WSTĘP

WSTĘP
Bezpieczeństwo sensu largo, odnoszące się do funkcji wewnętrznej
i zewnętrznej państwa, to bez wątpienia kategoria wieloznaczna, której
wieloaspektowość nie sprzyja możliwości jednoznacznego zdefiniowania.
Generalnie można stwierdzić, że bezpieczeństwo jest stanem wolnym od
groźby użycia siły w układzie zewnętrznym, ale jest ono także stanem zabezpieczenia praw osobom fizycznym i prawnym, związanym z określonym terytorium.
Poczucie braku bezpieczeństwa w układzie zewnętrznym i wewnętrznym wiąże się z poczuciem zagrożenia, odnoszącego się do niepewności w stosunku do przysłowiowego „dzisiaj” i „jutra”. Bezpieczeństwa nie
można traktować selektywnie, bowiem poczucie bezpieczeństwa państwa
czy obywatela, to wypadkowa wielu działań i regulacji. Należy również pamiętać, że wieloaspektowo pojmowane bezpieczeństwo jest kategorią ewoluującą. Bezpieczeństwo w odniesieniu do zakresu i przedmiotu, w historii
wielokrotnie ulegało zmianom. Nie będąc kategorią statyczną, zawsze jednak współuczestniczyło w budowaniu konkretnej pozycji państwa.
Ewoluujące instytucjonalnie państwo, od zarania dziejów swoje bezpieczeństwo w wymiarze zewnętrznym zapewniało poprzez różnego rodzaju
układy, sojusze. Bez wątpienia, jednym z powodów powoływania organizacji międzynarodowych o charakterze rządowym była i jest potrzeba
urzeczywistnienia realnego bezpieczeństwa w wymiarze zbiorowym, które
w konsekwencji, w ostatecznym rozrachunku gwarantowało bezpieczeństwo poszczególnym państwom współtworzącym sformalizowaną formę
współpracy, jaką jest organizacja międzynarodowa.
Ta myśl, z różnym natężeniem, nie była i nie jest obca wcześniej Wspólnotom, obecnie Unii Europejskiej. W wymiarze wewnętrznym, politycznym,
jest to pogłębiająca się integracja, odnosząca się do wspólnoty bezpieczeństwa, w wymiarze rzeczywistym, funkcjonalnym – Wspólna Polityka Zagraniczna i Bezpieczeństwa.
Generalnie, bezpieczeństwo w Unii Europejskiej to między innymi
wspólna polityka odnosząca się do handlu i pomocy, to również na przykład
instytucja Europejskiego Nakazu Aresztowania, to nadzorowanie granic, to
zarządzanie kryzysowe, to bezpieczne instytucje, to optyka bezpiecznego
regionu.
Wstęp
W tym właśnie kontekście, odnoszącym się do podstawowego suwerennego podmiotu prawa międzynarodowego, jakim jest państwo, prezentowane są zamieszczone w niniejszej monografii poszczególne opracowania.
W związku z faktem, że bezpieczeństwo odnosi się z jednej strony do
sfery działań oraz decyzji politycznych, z drugiej zaś do działań normatywnych, prezentowana monografia dla przejrzystości podzielona została na dwa rozdziały. Pierwszy z nich dotyczy kategorii bezpieczeństwa
w optyce Unii Europejskiej, natomiast drugi rozdział obejmuje kwestie
związane z różnymi wymiarami bezpieczeństwa w wybranych państwach europejskich.
W materiale Kształtowanie bezpieczeństwa międzynarodowego w kontekście misji pokojowych Unii Europejskiej, dr Aleksandra Hadzińska-Wyrobek analizuje Unię Europejską, jako podmiot kształtujący obecny ład
międzynarodowy. Omawiając próby współpracy państw europejskich w dziedzinie polityki zagranicznej i bezpieczeństwa, autorka opisuje dyskutowane projekty – począwszy od Europejskiej Wspólnoty Obronnej,
kończąc na Wspólnej Polityce Zagranicznej i Bezpieczeństwa (WPZiB).
W kolejnej części artykułu omówiona została integralna część Wspólnej
Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa, zapewniającej Unii Europejskiej
zdolność operacyjną opartą na środkach cywilnych i wojskowych, którą jest
Wspólna Polityka Bezpieczeństwa i Obrony (WPBiO). Autorka definiuje pojęcia określające działania państw na rzecz pokoju, takie jak „interwencja
humanitarna”, „misja pokojowa”, „operacja wsparcia pokoju” i „operacja pokojowa”.
Dr Paulina Polko, autorka artykułu zatytułowanego Realny wymiar
strategii Unii Europejskiej w dziedzinie walki z terroryzmem, podejmuje
próbę ukazania unijnej strategii walki z terroryzmem. Autorka stwierdza,
że odpowiedzialność za to działanie spoczywa na państwach członkowskich, a nie na instytucjach unijnych. Podkreśla również, że instytucje Unii
Europejskiej oraz stanowione przez nie prawo mają realny wpływ na likwidację tego jednego z najpoważniejszych zagrożeń dla całej Unii oraz jej
państw członkowskich.
