0 nazwie Stahlhammer polemicznie

BIULETYN
6
0 nazwie Stahlhammer polemicznie
W
INFORMA CYJNY
ielu z nas mieszkańców Kalet, powiatu tamogórskiego,
a nawet Śląska, miało okazję obserwować spór, jaki po­
różnił część mieszkańców w sprawie nazwy nowego lokalu ga­
Stahlhammer - fakty i mity
stronomicznego w centrum Kalet: Galeria Stahlhammer.
ogromną uwagą przeczytałem artykuł autorstwa Pana Pio­
Ukazały się ulotki - fragmenty jakiegoś czasopisma, w którym
tra Kalinowskiego pt. W sprawie nazwy Stahlhammer za­
opublikowano polemikę pomiędzy właścicielem lokalu, burmi­
mieszczony w Biuletynie. Pominę fakt, że już pierwszy akapit tej
strzem i mieszkańcami miasta. Radio Katowice przez 45 minut na
publikacji budzi zdziwienie. Autor pisze bowiem, iż: ostatnio
swojej antenie nadawało program poświęcony problemowi nazwy
parę osób skarżyło się na szyldjednej z restauracji.
lokalu i uczuciom, jakie ta nazwa wzbudza wśród społeczeństwa.
Poruszała ten problem prasa ponadlokalna oraz oczywiście Biule­
Szyld nie jest bólem głowy, wienie tezy, że na Śląsku miała
tyn Informacyjny Miasta Kalety. W tym ostatnim, w marcowym
na który można się skarżyć - to miejsce wojna domowa? (sic!),
numerze autor artykułu Pan Piotr Kalinowski trudził się, chcąc
po pierwsze, a po drugie - te Wojna domowa to konflikt
udowodnić historycznie, że niemiecka nazwa naszego miasta
parę osób to mieszkańcy miasta, zbrojny, w którym stronami są
„Stahlhammer" to nic złego i nie rozumie, dlaczego ludzie mają
najczęściej urodzeni tu i miesz- obywatele jednego państwa, pretensje.
kający od dzieciństwa, dobrze plemienia bądź grupy etnicznej,
Nazwa nowego lokalu, napisana charakterystycznym gotykiem,
znający jego dzieje. I nawet, Powstania Śląskie były natojest wybrana niefortunnie, wręcz prowokacyjnie, co wielu miesz­
gdyby była ich garstka, trzeba miast zrywami Ślązaków, czująkańców razi i bulwersuje. A jeżeli tak jest, to może zamiast męt­
szanować ich zdanie i swobodę cych się Polakami i domagająnie się tłumaczyć i udowadniać, że czarne jest białe, należy po
wyrażania poglądów. Zasadni- cych się przyłączenia Górnego
prostu przeprosić wszystkich tych, których ta nazwa dotknęła lub
czą kwestią jest jednak odnoszę- Śląska do Polski, przeciwko
którym niedobrze się kojarzy bądź zmienić nazwę lokalu.
nie się przez autora artykułu do Niemcom i narzuconej wskutek
Maria Rogocz
historii i to nie tylko Kalet, ale zaborów niemieckiej adminicałego Śląska. I tu zaczyna się stracji. I to właśnie przeciwko
problem. Wygląda bowiem na temu państwu i jego aparatowi by nie znał historii tych ziem
Podobnie stronniczych, ignoto, że w ocenie Pana Piotra Ka- występowali - jak się okazało - / opierał się wyłącznie na hitle- rujących prawdę historyczną
linowskiego najbardziej po- skutecznie,
rowskich spisach miejscowości, poglądów jest w artykule wiele
krzywdzoną nacją w naszym
W innym miejscu: Szkolnic- doszedłby na ich podstawie do i praktycznie każdy akapit wyregionie byli Niemcy, a cała two, kolej i urzędy (...) znajdują- zgoła opacznego wniosku, że magałby polemiki.
wiedza historyczna jest wyni- ce się w Kaletach oraz później- były one do cna niemieckie i że
Jednakże stwierdzenie, iż
kiem wypaczenia umysłów, sza fabryka do komunikacji ze nie mieszkali tu nigdy żadni inni przeciwnicy umieszczenia nad
które padły ofiarą zarówno światem zewnętrznym
używają mieszkańcy
poza Niemcami, restauracją szyldu z nazwą Stahokresu komunistycznego, jak języka niemieckiego oraz nazwy Hitlerowcy
'ukoronowali' bo- Ihammer zarzucają, że to nazwa
1 własnej niewiedzy.
