59. Prawo autorskie do nadawania satelitarnego

59. Prawo autorskie do nadawania satelitarnego Ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych (dalej
zwana ustawą) w art.6 pkt.4 za nadawanie utworu uważa jego rozpowszechnianie drogą emisji radiowej lub
telewizyjnej, prowadzonej w sposób bezprzewodowy, w tym zarówno naziemny jak i satelitarny oraz emisję w
sposób przewodowy. Wszystkie chronione ustawą dobra (z wyjątkiem wydań naukowych i krytycznych)
zastrzegają na rzecz ich właścicieli wyłączność do decydowania o nadawaniu satelitarnym lub prawo do
wynagrodzenia za takie nadawanie. I tak art.17 w zw. z art.50 pkt 3) ustawy ustanawia prawo wyłączne do
nadawania (w tym satelitarnego) na rzecz autorów, art.86 ust.1 pkt. 2 c) ustawy na rzecz artystów
wykonawców, art. 97 pkt.3 ustawy na rzecz nadawców z tytułu nadawania programu przez inną organizację
radiową lub telewizyjną, art.99 1 ustawy na rzecz wydawców pierwszych wydań.
Prawo do wynagrodzenia za satelitarne nadawanie z nośników wprowadzonych do obrotu ustanowione
zostało na rzecz artystów wykonawców w art.86 ust.3 ustawy, na rzecz producentów fonogramów w art.94
ust.5 ustawy. Z przepisów ustawy więc wynika, że aby nadawać satelitarnie utwory, artystyczne wykonania,
czyjeś nadanie radiowe lub telewizyjne, pierwsze wydania, należy bezwzględnie uzyskać zgodę
uprawnionych, pod rygorem popełnienia przestępstwa, a w przypadku nadawania satelitarnego z
wprowadzonych do obrotu utrwaleń artystycznych wykonań i fonogramów nadawca musi zapłacić
uprawnionym stosowne wynagrodzenie, choć zgody wcześniejszej mieć nie musi. Oczywiście tam, gdzie
niezbędna jest zgoda autorów, wykonawców, wydawców czy nadawców, pojawi się zapewne wynagrodzenie
dla nich za to korzystanie. Wprowadzeniem do obrotu jest publiczne udostępnianie oryginałów albo
egzemplarzy drogą przeniesienia ich własności dokonanego przez uprawnionego lub za jego zgodą, a więc
nie tylko sprzedaż ale także np. darowizna.
Dla uprawnionych z tytułu praw autorskich i pokrewnych najważniejszym jest oczywiście ustalenie, kto ma
uzyskiwać od nich zgody na nadawanie satelitarne i płacić wynagrodzenia. Zgodnie z ustawą o radiofonii i
telewizji nadawcą może być w Polsce wyłącznie organizacja radiowa lub telewizyjna, która uzyskała koncesję
od Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji. Pamiętajmy także, że nadawcą jest nie ten kto dokonuje faktycznie
nadawania ale ten kto tworzy lub zestawia programy i rozpowszechnia je lub przekazuje innym osobom w
celu rozpowszechniania w całości i bez zmian. Satelita jednak ,,fruwa" w kosmosie a ziemska antena
nadawcza może być w dowolnym miejscu świata, zupełnie innym niż siedziba nadawcy.
Co więc, usytuowanie satelity, naziemnej anteny nadawczej, czy siedziba nadawcy miałyby decydować o
obowiązku respektowania praw autorskich i pokrewnych? Kwestia ta staje się szczególnie trudną, gdy
weźmiemy pod uwagę możliwość usytuowania ziemskiej anteny nadawczej lub siedziby nadawcy poza Unią
Europejską i unikania w ten sposób respektowania praw autorskich przy faktycznej możliwości kierowania
programu do powszechnego odbioru indywidualnego w dowolnym kraju Unii i świata. Mamy jedną pewność sztuczny satelita jest tylko narzędziem nadawców i nie jego miejsce na orbicie decyduje o powstaniu
obowiązków nadawcy.
Powyższe problemy w obszarze Unii Europejskiej rozstrzyga tzw. dyrektywa satelita - kabel, a dokładniej:
Dyrektywa Rady Wspólnot Europejskich Nr 93/83 z dnia 27 września 1993 r. w sprawie koordynacji
określonych przepisów prawa autorskiego oraz praw pokrewnych w odniesieniu do przekazu satelitarnego i
rozpowszechniania kablowego.
