informacje o wydawnictwach archiwalnych

INFORMACJE O WYDAWNICTWACH ARCHIWALNYCH*
Archeion.
Czasopismo
naukowe
poświęcone
sprawom archiwalnym. Organ Naczelnej, Dyrekcji
Archiwów Państwowych.
Pierwszy numer „Archeionu” ukazał się w roku 1927, założycielem i
pierwszym redaktorem czasopisma był prof. Stanisław Ptaszycki. W okresie po II
wojnie światowej „Archeion” stał się organem Naczelnej Dyrekcji Archiwów
Państwowych. Każdy w zasadzie numer czasopisma (ukazało się ich już 55) obejmuje
następujące działy: problemy archiwistyki, archiwoznawstwo, ustrój władz i
organizacja kancelarii, archiwa za granicą, kronika archiwalna, recenzje, sprawozdania
z książek, noty bibliograficzne, przegląd zagranicznych czasopism archiwalnych.
Istotnym ułatwieniem dla korzystających z bogatej treści czasopisma jest
opublikowany przez redakcję dodatkowy tom, zawierający spis rzeczy do numerów
1—50. Szczególnie przydatne w pracy archiwisty wojskowego powinny być
następujące pozycje: H. Altman, Zagadnienie selekcji akt w archiwistyce
współczesnej, nr 29, 1958, s. 113—130; A. Bachulski, Brakowanie akt, nr 19—20,
1951, s. 241—253; M. Bielińska, Z problematyki zabezpieczania akt najnowszych, nr
26, 1956, s. 122—130; J. Jaros, Brakowanie akt najnowszych, nr 25, 1956, s. 24—46;
L. Lewandowicz, B. Woszczyński, Przebieg prac nad pomocami archiwalnymi w
Centralnym Archiwum Wojskowym w latach 1960—1964, nr 45, 1966, s. 109—118;
M. Tarakanowska, Problem brakowania akt w Polsce w świetle przepisów i literatury
*
Począwszy od niniejszego numeru w dziale tym będą omawiane publikacje własne Centralnego
Archiwum Wojskowego oraz inne wydawnictwa archiwalne, mogące stanowić istotną pomoc w pracy
archiwisty wojskowego.
archiwalnej w latach 1918—1965, nr 46, 1967, s, 43—55; W. Zyśko, Zagadnienie
opracowywania zespołów otwartych — założenia do instrukcji, nr 41, 1964, s. 197—
207.
Również w następnych tomach (51—55) zamieszczono wiele interesujących
artykułów, z których wymienić należy: K. Arłamowski, Archiwistyka, jej natura i
definicja, nr 53, 1970, s. 7—26; K. Bielecki, Niektóre problemy powiatowych
archiwów państwowych, nr 54, 1970, s. 19—24; A. Sztachelska, Opieka nad
narastającym zasobem archiwalnym w archiwach województwa białostockiego, nr 54,
1970, s. 7—18; B. Kubiczkowa, Akta powtarzalne w zespołach akt instytucji
państwowych Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej (Próba oceny, problem brakowania),
nr 55, 1971, s. 7—23.
Ponadto należy zasygnalizować dwa artykuły dotyczące ogólnych problemów
archiwistyki polskiej: P. Bańkowski, Pół wieku odrodzonych archiwów państwowych,
nr 51, 1969, s. 7—26; L. Chajn, Dwadzieścia pięć lat polskich archiwów
państwowych, nr 52, 1969, s. 9—14. Pierwszy z nich stanowi syntetyczne
podsumowanie dziejów archiwistyki polskiej w minionym pięćdziesięcioleciu, drugi
zaś w zwięzłej formie ujmuje główne problemy państwowej służby archiwalnej w
ciągu dwudziestopięciolecia Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.
Archiwista. Biuletyn Kwartalny Stowarzyszenia
Archiwistów Polskich.