Stahlhammer. W polskojęzycz- wiem diugowiekową germaniza- nazistowska jest - delikatnie
Jeśli tak jest, proszę o prześle- nej prasie, jak np. Katoliku, cję tych ziem niezwykle prostym rzecz ujmując - nadużyciem.
dzenie toku myśli autora, który mieszkańcy używają nazwy Ka- i skutecznym, ich zdaniem, za- Nikt bowiem tego nie zarzuca.
w swojej publikacji napisał, iż: lety. Co można powiedzieć po biegiem: usunęli drogą admini- Nie kojarzy tej nazwy z okrePo 1922 roku mieszkańcom przeczytaniu tak sformułowane- stracyjnych
przemianowań
sem hitlerowskim. To nazwa
Kalet i Jędryska, którzy optowa- go stwierdzenia? Ot, istniała i 'chrztów' wszelkie ślady sło- z czasów zaborów. Warto więc
//' za Niemcami i musieli opuścić sobie grupka fanatyków skupio- wiańskiego nazewnictwa. (...) tu może przypomnieć, co mówi
swoje rodzinne strony, właśnie na wokół jakiegoś pisemka, Nie wystarczało im przemiano- jeden z punktów wprowadzająpolskojęzyczne nazwy tych miej- która uporczywie używała pol- wanie wszystkich polskich nazw cych do Ustawy o języku polscowości kojarzyły się z terro- skiej nazwy wbrew ustalonemu, miejscowości, ale w dodatku skim z dnia 7 października
rem okresu plebiscytowego, niemieckiemu
p o r z ą d k o w i . zabrali się do niemieckiego 1999 r. Otóż: Parlament Rzeczywojną domową i pozostawioną Przecież cała administracja uży- 'chrztu' wszystkich polskich pospolitej Polskiej: zważywszy,
po drugiej stronie granicy ojco- wała nazwy niemieckiej!
nazw terenowych (pól, lasów, że język polski stanowi podstawizną. Otóż terror (łac, dosł.
Tak więc znowu, po pierwsze: potoków itp.). Publikacja ta uka- wowy element narodowej tożsastrach, groza) - to stosowanie Katolik był czasopismem zaw- zała się na łamach „Kwartalnika mości i jest dobrem narodowej
przemocy, gwałtu, ucisku, okru- sze stojącym po stronie polskiej, Nauczyciela Opolskiego", 1964 kultury, zważywszy na doświadcieństwa w celu zastraszenia, która na terenie Górnego Śląska nr 2/3, s. 136-138.
czenie historii, kiedy walka zazniszczenia przeciwnika; okrut- była - nota bene - w większoCzy historia Kalet rozpoczyna borców i okupantów z językiem
ne, krwawe rządy. Czyżby Pan ści. To na jego łamach w 1872 się od czasów niemieckich za- polskim była narzędziem wynaP. Kalinowski twierdził, że to roku Karol Miarka, broniąc ludu borów? Czy wcześniej na ma- radawiana (...), uznając tę
Polacy stosowali terror wobec śląskiego - nieumiejącego mó- pach były tylko lasy? Dlaczego ochronę za obowiązek wszystNiemców? Byli stroną silniejszą wić po niemiecku - zamieścił autor nie wspomina, że pierwsze kich organów i instytucji pui bardzie agresywną? To oni list otwarty do Ottona von Binazwy osady to - w kolejności blicznych Rzeczypospolitej Polbyli zaborcami? Prowadzili po- smarcka. Domagał się w nim
chronologicznej - Nadolany skiej i powinność jej obywateli
litykę wynaradawiania i obdzie- wprowadzenia języka polskiego
(ew. Nadulan), Zawodzie, Pust- uchwala niniejszą ustawę.
ranią z kultury i tradycji? Fak- do szkół. To był zatarg z samym
kowie Lubszeckie, Kalety (ew.
Jeśli nadanie restauracji natycznie, propaganda komuni- Żelaznym Kanclerzem!
Kalita), Neuesorge, Stahlham- zwy Stahlhammer miało być
styczna chyba wszystkim histoPo drugie, używanie niemiecmer, Kalety. Nazwa niemiecka prowokacją - to faktycznie się
rykom namąciła w głowach, bo kich nazw nadanych przez za­
była zatem jedynie epizodem w ona udała. Pytanie jest jedno:
twierdzą oni coś zupełnie od- borców. Profesor Henryk Borek
historii miasta. Jeśli zatem ktoś czy i czyim celem było skłócewrotnego. Ponadto jakie fakty w publikacji pt. Fort mit der
tu padl ofiarą propagandy - to nie mieszkańców?
historyczne pozwalają na posta- polnischen Fassade! pisze: Kto
pytanie - kto?
