179_Z_Sprawozdanie z II Ogólnopolskiej Konferencji Naukowej

Sprawozdanie z II Ogólnopolskiej Konferencji Naukowej Utopia a edukacja
(Uniwersytet Wrocławski, 26 września 2016 roku)
W dniu 29 września 2016 roku pod patronatem naukowym Komitetu Nauk Pedagogicznych
Polskiej Akademii Nauk oraz działającego przy Komitecie Zespołu Pedagogiki Ogólnej
odbyła się w Instytucie Pedagogiki Uniwersytetu Wrocławskiego II Ogólnopolska
Konferencja Naukowa Utopia a edukacja. Kolejna odsłona inicjatywy badawczej
poświęconej eksploracji powiązań myślenia utopijnego i edukacji spotkała się z dużym
zainteresowaniem, podobnie jak jej zeszłoroczna edycja. Organizatorem wydarzenia był
Instytut Pedagogiki Uniwersytetu Wrocławskiego przy współpracy Oddziału Wrocławskiego
Polskiego Towarzystwa Pedagogicznego. Znakomity skład Komitetu Naukowego stworzyli:
prof. dr hab. Krystyna Ferenz, prof. dr hab. Agnieszka Gromkowska-Melosik, prof. dr hab.
Leszek Koczanowicz, prof. dr hab. Roman Leppert, prof. dr hab. Zbyszko Melosik, prof. dr
hab. Maria Mendel, prof. dr hab. Bogusław Śliwerski, prof. UM dr hab. Jarosław Barański, dr
hab. Andrzej Dróżdż, prof. APS dr hab. Jarosław Gara, prof. UP dr hab. Michał Głażewski,
prof. UWr dr hab. Witold Jakubowski, prof. UWr dr hab. Leszek Kleszcz, prof. UZ dr hab.
Mirosław Kowalski, prof. DSW dr hab. Piotr Mikiewicz, prof. DSW dr hab. Maria Reut, dr
Hubertus von Schoenebeck oraz prof. UWr. dr hab. Wiktor Żłobicki, który przewodniczył
obradom konferencji.
W tegorocznej edycji organizatorzy planując konferencję, zwrócili szczególną uwagę
na potrzebę poszukiwania tego, co w podejściu utopijnym pozostaje wciąż aktualne i
inspirujące, co stanowi wyzwanie dla myślenia i działania, pedagogiki i edukacji, badań
naukowych i praktyki społecznej. Stąd też podkreślili takie aspekty utopizmu, jak:
niejednoznaczność, transformacja, spełnienie, nadanie kierunku, totalność, w kontekście
których spotykają się dyskusje o zmianie, oczekiwaniach, nadziejach, dążeniach, obawach i
zagrożeniach, jak również nadali obradom charakter interdyscyplinarny, otwierając się na
inne perspektywy badawcze oraz zagadnienia tożsamości, estetyki, etyki, prawa i
nowoczesnych technologii. Organizatorzy wskazali również odpowiednie do wymienionych
wyżej założeń obszary tematyczne, których ujęcia warto tutaj przypomnieć: topografia utopii
ważnych dla pedagogiki – ujęcie historyczne; miejsce edukacji w utopiach XX i XXI wieku;
modele utopii a systemy edukacyjne; obrazy systemów edukacyjnych w utopiach literackich;
szczęśliwe wyspy edukacji – próby realizacji utopii; wychowanie a dystopia; cele edukacji a
myślenie utopijne; edukacyjna rola utopii; utopie a ideologie; estetyka utopii i dystopii;
edukacyjna utopia nowoczesnych technologii.
