Praca z uczniem dyslektycznym na lekcjach matematyki

Strona Zepołu Szkół nr 1 w Bełżycach
Praca z uczniem dyslektycznym na lekcjach matematyki
Bożena Watras
PRACA Z UCZNIEM DYSLEKTYCZNYM
NA LEKCJACH MATEMATYKI
Dysleksja ma wpływ na naukę matematyki. Dzieci dyslektyczne mają zwykle trudności z liczeniem pamięciowym, z
trwałym zapamiętaniem tabliczki mnożenia, z opanowaniem i posługiwaniem się słownictwem matematycznym, z
podaniem natychmiastowej odpowiedzi, z organizacją przestrzenną. Problemem jest też korzystanie z zegara ze
wskazówkami, czy ustalanie kolejności zdarzeń. Niskie kompetencje językowe (brak płynności w czytaniu, trudności w
pisaniu, ubogi zasób słownictwa, problemy ze swobodnym władaniem językiem polskim) powodują trudności w
przyswajaniu wiadomości i umiejętności oraz samodzielnym uczeniu się. Dla tych dzieci matematyka jest trudna i
niezrozumiała, co prowadzi do licznych porażek, a w konsekwencji do utraty wiary we własne możliwości, co z kolei
stanowi przeszkodę w pokonywaniu trudności. dlatego tak ważne w procesie nauczania są właściwe metody pracy z
dzieckiem dyslektycznym.
Systematyzacja objawów trudności w uczeniu się matematyki:
1. Liczby i system liczbowy
trudności w przeliczaniu obiektów w uporządkowany sposób, w poprawnym zapisywaniu i odczytywaniu liczb,
działań, wzorów (przestawianie cyfr w liczbach, mylenie cyfr podobnie wyglądających, znaków nierówności, symboli
działań, gubienie cyfr, fragmentów obliczeń), w słownym zapisywaniu liczb wielocyfrowych, w przenoszeniu
wyuczonej umiejętności liczenia na zmodyfikowaną, w liczeniu z przekraczaniem progu dziesiątkowego, w
rozumieniu zależności pomiędzy liczbami od 1 do 100, w rozumieniu systemu pozycyjnego, w zrozumieniu ułamków.
2. Liczenie
trudności w rachunku pamięciowym, w zapamiętaniu tabliczki mnożenia, zasad kolejności dokonywania obliczeń, w
zapisywaniu działań metodą pisemną, w odszukaniu właściwych klawiszy na kalkulatorze, w poprawnym
przenoszeniu liczb z podręcznika na kalkulator.
3. Rozwiązywanie zadań tekstowych
trudności w dekodowaniu i rozumieniu tekstu, w rozumieniu i zapamiętaniu pojęć występujących w zadaniu, w
rozsądnym szacowaniu, w podawaniu przybliżonej wartości wyniku bez liczenia.
strona 1 / 5
Strona Zepołu Szkół nr 1 w Bełżycach
Praca z uczniem dyslektycznym na lekcjach matematyki
Bożena Watras
4. Miary, figury i przestrzeń
trudności w opanowaniu i zrozumieniu jednostek czasu, pomiaru, w określaniu kierunków, stron prawa-lewa i
położenia w przestrzeni, w odczytywaniu danych na wykresach, w układzie współrzędnych, w rysowaniu
(upraszczanie rysunków, częste poprawianie, ścieranie), w posłu­giwaniu się przyrządami mierniczymi i kreślarskimi.
5. Porządkowanie danych
trudności w odczytaniu skal, legend na mapie, rozkładów jazdy, planów, w porządkowaniu danych graficznie, w
różnicowaniu dat, zwłaszcza przed naszą erą.
