Ewelina Rogowska

EWELINA ROGOWSKA
uczennica II Liceum Ogólnokształcącego
im. Mikołaja Kopernika we Włocławku
(opiekun: mgr Henryk Wasilewski)
WŁOCŁAWSKA SZKOŁA SIÓSTR URSZULANEK
Temat ten zainteresował mnie nie bez powodu. Otóż, jak będę jeszcze wspominać,
Szkoła Sióstr Urszulanek (a wcześniej Janiny Steinbokówny) miała, można powiedzieć,
tułaczy żywot. Przenosiła się z jednego miejsca na drugie. Najpierw z ul. Cyganka na
pl. Kopernika, następnie w trudnych powojennych czasach rezydowała w pomieszczeniach
sióstr urszulanek na Glinkach (to niedaleko od obecnej Hali Mistrzów), w budynku Liceum
Ziemi Kujawskiej, w Seminarium Duchownym, a nawet w Zakładach Celulozy i Papieru.
Kiedy tak wymieniam wszystkie te siedziby urszulańskiej szkoły, nasuwa mi się, mimo woli,
skojarzenie z moją własną szkołą – z II Liceum Ogólnokształcącym im. Mikołaja Kopernika
we Włocławku. Moje liceum też wędrowało, choć trochę mniej, nim ostatecznie znalazło
swoją stałą siedzibę przy ul. Uroczej. Jest jeszcze coś… – to miejsce, w którym spotykała się
historia tych szkół – budynek przy pl. Kopernika (niegdyś przy ul. Przejazd), obecnie zajęty
przez biura Starostwa Powiatu Włocławskiego. Był on zarówno siedzibą Szkoły Sióstr
Urszulanek, jak i pierwszą siedzibą mojej szkoły (w latach 1958 – 1975).
Do powstania we Włocławku katolickiej szkoły żeńskiej przyczynił się biskup
kujawsko – kaliski Stanisław Zdzitowiecki, to jego prooświatowa działalność doprowadziła
do powstania tej i kilku innych szkół w rozległej wówczas diecezji. W trosce o moralne
i intelektualne wychowanie młodzieży kierował się poczynaniami, których wynikiem było
utworzenie we Włocławku dwóch gimnazjów męskich: im. Piusa X oraz im. ks. Jana
Długosza. To pierwsze pełniło funkcję Niższego Seminarium Duchownego, uczył się w nim
m. in. Przybyły do Włocławka z Podlasia Stefan Wyszyński, przyszły Prymas Tysiąclecia, do
drugiego uczęszczał wybitny pisarz emigracyjny Jerzy Pietrkiewicz, urodzony w pobliskich
Fabiankach.
Cofnijmy się raz jeszcze do początku… Jest rok 1915. do Włocławka przybyła Janina
Steinbok – nauczycielka, aktywna działaczka polskiego szkolnictwa i kultury pod zaborem
rosyjskim. W kierowaniu placówką oświatową miała już doświadczenie, w latach
1911 – 1915 (a więc bezpośrednio przed przyjazdem na Kujawy) pełniła funkcję dyrektorki
szkoły średniej w Częstochowie, prowadzonej przez Zjednoczenie Pań. Współpracowała też
wówczas z pismem „Myśl Katolicka”. Czasopismo było nielegalne, stąd związane z nim
osoby musiały się liczyć z represjami ze strony władzy. Janinę Steinbok poszukiwała przez
pewien czas carska policja, przyjęła jednak zaproszenie biskupa Zdzitowieckiego
i przyjechała do Włocławka, na drugi koniec diecezji. We Włocławku otrzymała najpierw
stanowisko dyrektorki szkoły powszechnej i gimnazjum pani Busz, pierwszej w naszym
mieście szkoły dla dziewcząt z polskim językiem wykładowym. W 1916 r. przejęła
całkowicie tę placówkę oświatową i odtąd funkcjonowała ona pod jej nazwiskiem jako
8–klasowe Gimnazjum Żeńskie Janiny Steinbokówny. Szkoła została zarejestrowana przez
okupacyjne władze (nie było jeszcze wtedy wolnej Polski) jako szkoła prywatna katolickiej
organizacji „Zjednoczenie Pań”. W 1923 r. gimnazjum przejęła formalnie inna organizacja
katolicka – „Oświata i Wychowanie”, którego Janina Steinbokówna była prezesem. Świeckie
„Stowarzyszenie Pań” przekształciło się w ukryte bezklauzurowe zgromadzenie zakonne pod
wezwaniem Matki Boskiej Częstochowskiej.
