Informacje dodatkowe

Informacje dodatkowe
Ludowy Komisariat Spraw Wewnętrznych ZSRR (NKWD) –
centralny organ bezpieczeństwa wewnętrznego Związku Sowieckiego – wywiadu i kontrwywiadu. NKWD była głównym
narzędziem partii w walce z jej prawdziwymi i rzekomymi wrogami. W wyniku działań NKWD zginęło kilka milionów ludzi.
Milicja Obywatelska (MO) – formacja porządkowa w Polsce
w latach 1944–1990. Do jej zadań, poza dbaniem o bezpieczeństwo w kraju, należała walka z opozycją, tłumienie protestów społecznych.
Korpus Bezpieczeństwa Wewnętrznego (KBW) – jednostka
wojskowa powołana w 1945 roku przez władze komunistyczne. KBW brał udział w akcjach przeciwko niepodległościowemu podziemiu zbrojnemu.
Ochotnicze Rezerwy Milicji Obywatelskiej (ORMO) – paramilitarna organizacja ochotnicza i społeczna wspierająca MO,
powołana w 1946, rozwiązana w 1989. Członkowie ORMO
pracowali nieodpłatnie. Podobnie jak inne formacje aparatu
bezpieczeństwa, wykorzystywana była do zwalczania opozycji
politycznej, tłumienia buntów i manifestacji.
Zmotoryzowane Odwody Milicji Obywatelskiej (ZOMO) – powołana w 1956 roku do zaprowadzania porządku w sytuacjach
wyjątkowych. Używana głównie do pacyfikowania demonstracji opozycyjnych, słynęła z brutalności i bezwzględności.
August Emil Fieldorf „Nil” (1895–1953) – generał brygady Wojska Polskiego, organizator i dowódca Kedywu Armii Krajowej,
zastępca Komendanta Głównego AK, dowódca organizacji NIE.
W 1950 roku został aresztowany przez komunistyczny aparat
bezpieczeństwa i w sfingowanym procesie skazany na karę
śmierci, którą wykonano.
Tadeusz Borowski (1922–1951) – poeta, prozaik, publicysta.
Więzień Auschwitz i Dachau. W lutym 1948 wstąpił do Polskiej
Partii Robotniczej i stał się jednym z czołowych twórców socrealistycznych. Zmarł nagle w 1951 roku w niewyjaśnionych
okolicznościach wskazujących na samobójstwo. Do jego najważniejszych utworów należą Pożegnanie
z Marią i Byliśmy w Oświęcimiu.
Jan Józef Szczepański (1919–2003) – prozaik, reporter, eseista,
scenarzysta filmowy, tłumacz. Żołnierz kampanii wrześniowej
w 1939 roku, uczestnik ruchu oporu, partyzant, alpinista, żeglarz i podróżnik. Ostatni prezes rozwiązanego przez władze
stanu wojennego Związku Literatów Polskich.
Miron Białoszewski (1922–1983) – poeta, prozaik, dramatopisarz. Autor awangardowy. Nigdy nie związał się z żadną grupą
literacką.
Zbigniew Herbert (1924–1998) – poeta i eseista, autor utworów dramatycznych i słuchowisk. W swoich utworach odnosił
się do najważniejszych zagadnień etycznych. Do jego najbardziej cenionych utworów należy cykl wierszy o Panu Cogito.
Stalinizm – system polityczno-ekonomiczny i sposób rządzenia państwem i partią, jaki wykształcił się w ZSRR pod rządami Józefa Stalina. Oznaczał kontrolę aparatu partyjnego nad
wszystkimi dziedzinami życia, całkowite scentralizowanie
wszelkich decyzji polityczno-ekonomicznych, politykę terroru oraz kult jednostki, którym otoczony był przywódca partii
komunistycznej. Odchodzenie od stalinizmu rozpoczęło się
po jego śmierci w 1953 roku, a zwłaszcza po XX Zjeździe KPZR
w 1956 roku, w czasie którego Chruszczow w tajnym referacie
skrytykował kult jednostki. W Polsce destalinizacja rozpoczęła
się wraz ze śmiercią Bolesława Bieruta w 1956 roku.
Nikita Chruszczow (1894–1971) – polityk, w latach 1953–1964
sprawował urząd I sekretarza KC Komunistycznej Partii Związku Radzieckiego. W 1956 roku na XX zjeździe KPZR w tajnym
referacie ujawnił część zbrodni stalinowskich i potępił kult
jednostki. Odpowiedzialny za krwawe stłumienie przez Armię
Sowiecką rewolucji na Węgrzech w 1956 roku.
Władysław Gomułka (1905–1982) – międzywojenny działacz
komunistyczny, członek Biura Politycznego KC PPR w latach
1943–1948, odsunięty od władzy od 1948 roku w związku
z oskarżeniem o prowadzenie polityki niezgodnej z linią partii.
W latach 1951–1954 więziony. W wyniku wydarzeń 1956 roku
został I sekretarzem KC PZPR, pełnił tę funkcję do 1970 roku.
Polski Październik – odwilż gomułkowska, to określenie przełomu politycznego w drugiej połowie 1956 roku w Polsce, kiedy to doszło do zmian u władzy oraz odejścia od stalinizmu.
Jego efektem była rehabilitacja ofiar stalinizmu, złagodzenie
cenzury, unormowanie stosunków z Kościołem, zaniechanie
przymusowej kolektywizacji. Okres ten zakończył się zahamowaniem liberalizacji w 1957 roku.
Stefan Wyszyński (1901–1981) – kardynał, jako prymas Polski
w latach 1948–1981 walczył o prawa Kościoła w państwie komunistycznym. W latach 1953–1956 był więziony. Po śmierci
uzyskał przydomek „Prymasa Tysiąclecia”, co świadczy o jego
niekwestionowanej roli przywódcy polskiego Kościoła w czasach PRL-u.
Ruch Obrony Praw Człowieka i Obywatela (ROPCiO) – opozycyjna organizacja powołana w marcu 1977 roku, po ratyfikowaniu przez rząd PRL Paktów Praw Człowieka ONZ. Członkami – założycielami byli m.in. Andrzej Czuma, Kazimierz Janusz,
Stefan Kaczorowski, Leszek Moczulski.