Sposoby pomocy dzieciom dyslektycznym na lekcjach matematyki:
Pracę z uczniem z dysleksją należy rozpocząć od analizy opinii z poradni psychologiczno- pedagogicznej. Następnie
należy dostosowywać program nauczania matematyki do specjalnych potrzeb i możliwości uczniów, prowadząc
edukację trójtorowo, to znaczy łącząc treści dydaktyczne z postępowaniem psychokorekcyjnym i
psychoterapeutycznym. Poniżej przedstawiamy różne formy i metody pracy z dziećmi dyslektycznymi oparte na
jednym z działów programu „Matematyka z plusem", który zawiera zagadnienia między innymi rachunku
pamięciowego, porównywania różnicowego i ilorazowego, dzielenia z resztą, kwadratów i sześcianów liczb,
kolejności wykonywania działań, zadań tekstowych, osi liczbowej.
Usprawnianie rachunku pamięciowego
Gry wspaniale wspomagają rozwój myślenia matematycznego, usprawniają pamięć, rozwijają spostrzegawczość,
koncentrację uwagi, usprawniają analizę i syntezę wzrokową, koordynację wzrokowo-ruchową. dlatego warto
korzystać z gier, zarówno gotowych, jak też tworzonych samodzielnie, najlepiej wspólnie z dzieckiem, które staje się
nie tylko graczem, ale i twórcą.
Gra W strefie
Przeznaczona dla 2 graczy. Potrzebujemy 8 czerwonych kart oraz 10 zielonych. Uczeń tasuje karty czerwone i
zielone, układa je w dwa oddzielne stosy, liczbami do dołu. Odkrywa po jednej karcie tak, by drugi gracz dokładnie je
widział. jeśli na przykład na czerwonej karcie jest strefa 20-29, a zieloną kartą jest 7, to uczeń musi znaleźć liczbę z
danej strefy, która dzieli się przez 7 (w tym przypadku możliwe są odpowiedzi: 21 i 28). Jeśli gracz prawidłowo
odpowie, otrzymuje 1 punkt. Karty z powrotem odkładane są do stosów i tasowane. drugi gracz odkrywa karty, a
pierwszy odpowiada. Można wyznaczyć limit czasu gry lub liczbę punktów, którą należy zdobyć, by wygrać.
• System PUS (Pomyśl-Ułóż-Sprawdź), który poprzez zabawę umożliwia zdobycie, poszerzenie i utrwalenie wiedzy
uczniów, daje dziecku satysfakcję z efektów samodzielnej pracy, wzmacnia odporność emocjonalną dziecka na
sytuacje trudne w matematyce, uczy wytrwałości.
strona 2 / 5
Strona Zepołu Szkół nr 1 w Bełżycach
Praca z uczniem dyslektycznym na lekcjach matematyki
Bożena Watras
·
Gra Mnożenie do 36
Uczniowie w parach przygotowują planszę do gry. Wcześniej pytamy, jakie iloczyny możemy otrzymać, mnożąc
oczka z dwóch kostek do gry oraz jak najlepiej podzielić planszę na pola, w których uczniowie wpisują iloczyny do
36. Dzieci grają na zmianę, rzucając dwiema kostkami i mnożą liczby z kostek. Zakrywają pole z wynikiem żetonem
swojego koloru. Jeśli pole jest już zakryte, gracz traci kolejkę. Gra się na czas lub do wyczerpania pól.
• Gra Dziel i zwyciężaj!
Dzielimy klasę na grupy. W każdej typujemy lidera. Lider rzuca sześcioma kostkami do gry. Gracze szybko dodają i
zapisują wynik. Potem lider rzuca jeszcze raz jedną kostką i gracze dzielą otrzymany wcześniej wynik przez tę liczbę.
Kto pierwszy prawidłowo podzieli, zostaje liderem i gra toczy się dalej.
• Gra Szybkie koło
Uczniowie siadają w kole. Nauczyciel ustala liczbę, która będzie celem, na przykład 40. Ustala też liczbę, którą będą
uczniowie dodawać do kolejnych wyników, na przykład 5. Mówi zatem uczniom: Dziś będziemy dodawać 5 tak
długo, aż osiągniemy liczbę 40. Zaczynamy od liczby 3. dzieci kolejno liczą: 3, 8, 13, 18, 23, 28, 33, 38, 43, STOP!
