ELŻBIETA CZARNY Szkoła Główna Handlowa w Warszawie

1
ELŻBIETA CZARNY
Szkoła Główna Handlowa w Warszawie
TWORZENIE NOWEGO MODELU
WSPÓŁCZESNEGO REGIONALIZMU
Warszawa, 18 maja 2013
2
CEL:
analiza niezgodności
normatywnych podstaw
porozumień o preferencjach
gospodarczych z udziałem
państw członkowskich WTO
oraz ich nieprzystosowania do
umów o integracji gospodarczej
3
Osiągnięcie celu poprzez badanie:
• niejasności terminologicznych,
• normatywnych podstaw porozumień
o preferencjach gospodarczych
sformułowanych przez WTO,
• zakresu przedmiotowego
istniejących obecnie porozumień o
preferencjach gospodarczych
4
Terminologia
• „integracja gospodarcza” i
„regionalizm” w przedmiotowym
kontekście używane zamiennie,
choć nie są synonimami (zob. np.
Goode, 2003)
• wg Machlupa [1986, 17 i 34-35]
pojęciu integracji przypisuje się
duży wachlarz znaczeń; brak
precyzyjnego sformułowania; efekt:
nadmiar (niekiedy wzajemnie
sprzecznych) definicji.
Terminologia: integracja
5
• procesy scalania, tworzenia całości z części, lub
dołączania elementów do istniejącej całości,
• forma dyskryminacji państw trzecich,
• proces znoszenia przeszkód we współpracy
uczestników lub synchronizacja działań
(liberalizacja np. handlu; harmonizacja np. polityk
gospodarczych),
• cel (stan), lub proces (integrowanie) – np. Balassa
[1973, 1]: proces usuwania dyskryminacji w
kontaktach między krajami (definicja dynamiczna),
stan stosunków wzajemnych charakteryzujący się
brakiem dyskryminacji (definicja statyczna)
• integracja negatywna (integracja rynku; płytka) =
likwidacja dyskryminujących i restrykcyjnych
instytucji, swoboda zawierania transakcji (swoboda
przepływu dóbr, usług i czynników produkcji);
integracja pozytywna (polityczna, głęboka) =
dostosowanie istniejących i wprowadzenie nowych
polityk oraz instytucji.
6
Terminologia: Regionalizm
• region – umownie wydzielony, względnie
jednorodny, obszar różny od terenów przyległych
(cechy naturalne lub nabyte – regiony gospodarcze,
administracyjne - Encyklopedia Geografii [2002],
• porozumienie między państwami (nawet
państwowotwórcze, w celu utworzenia federacji,
unii, wspólnoty, paktu, często zwiększające
bezpieczeństwo, niekiedy podporządkowanie
słabszych partnerów (inaczej niż dobrowolna
integracja),
• w naukach ekonomicznych w kontekście
dyskryminacyjnej polityki handlowej prowadzonej
przez państwa członkowskie WTO (także
regionalizm handlowy (Świerkocki [2007],
Śledziewska [2012]), przeciwieństwo
multilateralizmu (czyli układu wielostronnego i
niepreferencyjnego, systemu GATT/WTO)
Porozumienia o preferencjach
handlowych
• regionalne porozumienia o
preferencjach handlowych (RTAs,
Regional Trade Agreements;
Regional Trading Arrangements),
• porozumienia o preferencjach
handlowych (PTAs, Preferential
Trade Agreements),
• Regional integration agreement
(RIA; Carrère i de Melo [2011,
170]),
• EIA, Economic Integration
Agreement (zob. artykuł V GATS)
7
8
Normatywne podstawy porozumień o
preferencjach handlowych (WTO)
• odstępstwo od zasad ogólnych WTO
(niedyskryminacja)
• udzielanie preferencji
(jednostronnych lub wzajemnych)
wybranym partnerom gospodarczym
(regulacje Art. XXIV GATT,
Porozumienia w sprawie interpretacji
Art. XXIV GATT (1994), Klauzuli
zezwalającej i Art. V GATS –
dotyczą wymiany towarów i usług)
Główne wady normatywnych podstaw
porozumień o preferencjach handlowych
(WTO)
• odchylenie handlu jako źródło
niedoskonałości FTA,
• PSA (partial scope agreement) i inne
odstępstwa od za zasady „substantially all
trade” (np. problem towarów wrażliwych),
• zakaz stosowania „innych restrykcyjnych
regulacji handlu” (świadectwa pochodzenia,
trade-off: obniżki ceł – zgoda na inne bariery
handlowe – np. brak standardowego pakietu
dokumentów granicznych),
• brak władzy wykonawczej WTO wobec
państw członkowskich uczestniczących w
RTAs,
• brak normatywnych podstaw innych form
współpracy (np. przepływu kapitału)
9
10
Porozumienia o preferencjach
handlowych zgodne z zasadami
WTO w 2011 r.
Modyfikacje
porozumień
(akcesje)
Nowe
porozumienia
Łącznie
GATT
Art.XXIV (FTA)
1
189
190
GATT
Art. XXIV (CU)
6
9
15
Klauzula zezwalająca
1
34
35
GATS Art. V
3
102
105
11
334
345
Łącznie
Źródło: http://rtais.wto.org/UI/PublicMaintainRTAHome.aspx; data wejścia 15.10.2012.
11
Zasięg i zakres przedmiotowy porozumień
o preferencjach gospodarczych
• międzyregionalne (w sensie
geograficznym i politycznym – np.
ECO, APEC, wiele umów
dwustronnych),
• wykraczają poza handel dobrami i
usługami (np. przepływ kapitału
bezpośredniego, procedury
graniczne),
• zmienne w czasie oraz w zależności
od charakterystyki stron
porozumienia
• silnie zróżnicowane
12
Znaczenie głównych RTA w
gospodarce światowej
• 2000: PKB NAFTA 35,4% PKB
świata (UE 25,6%);
- kolejne 13 grup (AFTA, APTA,
ANZCERTA, CACM, CEMAC,
ECOWAS, EFTA, GCC, LAIA,
SADC) – mniejszy PKB niż PKB
NAFTA + UE
- 3. LAIA PKB 6 razy mniejszy niż
NAFTA; najmniejszy CEMAC 700
razy mniejszy),
• 2010: NAFTA (29%), UE (27,4%),
3. APTA (PKB 2 razy większy niż
LAIA), CEMAC prawie 800 razy
mniejszy niż NAFTA
13
WNIOSKI:
• dynamiczne zmiany skali i
zakresu procesu,
• proces ogólnoświatowy,
• niejednoznaczny wpływ na
globalizację,
• poligon doświadczalny regulacji
współpracy międzynarodowej,
• odmienny charakter w
porównaniu z procesem
uruchomionym po II wojnie
światowej