Stopień zaawansowania raka piersi wśród kobiet w województwie

Krzyżak
Probl
HigMEpidemiol
i wsp. Stopień
2010,zaawansowania
91(1): 83-86 raka piersi wśród kobiet w województwie podlaskim w latach 2001-2002 ...
83
Stopień zaawansowania raka piersi wśród kobiet
w województwie podlaskim w latach 2001-2002
– badania populacyjne
Breast cancer incidence in the Podlaskie Voivodeship in 2001-2002 by stage – population study
Michalina Krzyżak 1/, Dominik Maślach 1/, Marzena Juczewska 2/, Katarzyna Maksimowicz 2/,
Wiesław Lasota 3/, Andrzej Szpak 1/
Zakład Zdrowia Publicznego Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku
Białostockie Centrum Onkologii im. Marii Skłodowskiej-Curie
3/
Klinika Nowotworów Płuca i Klatki Piersiowej Centrum Onkologii-Instytutu im. Marii Skłodowskiej-Curie w Warszawie
1/
2/
Wstęp. Wiedza na temat stopnia zaawansowania choroby wraz z innymi
wskaźnikami epidemiologicznymi charakteryzującymi zagrożenie rakiem
piersi w populacji jest niezbędna do planowania leczenia chorych na raka
w regionie, jak również stanowi podstawę do oceny efektywności programów
profilaktycznych. W Polsce i w województwie podlaskim w 2006 roku
w ramach Narodowego Programu Zwalczania Chorób Nowotworowych
wprowadzono Populacyjny Program Wczesnego Wykrywania Raka Piersi,
którego skuteczność powinna być oceniana standardowymi metodami.
Cel pracy. Określenie stopnia zaawansowania raka piersi w chwili
rozpoznania w latach 2001-2002 u kobiet w województwie podlaskim
przed wprowadzeniem Populacyjnego Program Wczesnego Wykrywania
Raka Piersi.
Materiał i metoda. Do określenia stopnia zaawansowania raka piersi
zbudowano kohortę liczącą 659 kobiet, które w latach 2001‑2002
zachorowały na nowotwór złośliwy piersi i zostały zgłoszone do
Wojewódzkiego Rejestru Nowotworów (RN) w Białymstoku. Informacje
o stopniu zaawansowania choroby uzyskano z bazy danych RN
w Białymstoku i uzupełniono je o dane kliniczne pochodzące z historii
choroby. Ponieważ stopień zaawansowania choroby według klasyfikacji TNM
był znany lub został zrekonstruowany zgodnie z wytycznymi ECRA tylko
u 440 chorych (66,8%), dlatego wyniki przedstawiono z wykorzystaniem
uproszczonej klasyfikacji – rekomendowanej dla rejestrów populacyjnych.
Rozkład stopni zaawansowania został określony według grup wieku.
Introduction. Knowledge about the disease stage distribution in the
population together with other indicators is indispensable for the best
possible treatment of cancer patients and serves as the basis for evaluation
of the effectiveness of population screening programs in the Region. Such
a Program was introduced in the Podlaskie Voivodeship in 2006 within
the framework of the National Cancer Control Program. Its efficacy should
be assessed and monitored by standard methods.
Aim. To evaluate the breast cancer stage distribution in women diagnosed
in the Podlaskie Voivodeship in 2001-2002 before the introduction of the
Population Screening Program.
Material and methods. The analysis was based on 659 breast cancer
cases registered in CR (Voivodeship Cancer Registry) in 2001-2002. The
data about the stage of disease were collected from CR and from the
medical records of six local hospitals in the Podlaskie Region. TNM was
available in 440 cases (66.8%) only, therefore we used simplified staging
recommended by ENCR for the analyses based on the population cancer
registries data. The data on stage distribution are presented according to
the age group.
Results. The proportion of localized breast cancer stage was low (33.1%)
and similar to the populations where effective screening does not exist.
Key words: breast cancer, stage at diagnosis, population study
Wyniki. Odsetek kobiet z miejscowym stopniem zaawansowania raka
piersi w badanej kohorcie był niski – 33,1%. Proporcja taka jest zwykle
w populacjach, w których nie są prowadzone skuteczne działania
profilaktyczne.
