Wrocław dn. 29.04.2015 Polskie Towarzystwo Fizyczne, Zarząd
Transkrypt
Wrocław dn. 29.04.2015 Polskie Towarzystwo Fizyczne, Zarząd
Wrocław dn. 29.04.2015 Polskie Towarzystwo Fizyczne, Zarząd Główny. Komisja Nagród i Odznaczeń PTF My niżej podpisani członkowie PTF wnioskujemy o przyznanie Medalu Mariana Smoluchowskiego za rok 2015 profesorowi Jerzemu Lukierskiemu z Uniwersytetu Wrocławskiego autorowi ponad 350 publikacji naukowych. Profesor dr hab. Jerzy Andrzej Lukierski (ur. 21.05.1936 r. w Warszawie) jest wybitnym fizykiem teoretycznym. Studia na Uniwersytecie Wrocławskim rozpoczął w roku 1952. Tu też otrzymał kolejne stopnie i tytuły naukowe: magistra – 1956, doktora – 1961, doktora habilitowanego – 1967, profesora nadzwyczajnego – 1974, profesora zwyczajnego – 1983. Jego mentorem naukowym był prof. Jan Rzewuski, laureat Medalu Mariana Smoluchowskiego z roku 1983. Działalność naukowa profesora Jerzego Lukierskiego obejmuje wiele działów fizyki teoretycznej związanych z opisem oddziaływań fundamentalnych oraz ich symetriami, do których wniósł oryginalny wkład uznany przez społeczność międzynarodową. Poniżej przedstawimy jej bardzo krótką charakterystykę. Na początku swojej kariery naukowej profesor Lukierski zajmował sie badaniem czterowymiarowych funkcji Greena w granicy równych czasów oraz zagadnieniami grupy renormalizacyjnej opisanymi równaniem Callana-Symanzika, którym nadał postać operatorową. W latach 1967-78 zaproponował ogólny formalizm do opisu cząstek nietrwałych, dający możliwość zbudowania macierzy rozpraszania dla rezonansów i oddziałujących stanów wielocząstkowych Następne lata stanowią okres badań nad supersymetrią. W roku 1978 J. Lukierski wprowadził wraz z V. Rittenbergiem tzw. supersymetrię kolorową służącą do opisu teorii supersymetrycznych z uwzględnieniem symetrii wewnętrznych. Zaowocowało to nowymi modelami teorii pola opisującymi złożone pola cechowania oraz (super)grawitację z zastosowaniami do supersymetrycznej chromodynamiki. Zajmował się również supersymetrycznym opisem cząstek ze spinem oraz ich pierwszym i drugim kwantowaniem. W roku 1981 zaproponował po raz pierwszy wraz z J.A. de Azcarragą kowariantny model cząstki supersymetrycznej z niezerową masą oraz spinem. Prace te są nadal cytowane i rozwijane w literaturze. W serii wspólnych prac z A. Nowickim zaproponował supersymmetryczne rozszerzenie formalizmu twistorowego R. Penrose'a do N-rozszerzonej supersymetrii. W dalszych pracach z udziałem J. Lukierskiego sklasyfikowane zostały supersymetryczne rozszerzenia (dla N=1,2,3,4) równania Kortewegade Vriesa Lata 90 ubiegłego wieko aż po dzień dzisiejszy stanowią okres badań nad deformacjami kwantowymi i ich zastosowaniem do opisu modeli dynamiki relatywistycznej w skali Plancka. Niewątpliwie największy prestiż, uznanie oraz rozpoznawalność na arenie międzynarodowej przyniosła Jerzemu Lukierskiemu opublikowana w czasopiśmie Physics Letters B w roku 1991 wraz ze współautorami (J. Lukierski, H. Ruegg, A. Nowicki, V.N. Tolstoy) praca zatytułowana q-deformation of Poincaré algebra. Wprowadzała ona do nowopowstałej dziedziny geometrii nieprzemiennej i deformacji kwantowych pierwszą znaną w literaturze deformację symetrii relatywistycznych. Co więcej, wymiarowy parametr deformacji κ zinterpretowany został w języku masy Plancka stanowiącej granicę fenomenologicznej grawitacji kwantowej (do tej pory przyjęte było wiązać parametr deformacji ze stałą Plancka ħ). Jako fizyczne zastosowanie matematycznej idei deformacji zapostulowany został, w kolejnych pracach z udziałem prof. Lukierskiego model zmodyfikowanej kinematyki relatywistycznej (relacji dyspersyjnych) prowadzący do zdeformowanych równań KleinaGordona oraz Diraca w skali Plancka. Odkrycie to zapłodniło wielu badaczy (jak np. S. Majid, J. Wess, P. Aschieri, G. Fiore, L. Castellani, A. Ballesteros, P. Kulish, S. Zakrzewski, W.J. Zakrzewski, G. Amelino-Camelia, J. Kowalski-Glikman, L. Smolin, J. Trampetic, S. Meljanac, H. Grosse) i dało asumpt do dalszych, trwających po dzień dzisiejszy, badań w dziedzinie κ-deformacji w bardzo wielu ośrodkach naukowych na świecie i kilku w Polsce (Wrocław, Łódź, Warszawa, Kraków) oraz wprowadziło termin κ-deformacji na trwałe do literatury światowej. 