1
Program II Ogólnopolskiej Konferencji Utopia a edukacja wypełniły obrady w
ramach paneli eksperckich oraz sekcji tematycznych, a także warsztaty (w tym warsztat
filmowy) prowadzone przez zaproszonych gości. Łącznie swoje referaty przedstawiło prawie
czterdziestu prelegentów, reprezentujących kilkanaście ośrodków naukowych: Akademię
Pedagogiki Specjalnej w Warszawie, Dolnośląską Szkołę Wyższą we Wrocławiu, Freunschaft
mit Kindern Foerderkreis z Niemiec, Karkonoską Państwową Szkołę Wyższą w Jeleniej
Górze, Państwową Akademię Nauk, Uniwersytet Adama Mickiewicza w Poznaniu,
Uniwersytet Gdański, Uniwersytet Jagielloński w Krakowie, Uniwersytet Kardynała Stefana
Wyszyńskiego w Warszawie, Uniwersytet Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy, Uniwersytet
Łódzki, Uniwersytet Medyczny we Wrocławiu, Uniwersytet Opolski, Uniwersytet
Pedagogiczny w Krakowie, Uniwersytet Rzeszowski, Uniwersytet Szczeciński, Uniwersytet
Szkoła Wyższa Psychologii Społecznej Oddział Zamiejscowy we Wrocławiu, Uniwersytet
Śląski w Katowicach, Uniwersytet Warszawski, Uniwersytet Wrocławski, Wyższą Szkołę
Komunikacji Społecznej w Gdyni oraz Wyższą Szkołę Menadżerską w Warszawie.
Uroczystego otwarcia konferencji dokonał prof. UWr dr hab. Witold Jakubowski,
Prodziekan Wydziału Nauk Historycznych i Pedagogicznych Uniwersytetu Wrocławskiego,
który witając zgromadzonych prelegentów i badaczy, podkreślił wagę zarówno zagadnienia,
jak i konferencyjnej inicjatywy. W podobnym duchu swoje słowa przywitania uczestników i
zaproszonych gości ujął przewodniczący konferencji prof. UWr dr hab. Wiktor Żłobicki. On
też w panelu eksperckim Wokół utopii i edukacji, moderowanym przez prof. dr hab. Leszka
Koczanowicza, jako pierwszy zabrał głos w imieniu prof. dr hab. Bogusława Śliwerskiego,
odczytując pod nieobecność z przyczyn niezależnych od prelegenta przesłany przez niego
referat Utopia edukacyjnych utopii. Profesor Śliwerski przypominając o istotnych dla naszego
rozumienia utopii i jej roli w edukacji problemach definicyjnych zjawiska, skupił uwagę na
wybranych pedagogicznych ujęciach zagadnienia, aby w konkluzji wskazać na stan kryzysu
myślenia utopijnego zaistniały w Polsce po niespełnionych utopiach edukacyjnych lat
dziewięćdziesiątych XX wieku. Kolejna prelegentka, prof. dr hab. Maria Mendel, wystąpiła z
referatem Utopia jako edukacyjna interwencja, w którym z perspektywy myśli Michela
Foucoulta zajęła się analizą wypowiedzi biograficznych pochodzących z prowadzonych przez
siebie badań, centrum zainteresowania czyniąc zmianę podmiotowego statusu narratora, co
traktuje autorka jako edukacyjną interwencję realizowaną właśnie przez utopię. Natomiast
prof. dr hab. Krystyna Ferenz w referacie Między wizją a utopią. Rola edukacji poddała
refleksji dwa pojęcia: wizji i utopii. Obie drogi myślenia uruchamiają się w momencie, kiedy
społeczeństwo dostrzega potrzebę zmian na poziomie norm i wartości. Autorka pokazuje
2
jednak różnicę pomiędzy wizją, której podstawy tkwią w ideologii, zbliżając ją bardziej do
pojęcia modernizacji, a utopią, która podkreśla bardziej kontrast pomiędzy aktualnymi
uwarunkowaniami a stanem oczekiwanym.
Drugi panel ekspercki, któremu przewodniczył prof. dr hab. Zbyszko Melosik,
otworzył referat Utopia – atopia – dystopia. O (nie)możliwości edukacji prof. dra hab.