Słowa kluczowe: rak piersi, stopień zaawansowania choroby, badania
populacyjne
© Probl Hig Epidemiol 2010, 91(1): 83-86
www.phie.pl
Nadesłano: 20.01.2010
Zakwalifikowano do druku: 28.02.2010
Adres do korespondencji / Address for correspondence
mgr Michalina Krzyżak
Zakład Zdrowia Publicznego
Uniwersytet Medyczny w Białymstoku
ul. 1-szej Armii Wojska Polskiego 2/2, 15-103 Białystok
tel. 085 869 10 31, fax 085 869 10 29, e-mail: [email protected]
84
Probl Hig Epidemiol 2010, 91(1): 83-86
Wstęp
Materiał i metoda
W krajach wysoko rozwiniętych nowotwory
złośliwe piersi u kobiet stanowią istotny problem
zdrowotny, społeczny i ekonomiczny. Według J. Ferlay w 2006 roku w krajach Unii Europejskiej zanotowano 320 000 nowych zachorowań na raka piersi
oraz 85 000 zgonów [1]. Według danych Krajowego
Rejestru Nowotworów (KRN) w Polsce rak piersi jest
najczęściej występującym nowotworem złośliwym
u kobiet i stanowi główną przyczynę zgonów z powodu
chorób nowotworowych [2]. W 2007 roku w KRN
zarejestrowano 14 482 zachorowań na raka piersi
u kobiet, standaryzowany współczynnik zachorowalności wynosił 47,7/105. Liczba zgonów wynosiła
5255, standaryzowany współczynnik umieralności
– 14,5/105 [3].
Spośród 16 województw, których dane publikowane są przez KRN, województwo podlaskie zajmuje 5.
miejsce w kraju pod względem umieralności z powodu
raka piersi. Według danych Wojewódzkiego Rejestru
Nowotworów w Białymstoku w 2007 roku w województwie podlaskim 368 kobiet zachorowało na raka
piersi, standaryzowany współczynnik zachorowalności wynosił 41,0/105. W tym samym roku zmarły
173 kobiety chore na raka piersi, a standaryzowany
współczynnik umieralności wynosił 15,8/105 [3].
W Polsce i w województwie podlaskim w 2006
roku w ramach Narodowego Programu Zwalczania
Chorób Nowotworowych wprowadzono Populacyjny
Program Wczesnego Wykrywania Raka Piersi, którego
skuteczność powinna byś oceniana standardowymi
metodami. Dane o stopniu zaawansowania choroby
rutynowo gromadzone przez populacyjne rejestry nowotworów w Polsce są często niekompletne i wymagają
uzupełnienia o dane kliniczne w oparciu o historię
choroby [4]. W związku z realizacją Populacyjnego
Programu Wczesnego Wykrywania Raka Piersi w województwie podlaskim podjęto badania mające na celu
ocenę stopnia zaawansowania raka piersi w województwie podlaskim przed wprowadzeniem Programu.
Opracowane wyniki badań powinny być w przyszłości
punktem odniesienia oceny skuteczności wprowadzonego do realizacji w 2006 r. Populacyjnego Programu
Wczesnego Wykrywania Raka Piersi w województwie
podlaskim.
Do określenia stopnia zaawansowania raka piersi
zbudowano kohortę liczącą 659 kobiet, które w latach
2001-2002 zachorowały na pierwotny, inwazyjny,
nowotwór piersi i zostały zgłoszone do WRN w Białymstoku. Informacje o stopniu zaawansowania choroby uzyskano z bazy danych WRN w Białymstoku
i uzupełniono o dane kliniczne pochodzące z historii
choroby pacjentek leczonych w sześciu szpitalach
w województwie podlaskim. Podczas przetwarzania
i opracowania danych przestrzegano zasad Ustawy
o Ochronie Danych Osobowych (Dz. U. Nr 133 poz.
883) z dnia 29 sierpnia 1997 roku.
Zgodnie z rekomendacjami European Network of
Cancer Registries/World Health Organization (ENCR/
WHO) zaawansowanie choroby powinno być rejestrowane z użyciem trzyznakowego kodu według
klasyfikacji TNM [5]. W przypadkach gdy nowotwór
nie zostanie w zgłoszeniu określony według wymienionej klasyfikacji rejestry w Polsce stosują uproszczoną
klasyfikację stopni zaawansowania, rekomendowaną
przez ENCR dla rejestrów populacyjnych. Klasyfikacja
ta obejmuje następujące stopnie zaawansowania: rak
in situ, zaawansowany miejscowo, regionalnie i uogólniony [6, 7].
Rozkład stopnia zaawansowania choroby według
klasyfikacji TNM był znany lub został zrekonstruowany zgodnie z wytycznymi ENCR tylko u 440 chorych
(66,8%). Stopień zaawansowania choroby zgodnie
z uproszczoną klasyfikacją dla rejestrów populacyjnych był określony w 98,8% przypadków tj. u 649
chorych.
