Gazeta prawa i podatków Nieważne, czy po drugiej stronie jest

echo
Rzeczpospolita 12 marca 2009
Gazeta prawa i podatków
Nieważne, czy po drugiej stronie jest przychód
12.03.2009, Marcin Jamroży
Bezsporne jest, że potrącenie wzajemnych wierzytelności jest formą zapłaty.
Potrącenie umowne, którego podstawą jest zasada swobody umów (art. 3531 kodeksu cywilnego), nie zależy od
spełnienia jakichkolwiek szczególnych warunków (np. wymagalności obu wierzytelności) czy terminów.
Roszczenie o zapłatę odsetek powstanie co do zasady w dacie wykonania wzajemnego świadczenia, tj. wypłaty kwoty
pożyczki. Moim zdaniem w momencie wypłaty umówionej kwoty pożyczki możliwe jest już dokonanie skutecznego
potrącenia wzajemnych wierzytelności, tj. należności pożyczkodawcy z tytułu odsetek pobieranych z góry z jego
zobowiązaniem z tytułu wydania kwoty pożyczki. Konsekwencją skutecznego potrącenia umownego musi być moim
zdaniem uznanie, że ma miejsce „rzeczywista” (faktyczna) zapłata odsetek. Trudno znaleźć uzasadnienie dla
zróżnicowania konsekwencji prawnych potrącenia umownego oraz wypłaty gotówkowej pełnej kwoty pożyczki wraz z
bezpośrednio po tym następującą zapłatą odsetek z góry. Abstrahując od okoliczności omawianej sprawy, za co
najmniej dyskusyjną uważam tezę, że „zapis dokonany w umowie pożyczki o pobraniu «z góry» odsetek nie uzasadnia
uznania tej czynności za zapłatę”, co ma wynikać z wykładni systemowej prawa podatkowego (uzasadnienie wyroku
NSA z 13 września 2006 r.). Z przywołanych przez skład orzekający na poparcie tej tezy art. 16 ust. 1 pkt 11, art. 12
ust. 1 pkt 1, art. 12 ust. 4 pkt 2 ustawy o CIT wynika jedynie kasowe rozliczanie odsetek. Moim zdaniem przy
założeniu, że pobranie odsetek z góry przez ich potrącenie jest prawnie skuteczne, błędne jest kwestionowanie
takiego potrącenia jako zapłaty, o której mówią przepisy podatkowe. Karkołomny jest też pogląd, że zaliczenie przez
pożyczkobiorcę odsetek do kosztów zależy od ich wykazania przez pożyczkodawcę po stronie przychodów. Chciałoby
się powiedzieć kolokwialnie: co ma piernik do wiatraka? To, czy kontrahent firmy wywiąże się ze swoich obowiązków
ewidencyjnych i podatkowych, nie może mieć znaczenia dla jej rozliczenia z fiskusem. Reasumując, nie podzielam
stanowiska, że odsetki od pożyczki pobrane z góry przez ich potrącenie (w dacie wypłaty pożyczki) nie mogą być
kosztem uzyskania przychodów.
dr Marcin Jamroży doradca podatkowy, kierownik podyplomowych studiów Międzynarodowego Prawa i Planowania
Podatkowego w Szkole Głównej Handlowej
12.03.2009
echo informuje Państwa o wizerunku Rödl & Partner w mediach.
W Polsce osobą odpowiedzialną za echo jest specjalista ds. marketingu w Rödl & Partner ul. Górki 7, 60-204 Poznań, tel. +48(61) 86 44 900