naleĝy zaznaczyÊ, ĝe wzrost
Zadïuĝenie zagraniczne i wzrost gospodarczy w Polsce w okresie 1970–2008
11
gospodarczy nie wystÈpi dopóty, dopóki zasoby kapitaïowe nie przekroczÈ
okreĂlonego poziomu. JeĂli wzrastajÈ zasoby kapitaïu, inwestycje i produkcja, wówczas poziom oszczÚdnoĂci równieĝ wzrasta. Po przekroczeniu okreĂlonego poziomu, wzrost zarówno zasobów kapitaïu i oszczÚdnoĂci bÚdzie
wystarczajÈcy do wywoïania wzrostu gospodarczego. Autorzy teorii tzw.
podwójnej luki (Dual Gap Theory) twierdzÈ, ĝe inwestycje sÈ funkcjÈ
oszczÚdnoĂci i w zwiÈzku z tym w krajach rozwijajÈcych siÚ poziom krajowych oszczÚdnoĂci jest niewystarczajÈcy do sfinansowania niezbÚdnych
inwestycji zapewniajÈcych wzrost gospodarczy (Sachs 2002).
Z drugiej strony, zbyt wysokie rozmiary zadïuĝenia zagranicznego mogÈ
doprowadziÊ do spowolnienia rozwoju gospodarczego poprzez tzw. nawis
zadïuĝenia (Debt Overhang) (Were 2001). Nawis zadïuĝenia wystÚpuje
w sytuacji, w której rozmiary zadïuĝenia zagranicznego kraju przekraczajÈ jego zdolnoĂÊ do spïaty dïugu w przyszïoĂci. W tej sytuacji, stosunkowo
duĝe rozmiary zadïuĝenia zagranicznego zniechÚcajÈ przedsiÚbiorstwa do
podejmowania inwestycji, poniewaĝ potencjalni inwestorzy przewidujÈ
wzrost obciÈĝeñ podatkowych w przyszïoĂci w celu spïaty dïugu zagranicznego przez pañstwo. Dodatkowo, rosnÈce rozmiary zadïuĝenia zagranicznego mogÈ wywoïywaÊ wĂród uczestników rynku wraĝenie pogïÚbiajÈcej
siÚ niestabilnoĂci makroekonomicznej w kraju, która jest zwiÈzana m.in.
z rosnÈcym deficytem budĝetowym, deprecjacjÈ waluty krajowej czy przewidywanÈ inflacjÈ w kraju (Claessens 1996). OpisanÈ powyĝej zaleĝnoĂÊ
moĝna przedstawiÊ poniĝej za pomocÈ tzw. zadïuĝeniowej krzywej Laffera
[Debt Laffer Curve] [por. rys. 1].
Rysunek 1
Zadïuĝeniowa krzywa Laffera
Zerowe prawdopodobieństwo
niewywiązania się
z zobowiązań zagranicznych
GDP
E
A
GDP1
45°
0
½ródïo: Krugman (1989).
D1
D2
D
12
dr Piotr Misztal
Zadïuĝeniowa krzywa Laffera przedstawia zaleĝnoĂÊ miÚdzy wzrostem
gospodarczym oraz skumulowanym dïugiem zagranicznym kraju. Mianowicie, w miarÚ wzrostu rozmiarów dïugu zagranicznego wzrasta równieĝ
produkt krajowy brutto kraju, lecz jedynie do pewnego poziomu dïugu
równego D2, po przekroczeniu którego, oddziaïywanie dïugu zagranicznego na wzrost gospodarczy zaczyna byÊ negatywne. Ponadto, naleĝy zauwaĝyÊ, ĝe jeĂli dïug zagraniczny przekracza bezpieczny rozmiar (poziom D1),
przy którym wzrasta ryzyko niewywiÈzania siÚ kraju ze swoich zobowiÈzañ
zagranicznych, wówczas dynamika wzrostu gospodarczego jest coraz niĝsza.
Zatem, optymalnym poziomem dïugu zagranicznego kraju jest poziom D2,
przy którym rozmiary PKB sÈ najwyĝsze.
2. Dïug zagraniczny
i wzrost gospodarczy w ujÚciu modelowym
Zgodnie z modelem przedstawionym przez Root (1978), równanie produktu krajowego brutto moĝna przedstawiÊ w poniĝszej postaci:
Y=C+S=C+I+(X–M)
(1)
gdzie:
Y – produkcja krajowa;
C – konsumpcja;
S – krajowe oszczÚdnoĂci;
I – inwestycje;
X – eksport;
M – import.
W tym modelu inwestycje obejmujÈ zarówno prywatne wydatki inwestycyjne oraz publiczne wydatki inwestycyjne.
I=IP+IG
(2)
gdzie:
IP – inwestycje prywatne;
IG = G – wydatki rzÈdowe.
Z równania (1) i (2) wynika, ĝe jeĂli produkcja krajowa jest równa
konsumpcji i krajowym oszczÚdnoĂciom, to krajowy popyt inwestycyjny
jest równy sumie krajowych oszczÚdnoĂci oraz importowi netto, który jest
finansowany zagranicznymi poĝyczkami netto.
Zadïuĝenie zagraniczne i wzrost gospodarczy w Polsce w okresie 1970–2008
I=S+(M–X)
13
(3)
gdzie:
(M–X) – import netto (zagraniczne poĝyczki netto).
Natomiast w modelu Chenery i Strout (1966) poĝyczki zagraniczne sÈ
okreĂlane mianem transferów podstawowych (Basic Transfers – BT) i równe sÈ róĝnicy miÚdzy napïywem kapitaïu netto (napïywy kapitaïu brutto
pomniejszone o amortyzacjÚ) i pïatnoĂci odsetkowych od dïugu zagranicznego.