Rozkład stopnia zaawansowania według uproszczonej klasyfikacji został obliczony w zależności od
grupy wieku: 15-49, 50-69, 70+. Średnia wieku pacjentek w badanej kohorcie wynosiła 57 lat (mediana
– 56 lat), najmłodsza pacjentka miała 24, najstarsza
93 lata.
Stopień zaawansowania nowotworu w grupach
wieku porównano przy użyciu testu Chi kwadrat. Za
poziom istotności statystycznej przyjęto p≤0,05.
Cel pracy
Określenie stopnia zaawansowania raka piersi
w chwili rozpoznania w 2001-2002 roku u kobiet
w województwie podlaskim przed wprowadzeniem
Populacyjnego Program Wczesnego Wykrywania Raka
Piersi.
Wyniki
Z informacji uzyskanych z Wojewódzkiego Rejestru Nowotworów w Białymstoku wynika, że w latach
2001 i 2002 na raka piersi w województwie podlaskim
zachorowało odpowiednio 351 i 345 kobiet. Standaryzowany współczynnik zachorowalności w 2001
wynosił 41,2/105 i 39,8/105 w roku 2002.
Rozkład stopni zaawansowania choroby w badanej
kohorcie według uproszczonej klasyfikacji rekomendowanej przez ENCR dla rejestrów populacyjnych
przedstawia tabela I.
Krzyżak M i wsp. Stopień zaawansowania raka piersi wśród kobiet w województwie podlaskim w latach 2001-2002 ...
Tabela I. Rozkład stopnia zaawansowania raka piersi według uproszczonej
klasyfikacji ENCR w zależności od grup wieku w woj. podlaskim w latach
2001‑2002
Table I. Distribution of breast cancer stage in simplified staging recommended
by ENCR according to age groups in the Podlaskie Voivodeship in 2001‑2002
Grupa wieku/age group
Liczba chorych/number of
patients
%
15-49 50-69 70+
192
342
125
29,1 51,9 19,0
Ogółem wartość p
/total
w teście
659
c2 P value
100,0 in c2 test
Stopień zaawansowania/stage
Miejscowy/local
Regionalny/regional
Uogólniony/general
brak danych/no data
Razem/total
71
117
30
218
37,0
34,2
24,0
33,1
105
179
63
347
54,7
52,3
50,4
52,7
14
41
28
83
7,3
12,0
22,4
12,6
2
5
4
11
1,0
1,5
3,2
1,7
192
342
125
659
100,0 100,0 100,0
100,0
0,002
W badanej grupie największy odsetek – 52,7%
stanowił nowotwór w regionalnym stopniu zaawansowania. Nowotwór w stadium miejscowym stanowił
33,1% chorych, natomiast w uogólnionym – 12,6%.
We wszystkich analizowanych grupach wieku
dominował regionalny stopień zaawansowania a ich
odsetek był zbliżony i wynosił: u kobiet najmłodszych,
w wieku 15-49 lat – 54,7%, u kobiet w wieku 50-69
lat – 52,3%, a u najstarszych, tj. w grupie wieku 70 lat
i więcej – 50,4%.
Rak piersi w stadium miejscowego zaawansowania częściej był rozpoznawany u kobiet młodszych tj.
przed 50 rokiem życia i odsetek ten wynosił 37,0%.
Nowotwór w stopniu uogólnionym częściej występował u pacjentek najstarszych, tj. po 70 roku życia
i odsetek ten sięgał 22,4%.
Rozkład stopnia zaawansowania raka piersi w grupach wieku był zróżnicowany istotnie statystycznie
(p=0,002).
Dyskusja
Standaryzowany współczynnik zachorowalności
w 2001 wynosił 41,2/105 i 39,8/105 w roku 2002.
Wartości te były nieznacznie niższe – odpowiednio
o 2,8 pkt.% i 5,3 pkt.% – w porównaniu z wartością
współczynników zachorowalności w Polsce, które
w latach 2001 i 2002 wynosiły odpowiednio 42,4/105
i 42,0/105.
Połączenie informacji pochodzących z RN w Białymstoku oraz z historii choroby pacjentek, które
zachorowały na raka piersi w latach 2001-2002, pozwoliło na określenie stopnia zaawansowania choroby
w 98,9% populacji województwa podlaskiego.
85
Stopień zaawansowania nowotworu jest jednym
z najważniejszych czynników prognostycznych.
Głównie na tej podstawie podejmowana jest decyzja
o wyborze metody leczenia co determinuje szansę
pacjentki na wyleczenie. Rozkład stopnia zaawansowania raka piersi w populacji świadczy także o skuteczności podejmowanych działań profilaktycznych
na danym terenie [8,9].