Biuletyn Stowarzyszenia Archiwistów Polskich ukazuje się od roku 1965,
dotychczas wyszło 26 numerów. Materiały publikowane na łamach biuletynu stanowić
mogą znaczną pomoc w pracy archiwisty wojskowego. „Archiwista” poświęca wiele
miejsca metodyce pracy w archiwach zakładowych, popularyzacji archiwów, dziejom
i zawartości archiwów krajowych i zagranicznych, szkoleniu kadr archiwalnych oraz
sprawom organizacyjnym Stowarzyszenia Archiwistów Polskich. Każdy numer
biuletynu zawiera ponadto stałe działy: Nowe wydawnictwa archiwalne, Prasa o
archiwach i archiwistach, Kronika stowarzyszenia.
W celu ułatwienia dotarcia do określonych pozycji redakcja zamieściła w
dodatku do nr 2 (21) z roku 1970 „Bibliografię zawartości biuletynu „Archiwista” od
nr 1 (1965) do nr 20 (1970)”. Na uwagę zasługują zwłaszcza następujące artykuły
ujęte w dziale Metodyka pracy w archiwach zakładowych: W. Aleksandrowicz,
Narastający zasób aktowy w archiwum zakładowym a archiwista zakładowy, nr 3
(14), 1968, s. 1—10; A. Muszyński, Wykaz akt. Sposób opracowania i jego znaczenie
dla narastającego zasobu archiwalnego, nr 3 (6), 1966, s. 1—14; St. Nawrocki,
Porządkowanie i inwentaryzacja akt personalnych w archiwach zakładowych, nr 2
(13), 1968, s. 1—6; tenże. Zabezpieczenie współczesnych źródeł historycznych, nr 4
(19), 1969, s. 1—20; R. Piechota, Instrukcja kancelaryjna i wykaz akt (Instrukcja o
wybranych pozycjach bibliograficznych), nr 1 (20), 1970, s. 23—29; M.
Tarakanowska, Ocena działalności archiwów zakładowych' urzędów i instytucji
centralnych. Materiały konferencji w sprawie archiwów zakładowych zorganizowanej
przez Archiwum Akt Nowych w Warszawie 23 października 1968 r., nr 1 (16), 1969,
s. 12—27; K. Weyman, Zastosowanie mikrofilmu w praktyce, nr 2 (17), 1969, s. 25—
28.
Z następnego działu — Kadry, wymienić należy następujące pozycje
dotyczące problematyki szkolenia kadr archiwalnych: H. Chróścicka, Szkolenie
pracowników archiwów zakładowych w Archiwum Akt Nowych (z doświadczeń lat
1951—1965), nr 3, 1965, s. 4—12; Pomaturalne Studium Archiwistyki (w
Warszawie), nr 1 (20), 1970, s. 32—36; B. Ryszewski, Specjalizacja archiwalna na
Wydziale Humanistycznym Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu, nr 4 (11),
1965, s. 1—7; Cz. Skopowski, Szkolenie archiwistów, nr 3, 1965, s. 1—3.
Również w sześciu najnowszych numerach (21—26), nie objętych
wspomnianą bibliografią zawartości „Archiwisty”, znajdzie archiwista wojskowy
wiele interesujących artykułów, jak np.; K. Radczuk, Prace kancelaryjne oraz ich
wpływ na archiwizację akt, nr 3 (22), 1970, s. 1—9; B. Woszczyński, Z działalności
Centralnego Archiwum Wojskowego, nr 1 (24), 1971, s. 20—26; S. Nawrocki,
Czasopisma zagranicznych stowarzyszeń archiwalnych, nr 2 (25), 1971; s. 22—25; H.
Barczak, Zastosowanie pojęć matematycznych w pracy archiwalnej, nr 3 (26), 1971, s.
9—12; E. Chełminiak, Problemy związane z opracowaniem i stosowaniem wykazów
akt w warszawskich zakładach pracy, nr 3 (26), 1971, s. 13—24.
Ponadto w czterech kolejnych numerach (23—26) ogłoszono materiały
regionalnej konferencji archiwistów, pracujących w oddziałach terenowych i
archiwach powiatowych województw: bydgoskiego, poznańskiego i zielonogórskiego,
zorganizowanej w listopadzie 1970 roku pod hasłem: „Rola archiwów terenowych w
minionym dwudziestoleciu (1950—1970) i zadania na najbliższe lata”.
Archiwum
Państwowe
Województwa
miasta
Poznańskiego.
Poznania
Przewodnik
i
po
zasobie archiwalnym. Opracowanie zbiorowe pod
kierunkiem
Czesława
Skopowskiego.