BT=dD–rD=D(d–r)
(4)
gdzie:
BT – transfery podstawowe;
D – caïkowity dïug zagraniczny;
d – stopa wzrostu dïugu zagranicznego;
r – Ărednia, roczna stopa procentowa;
dD– napïyw kapitaïu netto;
rD – caïkowite, roczne pïatnoĂci odsetkowe.
Zgodnie z wyraĝeniem (4) transfery podstawowe oznaczajÈ zyski dla
kraju, jeĂli d>r, zaĂ straty, gdy d<r. Ogólnie rzecz biorÈc, jeĂli napïyw
poĝyczek zagranicznych wiÈĝe siÚ ze wzrostem produktywnoĂci, stopa zwrotu przekracza Ăredni poziom stopy procentowej w kraju, a transfery podstawowe sÈ dodatnie wówczas wzrost dïugu zagranicznego nie oddziaïywuje negatywnie na wzrost gospodarczy w danym kraju w dïugim okresie.
BiorÈc pod uwagÚ zmiany dïugu zagranicznego w czasie, sytuacjÚ tÈ moĝna
przedstawiÊ w nastÚpujÈcej postaci:
(Dt–Dt–1)=Yt–rDt–Ct–It–Gt
(5)
gdzie:
(Dt–Dt–1) – zmiany netto dïugu zagranicznego w okresie t–1 do t;
t – okres analizy.
NawiÈzujÈc do równania (5) moĝna zauwaĝyÊ, ĝe rozmiary dïugu zagranicznego mogÈ byÊ zmniejszone w wyniku wzrostu krajowej produkcji,
spadku krajowej konsumpcji, krajowych inwestycji i wydatków rzÈdowych.
Z drugiej strony, jeĂli dïug zagraniczny osiÈgnie tak duĝe rozmiary, ĝe
suma krajowej produkcji, konsumpcji, inwestycji i wydatków rzÈdowych
bÚdzie mniejsza od transferów podstawowych, wówczas sytuacja ta doprowadzi do kryzysu zadïuĝeniowego, który moĝna wyraziÊ w postaci nastÚpujÈcego wyraĝenia:
14
dr Piotr Misztal
Ct+It+Gt–Yt<dDt–rDt
(6)
Kryzys zadïuĝeniowy, zwany takĝe kryzysem zadïuĝenia zagranicznego
oznacza sytuacjÚ, w której dany kraj nie jest w stanie obsïugiwaÊ swego
zagranicznego zadïuĝenia. Sytuacja ta moĝe mieÊ charakter przejĂciowy,
wówczas mówi siÚ o kryzysie pïynnoĂci (Liquidity Crisis), lub moĝe mieÊ
charakter trwaïy, wówczas okreĂla siÚ go mianem kryzysu niewypïacalnoĂci (Solvency Crisis).
3. Dïug zagraniczny i wzrost gospodarczy
w Ăwietle wyników analiz empirycznych
Folorunso i Felix (2008) badali wpïyw dïugu zagranicznego oraz kosztów
zwiÈzanych z jego obsïugÈ na wzrost gospodarczy w Nigerii oraz krajach
Afryki Poïudniowej w okresie 1980-2007. Autorzy analizy, bazujÈc na neoklasycznym modelu wzrostu gospodarczego oraz przy pomocy klasycznej
i podwójnej metody najmniejszych kwadratów, potwierdzili negatywne
oddziaïywanie dïugu zagranicznego i kosztów jego obsïugi na wzrost gospodarczy we wszystkich z analizowanych krajów. Co wiÚcej, ujawnili oni, ĝe
ujemny wpïyw dïugu zagranicznego na wzrost gospodarczy w Nigerii miaï
miejsce dopiero wtedy, gdy rozmiary tego dïugu przekraczaïy okreĂlony
poziom.
Karagöl (2002) badaï krótkookresowe i dïugookresowe zwiÈzki miÚdzy
wzrostem gospodarczym i wydatkami z tytuïu obsïugi dïugu zagranicznego w Turcji w okresie 1956–1996 przy wykorzystaniu technik kointegracji
i modelu standardowej funkcji produkcji. Rezultaty badañ ujawniïy wystÚpowanie negatywnego wpïywu wydatków z tytuïu obsïugi zadïuĝenia zagranicznego na wzrost gospodarczy w dïugim okresie. ZaleĝnoĂÊ tÈ potwierdziïy równieĝ wyniki przeprowadzonych testów przyczynowoĂci
Grangera.
Fosu (1996) badaï zwiÈzek miÚdzy wzrostem gospodarczym i zadïuĝeniem zagranicznym w krajach Afryki subsaharyjskiej w okresie 1986–1970.
Badanie wykazaïo, ĝe kraje wysoko zadïuĝone odnotowywaïy Ăredniorocznie jednoprocentowy spadek tempa wzrostu PKB w wyniku wysokich rozmiarów dïugu zagranicznego.
Deshpande (1997) analizowaï relacjÚ miÚdzy zadïuĝeniem zewnÚtrznym
i rozmiarami inwestycji w 13 wysoce zadïuĝonych krajach w okresie 1991–1971
przy uĝyciu zwykïej metody najmniejszych kwadratów. Badania potwierdziïy
wystÚpowanie ujemnej relacji miÚdzy rozmiarami zadïuĝenia zewnÚtrznego
i inwestycji w tych krajach.
Natomiast Cunningham (1993) badaï zwiÈzki miÚdzy obciÈĝeniem dïugiem zagranicznym i wzrostem gospodarczym w szesnastu krajach w okre-
Zadïuĝenie zagraniczne i wzrost gospodarczy w Polsce w okresie 1970–2008
15
sie 1971–2007. Badania ujawniïy, ĝe wzrost obciÈĝenia dïugiem zagranicznym w tych krajach miaï negatywny wpïyw na wzrost gospodarczy.
