Tekst / Artykuł

ALEKSANDER MAJEWSKI
(1920-2012)
12 XI 2012 roku zmarł w Gdyni prof. dr hab. inż. Aleksander
M a j e w s k i – nestor polskiej oceanografii, organizator badań Morza
Bałtyckiego, twórca podstaw oceanografii operacyjnej IMGW oraz
niestrudzony rzecznik badań oceanograficznych jako ważnego elementu gospodarki polskiej.
Aleksander Majewski urodził się 5 VI 1920 r. w Częstocicach pod
Ostrowcem Świętokrzyskim. Wykształcenie ogólne rozpoczął od nauki
w systemie domowym, a następnie poprzez tzw. małą maturę kontynuował w Liceum Mierniczym w Warszawie w latach 1937-1939.
Tamże w szkole budowlanej II stopnia (1941-1942) zdobył zawód
mierniczego i dzięki temu w 1945 r., gdy przeniósł się do Gdańska,
rozpoczął pracę jako mierniczy w Urzędzie Miejskim w Gdańsku.
Jednocześnie wstąpił na studia na Wydziale Budownictwa Wodnego
i Morskiego Politechniki Gdańskiej, które ukończył w 1951 r., uzyskując stopień inżyniera budownictwa wodnego – magistra nauk
technicznych. W tym samym roku znalazł zatrudnienie w ówczesnym
Państwowym Instytucie Hydrologiczno-Meteorologicznym w Oddziale Morskim w Gdyni i rozpoczął
życiową przygodę z morzem. Początkowo zatrudniony przy pracach związanych z organizacją hydrologicznej sieci obserwacyjnej, wkrótce stał się samodzielnym organizatorem badań hydrograficznych
i hydrologicznych polskiej strefy Bałtyku i na przyległych wodach lądowych. Prowadząc od początku
Zakład Fizyki i Chemii Morza, zdobywał doświadczenie teoretyczne i praktyczne w dziedzinie oceanografii fizycznej – mało wówczas znanej w kraju i mającej zaledwie kilku specjalistów. Prowadził
badania przede wszystkim na obszarze południowego Bałtyku, ale – jak sam mówił o sobie – „pływałem też po morzach: Czarnym, Adriatyku i po wodach północnego Atlantyku i Morzu Barentsa”.
W toku 30-letniej pracy w IMGW zdobywał kolejne stopnie naukowe: doktora nauk przyrodniczych
w Uniwersytecie im. A. Mickiewicza w Poznaniu w 1963 r. i doktora habilitowanego w zakresie
oceanografii w Akademii Rolniczej w Szczecinie w 1972 r. W 1977 r. Rada Państwa nadała A. Majewskiemu tytuł profesora nadzwyczajnego nauk technicznych. Jednocześnie stał się wychowawcą kilku
pokoleń obecnych oceanografów, wykładając przez 20 lat oceanografię ogólną i regionalną w Uniwersytecie Gdańskim.
Prof. Aleksander Majewski jest autorem książek o fundamentalnym znaczeniu dla upowszechniania ogólnej wiedzy o morzach i oceanach, np. Oceany i morza czy Zarys historii oceanografii, oraz
głównym redaktorem monografii, takich jak Hydrometeorologiczny ustrój Zalewu Wiślanego (1975), Zalew
Szczeciński (1980) i Zatoka Gdańska (1990), które były pionierskimi opracowaniami i stanowią do
dzisiaj kompendium wiedzy oceanograficznej o polskiej strefie Bałtyku. Ukoronowaniem tych wydaw-
Prz. Geof. LVIII, 1–2 (2013)
106
Wspomnienia pośmiertne
nictw stał się przygotowany także z zespołem naukowców Atlas Morza Bałtyckiego (1994), stanowiący
podsumowanie polskich badań morza w XX wieku. Dorobek prof. A. Majewskiego obejmuje liczne
rozprawy naukowe, które były prezentowane na konferencjach krajowych i międzynarodowych, a także
wiele artykułów popularnonaukowych; wśród tych ostatnich warto wspomnieć krótki felieton pod
przewrotnym tytułem: Czy Polska jest państwem morskim?.
Mówiąc o dorobku naukowym prof. A. Majewskiego, należy bezwzględnie zwrócić uwagę na jego
działalność w gremiach międzynarodowych; w latach 1959-1981 był tzw. korespondentem krajowym
– senior oceanographer Konferencji Oceanografów Bałtyckich (CBO) i ekspertem w Komitecie Hydrograficznym Międzynarodowej Rady Badań Morza (ICES) w Kopenhadze.
Za prace w dziedzinie hydrologii strefy przybrzeżnej Bałtyku został odznaczony srebrną i złotą
odznaką „Zasłużony Pracownik Morza” oraz złotą odznaką „Za zasługi dla ochrony środowiska i gospodarki morskiej”.
Prof. Aleksander Majewski był pracownikiem naukowym o bogatej wiedzy teoretycznej, którą
łączył z ogromnym doświadczeniem praktycznym w dziedzinie badań oceanograficznych. Wspominany
jest jako wymagający i dokładny szef, niezwykle rzetelny, skrupulatnie i wnikliwie analizujący materiał obserwacyjny. Wspominany jest też jako człowiek o ujmującej osobowości, erudyta, biegle władający kilkoma językami obcymi. Znajomość języków i historii prof. Aleksander Majewski łączył
z wyrafinowanym poczuciem humoru i niespotykaną życzliwością wobec współpracowników, znajomych i studentów. Takim Go pamiętamy.
Elżbieta Łysiak-Pastuszak, Waldemar Stepko