Warszawa
1969, s. 792.
Przewodnik wydany w okresie obchodów 100 rocznicy utworzenia Archiwum
Poznańskiego, obejmuje całość zasobu Archiwum Państwowego Miasta Poznania i
Województwa Poznańskiego (1.750 zespołów), Oddziału Terenowego w Kaliszu oraz
5 archiwów powiatowych — w Gnieźnie, Koninie, Lesznie, Pile i Poznaniu (w sumie
około 1.000 zespołów). Celem publikacji jest zapoznanie placówek naukowych,
wyższych uczelni, instytucji wydawniczych oraz poszczególnych badaczy naukowych
z materiałami źródłowymi, przechowywanymi w archiwach wielkopolskich.
Przewodnik
podaje
informacje
o
wszystkich
zespołach
zarówno
opracowanych jak i nieuporządkowanych, według stanu na dzień 31 grudnia 1967
roku.
Wydawnictwo poprzedzone jest przedmową i wstępem. Wstęp zawiera krótkie
omówienie dziejów Archiwum oraz zwięzłą charakterystykę zasobu, jego narastania,
strat, metod opracowania i znaczenia dla badaczy. Ostatnia część wstępu obejmuje
praktyczne uwagi dotyczące korzystania z materiałów archiwalnych.
Całość przewodnika składa się z dwóch części: A — materiały Archiwum
Wojewódzkiego oraz B — materiały archiwów terenowych.
Część A zastała podzielona na 12 działów: I. Archiwum Miasta Poznania, II.
Akta miast i cechów Wielkopolskich, III. Archiwa grodzkie i ziemskie, IV. Akta
administracji ogólnej, V. Akta administracji specjalnej, VI. Akta wymiaru
sprawiedliwości, VII. Akta przedsiębiorstw i instytucji gospodarczych, VIII. Akta
innych instytucji i organizacji, IX. Akta majątków ziemskich, X. Akta osób i rodzin,
XI. Mapy i plany, XII. Zbiory archiwalne, mikrofilmy i fotokopie.
Układ zespołów archiwów terenowych w części B jest podobny jak w części
A, choć nieco uproszczony, a zasoby te zawierają głównie akta administracji
powiatowej po roku 1918, miast od końca XVIII w., sądów, notariuszy, instytucji
gospodarczych, bankowych i oświatowych. Akta tych archiwów obejmują w zasadzie
teren dawnego zaboru pruskiego (rejencja poznańska i częściowo bydgoska), a jedynie
zasób Powiatowego Archiwum Państwowego w Koninie obejmuje akta powiatów,
należących od roku 1815 do Królestwa Polskiego.
Wszystkie noty informacyjne dla zespołów lub grup zespołów są
numerowane. Tytułem noty jest nazwa zespołu łącznie z nazwą miejscowości.
Najpierw podane są nazwy polskie, a w nawiasie lub niekiedy w tekście informacji —
nazwy niemieckie. Grupy zespołów oraz zespoły akt prywatnych i zbiorów mają
nazwy umowne, nadane przez archiwistów. Nota składa się z informacji obejmującej
kompetencje i dzieje urzędu, jego zasięg terytorialny, organizację i strukturę
wewnętrzną, układ akt w zespole lub układ zespołów w grupie, zawartość treściową
zespołu, pomoce archiwalne, ilość akt w zespole. Informacja wskazuje także na
ważniejsze, ciekawsze względnie typowe materiały nie uwzględnione w układzie akt.
Należy podkreślić logiczny i konsekwentny układ całości przewodnika,
bogactwo zawartego w nim materiału informacyjnego oraz przejrzystą i zwięzłą
formę. Przewodnik informuje czytelnika o wszystkich ważniejszych lub ciekawszych
materiałach nawet drobnych lub szczątkowych zespołów.
Cennym uzupełnieniem publikacji jest „Bibliografia” dotycząca dziejów
Archiwum jako instytucji, zasobu archiwalnego i archiwistów poznańskich.
Uwzględnia
ona
również
wydawnictwa
źródłowe
oparte
na
materiałach
przechowywanych w archiwach wielkopolskich.
