Biol 2 - Edupress

Biologia w gimnazjum
Praca wyró˝niona w konkursie
Wp∏yw palenia papierosów
na zdrowie
■ URSZULA GRYNIUK (KraÊnik)
O
chrona nastolatków przed zgubnym
dla zdrowia dzia∏aniem Êrodków uzale˝niajàcych (w tym nikotyny) jest wyzwaniem wychowawczym, które powinniÊmy
traktowaç bardzo powa˝nie. Planujàc zaj´cia nale˝y uÊwiadomiç sobie, ˝e znaczàca cz´Êç m∏odzie˝y pali∏a papierosy, a cz´Êç z nich jest ju˝
uzale˝niona od nikotyny. Sàdz´, ˝e oddzia∏ywanie polegajàce na przekazaniu m∏odym ludziom
rzetelnej informacji o skutkach tego na∏ogu oraz
stworzenie warunków do autorefleksji powinno
przynieÊç po˝àdane efekty.
Cele ogólne:
– uÊwiadomienie zgubnego wp∏ywu nikotyny
dla zdrowia cz∏owieka,
2/2003
– promowanie zdrowego stylu ˝ycia,
– okreÊlenie w∏asnego stanowiska wobec osób
palàcych,
– zrozumienie zasad funkcjonowania organizmu cz∏owieka,
– kszta∏towanie zachowaƒ prozdrowotnych.
Cele operacyjne
WiadomoÊci. Uczeƒ potrafi:
– wymieniç podstawowe substancje chemiczne zawarte w dymie tytoniowym,
– wyjaÊniç, jak nikotyna wp∏ywa na nasz organizm i jakie powoduje skutki,
– wymieniç choroby najcz´Êciej powiàzane z paleniem papierosów, takie jak rak p∏uc, choroba wieƒcowa, przewlek∏e zapalenie oskrzeli.
BIOLOGIA W SZKOLE
101
Biologia w gimnazjum
Umiej´tnoÊci. Uczeƒ potrafi:
– wyszukaç z Internetu informacje okreÊlone
w karcie pracy ucznia,
– dokonaç selekcji danych uzyskanych
z Internetu,
– zinterpretowaç uzyskane informacje
dotyczàce zachorowaƒ i umieralnoÊci osób
palàcych w Polsce.
Postawy. Uczeƒ:
– rozwija samodzielnoÊç i aktywnoÊç w dzia∏aniu,
– wykorzystuje najnowsze informacje do
edukacji prozdrowotnej,
– bierze odpowiedzialnoÊç za korzystanie ze
sprz´tu szkolnego.
Metody: praca z komputerem w Internecie,
wyszukiwanie, selekcja i analiza najnowszych
danych. Czas lekcji 45 min.
Forma pracy: indywidualna lub grupy 2-3 osobowe.
Ârodki dydaktyczne: komputery, karty pracy
ucznia, przyk∏adowe adresy stron internetowych, ankieta ewaluacyjna, ulotki o problemach palaczy tytoniu.
Tok lekcji
Faza wprowadzajàca
1. Sprawy organizacyjno–porzàdkowe zwiàzane z zaj´ciami w pracowni komputerowej.
2. Uczniowie dzielà si´ wiedzà o wp∏ywie nikotyny na organizm cz∏owieka na podstawie przeczytanego w domu tekstu z podr´cznika Biologia XXI, WSiP S.A. oraz uzyskujà nowe informacje na ten temat.
3. Zapoznanie uczniów z kartami pracy.
Faza realizacyjna
Uczniowie dokonujà wyboru karty pracy
w zale˝noÊci od stopnia trudnoÊci zagadnienia
102
BIOLOGIA W SZKOLE
(samoocena swoich predyspozycji). Uczeƒ
zdolny mo˝e wype∏niç wszystkie karty pracy,
uczeƒ z problemami w nauce minimum jednà.
Czas samodzielnej pracy – 20 min.