W artykule Traktat o konwencjonalnych siłach zbrojnych w Europie –
założenia i mechanizmy implementacji, dr Marcin Marcinko przedstawia
genezę i ewolucję jednego z kluczowych elementów reżimu prawnego dotyczącego kontroli zbrojeń i bezpieczeństwa w Europie, jakim jest Traktat
o konwencjonalnych siłach zbrojnych w Europie (wraz z porozumieniem
o jego adaptacji). Zaprezentowany materiał zawiera również opis mechanizmów współpracy państw-stron w zakresie implementacji tzw. reżimu
CFE.
Wstęp
W kolejnym materiale, zatytułowanym Układ z Schengen a bezpieczeństwo w kontekście wewnętrznej i zewnętrznej granicy Unii Europejskiej,
dr Grzegorz Balawajder omawia Układ z Schengen w kontekście zapewnienia obywatelom Unii możliwości przemieszczania się po terytorium tych
państw jedynie na podstawie posiadanych dokumentów identyfikacyjnych.
Autor wskazuje, że zniesienie granic wewnętrznych spowodowało nadanie
szczególnego wymiaru granicom zewnętrznym Strefy Schengen, wyrażającego się przede wszystkim wzmożoną kontrolą graniczną, mającą na celu
zapewnienie bezpieczeństwa w obszarze Unii Europejskiej. Autor analizuje również kwestie związane z zapewnieniem bezpieczeństwa zarówno w odniesieniu do wewnętrznych jak i zewnętrznych granic Unii Europejskiej. Prowadzone rozważania analizują różne aspekty ochrony granic wewnętrznych i zewnętrznych, ukazują współpracę odpowiednich organów
państwowych, a także rolę i znaczenie instytucji unijnych.
Treść pierwszego rozdziału zamyka publikacja dra Jerzego Gąsiorowskiego, zatytułowana Standaryzacja pracy specjalistów na miejscu zdarzenia i w laboratoriach kryminalistycznych Policji w świetle prawnych
wymogów Unii Europejskiej. Autor przedstawia problematykę standaryzacji czynności procesowo-kryminalistycznych, prowadzonych przez organy
śledcze policji w ramach kryminalistycznego badania miejsca zdarzenia
oraz procesu akredytacji laboratoriów kryminalistycznych w celu ujednolicenia procedur jakości wykonywanych badań eksperckich, kompetencji
pracowników zatrudnionych w tych laboratoriach oraz kryminalistycznej
oceny, interpretacji i opiniowania sprawy.
Drugi rozdział niniejszej publikacji otwiera artykuł prof. Stefana
Marka Grochalskiego, zatytułowany Bezpieczeństwo i wspólna polityka
zagraniczna w pierwotnych źródłach prawa wspólnotowego – unijnego,
w którym autor prezentuje pokrótce kwestie dotyczące ewoluowania kategorii bezpieczeństwa oraz przedstawia teoretyczne rozważania związane
z uniwersalnymi pojęciami „pokój” i „bezpieczeństwo”. Autor prezentuje
polityczne i prawne przesłanki powołania i rozwoju Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa (Common Foreign and Security Policy) oraz
ukazuje rozwój WPZiB w kontekście pierwotnych źródeł prawa unijnego.
Prezentuje jej początki, poczynając od tzw. Raportu Davignona, kończąc
na Traktacie z Lizbony. Ukazując kolejno po sobie następujące Traktaty,
autor analizuje, w jaki sposób, w sensie normatywnym i instytucjonalnym,
tworzyła się WPZiB.
Dr Maciej Koszowski w artykule Bezpieczeństwo a pewność prawa:
dwie metody stosowania prawa w ramach Unii Europejskiej, podejmu-
Wstęp
je problematykę metody stosowania prawa w kontekście bezpieczeństwa,
jakie wynika z prawa Unii Europejskiej. W tym celu, autor poddaje logiczno-psychologicznej analizie dwie metody. Pierwszą – wynoszoną na piedestał w common law, prawniczą analogię oraz drugą – związaną ściśle z systemami prawnymi typu civil law, prawniczą dedukcję (przybierającą też postać sylogizmu prawniczego). Autor podkreśla, że rezultat rozumowania według obu tych metod uznany został za zależny, nie tylko od
operacji myślowych przebiegających na poziomie racjonalnego systemu
rozumowania, ale również, i to w stopniu znacznym, od wyniku rozumowania intuicyjnego, bazującego na zgromadzonych w pamięci długoterminowej doświadczeniach i informacjach. Ponadto, możliwość zwiększania
pewności prawa w stosunku do prawniczej dedukcji została tu skorelowana z podnoszeniem progu, do wysokości którego mają być podejmowane
decyzje absurdalne (niesprawiedliwe), mające uzasadnienie w językowej
analizie tekstu aktu prawnego; podczas gdy intersubiektywność otrzymywanych za pośrednictwem prawniczej analogii konkluzji, ilekroć nie ma się
to odbywać poprzez wpływanie na zasoby, z których korzysta rozumowanie intuicyjne, uznana została za ustawioną na względnie stałym poziomie:
tzw. oczywistych (bardzo bliskich) analogii.