Istotną pomoc dla użytkownika stanowi indeks osób, miejscowości i
instytucji, obejmujący 50 stron druku.
Rady Narodowe w latach 1944—1950. Informator
o materiałach źródłowych przechowywanych w
archiwach
PRL.
Na
podstawie
kwerendy
przeprowadzonej przez archiwa opracowali: H.
Barczak, B. Jagiełło, M. Pestkowska. Warszawa
1969, s. 486.
Wydana przez Naczelną Dyrekcję Archiwów Państwowych z okazji 25-lecia
Polski Ludowej kolejna pozycja informacyjno-źródłowa składa się z dwóch
zasadniczych części.
Część pierwszą stanowią wykazy zespołów akt: wojewódzkich, powiatowych
i miejskich rad narodowych. Każdy z tych wykazów obejmuje zespoły rad
narodowych danego szczebla i zawiera następujące informacje: 1. nazwa rady, 2. daty
krańcowe, 3. ilość jednostek archiwalnych, 4. stan udostępnienia, 5, nazwa archiwum,
w którym zespół jest przechowywany. Istotnym uzupełnieniem wykazu wojewódzkich
rad narodowych są regesty protokołów inauguracyjnych posiedzeń tych rad. W części
pierwszej zamieszczono również zestawienie liczbowe zespołów akt gminnych rad
narodowych z lat 1944—1950, przechowywanych w archiwach państwowych (2.563
zespoły).
Część druga wydawnictwa informuje o materiałach źródłowych do dziejów
rad narodowych, występujących w innych zespołach akt niż zespoły rad narodowych.
Informacje te zostały opracowane w oparciu o kwerendę archiwalną przeprowadzoną
w archiwach podległych Naczelnej Dyrekcji Archiwów Państwowych oraz w
Centralnym Archiwum Wojskowym. Objęła ona 227 zespołów akt, a więc w zasadzie
wszystkie te, w których mogły się znaleźć materiały o radach narodowych. Nie
uwzględniono jedynie niektórych zespołów akt przechowywanych w Archiwum Akt
Nowych oraz materiałów organów i instytucji, znajdujących się poza archiwami
państwowymi.
Informacje o aktach do dziejów rad narodowych zgrupowano w 29 hasłach
tematycznych, obejmujących całokształt działalności rad, a więc życie polityczne,
gospodarcze, społeczne i kulturalne. W ramach poszczególnych haseł dane o
materiałach archiwalnych przedstawiono w układzie uwzględniającym podział na
archiwa, a następnie na zespoły akt; w ramach zespołu zastosowano porządek
chronologiczny. Każda informacja obejmuje następujące elementy: 1. data, 2. regest,
krótko charakteryzujący treść informacji, 3. nazwa archiwum przechowującego akta,
4. sygnatura, 5. strona lub karta, na której znajdują się regestowane akta.
Część drugą zamyka indeks zespołów akt, w których przeprowadzono
kwerendę archiwalną.
Wydawnictwo zawiera ponadto notę „Od Redakcji”, w której przedstawiono
zasady edytorskie oraz wstęp pióra prof. dra Jerzego Starościaka charakteryzujący
publikację pod kątem potrzeb badaczy, zajmujących się dziejami Polski Ludowej.
Komunistyczna
materiałach
Partia
Polski.
archiwalnych
z
Informator
lat
o
1918—1939,
przechowywanych w archiwach polskich. Komitet
redakcyjny: Marian Naszkowski (przewodniczący),
Gereon Iwański, Władysław Mroczkowski, Maria
Tarakanowska, Stanisław Łukaszewski. Warszawa
1970, s. 655.
Informator został wydany przez Naczelną Dyrekcję Archiwów Państwowych
w ramach obchodzonego jubileuszu 50-lecia powstania Komunistycznej Partii Polski.