Rozwiązywanie zadań tekstowych
Rozwiązywanie zadań tekstowych łączy matematykę z życiem codziennym i przygotowuje uczniów do
rozwiązywania problemów praktycznych oraz sprzyja wielostronnej aktywizacji i rozwijaniu myślenia, skłaniając
uczniów do wykonywania wielu operacji myślowych.
• Zadania celowo źle sformułowane, czyli takie, w których brakuje lub jest nadmiar danych, bądź są niemożliwe do
rozwiązania. Wyrabiają one u dziecka nawyk krytycznego czytania tekstu i analizy zadania przed przystąpieniem do
rozwiązywania, uczą dokładnego formułowania swych wypowiedzi i rozwijają logiczne myślenie. Przykład: Zosia i
Kasia mają w skarbonkach pieniądze. Ile pieniędzy zebrały obie dziewczynki?
• Zadania tekstowe ze zbędnymi informacjami. Klasę dzielimy na grupy i każdej dajemy zestaw dotyczący jednego
zadania. Najpierw grupa ustala, które informacje są raczej niepotrzebne do rozwiązania zadania. Szukają też pytania,
które pomaga właściwie dobrać treść zadania. Po rozwiązaniu zadania uczniowie zagłębiają się dalej w treść
pozostałych kartek, gdyż z niektórych można ułożyć dodatkowy problem, dopisać samemu pytanie i rozwiązać. Na
koniec można dać grupom puste karteczki, by ułożyli własne zadania. Przykładowy zestaw: Karol nosi buty o
rozmiarze 39, Wszystkie buty w sklepie po obniżce kosztowały 39 zł, Cena butów przed obniżką była trzykrotnie
wyższa, Karol kupił 2 pary butów po obniżonej cenie, Karol zawsze kupował w Galerii Centrum, Kupił jeszcze pastę
do butów za 6 zł., Karol dostał pieniądze na swoje 16. urodziny, Sklep ogłaszał wyprzedaże dwa razy w roku, Ile
reszty otrzymał Karol, jeśli zapłacił banknotem 100 zł?
Kształtowanie, zapamiętywanie i rozumienie nowych pojęć
• Plansze ilustrujące wzory, pojęcia, własności liczb itp. Wiele z nich można tworzyć wspólnie z uczniami, na
przykład plansze wielokrotności wykonujemy w ten sposób, że dajemy uczniom identyczne obrazki (owieczki), każdy
uczeń zapisuje na swojej „owieczce" kolejną wielokrotność liczby 3. Całość umieszczamy na gazetce w sali dla
zapamiętania.
strona 3 / 5
Strona Zepołu Szkół nr 1 w Bełżycach
Praca z uczniem dyslektycznym na lekcjach matematyki
Bożena Watras
• Zabawa Głuchy telefon jako powtórzenie wiadomości z poprzedniej lekcji, rozwijające percepcję i pamięć
słuchową. Przykładowy komunikat: Liczby, które dodajemy to składniki.
• Dzielenie z resztą - wprowadzenie zagadnienia metodą czynnościową. Każdy z uczniów otrzymuje garść fasolek
i próbuje podzielić je najpierw na dwie równe części, potem na 3, itd. Za każdym razem uczniowie zapisują w
zeszytach działania. Nauczyciel pyta: Komu udało się podzielić fasolki na równe zbiory? Komu została reszta z
dzielenia? Co można powiedzieć o liczbie będącej resztą (jest zawsze mniejsza od dzielnika)?
Ogólne wskazówki dla nauczycieli dotyczące pracy z uczniami z dysleksją na lekcjach matematyki:
1. Stosuj podejście polisensoryczne, angażujące jednocześnie wiele zmysłów. Używaj różnorodnych pomocy
dydaktycznych.
2. Mów jasno i wyraźnie, wyjaśniaj w małych krokach.
3. Dawaj wskazówki, naprowadzaj pytaniami, zamiast wprost odpowiadać za ucznia. Pozwól uczniowi samodzielnie
dojść do rozwiązania!