10 lat później, wykorzystując tę ideę G. Amelino-Camelia wprowadził fenomenologiczne podejście do grawitacji kwantowej zwane podwójnie szczególną teorią względności (DSR = doubly special relativity) stanowiące równie żywo się rozwijający i aktualny kierunek badań. Najnowsze działania z udziałem Polski w ramach wspólnego europejskiego programu badań naukowych COST Action MP1405: Quantum structure of spacetime (QSPACE) poświęcone są badaniom przestrzeni kwantowych w tym κdeformacji. W przyszłym roku idea κ-deformacji będzie obchodzić swoje 25- lecie i z tej okazji planowana jest we Wrocławiu duża konferencja naukowa. Mimo że profesor Lukierski jest seniorem wśród seniorów, wciąż jest wyjątkowo aktywnym naukowcem, pracującym zarówno w dziedzinie deformacji kwantowych, supersymetrii, jak i twistorowego opisu cząstek oddziałujących ze spinem. W czasie swojej kariery profesor Lukierski odwiedził bardzo wiele zagranicznych ośrodków naukowych. Współpracował z wieloma wybitnymi naukowcami wśród których należy wymienić m.in. (kolejność alfabetyczna): G. Amelino-Camelia, J.A. de Azcaraga, I.A. Bandos, M. Chaichian, S. Fedoruk, J. Gomis, J. van Holten, E.A. Ivanov, K. Kamimura, P. Kulish, D. Leites, V.D. Lyakhovsky, P. Minnaret. P. Presnajder, V. Rittenberg, H. Ruegg, W. Ruehl, D.P. Sorokin, P.C. Stichel, V.N. Tolstoy, W.J. Zakrzewski. Nie unikał również współpracy z polskimi naukowcami, m.in. (kolejność odpowiada liczbie wspólnych prac): A. Nowicki, P. Maślanka, M. Woronowicz, P. Kosiński, A. Borowiec, M. Mozrzymas, A. Frydryszak, L. Rytel, J. Kowalski-Glikman, Z. Hasiewicz, A.T. Ogielski, M. Daszkiewicz, J.T. Sobczyk, Z. Popowicz, L. Turko. O jego osiągnięciach jako nauczyciela akademickiego świadczy 19 wypromowanych doktorów (ostatni w roku 2009) oraz spora liczba naukowych wnuków i prawnuków. Profesor Lukierski przez pięć kolejnych kadencji w latach 1991-2005 sprawował funkcję dyrektora Instytutu Fizyki Teoretycznej Uniwersytetu Wrocławskiego. Przez ponad 30 lat, tj. w latach 1975-2006, szefował Zakładowi Fizyki Wysokich Energii i Cząstek Elementarnych. Wielokrotnie organizował Zimowe Szkoły Fizyki Teoretycznej w Karpaczu oraz Sympozja. Maksa Borna (ostatnie w roku 2014). W kadencji 2007-2011 pełnił funkcję wiceprzewodniczącego Komitetu Fizyki PAN. Wśród wielu przyznanych mu nagród i wyróżnień należy wymienić nagrodę Prezesa Rady Ministrów za wybitny dorobek naukowy w roku 2010 oraz Nagrodę im. Marii Skłodowskiej-Curie z roku 1995. Będąc wybitnym naukowcem profesor Lukierski jest również nietuzinkowym człowiekiem. W młodości był czynnym lekkoatletą oraz związanym w latach 1950-60 z wrocławskim Teatrem Kalambur autorem krótkich sztuk teatralnych. Jest też miłośnikiem filozofii czynnym na polu "nauka-religia-postęp". Wnioskując o tak prestiżowe wyróżnienie nie można pominąć próby parametrycznej oceny dorobku naukowego profesora Jerzego Lukierskiego, autora i współautora ponad 350 publikacji naukowych. I tak według bazy Thompson-Reuters (Web od Science) dorobek naukowy prof. Lukierskiego uzyskał 3356 cytowań bez samocytowań (na ogólną liczbę 3899), indeks Hirscha h =27. W bazie Google Scholar, korzystającej z szerszego zestawu czasopism naukowych (również z poza bazy Thompsona) liczba cytowań jest znacząco wyższa i wynosi ponad 6400, h=36. Warto podkreślić, że tylko za ostatnie 5 lat liczba cytowań wzrosła o ponad 1800. Popularna wśród fizyków wysokiej energii baza HEP-Inspire przyznaje prof. Lukierskiemu 4756 cytowań oraz h=33. Do najbardziej cytowanych, a zarazem stanowiących największy wkład do rozwoju dyscypliny kwantowych deformacji prac Jerzego Lukierskiego należą: 1) q-deformation of Poincaré algebra, J Lukierski, H Ruegg, A Nowicki, VN Tolstoy, Physics Letters B 264 (3), 331-338 (1991); 443 (Thomson), 707 (Scholar) 2) New quantum Poincaré algebra and κ-deformed field theory, J Lukierski, A Nowicki, H Ruegg, Physics Letters B 293 (3), 344-352 (1992); 324 (Thomson), 483 (Scholar) 3) Classical and quantum mechanics of free κ-relativistic systems, J Lukierski, H Ruegg, WJ Zakrzewski, Annals of Physics 243 (1), 90-116 (1995); 290 (Thomson), 437 (Scholar) W naszej ocenie profesor Jerzy Lukierski kwalifikuje się w pełni do wyróżnienia Medalem Mariana Smoluchowskiego zarówno ze względu na zasługi dla rozwoju fizyki w Polsce jak i na swój wybitny wkład w rozwój nowej dziedziny fizyki teoretycznej zwanej geometrią nieprzemienną. Przestrzenie kwantowe, w tym κ-zdeformowane stanowią główny element tej teorii. Andrzej Borowiec, Bernard Jancewicz i Janusz Jędrzejewski