Wydawnictwo
przeprowadzoną
zostało
w
przygotowane
archiwach
w
podległych
oparciu
o
Naczelnej
kwerendę
archiwalną
Dyrekcji
Archiwów
Państwowych oraz w Archiwum Zakładu Historii Partii i Centralnym Archiwum
Wojskowym. Pragnąc udostępnić badaczom pełną informację o materiałach,
dotyczących działalności komunistów w Polsce w okresie dwudziestolecia
międzywojennego, wydawcy postanowili umieścić także informacje dotyczące
działalności komunistów już po rozwiązaniu Komunistycznej Partii Polski — do
wybuchu wojny w roku 1939. Kwerendą objęto zatem zespoły i zbiory z lat 1918—
1939, które były opracowane i miały inwentarze archiwalne. Nie uwzględniono w
Informatorze kwerendy o materiałach przechowywanych w Archiwum Dokumentacji
Mechanicznej, które gromadzi fotografie i nagrania dźwiękowe, z uwagi na to, że
zasób tego Archiwum znajduje się w opracowaniu.
W publikacji znalazły odzwierciedlenie wszelkie sprawy związane z
działalnością Komunistycznej Partii Polski, Komunistycznej Partii Zachodniej
Białorusi, Komunistycznej Partii Zachodniej Ukrainy, Komunistycznego Związku
Młodzieży Polskiej, Komunistycznego Związku Młodzieży Zachodniej Białorusi,
Komunistycznego Związku Młodzieży Zachodniej Ukrainy, Organizacji „Pionier”,
Hromady,
„Sel-Robu”,
Polskiej
Partii
Socjalistycznej
lewicy,
Niezależnej
Socjalistycznej Partii Chłopskiej, Czerwonej Pomocy w Polsce, Związku Niezależnej
Młodzieży Socjalistycznej „Życie”, Organizacji Młodzieży Socjalistycznej „Życie” i
innych
organizacji,
działających
pod
wpływami
komunistycznymi.
Ponadto
uwzględniono ogólne informacje o komunizmie, w których nie występuje nazwa KPP,
ale materiał spraw wskazuje na jej działalność.
Informacje o materiałach zgrupowano według archiwów w następującej
kolejności: 1. Archiwum Zakładu Historii Partii przy KC PZPR; 2. Archiwa podległe
Naczelnej Dyrekcji Archiwów Państwowych: Archiwum Akt Nowych i Wojewódzkie
Archiwa Państwowe w Białymstoku, Bydgoszczy, Gdańsku, Katowicach, Kielcach,
Krakowie, Lublinie, Łodzi, Opolu, Poznaniu, Rzeszowie, Warszawie i Wrocławiu
(wraz z podległymi im archiwami terenowymi); 3. Centralne Archiwum Wojskowe.
W ramach poszczególnych archiwów nadano materiałom układ według
zespołów
usystematyzowanych
rzeczowo:
1.
akta
administracji
centralnej,
wojewódzkiej, powiatowej, miejskiej, gminnej; 2. akta sądowe; 3. akta dotyczące
spraw wewnętrznych i policyjne; 4. akta wojskowe; 5. akta organizacji społecznych,
stowarzyszeń; 6. zbiory, spuścizny, kolekcje.
Uwzględniając
specyfikę
Archiwum
Zakładu
Historii
Partii,
gdzie
przechowywane są przede wszystkim zespoły i zbiory polskich partii i organizacji
robotniczych, zastosowano nieco inny system; na pierwszym miejscu umieszczono
zespół akt KPP, następnie partii i organizacji działających na terenie ruchu
robotniczego, akta administracji państwowej, akta sądowe, akta instytucji wojskowych
i inne.
Każdej pozycji Informatora odpowiada w zasadzie jednostka inwentarzowa.
Wyjątek stanowią zespoły akt Prokuratora Sądu Okręgowego w Zamościu (Powiatowe
Archiwum Państwowe w Zamościu), gdzie z uwagi na system kancelaryjny,
chronologiczno-numerowy i jednorodny typ materiałów wprowadzono regest
zbiorczy, ogólnie informujący o tych archiwach.
Publikacja została poprzedzona wstępem, w którym omówiono koncepcję i
zasady edycji oraz zaopatrzona w wykaz skrótów, indeks prasy i indeks organizacji
politycznych, społecznych, urzędów i instytucji.
Maryna Husarska i Irena Sadurska. Konserwacja
zbiorów archiwalnych i bibliotecznych, Warszawa
1968, s. 109.