Chowdhury (1994) analizowaï relacjÚ miÚdzy zadïuĝeniem zagranicznym
i wzrostem gospodarczym w Bangladeszu, Indonezji, Malezji, Filipinach,
Korei Poïudniowej, Sri Lance i Tajlandii w okresie 1988–1970. Wyniki
badañ ujawniïy niekorzystny wpïyw zadïuĝenia zagranicznego na poziom
kursu walutowego kraju. Jednakĝe nie ujawniono oddziaïywania zadïuĝenia zewnÚtrznego na tempo wzrostu PKB w tych krajach.
Clements, Bhattarcharya, Nguyen (2003) potwierdzili wystÚpowanie
negatywnego wpïywu dïugu zagranicznego na wzrost gospodarczy w wyniku wystÚpowania tzw. efektu wypierania (Crowding out Effect) inwestycji
krajowych przez inwestycje zagraniczne. Sytuacja ta wynikaïa z faktu, ĝe
wysokie koszty obsïugi dïugu zagranicznego przyczyniaïy siÚ do spadku
posiadanych zasobów i inwestycji publicznych w kraju.
Z kolei, Cohen (1993) analizowaï relacjÚ miÚdzy zadïuĝeniem zewnÚtrznym i inwestycjami w krajach rozwijajÈcych siÚ w latach osiemdziesiÈtych
XX wieku. Badania pokazaïy, ĝe wystÚpowaï stosunkowo niewielki wpïyw
rozmiarów zadïuĝenia zagranicznego na rozmiary inwestycji w tych krajach.
Badania ujawniïy takĝe wystÚpowanie efektu wypierania inwestycji krajowych przez wydatki ponoszone na obsïugÚ dïugu zagranicznego.
Perasso (1992) analizujÈc dane statystyczne dotyczÈce dwudziestu najbardziej zadïuĝonych krajów o Ărednim poziomie dochodu, zbadaï zwiÈzek
miÚdzy wzrostem gospodarczym i zadïuĝeniem zagranicznym w okresie
1982–1989. Wyniki badañ pokazaïy, ĝe odpowiednio prowadzona polityka
gospodarcza w kraju, w wiÚkszym stopniu oddziaïywaïa na wzrost inwestycji i wzrost gospodarczy w wysoce zadïuĝonych krajach, niĝ zmniejszenie zobowiÈzañ z tytuïu obsïugi zadïuĝenia zagranicznego.
Natomiast, Metwally i Tamaschke (1994) analizowali przy pomocy
podwójnej i zwyklej metody najmniejszych kwadratów relacje miÚdzy kosztami obsïugi zadïuĝenia zagranicznego, napïywem kapitaïu zagranicznego
i wzrostem gospodarczym w Algierii, Maroku i Egipcie w okresie 1972–2002.
Wyniki badañ pokazaïy, ĝe napïyw kapitaïu zagranicznego miaï istotny
wpïyw na stosunek dïugu zagranicznego do wzrostu gospodarczego.
ReasumujÈc, wyniki badañ empirycznych analizujÈcych wpïyw zadïuĝenia zagranicznego na wzrost gospodarczy w wiÚkszoĂci przypadków potwierdzaïy wystÚpowanie negatywnego wpïywu zadïuĝenia zagranicznego na
wzrost gospodarczy, podczas gdy jedynie w niewielkiej czÚĂci przeprowadzonych analiz nie ujawniono ĝadnych istotnych relacji przyczynowo-skutkowych miÚdzy wzrostem gospodarczym i zadïuĝeniem zagranicznym.
16
dr Piotr Misztal
4. Dïugoterminowe zadïuĝenie zagraniczne
i wzrost gospodarczy w Polsce
Stosunkowo wysokie rozmiary zadïuĝenia zagranicznego Polski przyczyniïy siÚ do podejmowania coraz czÚstszych dyskusji dotyczÈcych wpïywu dïugu
zagranicznego oraz kosztów zwiÈzanych z jego obsïugÈ na wzrost gospodarczy kraju [zaïÈcznik 3]. Rozmiary dïugoterminowego zadïuĝenia zagranicznego w Polsce wzrastaïy w ujÚciu absolutnym w caïym analizowanym
okresie 1970–2008 z poziomu 24 mln USD w 1970 roku do poziomu ponad
81 mld USD w 2008 roku. Z kolei, rozmiary zadïuĝenia zagranicznego
w ujÚciu wzglÚdnym, tzn. w stosunku do PKB oraz krajowego eksportu
wzrastaïy do poczÈtku lat 90. XX wieku, a nastÚpnie charakteryzowaïy siÚ
tendencjÈ spadkowÈ do koñca 2008 roku [rys. 2]
Rysunek 2
Rozmiary dïugoterminowego zadïuĝenia zagranicznego w Polsce
w stosunku do PKB i eksportu towarów w okresie 1970–2008 [w %]
350
300
250
200
150
100
50
08
06
20
04
20
02
20
00
20
98
20
94
96
19
19
92
19
90
Debt/GDP
19
88
19
86
19
84
19
82
19
80
19
78
19
76
19
74
19
72
19
19
19
70
0
Debt/EX
½ródïo: UNCTAD Handbook of Statistics (2009).
Zadïuĝenie zagraniczne Polski byïo wynikiem polityki gospodarczej prowadzonej w Polsce w latach 70. XX wieku, kiedy to rozwój gospodarczy
opieraï siÚ gïównie na kredytach zagranicznych. Na poczÈtku lat 80. XX
wieku dynamicznie rosnÈce zadïuĝenie zagraniczne Polski przeksztaïciïo
siÚ z czynnika wspierajÈcego rozwój gospodarczy w istotnÈ barierÚ wzrostu
gospodarczego kraju. Co wiÚcej, stosunkowo wysokie koszty obsïugi dïugu
zagranicznego poïÈczone z ujemnym saldem bilansu handlowego przyczyniïy siÚ do powstania problemu niewypïacalnoĂci Polski. Pomimo podjÚtych
prób restrukturyzacji zadïuĝenia zagranicznego Polski w latach 80. i 90.