Józef Breguła
Z
—
Kwiecień 2008
BIULETYN INFORMA CYJNY
Od autora. Piotr Kalinowski
W
ywołany do odpowiedzi przez Pana Józefa Bregułę
z przykrością muszę wyprostować kilka podanych
przez Szanownego Adwersarza twierdzeń.
Po pierwsze,
mówienie
0 zaborach i zaborcach w na­
wiązaniu do dziejów Śląska czy
jakiejkolwiek miejscowości na
Śląsku jest nieporozumieniem
1 pozostałością polskiej propa­
gandy okresu plebiscytowego.
Takie wydarzenie jak zabór
Śląska przez Prusy nie miało
miejsca. Wystarczy tylko po­
równać daty wydarzeń: pierw­
szego rozbioru Polski (1772)
oraz przejęcia Śląska przez
Prusy w wyniku postanowień
pokoju wrocławskiego (1742),
zawartego pomiędzy Marią
Teresą Habsburg a Frydery­
kiem I I Hohenzolernem. Co
więcej dla mieszkańców porozbiorowej Polski to właśnie nasi
przodkowie (bez względu na to,
czy mówili germańskim, czy
słowiańskim dialektem) byli
zaborcami.
Po drugie, określenie Górno­
śląska Wojna Domowa pojawi­
ło się w historiografii niedawno
- to jest w ciągu ostatnich kilku
lat - na określenie okresu Po­
wstań Śląskich. Co uprawnia
mnie do używania takiego
określenia? Na to sobie Sza­
nowny Adwersarz sam odpo­
wiedział. Przypomnę tu tylko,
że trzon obu stron konfliktu
(zarówno baonów powstań­
czych, jak i freikorpsów) stano­
wili Górnoślązacy będący oby­
watelami państwa Prusy. Co
więcej udokumentowane są
przypadki stawania po przeciw­
nych stronach konfliktu sąsia­
dów czy nawet członków jednej
rodziny. Myli się również Sza­
nowny Adwersarz, przypisując
te zrywy samym Ślązakom,
bowiem najnowsze ustalenia
historyków ukazują przygoto­
wanie planów wybuchu I I I Po­
wstania Śląskiego na wypadek
przegrania Plebiscytu przez
Polski Wywiad Wojskowy już
w styczniu 1921 roku, a więc
na dwa miesiące przed Plebi­
scytem i na cztery miesiące
przed wybuchem Powstania.
wadzając przymus szkolny
w 1821 roku, równocześnie
pruskie władze
oświatowe
wprowadziły język polski do
szkół na Górnym Śląsku jako
język wykładowy, najbardziej
zbliżony do potocznej mowy
ludu śląskiego. Usunięcie tego
języka spowodowane było nie
tyle germanizacją, co kulturkampfem, czyli walką Bismarc­
ka z Kościołem katolickim,
któremu podlegało szkolnictwo
na Górnym Śląsku. Przytocze­
nie przeze mnie nazw polskiej
i niemieckiej naszego miastecz­
ka nie świadczy wcale o jakiejś
grupie zapaleńców, ale o fak­
cie, że obie te nazwy funkcjo­
nowały i funkcjonują do dziś
obok siebie na podobnej zasa­
dzie jak Lipsk i Leipzig.
Nie mogę odpowiedzieć Sza­
nownemu Adwersarzowi, czy
dzieje Kalet zaczynają się od
czasu zaborów, bo jak wykaza- łem nie było takiego wydarze­
nia w dziejach ani Kalet, ani
Śląska jako całości. Faktycznie
nazwy Stahlhammer i Kalety
spotyka się na określenie tej
samej osady powstałej w czasie
kolonizacji
fryderycj ań skiej
około 1750 roku na pustkowiu
należącym do majątku Lubsza.
Zawodzie to zupełnie inna wio­
ska - znacznie starsza - stano­
wiąca dziś centrum Ka­
let. Podobnie inną wioską były
Nadolany, k t ó r e
zniknę­
ły w okresie wojny trzydziesto­
letniej i trudno dziś jednoznacz­
nie wskazać ich miejsce w tere­
nie.
Chciałbym również przypo­
mnieć wszystkim, którym źle
się kojarzy nazwa restauracji
Galeria Stahlhammer, że samo
otwarcie tej restauracji jest ini­
cjatywą prywatną, nie samorzą­
dową i wszelkie uwagi powin­
ny być kierowane nie do Ratu­
sza, a do właściciela restauracji,
a jeśli to nie pomoże, to zawsze
przecież można daną inicjatywę
zbojkotować, restaurując się
Po trzecie, Szanowny Adwer­ u konkurencji.
sarz zapewne nie wie, że wpro­