Początkowo szkoła miała swoją siedzibę w domu przy ul. Cyganka 28/30, w 1917 r.
Steinbokówna zakupiła posesję przy ul. Przejazd (czyli obecnym pl. Kopernika). W końcu lat
dwudziestych wzniesiono na tej działce budynki – nową siedzibę szkoły (tam mieściło się
PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com
przez kilkanaście lat moje liceum) oraz internat dziewcząt. Budynki były jak na tamte czasy
bardzo nowoczesne, miały instalację wodno – kanalizacyjną, centralne ogrzewanie
i elektryczne oświetlenie. Niestety, okazała siedziba kosztowała bardzo dużo, pojawiły się
poważne kłopoty finansowe, na tyle poważne, że groziła nawet licytacja za długi. Wyjściem
stało się włączenie za zgodą papieża Piusa XI, Zgromadzenia Matki Boskiej Częstochowskiej
do Unii Urszulanek Polskich (zakonu prowadzącego szkoły). Janina Steinbokówna, teraz już
jako siostra zakonna, wyjechała z Włocławka ze względu na zmiany organizacyjne w
zakonie. Nową przełożoną włocławskiego gimnazjum – zwanego odtąd Szkołą Sióstr
Urszulanek – została siostra Maria Serafina Czermińska.
W latach trzydziestych siostry urszulanki, które do przybyły do Włocławka z nową
przełożoną, przekształciły szkołę w rozbudowany zakład oświatowy (przedszkole, szkoła
podstawowa, gimnazjum i liceum). Szkoła zmieniła się znacznie, ale jej cel pozostał ten sam:
intelektualne i duchowe wykształcenie oraz przygotowanie do pełnego obywatelskiego życia
młodego pokolenia dziewcząt – przyszłych kobiet. Nie były to tylko założenia, dlatego
włocławianie chętnie powierzali urszulankom pod opiekę swoje córki, choć za naukę trzeba
było płacić.
Włocławska Szkoła Sióstr Urszulanek przetrwała do 1951 r. Jej upadek zaczął się
wybuchem II wojny światowej, gdyż okupanci nie zgodzili się na prowadzenie tej, jak
i innych polskich placówek oświatowych. Po wojnie szkoła, choć prywatna, miała pełnię
praw państwowych i przyznaną przez ministerstwo kategorię „A”. Niestety okres powojenny
też nie był dla niej pomyślny. Nieżyczliwość władz w ponurym okresie stalinowskim, lokale
zastępcze, tułaczka…
Pozostał okazały budynek przy pl. Kopernika, który po latach znów przyjął pod swój
dach uczniów – innej szkoły. Tej, do której teraz, choć już w innym miejscu, chodzę ja, moje
koleżanki i moi koledzy.
Obejrzałam kilka starych szkolnych fotografii – dziewczęta w warkoczach,
w skromnych fartuszkach, uśmiechnięte twarze zakonnic… Przeminęły, jak przemija
wszystko na tym świecie. Coś jednak po nich pozostało. Jest przecież w naszym mieście jakaś
cząstka ich dzieła.
Literatura
Bojarska T., Janina Steinbok (1883 – 1945), nauczycielka, dyrektorka szkoły, [w:] Zasłużeni dla Włocławka (XIII
– XX wiek), Włocławek 1991, s. 187 – 188.
Kronika II Liceum Ogólnokształcącego im. Mikołaja Kopernika we Włocławku.
Morawski M., Monografia Włocławka, Włocławek 1933, s. 323 – 324.
Pawlak M., Dawne włocławskie gimnazja (w latach 1876 - 1939), Bydgoszcz 1998, s. 33 – 43.
PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com