Celem publikacji jest zaznajomienie pracowników archiwów i bibliotek oraz
konserwatorów zbiorów archiwalnych i bibliotecznych z problemami i osiągnięciami
konserwacji. Przedstawiono w niej wyniki badań naukowych prowadzonych w
Centralnym Laboratorium Konserwacji Archiwaliów przy Archiwum Głównym Akt
Dawnych w Warszawie i w Pracowni Mikrobiologicznej Instytutu Przemysłu
Organicznego w Warszawie.
Publikacja składa się z ośmiu zasadniczych części. W pierwszej omówiono
rozwój badań naukowych z zakresu konserwacji na świecie i w Polsce, w drugiej.
problemy konserwacji, w trzeciej zaś — podstawowe i pomocnicze materiały
piśmienne, drukarskie oraz introligatorskie. Część czwarta zawiera omówienie
przyczyn niszczenia zbiorów archiwalnych i bibliotecznych. Na specjalną uwagę
zasługuje rozdział trzeci tej części, gdzie scharakteryzowano przyczyny niszczenia akt
i książek spowodowane przez niewłaściwe zabezpieczanie i przechowywanie. Część
piąta poświęcona jest naukowemu opracowaniu metod konserwacji, a część szósta —
produkcji odpowiednich materiałów do nowych akt i książek przeznaczonych do
trwałego przechowywania.
W zasadzie największe znaczenie praktyczne dla pracowników wojskowej
służby archiwalnej posiadają dwie ostatnie części publikacji. Część siódma dotycząca
zabezpieczania zbiorów archiwalnych i bibliotecznych przed dalszym niszczeniem
składa się z trzech rozdziałów: 1. Stworzenie właściwych warunków przechowywania
akt i książek, 2. Zabezpieczanie zbiorów przed mechanicznym niszczeniem, 3.
Zagadnienia różne dotyczące profilaktyki. W części ósmej omówiono metody
konserwacji stosowane obecnie w archiwach polskich, a więc: dezynsekcję,
dezynfekcję, metody wzmacniania papieru, wywabianie plam z papieru, osuszanie
zamoczonych akt i książek, konserwację skóry i prace introligatorskie.
Na końcu publikacji zamieszczono wykazy książek, artykułów oraz czasopism
polskich
i
obcych,
poświęconych
zagadnieniom
Współczesnej
konserwacji.
Bibliografia przeznaczona jest dla tych czytelników, których specjalnie interesują
problemy konserwacji archiwaliów i zbiorów bibliotecznych oraz wyniki i osiągnięcia
badań naukowych w tej dziedzinie.
Roman S z c z e p a n i a k. Archiwum zakładowe,
wydanie II poprawione. Warszawa 1969, s. 57.
Publikacja stanowi — jak stwierdza we wstępie wydawca — pomoc
metodyczną głównie dla tych osób, którym powierzono organizowanie i prowadzenie
archiwów w zakładach pracy, a w pewnym stopniu również i dla personelu biurowego.
Całość podzielona jest na dziewięć części i zawiera podstawowe informacje
dotyczące organizacji i funkcjonowania archiwum zakładowego.
W części pierwszej scharakteryzowano cele i zadania archiwum zakładowego
oraz jego rolę, jako instytucji zabezpieczającej akta o wartości trwałej.
Część druga — Personel archiwum zakładowego — omawia wymagania
stawiane kierownikowi i pracownikom archiwum (odpowiednie wiadomości fachowe,
zdolności organizacyjne, sumienność w wykonywaniu swych czynności). Autor
zwraca także uwagę na konieczność stałego podnoszenia kwalifikacji fachowych przez
kierowników archiwów w drodze bezpośrednich kontaktów z archiwum państwowym,
poprzez uczestniczenie w studiach korespondencyjnych poświęconych zagadnieniom
archiwalnym, w różnych konferencjach, kursach, konwersatoriach i konsultacjach
organizowanych przez archiwum państwowe. W części drugiej przedstawiono również
harmonogram prac w archiwum zakładowym, który może być wykorzystany przy
układaniu rocznego planu pracy.