Romana Lepperta. Prelegent w swoim wystąpieniu podjął się analizy wybranych, uznanych za
szczególnie istotne dla pedagogiki współczesnej oraz problematyki konferencji wątków pracy
Michała Głażewskiego Dystopia. Pedagogiczne konteksty teorii systemów autopojetycznych
Niklasa Luhmanna, wyróżniając za autorem omawianej przez siebie książki obok utopii
pojęcia dystopii i atopii. Prof. APS dr hab. Jarosław Gara wystąpił z referatem Aporetyczna
natura doświadczenia egzystencjalnego jako przesłanka konstruowania/dekonstruowania
myślenia utopijnego. Przedmiotem fenomenologicznych analiz, dla których ważnym punktem
odniesienia w ujęciu autora wystąpienia jest kategoria paradoksalności, uczynił on
aporetyczne źródła konstruowania oraz dekonstruowania myślenia utopijnego oraz wskazał na
wynikające z przeprowadzonych analiz pedagogiczne implikacje. Trzecia prelegentka panelu
eksperckiego, prof. dr hab. Agnieszka Gromkowska-Melosik, wystąpiła z referatem
zatytułowanym Orientacja na testy jako forma „merytokratycznej utopii”? Rokonstrukcja i
krytyka. Autorka wystąpienia traktując merytokrację jako formę utopii akceptowaną przez
sferą publiczną, skoncentrowała swoją uwagę na rekonstrukcji problemu ideologicznych oraz
społecznych kontrowersji wokół rosnącego znaczenia testów w wyznaczaniu granic
współczesnej neoliberalnej rzeczywistości szkolnej. Panel zakończył wystąpieniem prof.
WSM ks. dr hab. Remigiusz Król referatem Utopijna koncepcja miasta urbanistyczną
przestrzenią życia człowieka. Autor skupił uwagę na paradygmatycznym motywie
problematyki utopijnej – zagadnieniu miasta w myśli i świadomości kulturowej współczesnej
cywilizacji. Nawiązując do charakterystycznych cech myślenia o mieście, powiązanych z
wszelkiego rodzaju „utopiami” historycznymi, jak i współczesnymi, omówił on utopijne
zjawiska występujące w urbanistycznej przestrzeni miasta.
Kolejnym punktem programu była część seminaryjno-warsztatowa, podczas której
zaproszeni przez organizatorów goście poprowadzili tematyczne warsztaty lub seminaria
poświęcone szeroko pojętej tematyce utopizmu. Warto zaznaczyć, że warsztaty są
charakterystycznym i bardzo ważnym elementem konferencji Utopia a edukacja, przez tę
formę pracy organizatorzy chcą stworzyć przestrzeń do mniej formalnej, bardziej
bezpośredniej i aktywnej wymiany myśli pomiędzy uczestnikami. W tej edycji konferencji
odbyło się 5 warsztatów. Dr Dariusz Brzeziński zaproponował warsztat zatytułowany
3
Perspektywy myśli utopijnej w XXI wieku, zachęcając uczestników do dyskusji nad
koncepcjami utopii: aktywnych, ikonoklastycznych, procesualnych, zindywidualizowanych,
które zastępują jego zdaniem klasyczne formy utopii. Prof. UWr dr hab. Witold Jakubowski
podjął się prowadzenia warsztatu Obrazy utopii w wybranych tekstach kultury popularnej,
zorientowanemu na konieczność przekazywania współczesnym uczestnikom kultury
popularnej nowych kompetencji: umiejętności krytycznej analizy i interpretacji tekstu
kulturowego, w tym również tego utopijnego. Dr Stankomir Nicieja prowadził warsztat
„Utopia” pięćset lat później: Współczesne spojrzenie na edukację i wychowanie w
klasycznym dziele Tomasza Morusa mający na celu odszukanie w tym najbardziej klasycznym
dla myślenia utopijnego dziele odpowiedzi na zajmujące nas współcześnie pytania: Jakie
wizje wychowania i edukacji wysuwane przez More’a mogą być dla nas najbardziej
interesujące? Czy któryś z jego pomysłów edukacyjnych został zrealizowany we
współczesnym świecie? Czy tekst wielkiego Anglika zachował swoją inspirującą moc, czy
może jest już jedynie pomnikiem literatury bez większego wpływu na współczesność? Dr
Hubertus von Schoenebeck poprowadził warsztat pod tytułem Wspierać zamiast wychowywać.
Postpedagogiczna komunikacja z dziećmi, podczas którego wraz z jego uczestnikami badał
relację pomiędzy „wychowującym” a „wychowywanym”, koncentrując się na pytaniu, skąd
bierze się jej asymetryczność. Dr Cezary Wąs podczas warsztatu Miasto jako przestrzeń
dzikiej demokracji zaproponował próbę namysłu i dyskusji nad wysoce nietypowymi i trudno
uchwytnymi cechami życia w mieście, wspólnocie i państwie, które to utraciło swoje kontury.