Faza podsumowujàca
1. Uczniowie przedstawiajà wyniki swojej
pracy, dokonujà samooceny, oddajà prace
nauczycielowi, który ocenia ich prac´ na
lekcji, samokszta∏cenie.
2. Ewaluacja pracy – wszyscy uczniowie otrzymujà kserokopie ulotek i wype∏niajà ankiet´.
Karta samooceny ucznia
ZakreÊl odpowiedni punkt na skali od 0 do 6:
1. zrozumienie tematu
0–1–2–3–4–5–6
2. zainteresowanie tematem
0–1–2–3–4–5–6
3. wyszukiwanie, selekcja, analiza materia∏u
(samokszta∏cenie)
0–1–2–3–4–5–6
4. tempo pracy, czas (samokontrola)
0–1–2–3–4–5–6
5. samodzielnoÊç i zadowolenie z pracy
(samoocena)
0–1–2–3–4–5–6
Praca domowa
Uczniowie w∏àczajà si´ do prowadzonej w gimnazjum akcji antynikotynowej i opracowujà
do wyboru:
– plakat o tematyce antynikotynowej,
– reklam´ lub scenk´,
– audycj´ do radiow´z∏a szkolnego – oko∏o 10
min.
dla ch´tnych:
– uczniowie klas III przygotowujà scenariusz
lekcji „Papierosy a zdrowie” którà poprowadzà w klasach I – II na lekcjach wychowawczych. ■
2/2003
Biologia w gimnazjum
KARTA PRACY NR 1
Karta nr 1 – Odpowiedzi
Dym tytoniowy jest trujàcy!
Lp.
Sk∏adniki dymu
tytoniowego
Wyszukana
informacja
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
cyjanowodór
gaz bojowy
Przyk∏adowe adresy stron www
http://wiem.onet.pl/wiem
www.esculap.pl/palenie/dym
www.wp.pl/visual2/
http://republika.pl/kulawysz/
KARTA PRACY NR 2
Co grozi palaczowi?
Lp.
Choroby majàce
Uszkodzony
istotny zwiàzek narzàd lub uk∏ad
z paleniem tytoniu
narzàdów
1.
2.
3.
4.
5.
Przyk∏adowe adresy stron www
www.zdrowie-inaczej.pl/drnona/terapie/
medycyna.linia.pl
www.luckyff.prv.pl
www.zyban.com.pl
www.esculap.pl
2/2003
Dym tytoniowy sk∏ada si´ z prawie 4000
zwiàzków chemicznych, w tym ponad 40 to
substancje rakotwórcze. Uczeƒ ma
wyszukaç i wybraç wa˝niejsze w jego ocenie
i podaç ich w∏aÊciwoÊci, np:
– cyjanowodór – gaz bojowy,
– nikotyna – powoduje uzale˝nienie jak
narkotyk, silna trucizna,
– chlorek winylu – stosowany do produkcji
plastiku,
– tlenek w´gla – czad,
– aceton – rozpuszcza tkank´ ∏àcznà,
– amoniak – parzàca substancja, dra˝niàcy
gaz,
– arsen – trucizna,
– polon – substancja radioaktywna,
– formaldehyd – Êrodek konserwujàcy,
– butan – ∏atwopalny gaz,
– DDT – Êrodek owadobójczy.
Karta nr 2 – Odpowiedzi
Co grozi palaczowi:
– nowotwory z∏oÊliwe – rak p∏uc, wargi. j´zyka, prze∏yku, krtani, p´cherza moczowego, nerki, trzustki,
– uk∏ad naczyniowo- sercowy – zawa∏ serca, mia˝d˝yca, nadciÊnienie t´tnicze,
choroba niedokrwienna serca,
– uk∏ad oddechowy – gruêlica, przewlek∏e
zapalenie oskrzeli,
– uk∏ad nerwowy – udar mózgu,
– uk∏ad pokarmowy – wrzody ˝o∏àdka
i dwunastnicy, przepukliny jelitowe.