XX wieku, w pierwszych latach XXI wieku doszïo do znacznego przyspieszenia wzrostu zadïuĝenia zewnÚtrznego kraju. Sytuacja ta wynikaïa m.
in. z wysokich realnych stóp procentowych w Polsce, polityki kredytowej
Zadïuĝenie zagraniczne i wzrost gospodarczy w Polsce w okresie 1970–2008
17
banków komercyjnych oraz korzystnych zmian kursów walutowych (Kosztowniak, Misztal, Pszczóïka, SzelÈgowska 2009).
W celu analizy zwiÈzku przyczynowo-skutkowego pomiÚdzy zmianami
PKB i zadïuĝeniem zagranicznym (kosztem obsïugi dïugu zagranicznego)
w Polsce w okresie 1970–2008 wykorzystano model wektorowej autoregresji (VAR) zaproponowany przez Afzal, Rehman i Rehman (2009) i przedstawiajÈcy siÚ poniĝszymi wyraĝeniami:
p
p
p
GDPi,t = dk + / ak GDPi,t - k + / bk DSi,t - k + / mk EXi,t - k + ni,t
k=1
p
k=1
p
DSi,t = dk + / ak GDPi,t - k + / bk DSi,t - k + / mk EXi,t - k + ni,t
k=1
p
k=1
p
k=1
(2)
k=1
p
Xi,t = dk + / ak GDPi,t - k + / bk DSi,t - k + / mk EXi,t - k + ni,t
k=1
(1)
k=1
p
(3)
k=1
gdzie:
DS – koszt obsïugi dïugoterminowego zadïuĝenia zagranicznego wyraĝony
w USD;
GDP – produkt krajowy brutto wyraĝony w USD;
EX – eksport towarów wyraĝony w USD
ŝ – skïadnik resztowy;
t – okres analizy;
k – liczba opóěnieñ zmiennych
Wszystkie wymienione powyĝej szeregi czasowe miaïy czÚstotliwoĂÊ rocznÈ i obejmowaïy okres od 1970 roku do 2008 roku. Wszystkie analizowane zmienne poddano procedurze logarytmowania, co umoĝliwiïo uzyskanie
liniowego estymatora wzglÚdem parametrów Ostatecznie, indeksy zmian
analizowanych zmiennych w Polsce w okresie przedstawiaïy siÚ w okresie
1970–2008 zgodnie z poniĝszym rysunkiem [rys. 3].
Przed dokonaniem estymacji modelu, niezbÚdne byïo równieĝ okreĂlenie
stacjonarnoĂci analizowanych szeregów czasowych. W tym celu wykorzystano rozszerzony test Dickeya-Fullera – ADF (Augmented Dickey-Fuller). WĂród
analizowanych danych wykorzystanych w dalszej czÚĂci opracowania znalazïy siÚ szeregi czasowe o stopniach integracji 0 i 1. Brak stacjonarnoĂci
szeregów czasowych wymusiï modyfikacjÚ postaci funkcyjnej modelu, w celu
doprowadzenia zmiennych do stacjonarnoĂci. Modyfikacja ta polegaïa na
zastÈpieniu wielkoĂci analizowanych zmiennych przez ich pierwsze róĝnice.
Naleĝy równieĝ podkreĂliÊ, ĝe ze wzglÚdu na brak wystÚpowania kointegracji miÚdzy zmiennymi modelu, nie byïo moĝliwoĂci rozszerzenia i przeksztaïcenia strukturalnego modelu VAR w wektorowy model korekty bïÚdem.
Obliczone na podstawie stacjonarnych szeregów czasowych wspóïczynniki korelacji miÚdzy kosztem obsïugi dïugu zagranicznego i PKB w okresie 1970–2008 mogïy ĂwiadczyÊ o wystÚpowaniu niskiej zaleĝnoĂci liniowej
miÚdzy tymi zmiennymi. JednoczeĂnie stosunkowo najsilniejszÈ zaleĝnoĂÊ
18
dr Piotr Misztal
liniowÈ stwierdzono w przypadku eksportu i PKB w Polsce w badanym
okresie [tabl. 1].
Rysunek 3
Logarytm naturalny kosztu obsïugi dïugoterminowego zadïuĝenia
zagranicznego, produktu krajowego brutto i eksportu towarów
w Polsce w okresie 1970–2008
GDP
DS
11
10
9
8
7
6
5
4
3
2
1
1970 1976 1982 1988 1994 2000 2006
13.5
13
12.5
12
11.5
11
10.5
10
1970 1976 1982 1988 1994 2000 2006
EX
12.5
12
11.5
11
10.5
10
9.5
9
8.5
8
1970 1976 1982 1988 1994 2000 2006
½ródïo: Opracowanie wïasne.
Tabela 1
Wspóïczynniki korelacji liniowej miÚdzy zmiennymi modelu
w okresie 1970–2008
DS
1,0000
GDP
0,0658
1,0000
EX
0,3589
0,4644
1,0000
DS
GDP
EX
½ródïo: Opracowanie wïasne.
W analizie przyjÚto jeden okres opóěnieñ miÚdzy zmiennymi objaĂniajÈcymi, a zmiennÈ objaĂnianÈ (jeden rok). Wyboru rzÚdu opóěnieñ dokonano zgodnie z wynikami kryteriów informacyjnych modelu Akaike,
Schwartza-Bayesiana oraz Hannana-Quinna. Wedïug tych kryteriów najwiÚkszÈ pojemnoĂÊ informacyjnÈ miaï model z jednym opóěnieniem.
Kolejnym etapem analizy byïo oszacowanie parametrów strukturalnych
modelu VAR. Wyniki oszacowania parametrów modelu przedstawiono
w poniĝszej tablicy [tabl. 2].