Trzeci panel ekspercki, prowadzony przez prof. DSW dra hab. Piotra Mikiewicza,
otworzyło wystąpienie dra Hunertusa von Schoenebecka. Jego referat Wspieranie zamiast
wychowania – postpedagogiczna komunikacja z dziećmi był rozwinięciem refleksji
zaprezentowanej wcześniej podczas prowadzonego przez niego warsztatu. Prof. UP dr hab.
Michał Głażewski w referacie Dziecko w utopii – Platon, Morus, Fourier zwrócił uwagę na
zasadniczy brak zainteresowania twórców utopii dzieckiem oraz zaznajomił słuchaczy ze
sposobami, często bardzo wyrafinowanymi, traktowania i wyznaczania miejsca dzieciom w
wybranych koncepcjach klasycznych utopii. Prof. UM dr hab. Jarosław Barański w referacie
„Kalopea” Wojciecha Gutkowskiego i jej utopia edukacyjna skoncentrował uwagę słuchaczy
na powstałą w XIX wieku utopię Gutkowskiego, w której to jej autor inspirowany pracami
KEN, lokując idealne państwo w Australii, postulował konieczność radykalnego
przeobrażenia porządku społecznego, chociażby przez wspólną własność, bezpłatną edukację
i powszechną edukację kobiet. Natomiast dr hab. Andrzej Dróżdż w referacie Sowiecka
4
literatura dla dzieci w latach 20. i 30. pod przymusem utopii ukazał, w jaki sposób
koniczność dostosowania repertuaru wydawniczego literatury dla dzieci do potrzeb polityki
oświatowej i propagandowej miała wpływ na tworzenie mitów pokoleniowych.
Po zakończeniu paneli eksperckich odbyły się obrady w sekcjach. Sekcję IA
poprowadził prof. APS dr. hab. Jarosław Gara. Dr Andrzej Molenda referat Szczęśliwa wyspa
edukacji religijnej poświęcił kwestii poszukiwania właściwego sposobu nauczania religii, tak,
aby ta nie opierała się jedynie na infantylnych przekonaniach. Prelegent próbował także
odpowiedzieć na pytanie, czy szkoła jest właściwym miejscem na tego typu edukację oraz
zaprezentował opracowany przez siebie program nauczania religii. Dr Agnieszka Zembrzuska
w referacie Szczęśliwe wyspy edukacji – między sukcesem a porażką skupiła swoją uwagę na
szkołach niepublicznych, poddając namysłowi istotną kwestię, czy ich funkcjonowanie w
takich samych realiach prawnych, jak szkół publicznych, pozwala im w pełni realizować
utopijne wizje edukacji, które postulują. Mgr Łukasz Stec wystąpił z referatem Utopijna
koncepcja nazistowskiej edukacji i wychowania na przykładzie organizacji Hitlerjugend.
Referat dotyczył związku między utopistyką a systemem edukacyjnym III Rzeszy ze
szczególnym uwzględnieniem wychowania młodzieży w ramach Hitlerjugend. Prelegent
zwracał uwagę na utopijny aspekt wychowania w oparciu o przykłady programów nauczania,
wypowiedzi Adolfa Hitlera o młodym pokoleniu, wspomnień i doświadczeń członków
organizacji Hitlerjugend.
Sekcję IIA, którą poprowadził prof. UP dr. hab. Michał Głażewski, otworzył referat
dr Malwiny Rolki Wczesnoromantyczna utopia wychowania, czyli ideał Bildung w „Henryku
von Ofterdingen” Novalisa. Prelegentka podjęła próbę rekonstrukcji historiozoficznych
przesłanek koncepcji Bildung, jawiącej się jako utopia przede wszystkim ze względu na jej
czysto estetyczny charakter, która za sprawą zawartych w niej tendencji sekularyzacyjnych
zbliża się do oświeceniowych projektów wychowania gatunku ludzkiego do pełnoletniości.