Część trzecia zatytułowana „Lokal i urządzenia archiwum zakładowego”
poświęcona jest omówieniu warunków, jakim powinno odpowiadać pomieszczenie
przeznaczone na archiwum zakładowe. Warunki lokalowe powinny — zdaniem autora
— zapewnić: zabezpieczenie akt przed zniszczeniem, włamaniem, pożarem,
zabezpieczenie tajemnicy państwowej i służbowej oraz bezpieczeństwo i higienę pracy
personelu. Lokal musi być bezwzględnie suchy, widny i powinien posiadać dobre
warunki
do
przewietrzania.
Autor
omawia
także
wyposażenie
magazynu
archiwalnego, zwracając uwagę na właściwe ustawienie regałów, co pozwala na
należyte wykorzystanie powierzchni magazynowej i zabezpiecza odpowiednie
warunki pracy nad zasobem aktowym.
Część następna — Prace nad zasobem aktowym w archiwum zakładowym —
jest najobszerniejsza i składa się z pięciu rozdziałów. Pierwszy z nich omawia
przejmowanie akt z komórek organizacyjnych. Autor zwraca tu szczególną uwagę na
terminowe przejmowanie akt, należyte ich uporządkowanie w teczkach, właściwe
opisy teczek oraz na konieczność sporządzenia spisów zdawczo-odbiorczych.
Rozdział drugi dotyczy gromadzenia i układu akt w archiwum zakładowym.
Omówiono w nim trzy różne systemy układu akt na półkach regałów oraz wskazano
na konieczność zachowania kolejności teczek zgodnej z kolejnością poszczególnych
pozycji spisu zdawczo-odbiorczego.
Najwięcej uwagi poświęca autor porządkowaniu akt. Charakteryzuje m.in.,
budowę archiwalną zespołu oraz poszczególne czynności związane z porządkowaniem
akt, a więc: rozpoznanie przynależności akt do zespołu, segregacja akt w zespole,
systematyzacja akt, brakowanie akt, sporządzanie pomocy ewidencyjnych.
W rozdziale następnym omówiono brakowanie akt, podkreślając konieczność
znajomości przepisów w tym względzie oraz planowość i systematyczność w
przeprowadzaniu brakowania. Scharakteryzowano także poszczególne etapy związane
z brakowaniem akt w archiwum zakładowym.
Ostatni wreszcie rozdział części czwartej dotyczy konserwacji akt.
Wyróżniono tu dwa problemy: 1) profilaktykę, która polega na stworzeniu aktom
odpowiednich warunków przechowywania oraz na użyciu właściwych materiałów do
produkcji i oprawiania akt; 2) konserwację właściwą, mającą na celu zabezpieczenie
akt już częściowo zniszczonych przed dalszym niszczeniem oraz wzmacnianie
rozsypujących się teczek z aktami. Autor stwierdza, że zabezpieczenie akt przed
zniszczeniem zależy w dużej mierze od warunków lokalowych. Zwraca też uwagę na
utrzymywanie w magazynach archiwalnych właściwej temperatury i wilgotności,
ochronę akt przed nasłonecznieniem, na jakość regałów oraz ich ustawienie.
W części piątej — Udostępnianie akt — podkreślono konieczność znajomości
przepisów w tym zakresie oraz potrzebę zabezpieczenia odpowiedniego lokalu dla
korzystających z akt. Omówiono także samą technikę udostępniania akt.
Część szósta dotyczy pomocy ewidencyjnych, prowadzonych w archiwum
zakładowym. Autor stwierdza, że akta przechowywane w archiwach zakładów pracy
muszą być objęte ewidencją, którą należy prowadzić na bieżąco. Staranna ewidencja
akt spełnia bowiem podwójną rolę, stanowi czynnik kontrolny ilości i stanu
przechowywanych akt oraz umożliwia szybkie odszukanie potrzebnych archiwaliów
na regałach. W części tej czytelnik znajdzie również omówienie materiałów
ewidencyjnych znajdujących się w archiwum zakładowym, a więc: spisów zdawczo
— odbiorczych, wykazu spisów zdawczo-odbiorczych, spisu akt kategorii „A”,
kartoteki udostępniania akt, protokołów o braku lub zniszczeniu akt, spisu akt
wybrakowanych, spisu teczek akt, założonych zgodnie z wykazem akt w
poszczególnych komórkach organizacyjnych, inwentarza kartkowego dla akt kategorii
„A”, protokołów wizytacji archiwum zakładowego przez władze zwierzchnie i przez
archiwum państwowe oraz, korespondencji archiwum zakładowego.