W województwie podlaskim w latach 2001
i 2002 rozkład stopnia zaawansowania raka piersi
był niekorzystny. Odsetek rozpoznań w miejscowym
stopniu zaawansowania choroby wynosił 33,1%.
Dominowały natomiast rozpoznania w stopniu regionalnego zaawansowania – 52,7%. Choroba w stopniu
uogólnionym była rozpoznana w 12,6%. Niski odsetek
raka w miejscowym stopniu zaawansowania wskazuje
na brak skutecznych działań podejmowanych w celu
wczesnego wykrywania rak piersi w populacji województwa podlaskiego oraz niekorzystnie wpływa na
wyleczalność mierzoną wartością wskaźnika 5-letnich
przeżyć.
Wyniki licznych badań potwierdziły, że najskuteczniejszą metodą wykrywania raka piersi we
wczesnym stopniu zaawansowania są populacyjne
programy badań przesiewowych oparte na badaniach
mammograficznych, skierowane do kobiet w wieku
50-69 lat tj. najwyższego ryzyka zachorowania [10]
i są one obecnie zalecane przez komisje ekspertów
Unii Europejskiej [11]. Doświadczenia wielu krajów
wskazują, że prawidłowo zaplanowane, realizowane
i monitorowane programy badań przesiewowych prowadzą do zmniejszenia umieralności z powodu raka
piersi [12].
Uzyskane w badaniu informacje dotyczące zachorowalności i stopnia zaawansowania raka piersi
kobiet w latach 2001 i 2002, wraz z innymi wskaźnikami epidemiologicznymi, pozwolą w przyszłości
dokonać oceny skuteczności Populacyjnego Programu
Wczesnego Wykrywania Raka Piersi wprowadzonego
w województwie podlaskim w 2006 roku.
Wnioski
1. Odsetek pacjentek z miejscowym stopniem zaawansowania raka piersi w badanej kohorcie był
niski - 33,1%, natomiast najwyższy w stadium
regionalnym – 52,7%. Proporcja taka jest zwykle
w populacjach, w których nie są prowadzone
skuteczne działania profilaktyczne.
2. Rak w miejscowym stopniu zaawansowania częściej występował w grupie kobiet najmłodszych,
uogólniony zaś u kobiet najstarszych.
86
Probl Hig Epidemiol 2010, 91(1): 83-86
Piśmiennictwo / References
1. Ferlay J, et al. Estimates of the cancer incidence and mortality
in Europe in 2006. Ann Oncol 2007, 18 (3): 581-592.
2. Wojciechowska U, Didkowska J, Zatoński W. Nowotwory
złośliwe w Polsce w 2006 roku. Centrum Onkologii Instytut
im. M. Skłodowskiej-Curie. Warszawa 2008.
3. http://epid.coi.waw.pl/krn/
4. Bielska-Lasota M. Znaczenie dostępności danych do oceny
czynników rokowniczych u chorych na nowotwory złośliwe
na podstawie badania populacyjnego chorych na raka szyjki
macicy. Prz Epidemiol 2005, 59: 87-96.
5. Green FL, Compton CC, Fritz AG i wsp. Atlas stopni
zaawansowania nowotworów złośliwych według AJCC.
MediPage, Warszawa 2009.
6. Wojciechowska U, Didkowska J, Zatoński W i wsp. Rejestracja
nowotworów złośliwych. Zasady i metody. Centrum
Onkologii Instytut, Warszawa 2007: 47-51.
7. Esteban D, Whelan S, Laudico A. Rejestracja zachorowań
na nowotwory złośliwe. Podręcznik dla personelu rejestrów
nowotworowych. Centrum Onkologii Instytut, Warszawa
2002: 130-131.
8. Micheli A, Baili P. Information on cancer. [in:] Responding
to the challenge of cancer in Europe. Coleman MP, et al.
Institute of Public Health of the Republic of Slovenia
2008.
9. Mincey BA, Perez EA. Advances in screening, diagnosis, and
treatment of breast cancer. Mayo Clinic Proceed 2004, 79:
810-6.
10. Singletary E, Connolly JL. Breast Cancer Staging: Working
With the Sixth Edition of the AJCC Cancer Staging Manual S.
CA Cancer J Clin 2006, 56: 37-47.
11. Perry N, et al. European guidelines for quality assurance
in breast cancer screening and diagnosis. European
Communities 2006.
12. Hakama M, et al. Cancer screening. [in:] Responding to the
challenge of cancer in Europe. Coleman MP, et al. Institute
of Public Health of the Republic of Slovenia 2008.