Dr Stankomir Nicieja w referacie Współczesne spojrzenie na motywy edukacyjne i
pedagogiczne w dziele Tomasza Morusa (1516) kontynuował zagadnienia poruszone
wcześniej podczas prowadzonego przez siebie warsztatu. Natomiast mgr Laura Uglanica
wygłosiła referat Emil, czyli rzecz o „dobrym miejscu”, w którym podjęła próbę analizy
Emila, czyli o wychowaniu Jana Jakuba Rousseau ze szczególnym uwzględnieniem jego
utopijnych założeń. Zwracając uwagę na kategorię wolności, starała się również odnaleźć
powiązania między osiemnastowieczną koncepcją wychowania ze współczesnym nam
systemem edukacyjnym.
5
Nieco odmiennej natury tematyce poświęcone były obrady sekcji IIIA, prowadzonej
przez prof. dr hab. Krystynę Ferenz. Dr Kornelia Czerwińska w referacie Edukacja inkluzyjna
uczniów z niepełnosprawnością wzroku – w kręgu wizji utopijnych (?) skoncentrowała uwagę
słuchaczy na edukacji włączającej uczniów z niepełnosprawnością wzroku, podkreślając, że
bezpośrednie następstwa funkcjonalne uszkodzenia wzroku powinny być uwzględnione w
procesie planowania i realizacji procesu dydaktycznego. Dr Edyta Nieduziak w wystąpieniu
zatytułowanym Utopia „nie inności” w niepełnosprawności. Na marginesie rozważań o
sztuce osób niepełnosprawnych pokazała, jak pojęcie niepełnosprawności, konstruowane w
dyskursach medycznym, biologicznym czy społecznym, traktowane jest w twórczości i
działaniach artystycznych, obszarze zdałoby się wolnym od modeli i założeń. Ostatnia
prelegentka tej sekcji mgr Marta Jerzyk wystąpiła z referatem Polski system edukacyjny w
obliczu utopijnej wizji integracji osób niepełnosprawnych. Prelegentka wskazując na
integrację osób z niepełnosprawnością z osobami pełnosprawnymi jako jeden z priorytetów
polskiego systemu oświatowego, krytycznie odniosła się do owego systemu, który
uniemożliwia zrealizowanie wizji integracji niepełnosprawnych z pełnosprawnymi.
Obrady sekcji IVA poprowadził dr Rafał Włodarczyk. Pierwszy referat tej sekcji
Wyzwania dla edukacji w dobie utopii konsumpcyjnej wygłosił dr Dariusz Brzeziński. Swoją
refleksję poświęcił analizie omówionej przez Zygmunta Baumana koncepcji „utopii
konsumpcyjnej”, umieszczonej w perspektywie wyzwań, jakie opisywana przez tę kategorię
rzeczywistość kulturowa stwarza dla edukacji. Rolą edukacji – jak widział ją Bauman –
powinno być między innymi stymulowanie i propagowanie otwartości, wyrównywanie szans
życiowych, wzmacnianie poczucia odpowiedzialności obywatelskiej, dążące do realizacji
modelu „utopii w działaniu”. Kolejną prelegentką tej sekcji była mgr Magdalena Archacka,
która wystąpiła z referatem Dyskurs rozumu instrumentalnego vs utopijne wizje edukacji.
Kontynuacje i zawłaszczanie. Autorka referatu podjęła w nim refleksję nad charakterem
współczesnego dyskursu edukacyjnego, zdominowanego przez racjonalność instrumentalną,
za zaplecze teoretyczne przyjmując koncepcje Michela Foucaulta i Gillesa Deleuze. Celem
wystąpienia było zwrócenie uwagi na produktywny charakter władzy, wobec której
całościowe utopijne projekty humanizacji lub demokratyzacji szkoły okazują się nieskuteczne.