DolegliwoÊci palaczy sà tak ró˝ne, jak ró˝norakie jest dzia∏anie nikotyny, palacze majà brzydkà skór´, palaczki szybciej wchodzà
w okres menopauzy.
BIOLOGIA W SZKOLE
103
Biologia w gimnazjum
KARTA PRACY NR 3
KorzyÊci wynikajàce z rzucenia palenia:
Nigdy nie jest za póêno!
Lp.
KorzyÊci wynikajàce
z rzucenia palenia
Przyk∏ady
1.
2.
3.
4.
Przyk∏adowe adresy stron www
www.rzucpalenie.com.pl
www.lodz.ptkardio.pl/palenie
KARTA PRACY NR 4
Twoje zdrowie w twoich r´kach!
Lp.
Nikotynowa terapia zast´pcza
1.
2.
3.
Przyk∏adowe adresy stron www
www.republika.pl/lordo
www.sfd.pl
www.republika.pl/pp_stach
www.republika.pl/szwilk/okiem/
PiÊmiennictwo
Bo˝ko-Lewczuk H. – O szkodliwoÊci palenia papierosów. „Biologia w Szkole” nr 3/2001
Grzegorek J., Jerzmanowski A. – Biologia XXI.
Program nauczania w gimnazjum. Nr DKW-401478/99. Warszawa 1999, WSiP S.A.
Jerzmanowski A. (red.) – Biologia XXI. Przewodnik
dla nauczycieli gimnazjum. Warszawa 1999, WSiP S.A.
Jerzmanowski A. (red.) – Biologia XXI. Podr´cznik do gimnazjum. Warszawa 1999, WSiP S.A.
104
BIOLOGIA W SZKOLE
Karta nr 3 – Odpowiedzi
– zdrowotne – organizm rozpocznie proces oczyszczania i regeneracji: obni˝y si´
t´tno, poziom tlenu we krwi wzroÊnie,
zmys∏y smaku i w´chu zacznà dzia∏aç
normalnie, polepszy si´ kondycja fizyczna, ustàpi kaszel, dusznoÊci, zm´czenie,
– ekologiczne – ka˝dy palacz zanieczyszcza Êrodowisko, rzucenie palenia wp∏ywa
na zmniejszenie zanieczyszczenia i odpadów,
– moralne – a˝ 30% kobiet w cià˝y pali,
palàcy rodzice trujà siebie i dzieci,
– finansowe – po roku „niepalenia we
dwoje” mo˝na kupiç telewizor, po 5 latach
komputer, po dziesi´ciu samochód; pracodawcy ch´tniej zatrudniajà osoby niepalàce (nie wywo∏asz po˝aru z powodu niedopa∏ka, nie b´dziesz chorowa∏ na choroby zwiàzane z paleniem papierosów).
Karta nr 4 – Odpowiedzi
Co pomaga w porzuceniu na∏ogu:
– nikotynowa terapia zast´pcza pomaga
palaczowi w pierwszym etapie odchodzenia od na∏ogu np. nikotynowa guma
do ˝ucia, plaster nikotynowy (konieczna
jest porada lekarza),
– gimnastyka oddechowa, çwiczenia relaksujàce,
– zmiana sposobu od˝ywiania.
Ko∏odziejczyk A.- Program 2 „Spójrz inaczej” –
dzia∏ V. My i nikotyna. Kraków 1993, Wydawnictwo
EDUCATIO
Zatoƒski W. – Jak rzuciç palenie. Warszawa 1999,
Fundacja „Promocja zdrowia”
Ulotki opracowane na podstawie poradnika
Prof. Witold Zatoƒski radzi jak rzuciç palenie.
Fundacja „Promocja zdrowia”
Wójcik W. – Nauczanie biologii wspomagane
komputerem. „Biologia w Szkole” nr 4/1990
2/2003