19
Zadïuĝenie zagraniczne i wzrost gospodarczy w Polsce w okresie 1970–2008
Tabela 2
Wyniki oszacowania parametrów strukturalnych modelu VAR
System VAR (model wektorowej autoregresji), rzÈd opóěnienia 1
Estymacja KMNK dla obserwacji 1972–2008 (T=37)
Logarytm wiarygodnoĂci = 46,404168
Wyznacznik macierzy kowariancji = 1,6338854e-005
AIC=–1,8597
BIC=–1,3372
HQC=–1,6755
Test Portmanteau: LB(9)=70,6165, df=72 [0,5241]
Równanie 1: GDP
Wspóïczynnik
const
GDP_1
DS_1
EX_1
0,0633934
–0,17757
–0,0731252
0,44088
¥redn.aryt.zm.zaleĝnej
Suma kwadratów reszt
Wsp. determ. R-kwadrat
F(3, 33)
Autokorel.reszt – rho1
BïÈd stand.
t-Studenta
wartoĂÊ p
0,02331
0,180618
0,0392582
0,168558
2,7196
–0,9831
–1,8627
2,6156
0,01034
0,33270
0,07143
0,01333
0,076496
0,358766
0,190702
2,592018
0,015256
Odch.stand.zm.zaleĝnej
BïÈd standardowy reszt
Skorygowany R-kwadrat
WartoĂÊ p dla testu F
Stat. Durbina-Watsona
**
*
**
0,110969
0,104267
0,117129
0,069237
1,940035
Test F dla hipotezy o braku restrykcji:
Wszystkie opóěnienia zm. GDP
F(1, 33)=0,96654 [0,3327]
Wszystkie opóěnienia zm. DS
F(1, 33)=3,4695 [0,0714]
Wszystkie opóěnienia zm. EX
F(1, 33)=6,8414 [0,0133]
Równanie 2: DS
const
GDP_1
DS_1
EX_1
Wspóïczynnik
BïÈd stand.
0,0932315
–0,485745
–0,00767327
1,86313
0,10032
0,77733
0,168957
0,725427
¥redn.aryt.zm.zaleĝnej
Suma kwadratów reszt
Wsp. determ. R-kwadrat
F(3, 33)
Autokorel.reszt – rho1
0,240753
6,645074
0,196483
2,689810
0,149295
t-Studenta
0,9293
–0,6249
–0,0454
2,5683
wartoĂÊ p
0,35946
0,53634
0,96405
0,01493
Odch.stand.zm.zaleĝnej
BïÈd standardowy reszt
Skorygowany R-kwadrat
WartoĂÊ p dla testu F
Stat. Durbina-Watsona
Test F dla hipotezy o braku restrykcji:
Wszystkie opóěnienia zm. GDP
F(1, 33)=0,39049 [0,5363]
Wszystkie opóěnienia zm. DS
F(1, 33)=0,0020626 [0,9640]
Wszystkie opóěnienia zm. EX
F(1, 33)=6,5963 [0,0149]
**
0,479293
0,448738
0,123436
0,062230
1,682743
20
dr Piotr Misztal
Równanie 3: EX
Wspóïczynnik
const
GDP_1
DS_1
EX_1
0,0615787
–0,0918524
–0,0442302
0,580234
¥redn.aryt.zm.zaleĝnej
Suma kwadratów reszt
Wsp. determ. R-kwadrat
F(3, 33)
Autokorel.reszt – rho1
BïÈd stand.
t-Studenta
wartoĂÊ p
0,0252745
0,195841
0,0425669
0,182764
2,4364
–0,4690
–1,0391
3,1748
0,02040
0,64214
0,30632
0,00324
0,101792
0,421788
0,256276
3,790427
0,037910
Odch.stand.zm.zaleĝnej
BïÈd standardowy reszt
Skorygowany R-kwadrat
WartoĂÊ p dla testu F
Stat. Durbina-Watsona
**
***
0,125513
0,113055
0,188664
0,019317
1,878005
Test F dla hipotezy o braku restrykcji:
Wszystkie opóěnienia zm. GDP
F(1, 33)=0,21998 [0,6421]
Wszystkie opóěnienia zm. DS
F(1, 33)=1,0797 [0,3063]
Wszystkie opóěnienia zm. EX
F(1, 33)=10,079 [0,0032]
½ródïo: Opracowanie wïasne.
Na podstawie wyników oszacowañ równania 1 (GDP) moĝna zauwaĝyÊ,
iĝ jednym z czynników, który w istotnym stopniu determinowaï tempo
wzrostu PKB w Polsce w okresie 1970–2008 byï, obok krajowego eksportu,
koszt zwiÈzany z obsïugÈ zadïuĝenia zagranicznego Polski. Obliczony wspóïczynnik oddziaïywania kosztów obsïugi dïugu zagranicznego na PKB
w Polsce wyniósï w analizowanym okresie –0,07, co potwierdzaïo tym
samym ujemny wpïyw dïugu zagranicznego i kosztów zwiÈzanych z jego
obsïugÈ na wzrost gospodarczy.
Kolejnym krokiem analizy byï pomiar siïy oddziaïywania zmian produktu krajowego brutto, kosztów obsïugi zadïuĝenia zagranicznego i eksportu na rozmiary PKB w Polsce w okresie 1970–2008. Pomiaru tego
dokonano przy pomocy tzw. funkcji odpowiedzi impulsowych (impulse
response function), czyli funkcji reakcji PKB na impuls w postaci jednostkowej zmiany wyĝej wymienionych czynników determinujÈcych wzrost
gospodarczy.