Dr Rafał Włodarczyk w referacie Miejsce utopii w teorii i praktyce edukacyjnej. Między fikcją
literacką a polityczną obietnicą zajął się zagadnieniem kryzysu świadomości utopijnej w
teorii i praktyce edukacji od strony założenia, że dla jego pedagogicznego rozumienia istotne
znaczenie mają konsekwencje rozróżnienia utopii literackich i politycznych. Ostatni prelegent
tej sekcji mgr Michał Kazimierczuk wystąpił z referatem Utopia edukacji, czyli o statusie
6
władzy symbolicznej w programie nauczania w ujęciu Pierre'a Bourdieu. Zaprezentował w
nim teorię władzy symbolicznej, jaką zaproponował Bourdieu, poddając ją jednocześnie
krytyce.
Wystąpienie dr Katarzyny Szumlewicz otworzyło obrady sekcji VA, prowadzonej
przez prof. DSW dr hab. Marię Reut. W referacie Pedagogiczna nadzieja w utopiach Roberta
Owena, Charlesa Fouriera i Flory Tristan jego autorka zajęła się poglądami tak zwanych
socjalistów utopijnych, próbując odpowiedzieć na pytania: Czy ich wizje faktycznie były
utopijne? Jaki był kontekst społeczny ich powstania? Jak Owen, Fourier i Tristan zamierzali
naprawić społeczeństwo i jaką rolę w tym procesie miało odegrać wychowanie? Dr Grażyna
Lubowicka w wystąpieniu Utopia w relacji horyzontu oczekiwania i przestrzeni
doświadczenia w ujęciu Reinharta Kosellecka podkreśliła problem zachowania napięcia
między horyzontem oczekiwania i przestrzenią doświadczenia, ukazując konieczność
powiązania utopii z tą przestrzenią, zaznaczając, że utopia mogła stanowić podstawowy
składnik horyzontu oczekiwania dopiero począwszy od nowożytności, gdy historia zaczęła
być pojmowana jako konstruowana i tworzona przez samych ludzi. Mgr Jowita Gromysz w
referacie Dlaczego literackie antyutopie fascynują współczesną młodzież? zrekonstruowała
obrazy ideologii widocznych w czterech dystopijnych książkach młodzieżowych, w których
głównymi bohaterkami są dziewczęta: Genezis B. Becketa, Igrzyskach śmierci S. Collins,
Piątym paragrafie S. Kirsten oraz Niezgodnej V. Roth.
Po przerwie wznowiły swoje obrady trzy sekcje. W sekcji IB moderowanej przez dr
Monikę Humeniuk dr Paweł Rudnicki wystąpił z referatem Małe szkoły prowadzone przez
NGO jako utopie edukacyjne. Afirmatywne i adaptacyjne konteksty funkcjonowania. Autor w
perspektywie
pedagogiki
krytycznej
prezentował
dolnośląskie
szkoły podstawowe,
prowadzone przez organizacje pozarządowe. Utopijny kontekst stanowią tutaj rozpoznane w
trakcie badań szkół: atmosfera małej szkoły, style i sposoby ich prowadzenia, relacje z
samorządem lokalnym oraz systemem oświatowym. Dr Kamila Kamińska w referacie
Dziecięce
heterotopie
Wrocławia:
wstępne
wyniki
badań
Foresight
2036-2056
zaprezentowała podejście teoretyczne, metodologię oraz użyte narzędzia badawcze wraz ze
wstępnymi wynikami badań przeprowadzonych podczas obchodów Europejskiej Stolicy
Kultury we Wrocławiu. Mgr Beata Nosek poruszała kwestie demokratyzacji polskiej szkoły.
W swoim komunikacie Demokratyzacja polskiej szkoły – utopia czy rzeczywistość?
prelegentka omówiła swoje badania, których jednym z elementów było sprawdzenie, jak
nauczyciele oraz dyrektorzy w szkołach średnich podchodzą do demokratyzacji oraz w jaki
sposób postrzegają rolę ucznia, nauczyciela oraz dyrektora we współczesnej szkole.