Dr Krystyna Celarek w publikacji zatytułowanej Niemiecki model
ochrony danych osobowych – analiza teoretyczno-prawna, prezentuje materiał dotyczący ochrony danych osobowych, będącej ważnym wyzwaniem,
zarówno dla współczesnych porządków prawnych poszczególnych państw,
jak i dla Unii Europejskiej. Analiza rozwiązań prawnych, przyjętych w systemie prawa niemieckiego i proponowanych kolejnych zmian, pozwala na
sformułowanie wniosków, iż istniejące normy wymagają ciągłego doskonalenia przepisów zapewniających ochronę danych osobowych w systemach
prawnych danych państw, z drugiej jednak strony należałoby podkreślać
znaczenie regulacji z zakresu ochrony danych osobowych, mających charakter ponadnarodowy.
W artykule Bezpieczeństwo sanitarne na granicy państwa jako warunek
zdrowia publicznego, dr Agnieszka Ziółkowska wskazuje, iż współcześnie,
wyznacznikiem bezpieczeństwa jest nie tylko brak wojen, ale także instytucjonalna ochrona wartości, takich jak zdrowie czy życie. Autorka podkreśla,
że zadania w tym zakresie stanowią przedmiot polityki państwa i są realizowane przez wyspecjalizowane podmioty, do których należą inspekcje,
a wśród nich Państwowa Inspekcja Sanitarna i znajdująca się w jej strukturze graniczna inspekcja sanitarna. Celem jej działania jest stanie na straży
zdrowia publicznego, poprzez tworzenie kordonów bezpieczeństwa sanitarnego, co jest możliwe dzięki wyposażeniu jej organów w kompetencje
10
Wstęp
władcze (decyzje administracyjne, zezwolenia, pozwolenia) oraz kontrolne.
Wykonując swoje funkcje, inspekcja sanitarna stanowi swoistego rodzaju ogniwo krajowej i międzynarodowej współpracy na rzecz bezpieczeństwa
zdrowia publicznego.
Autor kolejnego artykułu, Mariusz Witkowski omawia kwestie zapewnienia bezpieczeństwa obywateli Unii Europejskiej, a jednocześnie
obywateli państw członkowskich Unii, w zakresie sporządzania aktów notarialnych. W materiale Odpowiedzialność notariusza za sporządzenie aktu
notarialnego sprzecznego z prawem Unii Europejskiej, analizuje czynności
notariuszy, którzy są bezpośrednio i osobiście odpowiedzialni wobec swoich klientów za szkody wynikające z wszelkich uchybień popełnionych przy
wykonywaniu czynności notarialnych. Autor podkreśla, że polski ustawodawca z dniem 23 sierpnia 2013 r. postanowił, że notariuszem może być
nie tylko osoba posiadająca obywatelstwo polskie, ale również może nim
być obywatel innego państwa członkowskiego Unii Europejskiej, a także
obywatel państwa członkowskiego Europejskiego Porozumienia o Wolnym
Handlu (EFTA) – strony umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym
lub Konfederacji Szwajcarskiej, lub też posiadacz obywatelstwa innego
państwa, jeżeli na podstawie przepisów prawa Unii Europejskiej przysługuje mu prawo podjęcia zatrudnienia lub samozatrudnienia na terytorium
Polski na zasadach określonych w tych przepisach. Autor przypomina, że
za sporządzenie aktu notarialnego sprzecznego z prawem Unii Europejskiej
notariusz może ponieść odpowiedzialność cywilną oraz odpowiedzialność
dyscyplinarną, natomiast brak jest podstaw, aby pociągnąć notariusza do
odpowiedzialności karnej. Autor również dowodzi, że odpowiedzialność
cywilna jak i dyscyplinarna notariusza musi mieć podstawę w obowiązujących polskich ustawach. Oznacza to, iż za wyrządzoną przy wykonywaniu
czynności notarialnych szkodę, notariusz ponosi odpowiedzialność cywilną
deliktową, jeżeli zaistnieje związek przyczynowy między powstałą szkodą,
a bezprawnym tj. naruszającym obowiązki z prawa o notariacie, zawinionym działaniem bądź zaniechaniem notariusza.
Artykuł dra Mariusza Koroblowskiego, zatytułowany Skarga na czynności komornika jako środek zaskarżenia zabezpieczający prawidłowy
przebieg postępowania egzekucyjnego, odnosi się do najważniejszych zagadnień dotyczących skargi na czynności komornika, jako środka zaskarżenia zabezpieczającego prawidłowy przebieg postępowania egzekucyjnego.
W materiale przybliżona została problematyka przedmiotu skargi, podmiotów uprawnionych do jej wniesienia, niedewolutywnego charakteru skargi,
odrzucenia skargi oraz merytorycznego rozpoznania skargi. Autor omawia
również kwestię kosztów egzekucyjnych oraz zwraca uwagę na wątpli11
Wstęp
wości dotyczące dopuszczalności obniżenia przez sąd opłaty stosunkowej,
o której mowa w art. 49 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. o komornikach
sądowych i egzekucji.
Stefan Marek Grochalski
12