Polska ustawą z dnia 9 maja 2007 roku (Dz.U. z 2007 r. Nr 99, poz.662) implementowała zalecenia
powyższej dyrektywy do polskiej ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych, co widać w przepisie
1/2
art.61 ustawy, który wszedł w życie 20 czerwca 2007 roku.
Zgodnie z nim, rozpowszechnianiem utworu (i dóbr pokrewnych) radiowym lub telewizyjnym w sposób
satelitarny na terytorium Polski będzie wprowadzenie go przez organizację RTV i na jej odpowiedzialność na
terytorium RP do drogi przekazu prowadzącej do satelity i z powrotem na ziemię.
Od tego dnia za rozpowszechniającego utwór (i dobra pokrewne) przez satelitę na terytorium RP i
zobowiązanego w Polsce do uzyskiwania zezwoleń uprawnionych z tytułu prawa autorskiego lub praw
pokrewnych lub zapłaty im wynagrodzenie uważać będziemy :
* nadawcę który ma swoja siedzibę i ziemską stację nadawczą w Polsce,
* operatora ziemskiej stacji nadawczej w Polsce z której przekazywany jest sygnał do satelity a
rozpowszechnia program z kraju poza unijnego,
* organizację RTV mającą siedzibę w Unii oraz główne przedsiębiorstwo w Polsce, na zlecenie której
rozpowszechniany jest program z kraju poza unijnego a sygnał jest przesyłany do satelity z ziemskiej stacji
nadawczej znajdującej się także w kraju poza unijnym.
Na powyższą zasadę musimy spojrzeć przez pryzmat wcześniej już podanej definicji nadawcy zawartej w
art.4 ustawy o radiofonii i telewizji, a mianowicie: ,, nadawcą jest osoba, która tworzy lub zestawia programy i
rozpowszechnia je lub przekazuje innym osobom w celu rozpowszechniania w całości i bez zmian". A więc
nadawcą jest niekoniecznie ten, kto ma antenę i sam emituje program. W związku z tym nadawca może mieć
siedzibę w Bangladeszu - tam zestawia program ale go stamtąd nie emituje, przekazuje natomiast do Europy
i emisja następuje np. z ziemskiej stacji w Polsce do satelity i z powrotem na ziemię. Dla polskich twórców
odpowiedzialny za uzyskanie zezwoleń i zapłatę wynagrodzeń będzie operator ziemskiej stacji nadawczej w
Polsce. Może być też tak, że nadawca mający siedzibę w Polsce lub innym kraju unijnym zleca tworzenie
programu w Argentynie a emisję z anteny nadawczej w Egipcie. Dla nas on też jest odpowiedzialnym za
zaspokojenie praw autorskich lub pokrewnych.
Bardzo często sygnał przekazujący utwór jest kodowany w sposób uniemożliwiający jego powszechny i
nieograniczony odbiór. W takim przypadku zgodnie z ust.3 art.61 ustawy za nadawanie satelitarne będzie
uważane tylko takie, dla którego odbioru organizacja RTV albo przez nią upoważniony podmiot, udostępnia
jednocześnie urządzenia umożliwiające odbiór tego sygnału (często nazywane dekoderami). Te środki do
odbioru są udostępniane bądź indywidualnym odbiorcom, bądź operatorom sieci kablowych. W przypadku
,,dekodowania" nadania przez operatora kablowego, dalej taki program przesyłany przewodowo do
indywidualnych odbiorców ma charakter reemisji.
Nadawcy prawo do nadawania satelitarnego nabywają albo w drodze umów zawieranych bezpośrednio z
autorami, artystami wykonawcami, producentami, albo za pośrednictwem organizacji zbiorowego
zarządzania prawami autorskimi i pokrewnymi. Operatorzy sieci kablowych nabywają prawa do reemisji
utworów, artystycznych wykonań, fonogramów i wideogramów ze ,,zdekodowanego" sygnału satelitarnego,
zgodnie z treścią art. 211 , art.92, art.951 ust.2 ustawy, wyłącznie za pośrednictwem organizacji zbiorowego
zarządzania prawami autorskimi lub pokrewnymi, w tym Stowarzyszenia Autorów ZAiKS, Związków
STOART, SAWP, ZPAV, ZASP a do samego nadania w drodze umowy z organizacją radiową lub telewizyjną
(art.97 pkt.4 ustawy).
Krzysztof Lewandowski
Wszelkie prawa zastrzeżone 2017 ZAiKS / data wygenerowania strony 07.03.2017 23:49:27
PDF ze strony: http://zaiks.org.pl/225,0,59_prawo_autorskie_do_nadawania_satelitarnego
2/2