7
Obrady sekcja IIB, prowadzone przez prof. UWr dr hab. Wiktor Żłobicki, otworzył
referat dra Sylwestera Zielki Utopia pedagogii podmiotowości Jaspera Juula. Celem jego
wystąpienia było przybliżenie koncepcji duńskiego pedagoga i terapeuty Jespera Juula,
którego prace o charakterze poradnikowym posiadają, jak wskazał prelegent, wyraźną
teoretyczną podstawę, służącą do budowy tego, co nazywa on „zdrowymi relacjami
społecznymi”. Projekt ten można potraktować zdaniem autora wystąpienia jako utopijny. Dr
Tomasz Tokasz w wystąpieniu Rola mitów we współczesnych (e)utopiach edukacyjnych (na
przykładzie wolnych szkół) skupił uwagę słuchaczy na roli mitów we współczesnych
(e)utopiach edukacyjnych, za których realizację uznaje tzw. wolne szkoły. Zamiarem
prelegenta było wskazanie dominujących przekonań, funkcjonujących w tego rodzaju
„wspólnotach”, oraz podjęcie refleksji nad ich znaczeniem dla trwania i rozwoju wolnych
szkół. Mgr Barbara Chojnacka wraz z mgr Katarzyną Ciarcińską w referacie Edukacja jako
gwarancja szczęścia – od Utopii do Summerhill. Perspektywa filozoficzno-pedagogiczna
zastanawiały się nad rolą edukacji jako gwarancji szczęścia obywateli wybranych obrazów
utopii oraz przybliżyły systemy edukacyjne oparte na „utopijnych” założeniach.
Prowadzącym obrady sekcji IIIB był dr Jacek Gulanowski, a jej zebranie otworzył
referat dr Ewy Muzioł Wychowanie intelektualne – potrzeba, konieczność, utopia.
Wystąpienie było prezentacją pedagogicznej refleksji dotyczącej kluczowego zagadnienia,
jakim jest podniesienie użyteczności edukacji przez włączenie wychowania intelektualnego
jako przedmiotu kształcenia ogólnego. Zdaniem autorki wystąpienia w edukacji XXI wieku
jest miejsce dla utopii głównie jako narzędzia budzenia innowacyjności i kreatywności
człowieka. Mgr Patrycja Kowalik w referacie Współczesne zabawki i świat bajek – droga do
wychowania czy dystopia? Ukazała, jak na przestrzeni lat zmieniało się myślenie o bajkach,
zauważając, że współczesne bajki, podobnie jak zabawki, stały się produktem
marketingowym, mają się zatem przede wszystkim podobać, a nie uczyć. Kolejna prelegentka,
mgr Agata Jakubas, wygłosiła referat Osoba z niepełnosprawnością w grach wideo – nowy
obszar inkluzji czy nowa manifestacji utopii. W wystąpieniu jego autorka przedstawiła
syntezę wyników jakościowej analizy treści wybranych gier, starając się odpowiedzieć na
pytania: czy motyw niepełnosprawności pojawia się w treściach fabularnych gier wideo? A
jeżeli tak, to jaki jest jej wizerunek – bliski czy też odległy od „utopijnych” haseł
współczesnej pedagogiki specjalnej?
Po krótkiej przerwie przyszedł moment na ostatnią część obrad, którą również w tej
edycji konferencji stanowiła projekcja filmowa z udziałem eksperta. Tym razem w roli
eksperta wystąpiła prof. DSW dr hab. Maria Reut, która zaproponowała dyskusję nad filmem
8
Ona (Her) (reż. Spike Jonze, USA 2013). Mimo później pory w długiej i wielowątkowej
dyskusji, w której wracało wiele kwestii poruszanych podczas wszystkich części obrad,
wzięła udział liczna grupa uczestników. Tym samym dyskusja pomogła w podsumowaniu II
Ogólnopolskiej Konferencji Utopia a edukacja.
Przedstawione w czasie jednego, intensywnego dnia obrad referaty, prezentacje,
warsztaty i wystąpienia ukazały bogactwo odczytań myśli utopijnej w przestrzeni edukacyjnej
i potwierdziły potrzebę upowszechnienia zebranych doświadczeń w publikacji zbiorowej. Na
spotkaniu zamykającym konferencję jej uczestnicy podkreślali jej wysoki poziom
merytoryczny i sprawną organizację. Warto więc wspomnieć, że trud przygotowania i
przeprowadzenia konferencji podjęli pracownicy i doktorantki Zakładu Pedagogiki Ogólnej
Instytutu Pedagogiki Uniwersytetu Wrocławskiego.
Konrad Rejman, Rafał Włodarczyk
9