Na podstawie powyĝszych rysunków zauwaĝono, iĝ szokowy wzrost PKB
w Polsce o jednostkÚ prowadziï do natychmiastowego wzrostu PKB w ciÈgu
pierwszego roku, a nastÚpnie do stabilizacji po upïywie czterech lat od
momentu wystÈpienia szoku. Nieco inaczej wyglÈdaïa sytuacja w przypadku
reakcji PKB na szok w postaci zmiany kosztów obsïugi dïugoterminowego
zadïuĝenia zagranicznego Polski. Otóĝ, wzrost kosztów obsïugi dïugu zagranicznego prowadziï do stopniowego spadku rozmiarów PKB w Polsce w ciÈgu
kolejnych dwóch lat, a w dalszej kolejnoĂci do stabilizacji po upïywie szóstego roku. Z kolei, wzrost eksportu towarów prowadziï do stopniowego
wzrostu rozmiarów PKB w Polsce w ciÈgu dwóch kolejnych lat od wystÈpienia szoku, a nastÚpnie do stabilizacji po upïywie szóstego roku.
Zadïuĝenie zagraniczne i wzrost gospodarczy w Polsce w okresie 1970–2008
21
Rysunek 4
Wykresy funkcji odpowiedzi impulsowych produktu krajowego brutto
w Polsce na impuls wywoïany jednorazowÈ, jednostkowÈ zmianÈ
produktu krajowego brutto, kosztów obsïugi zadïuĝenia zagranicznego
i eksportu w Polsce w okresie 1970–2008
odpowiedź GDP na impuls z GDP
odpowiedź GDP na impuls z DS
0
0.10
0.09
–0.005
0.08
0.07
–0.01
0.06
0.05
–0.015
0.04
0.03
–0.02
0.02
0.01
–0.025
0
0
2
4
6
8
10
12
14
16
18
20
0
2
4
6
8
10
12
14
16
18
20
okresy
okresy
odpowiedź GDP na impuls z EX
0.045
0.04
0.035
0.03
0.025
0.02
0.015
0.01
0.005
0
0
2
4
6
8
10
12
14
16
18
20
okresy
½ródïo: Opracowanie wïasne.
Ostatnim etapem analizy byïa dekompozycja wariancji skïadnika resztowego kolejnych czynników determinujÈcych rozmiary PKB w Polsce,
w celu oszacowania wpïywu zmian tych czynników na ksztaïtowanie siÚ
zmiennoĂci PKB w kraju.
Na podstawie danych z powyĝej tablicy moĝna zauwaĝyÊ, ĝe zmiany
kosztów obsïugi zadïuĝenia zagranicznego Polski wyjaĂniaïy okoïo 3,5%
zmiennoĂci PKB w Polsce po upïywie roku od momentu wystÈpienia szoku.
Dla porównania, zmiany rozmiarów polskiego eksportu wyjaĂniaïy okoïo
15,5% zmian PKB w Polsce po upïywie roku od momentu wystÈpienia
szoku. Jednakĝe, najwiÚkszy udziaï w wyjaĂnieniu zmiennoĂci PKB w Polsce w okresie 1970–2008 miaï czynnik inercyjny, czyli opóěnione PKB.
22
dr Piotr Misztal
Tablela 3
Dekompozycja wariancji skïadnika resztowego w równaniu produktu
krajowego brutto w Polsce w okresie 1970–2008
Liczba lat po
wystÈpieniu szoku
GDP
DS
EX
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
100,0
81,1
81,0
81,0
81,0
81,0
81,0
81,0
81,0
81,0
0,0
3,5
3,5
3,5
3,5
3,5
3,5
3,5
3,5
3,5
0,0
15,4
15,5
15,5
15,5
15,5
15,5
15,5
15,5
15,5
½ródïo: Opracowanie wïasne.
Zakoñczenie
Na podstawie przeprowadzonej analizy dotyczÈcej zwiÈzku przyczynowoskutkowego miÚdzy zadïuĝeniem zagranicznym (kosztem obsïugi zadïuĝenia
zagranicznego) i wzrostem gospodarczym w Polsce w okresie 1970–2008
moĝna wskazaÊ na kilka kluczowych wniosków. Po pierwsze, w analizowanym okresie wystÚpowaïa stosunkowo istotna zaleĝnoĂÊ liniowa miÚdzy
zmianÈ wysokoĂci kosztów obsïugi dïugoterminowego zadïuĝenia zagranicznego i rozmiarami PKB w Polsce. Ponadto, na podstawie oszacowañ
modelu VAR potwierdzono negatywne oddziaïywanie kosztów zwiÈzanych
z obsïugÈ dïugu zewnÚtrznego na rozmiary PKB w Polsce w badanym
okresie. Z drugiej strony, stwierdzono równieĝ, iĝ jednym z najistotniejszych czynników determinujÈcych wzrost gospodarczy w Polsce w okresie
1970–2008 byï eksport towarów. Wyniki badañ ujawniïy takĝe ĝe zmiany
kosztów obsïugi zadïuĝenia zagranicznego Polski wyjaĂniaïy w okoïo 3,5%
zmiennoĂÊ produktu krajowego brutto w Polsce, a zmiany eksportu wyjaĂniaïy blisko 15,5% zmiennoĂci produktu krajowego brutto po upïywie roku
od szokowej zmiany danego czynnika.
Rezultaty przeprowadzonej analizy sÈ szczególnie istotne dla wïadz
gospodarczych kraju, które powinny promowaÊ racjonalne i wïaĂciwe wykorzystanie zasobów, przy jednoczesnym zwiÚkszeniu udziaïu krajowych Ărodków w finansowaniu przedsiÚwziÚÊ inwestycyjnych. W tym celu wïadze
pañstwowe powinny podjÈÊ dziaïania w celu intensyfikacji napïywu do
Polski zagranicznych funduszy niepoĝyczkowych (Nonborrowed Funds),
takich jak zagraniczne inwestycje bezpoĂrednie (Foreign Direct Investment),
Zadïuĝenie zagraniczne i wzrost gospodarczy w Polsce w okresie 1970–2008
23
zagraniczne inwestycje portfelowe (Foreign Portfolio Investment) czy inne
prywatne inwestycje zagraniczne niegwarantowane przez pañstwo.