4. Wprowadź liczenie pamięciowe na stałe do każdej lekcji.
5. Stosuj „głośne myślenie", rysunek, kolor, konkretne przykłady, nieformalny język obok słownictwa
specjalistycznego dla lepszego zapamiętania.
6. Pozwól korzystać na lekcji z tabliczki mnożenia przy długich obliczeniach.
7. Posadź ucznia w ławce blisko tablicy, by móc obserwować, czy prawidło przepisuje z tablicy, a w razie potrzeby
zwrócić uwagę na błędy i pomóc w ich poprawie.
8. Pozwól dziecku ustnie wyjaśnić wykonywane działania podczas operacji wymagających wielokrotnych
przekształceń.
9. W pracach pisemnych zwróć uwagę na graficzne rozplanowanie zadań - pod treścią zadania zostaw wolne
miejsce na rozwiązanie (aby uniknąć niepotrzebnych pomyłek przy przepisywaniu zadań na inną stronę, na przykład
gubienia, mylenia cyfr, symboli).
10. Nie obniżaj oceny za mylenie znaków działań, przestawianie cyfr w liczbie, lecz każdy błąd przeanalizuj z
uczniem.
11. Unikaj, gdzie tylko możliwe, zwartego tekstu. Używaj czcionek łatwiejszych do przeczytania: Arial, Tahoma.
Pisz wyraźnie na tablicy.
12. Ustal z uczniami, że każdy nowy temat lekcji ma się zaczynać na kolejnej stronie. Dla dzieci z głęboką dysgrafią
strona 4 / 5
Strona Zepołu Szkół nr 1 w Bełżycach
Praca z uczniem dyslektycznym na lekcjach matematyki
Bożena Watras
przygotuj gotowe notatki do wklejenia. Pozwól pisać dziecku ołówkiem.
13. Stosuj technikę wzmocnień pozytywnych na każdych zajęciach (pochwały słowne, pieczątki, naklejki, dyplomy
na przykład dla zawsze przygotowanego do lekcji ucznia). Pochwała ma wielką wartość dla ucznia, zwłaszcza dla tego
z niską samo­oceną. Zastanów się, za co można pochwalić ucznia na lekcji, by nie była to pochwała zbyt ogólna
(Jesteś super) lub dostępna tylko dla uczniów zdol­nych. Opracuj kilka minicertyfikatów z konkretną pochwałą
słowną.
BIBLIOGRAFIA
Edukacja terapeutyczna. Toruńska Szkoła Terapeutyczna - dziesięć lat doświadczeń, j. jastrząb (red.), Toruń 2002.
E. Gruszczyk-Kolczyńska, Dzieci ze specyficznymi trudnościami w uczeniu się matematyki, Warszawa 1997.
U. Oszwa, Zaburzenia rozwoju umiejętności arytmetycznych, Kraków 2005.
M. Bogdanowicz, A. Bućko, R. Czabaj, Modelowy system profilaktyki i pomocy psychologiczno- pedagogicznej
uczniom z dysleksją, Gdynia 2008 (dostępny do pobrania ze strony:
http://www.ortograffiti.pl/nauczyciele/men_wprowadza_zmiany).
I. Błaszkowska, Wielokąty - scenariusz zajęć terapii matematycznej, „dysleksja. Biuletyn Polskiego Towarzystwa
dysleksji" 2009, nr 1(3).
I. Błaszkowska, j. jastrząb, O diagnozie elementarnych umiejętności matematycznych - propozycje praktyczne,
„dysleksja. Biuletyn Polskiego Towarzystwa dysleksji" 2009, nr 3(5).
R. davis, E. Braun, Dar dysleksji, Poznań 2010.
R. davis, M. Hartman, E. Nraun, Dar uczenia się, Poznań 2006.
E. Gruszczyk-Kolczyńska, Jak nauczyć dzieci konstruowania gier, Warszawa 1996.
U. Oszwa, Wczesna diagnoza dziecięcych trudności w liczeniu, Kraków 2008.
H. Siwek, Czynnościowe nauczanie matematyki, Warszawa1998.
strona 5 / 5