Badania radiograficzne - dawniej, obecnie i co może być jutro
Transkrypt
Badania radiograficzne - dawniej, obecnie i co może być jutro
KRAJOWA KONFERENCJA BADAŃ RADIOGRAFICZNYCH - „Stary Młyn 2012” 27 - 29 sierpnia 2012 r. Badania radiograficzne - dawniej, obecnie i co może być jutro Marek Dobrowolski Warszawa Skrót Przemysłowe badania materiałów, półfabrykatów i wyrobów były początkowo badaniami połączonymi ze zniszczeniem próbki. Nieinwazyjne metody kontroli nie były nawet zwane badaniami, takie jak np.: „oględziny zewnętrzne”, sprawdzanie młotkiem osi wagonów kolejowych, czy też metoda „nafta-kreda”. W badaniach przemysłowych, termin „nieniszczące” powstał po odkryciu i rozpowszechnieniu promieniowania rentgenowskiego, a następnie po zastosowaniu innych zjawisk fizycznych do penetracji materiałów bez ich uszkadzania. W medycynie, badania diagnostyczne, ze względów oczywistych, nigdy nie podzielono na „niszczące” i „nieniszczące”. Dawniej w przemyśle, każdy pracownik zajmujący się badaniami nieniszczącymi musiał prezentować cechy „mistrza”; musiał umieć zaplanować badania, uzgodnić je z klientem, dobrać technikę badania, wykonać badania i zinterpretować ich wyniki oraz podjąć ostateczną decyzję o przydatności wyrobu. Obecnie, po wprowadzeniu stopni kwalifikacji i certyfikacji, tylko pracownik 3-go stopnia może być upoważniony do wykonania wszystkich tych czynności. Przyjęta klasyfikacja kompetencji w badaniach nieniszczących, odróżnia je od wielu innych specjalności technicznych objętych, np. hierarchią stopni akademickich, gdzie od pracowników wyższego szczebla nie wymaga się zachowania umiejętności osobistego wykonywania określonych badań materiałowych. Pracownicy badań nieniszczących wszystkich stopni (również 3-go) są zobowiązani utrzymywać praktyczną umiejętność wykonywania badań. Coraz większa specjalizacja w badaniach nieniszczących doprowadziła do ich podziału na; - „ocenę wyrobów” (evaluation), - diagnostykę eksploatacyjną (In-Service Inspection, Condition Monitoring) i - charakteryzację materiałów (material characterisation). W dwu pierwszych kategoriach badań nieniszczących istnieją już oddzielne, specjalistyczne normy badań jak też oddzielne systemy certyfikacji personelu (np. w USA, w Wk. Brytanii). „Rozmnażanie się” systemów certyfikacji personelu wynika nie tylko z różnic pomiędzy badaniami odbiorczymi, eksploatacyjnych i strukturalnymi, ale również, a może przede 1 KRAJOWA KONFERENCJA BADAŃ RADIOGRAFICZNYCH - „Stary Młyn 2012” 27 - 29 sierpnia 2012 r. wszystkim, z odrębności i pewnej niezależności dużych dziedzin przemysłu (np. lotnictwo, przemysł hutniczy, produkcja rur itp.). Obecnie nie wystarcza już podział badań nieniszczących na metody, stopnie i sektory przemysłowe. Coraz częściej certyfikacja dotyczy określonej branży. Jakie może być jutro badań radiograficznych? Zmiany wynikać będą prawdopodobnie z rozwijającej się cyfryzacji badań. Bogate możliwości cyfrowej rejestracji i przesyłu obrazów radiograficznych powodują odchodzenie od stałych nośników obrazu jak błona, ksero czy papier. Ocena wyników badania, analizy technologiczne, np. spawania i decyzje dotyczące zarządzania spawaczami, operatorami i sprzętem spawalniczym mogą być praktycznie dowolnie oddalone od miejsca wykonywania badań radiograficznych. Dokonywane „na odległość” harmonizacja procesu oceny, szkolenie oceniających, niezbędna modyfikacja kryteriów, dopuszczanie do ruchu wyrobów „niezgodnych z wymaganiami ale zdatnych do użytku”, stosowanie coraz szerzej występujących w przepisach zasad mechaniki pękania, wszystko to będzie się prawdopodobnie upowszechniać w miarę rozwoju cyfryzacji radiografii. Istnieje jednak pewne ograniczenie wynikające, paradoksalnie, z podstawowego atutu radiografii cyfrowej. To znaczy, z możliwości przesyłania, obróbki i dokonywania niemal dowolnych zmian w obrazie cyfrowym. Będzie prawdopodobnie wymagany przez przepisy niezawodny system fiksacji cyfrowego dokumentu kontroli. Bowiem stały rozwój cyfrowych metod ulepszania obrazu radiograficznego (enhancement) pozwala powracać, po pewnym czasie, do zarejestrowanego obrazu i wyeksponować niedoskonałości wyrobu (imperfections), które, na przykład, nie były uwidocznione w momencie kontroli. W starych normach radiografii odlewów, ze względu na różnorodność ich kształtu, wprowadzony był przepis, że wytwórcę, kontrolera i odbiorcę odlewu poddanego badaniom radiograficznym obowiązuje ustalony wspólnie program i schemat kontroli. Wykrycie niedopuszczalnych nieciągłości drogą dodatkowych, poza ustalonymi, ekspozycji lub drogą zmiany ustalonych parametrów, zwłaszcza geometrii badania, nie powinno być powodem roszczeń żadnej ze stron. Ustalanie, w przepisach, zasad współpracy i odpowiedzialności stron stosujących radiografię cyfrową w zakresie obróbki obrazu radiograficznego, będzie prawdopodobnie podstawowym warunkiem jej rozpowszechnienia. Uwaga ta dotyczy również cyfrowej rejestracji obrazu wskazań uzyskiwanych metodami powierzchniowymi (badania wizualne, penetracyjne, magnetyczne, itp.). 2