Wreszcie, w celu ograniczenia wystÚpowania negatywnego efektu wypierania krajowych inwestycji przez inwestycje zagraniczne, rzÈd Polski powinien dÈĝyÊ do opracowania planu redukcji zadïuĝenia zagranicznego Polski.
JednoczeĂnie, dziaïania te powinny ïÈczyÊ siÚ z prowadzeniem aktywnej
polityki promocji i ekspansji krajowego eksportu, dziÚki któremu moĝna
obniĝyÊ relatywny ciÚĝar obsïugi zadïuĝenia zagranicznego kraju w wyniku pozytywnego oddziaïywania eksportu na wzrost gospodarczy.
Bibliografia
Adepoju A.A., Salau A.S., Obayelu A.E., The Effects of External Debt Management on Sustainable Economic Growth and Development: Lessons from
Nigeria, “Munich Personal RePEC Achieve Paper”, 2007, No. 2147.
Afzal M., Rehman H., Rehman J., Causal Nexus between Economic Growth,
Export and External Debt Servicing-The Case of Pakistan, 2009.08.28,
http://www.pide.org.pk/PSDE/pdf/32.pdf.
Chenery H.B., Strout A., Foreign Assistance and Economic Development,
“American Economic Review”, 1966, Vol. 56.
Chowdhury K., A structural analysis of external debt and economic growth:
some evidence from selected countries in Asia and the Pacific, “Applied
Economics”, 1994, No 26.
Clements B., Bhattarcharya R., Nguyen T.Q., External Debt, Public Investment,
and Growth in Low – Income Countries, “International Monetary Fund
Working Paper”, 2003, No. 03/249.
Cohen D., Low Investment and Large LCD Debt in the 1980s, “The American
Economic Review”, 1993, Vol. 83, No. 3.
Cunningham R.T., The Effects of Debt Burden on Economic Growth in Heavily Indebted Nations, “Journal of Economic Development”, 1993, Vol. 18,
No. 1.
Deshpande A., The Debt Overhang and the Disincentive to Invest, “Development Economics”, 1997, Vol. 52.
Folorunso S.A., Felix O.A., The Impact of External Debt on Economic Growth:
A Comparative Study of Nigeria and South Africa, “Journal of Sustainable Development in Africa”, 2008, Vol. 10, No.3.
Fosu A.K., The Impact of External Debt on Economic Growth in Sub-Saharan
Africa, “Journal of Economic Development”, 1996, Vol. 12, No 1.
Hayat M.K., Hayat M.U., Malik S., External Debt and Economic Growth:
Empirical Evidence from Pakistan, “International Research Journal of
Finance and Economics”, 2010, Issue 44.
Hunt S.D., Economic Growth: Should Policy Focus on Investment or Dynamic
Competition?, “European Business Review”, 2007, Vol. 19 No. 4.
24
dr Piotr Misztal
Karagol E., The Causality Analysis of External Debt Service and GNP: The
Case of Turkey, “Central Bank Review”, 2002, Vol. 2, Issue 1.
Kosztowniak A., Misztal P., Pszczóïka I., SzelÈgowska A., Finanse i rozliczenia miÚdzynarodowe, C.H. Beck, Warszawa 2009.
Krugman P., Market-Based Debt Reduction Schemes, “National Bureau of
Economic Research Working Paper”, 1989, No. 2587.
Metwally M.M., Tamaschke R., The interaction among foreign debt, capital
flows and growth; case studies, “Journal of Policy Modelling”, 1994,
Vol. 16(6).
Perasso G., Debt Reduction versus Appropriate Domestic Policies, “Kyklos”,
1992, Vol. 45, Issue 4.
Root R.F., Constraints on Domestic Investment Faced by Developing Countries.
International Trade and Investment, South-Western Publishing, Ohio,
1978.
Sachs J.D., External Debt, Structural Adjustment and Economic Growth, in:
UNCTAD International Monetary and Financial Issues for the 1990s,
Vol. IX, New York-Geneva 1998.
Sachs, J.D., Resolving the Debt Crisis of Low Income Countries, “Brooking
Papers on Economic Activity”, 2002, Vol. 33, Issue 1.
Shabbir S., Does External Debt Affect Economic Growth: Evidence from Developing Countries, “Business & Economics”, 2010, 06/24/2010.
The World Factbook, Central Intelligence Agency, Washington 2010.
UNCTAD Handbook of Statistics, United Nations Conference on Trade and
Development, Geneva 2009.
Were M., The Impact of External Debt on Economic Growth in Kenya. An
Empirical Assessment, “World Institute for Development Economics Research Discussion Paper”, 2001, No. 2001/116.