W następnej części omówiono przekazywanie akt do archiwum państwowego,
podkreślając konieczność należytego zabezpieczenia i skompletowania akt kategorii
„A”, znajomości przepisów, oraz przestrzegania ustalonych terminów przekazywania
akt.
Część
ósma
poświęcona
jest
problemom
nadzoru
nad
archiwami
zakładowymi. Scharakteryzowano tu wizytacje archiwów zakładowych przez archiwa
państwowe, cele tych wizytacji, rodzaje pomocy fachowej udzielanej przez archiwa
państwowe przy organizowaniu archiwów w zakładach pracy, konsultacje oraz różne
formy szkolenia.
W dwóch ostatnich częściach zamieszczono wykaz publikacji zalecanych
archiwistom zakładowym (7 pozycji) oraz wykaz zasadniczych normatywów
dotyczących archiwów i zasobu archiwalnego (6 pozycji). Ważnym uzupełnieniem
wydawnictwa są wzory druków i formularzy stosowanych w archiwach zakładowych.
Omówiona publikacja może stanowić pożyteczną pomoc w codziennej pracy
wojskowych archiwów terenowych. Na szczególną uwagę zasługują te partie
wydawnictwa, które dotyczą wyposażenia. archiwum, pracy nad zasobem aktowym
(przejmowanie akt, gromadzenie, porządkowanie, selekcja, konserwacja) oraz metod
udostępniania archiwaliów.
Biuletyn Wojskowej Służby Archiwalnej Nr 3.
Warszawa 1971, s. 186.
W ramach wydawnictw własnych Centralnego Archiwum Wojskowego ukazał
się, kolejny, trzeci numer biuletynu archiwalnego. Zawiera on 14 artykułów o
tematyce interesującej archiwistów wojskowych.
Poszczególni autorzy omawiają: Leszek L e w a n d o w i c z — początkowy
okres kształtowania zasobu aktowego Centralnego Archiwum Wojskowego po
zakończeniu wojny w roku 1945; Lucjan T e t e r — biurowość wojskową w latach
1918—1939; Tadeusz W o j c i e c h o w s k i — zespoły akt armii generała Hallera;
Bolesław W o s z c z y ń s k i — źródła archiwalne do trzeciego powstania śląskiego,
przechowywane w Centralnym Archiwum Wojskowym; Kazimierz B a r — akta
szkół wojskowych piechoty, kawalerii i artylerii z lat 1918—1939; Jan Andrzej
I g i e l s k i — zespół akt Generalnego Inspektoratu Sił Zbrojnych (1926—1939);
Tadeusz W a w r z y ń s k i — materiały źródłowe z okresu międzywojennego do
dziejów mniejszości polskiej w Niemczech, przechowywane w Centralnym Archiwum
Wojskowym; Roman Leszek P o l k o w s k i — materiały źródłowe do dziejów
formowania
Armii
Polskiej
w
ZSRR
(kwiecień—lipiec
1944);
Henryk
F a b i j a ń s k i — materiały archiwalne 1 korpusu pancernego z lat 1944—1945;
Alina M i e t e k — materiały źródłowe obrazujące działalność sądów wojskowych
ludowego Wojska Polskiego w okresie wojny 1943—1945; Anna G ą s i o r o w s k a
— źródła archiwalne do poznania działalności Zarządu Sanitarnego Głównego
Kwatermistrzostwa WP 1944—1945; Czesław
wojskowych z lat 1943—1945; Zygmunt
T o k a r z — akta szpitali
G o ł ę b i e w s k i — działalność
Archiwum Pomorskiego Okręgu Wojskowego w latach 1947—1969 oraz Stanisław
M i l c z a r k i e w i c z — rolę Archiwum Dowództwa Wojsk Lotniczych w zakresie
kształtowania zasobu aktowego.
Biuletyn nr 3 zawiera też informacje o wydawnictwach własnych, omówienia
wydawnictw źródłowych oraz bibliografię ważniejszych publikacji ogłoszonych
drukiem przez, pracowników wojskowej służby archiwalnej.