Zadïuĝenie zagraniczne i wzrost gospodarczy w Polsce w okresie 1970–2008
25
ZaïÈcznik 1
Wyniki najwaĝniejszych analiz dotyczÈcych zwiÈzku
miÚdzy zadïuĝeniem zagranicznym i wzrostem gospodarczym
Autor
Zmienne zaleĝne
Chowdhury PKB
(1994)
Kapitaï
Dïug zagraniczny
Lyoha
(1999)
PKB
Zmienne objaĂniajÈce
(znak)
Kapitaï (+),
Analizowane
kraje
Kraje Azji
i Pacyfiku
Analizowany
okres
1970–1988
PKB (+), Koszt obsïugi
dïugu zagranicznego (–),
Dïug zagraniczny (+), Inflacja (–)
Stopa procentowa (–)
PKB(+), Dïug zagraniczny
(+), Stopa procentowa (+),
Siïa robocza (–)
Siïa robocza (+), Dochód
per capita (+)
Kraje Afryki
1970–1994
Subsaharyjskiej
Krajowe inwestycje
brutto per capita
Wskaěniki dïug zagraniczny/koszt obsïugi dïugu (+),
Nawis zadïuĝenia (–),
Wypychanie inwestycji (–)
Schclarek PKB per capita,
Caïkowity dïug zagraniczny 59 krajów roz(2004)
Caïkowity wskaěnik (–), Publiczny dïug zagrawijajÈcych siÚ
produktywnoĂci,
niczny (–)
i 24 kraje rozAkumulacja kapitawiniÚte gospoïu per capita, Stopa
darczo
oszczÚdnoĂci prywatnych
Mohamed Stopa wzrostu real- Inflacja (–), stopa wzrostu Sudan
(2005)
nego PKB
dïugu zagranicznego do
PKB(–), stopa wzrostu
realnego eksportu (+)
Jayaraman, Realny PKB
Dïug zagraniczny (+),
14 krajów
Lau
Export (+), Deficyt budĝe- wyspiarskich
(2008)
towy (–)
Pacyfiku
Hameed,
Tempo wzrostu
Koszt obsïugi dïugu zagra- Pakistan
Ashraf,
PKB
nicznego (–)
Chaudhary
(2008)
Butts
Krótkookresowy
Stwierdzona przyczynowoĂÊ 27 krajów Ame(2009)
dïug zagraniczny,
Grangera miedzy zmienny- ryki ’aciñskiej
PKB
mi w 13 krajach (–)
i Karaibów
½ródïo: Shabbir (2010).
1970–2002
1978–2001
1988–2004
1970–2003
1970–2003
26
dr Piotr Misztal
ZaïÈcznik 2
Udziaï krajów rozwijajÈcych siÚ, transformujÈcych siÚ
i rozwiniÚtych gospodarczo w caïkowitym dïugoterminowym
zadïuĝeniu zagranicznym na Ăwiecie w okresie 1970–2008 [w %]
Lata
Kraje
rozwijajÈce siÚ
Kraje
transformujÈce siÚ
Kraje
rozwiniÚte
gospodarczo
1970
1971
1972
1973
1974
1975
1976
1977
1978
1979
1980
1981
1982
1983
1984
1985
1986
1987
1988
1989
1990
1991
1992
1993
1994
1995
1996
1997
1998
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
96,4
96,0
95,6
95,3
95,5
94,6
94,6
94,4
92,4
91,5
90,0
89,9
90,2
91,2
89,8
87,9
88,5
88,3
88,8
88,8
87,9
87,2
86,9
84,5
85,3
85,9
86,3
86,1
84,3
84,0
83,8
83,8
82,8
80,8
78,1
75,7
71,4
67,4
63,7
3,5
3,9
4,2
4,4
4,1
4,8
4,4
4,5
4,6
4,7
4,9
4,5
3,9
3,7
5,2
5,4
4,8
5,0
5,1
5,2
5,8
6,1
6,8
9,5
9,1
8,4
8,3
8,8
10,2
10,1
10,0
10,0
10,2
11,2
12,7
14,8
16,1
18,6
19,9
0,1
0,1
0,2
0,3
0,4
0,6
1,0
1,1
3,0
3,9
5,1
5,6
5,9
5,2
5,0
6,7
6,6
6,7
6,2
6,0
6,3
6,6
6,3
6,0
5,5
5,7
5,4
5,1
5,6
5,9
6,1
6,2
7,0
8,0
9,2
9,6
12,5
14,0
16,4
½ródïo: UNCTAD Handbook of Statistics (2009).
Zadïuĝenie zagraniczne i wzrost gospodarczy w Polsce w okresie 1970–2008
27
ZaïÈcznik 3
Rozmiary zadïuĝenia zagranicznego w 30 najbardziej zadïuĝonych
krajach Ăwiata (stan na koniec lipca 2009 roku) [w mld USD]
Miejsce
w rankingu
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
Kraj
USA
Wielka Brytania
Niemcy
France
Holandia
Hiszpania
Irlandia
Japonia
Luksemburg
Szwajcaria
Australia
Kanada
Austria
Szwecja
Hongkong
Dania
Grecja
Norwegia
Portugalia
Rosja
Finlandia
Chiny
Korea Poïudniowa
Turcja
Indie
Brazylia
Polska
Meksyk
Indonezja
Zjednoczone Emiraty
Arabskie
½ródïo: The World Factbook (2010).
WartoĂÊ zadïuĝenia zagranicznego
w mld USD
13,450
9,088
5,208
5,021
3,733
2,41
2,287
2,132
1,994
1,339
920
833
808
669
655
607
552
548
507
369
364
347
333
274
223
216
201
177
150
128
28
dr Piotr Misztal
External debt and economic growth in Poland
in the period 1970–2008
Summary
The aim of the study was to analyze the causal relationship between longterm, external debt (external debt service) and economic growth in Poland
during 1970–2008. In the paper were used methods based on the literature
study of public finance and international finance as well as econometric
methods (Vector Autoregression Model – VAR). All statistic data used in paper
came from the United Nations Conference on Trade and Development
(UNCTAD).
On the basis of the analysis concerning the relationship between foreign
debt (external debt service) and economic growth in Poland in the period
1970–2008 there were pointed several key conclusions. Firstly, in was confirmed relatively significant linear relationship between long-term, external debt
service and GDP in Poland. Moreover, on the basis of VAR model estimation
it was confirmed a negative impact of external debt service on the volume
of GDP in Poland in the considered period. On the other hand, it was affirmed that one of the most important factors which determined economic
growth in Poland in the period 1970–2008 was export of goods. Results of
investigation also revealed that the changes in external debt service in Poland
accounted for about 3.5% of GDP variability and changes in export accounted
for near 15.5% of GDP variability after one year from shock change of the
given factor.
Key words: external debt, economic growth, export