Na tropach

KONKURS MATEMATYCZNO – PRZYRODNICZY
„Na tropach
matematyki
i przyrody”
n
ALICJA BEDNARCZYK-FERTYK,
DANUTA MAĆKOWIAK
Z
azwyczaj dzieci nie lubią uczyć się
większej partii materiału, powtarzać. Pomyślałyśmy więc, że dobrą
metodą będzie zorganizowanie konkursu,
który połączy przyjemne z pożytecznym.
Jesteśmy nauczycielkami matematyki
i przyrody. Postanowiłyśmy przygotować
konkurs przyrodniczo-matematyczny dla
klas czwartych.
Konkurs odbywał się w auli szkoły.
Z każdej klasy zostały wybrane 3-osobowe drużyny. Pozostali uczniowie zasiedli
na widowni. Konkurs prowadziły uczennice klas szóstych. Na początku powitały
panią dyrektor, nauczycieli oraz uczniów.
Dzieci z klas czwartych zaśpiewały piosenkę, której tekst został ułożony specjalnie na tę okazję. Oto ona:
To nie do video, lecz siada przy stole
Nie mówiąc o tym nikomu
Wyjmuje z plecaka książeczkę
Otwiera i czyta dokładnie
O rzekach, jeziorach, o lądach i górach
I o tym, co w morzach jest na dnie.
Gdy ciężko lekcjami zmęczona
Powraca do domu już Ania
Odpocząć nie zechce, bo musi dziś jeszcze
Rozwiązać ze zbioru zadania
Więc siada i liczy uparcie
Obwody, pola i średnice
I wie, że przed klasą pochwali się potem
Jak dobra jest w matematyce.
Tych dwoje jest dla nas przykładem
Przykładem jak działać musimy
Rozwijać swój talent i umiejętność
I wkładać w to wszystkie swe siły
Rozważnie swym czasem zarządzać
I jedną pamiętać zasadę
Nauka to przecież jest klucz do potęgi
I takim podążać przykładem!
Alicja Bednarczyk-Fertyk
„Piosenka o liczeniu”
Piosenka ta jest o liczeniu
Jest także to tekst przyrodniczy
O rzeźbach terenu, o cyfrach i wzorach
I o tym, co w życiu się liczy.
Gdy Jasio po ciężkim dniu w szkole
Powraca zmęczony do domu
6/2004
IX
Po uroczystym wstępie nadszedł czas
na rozwiązywanie zadań. Najpierw każde z zadań zostało odczytane głośno oraz
przedstawione na dużej planszy, by widzowie wiedzieli jakie zadanie rozwiązują
ich koledzy i koleżanki. Następnie treści
kolejnych zadań otrzymywały drużyny
toczące bój. Zadania przeplatały się, raz
przyrodnicze, raz matematyczne. Były też
takie, które łączyły w sobie zagadnienia
matematyczne z przyrodniczymi. Po wykonaniu każdego z zadań drużyny kolejno prezentowały swoje wyniki. Komisja
przyznawała po każdym zadaniu odpowiednią ilość punktów. Oto przykładowe
zadania:
Zadanie 1. Każda grupa otrzymała planszę z zegarem, na którym były umieszczone cyfry od 1 do 8.
Zadanie polega na znalezieniu pięciocyfrowego szyfru. W tym celu należy ustawić wskazówkę na 1, następnie obrócić
ją w prawo o 45° i odczytać następną cyfrę szyfru, następnie w lewo o 90°, w prawo o 180° i jeszcze raz w prawo o 135°.
Po kolejnych obrotach odczytujemy kolejne cyfry.
Zadanie 2. W ciągu dnia zmierzono trzy
razy temperaturę powietrza. Rano wynosiła 3°C, w południe 10°C, a wieczorem
5°C. Zaznaczcie temperatury na termometrach, a następnie obliczcie średnią
temperaturę dnia. (każda grupa otrzymała planszę z trzema termometrami)
Zadanie 3. Na scenę wbiega Ania.
Ania bardzo lubi biegać. Jako numer
startowy do udziału w zawodach dostała
dwucyfrową liczbę. Na pewno przyniesie
jej szczęście!
Ania mnoży połowy tej liczby przez
siebie i wtedy otrzymuje taką liczbę, jakby
X
przestawiła obie cyfry w swoim numerze
startowym. Jaki numer startowy ma
Ania?
Zadanie 4. Uczniowie otrzymują plansze,
na których są narysowane mapki konturowe Polski.
Po przeczytaniu prognozy pogody należy nanieść na mapkę odpowiednie znaki umowne. Oto prognoza: Na północy
Polski możemy spodziewać się dużego
zachmurzenia i opadów. Na zachodzie
podobnie, ale mogą wystąpić burze. W
południowej i wschodniej Polsce jeszcze
piękna, słoneczna pogoda. Temperatura
sięgać będzie tam 28°C. Natomiast na
zachodzie i północy kraju lekkie ochłodzenie – temperatura około 23°C.
Zadanie 5. Pewien profesor o nazwisku
Roztargniony zapomniał szyfru do swojej kasy pancernej. Pamiętał tylko, że szyfr
składa się z dziewięciu różnych cyfr. Miał
też kilka wskazówek zapisanych na kartce: (każda drużyna otrzymuje planszę ze
wskazówkami)
o Pierwsza cyfra jest o 2 mniejsza od piątej
o Druga cyfra jest połową pierwszej
o Trzecia cyfra jest dwa razy większa od
pierwszej
o Czwarta cyfra jest połową piątej
o Piąta cyfra dzieli się przez 1, 2 i 3
o Szósta cyfra jest o cztery większa od
siódmej
o Siódma cyfra jest mniejsza od czterech
o Ósma cyfra jest o dwa mniejsza od
dziewiątej
o Dziesiąta jest większa od trzech i podzielna przez trzy
o Zacznij od odgadnięcia piątej cyfry!
Zadanie 6. Spośród rysunków wybierzcie te, które kojarzą się Wam z budową
matematyka
narządów zmysłów. Następnie przyklejcie je w odpowiednim miejscu w tabeli.
Każda grupa otrzymała zestaw rysunków, który zawierał m.in. kubek(kubki
smakowe), młotek(młoteczek), kowadło(kowadełko), lupa(soczewka) oraz dla
zmylenia inne rysunki, np. czajnik, śrubokręt.
oko
ucho
nos
język
Zadanie 9. „Magiczny kwadrat” – osoba prowadząca pokazuje planszę, następnie podobne plansze otrzymuje każda
z drużyn.
Zadanie brzmi: Cyfry od 0 do 8 należy wpisać do pól kwadratu tak, aby otrzymać kwadrat magiczny. Każda cyfra może
być wpisana tylko raz. Cyfry 1, 4 i 7 zostały już wpisane.
skóra
Zadanie 7. „Co Mateusz dostał na urodziny?”
Każda drużyna otrzymuje pudło przewiązane kolorową kokardą.
Żeby dowiedzieć się, co chłopiec
otrzymał w prezencie urodzinowym, należy wykonać cztery działania, które są zapisane na pudle. Wyniki muszą być zapisane słownie. Z odpowiednich liter zostanie odczytane hasło. Drużyna, która
prawidłowo rozwiązała zadanie (hasło:
PIES), mogła otworzyć pudełko i znalazła tam nagrodę dla siebie – pieska-maskotkę.
Zadanie 8. Jedno z dzieci ma zawiązane
oczy. Następnie rozpoznaje różne produkty i wspólnie z drużyną określa z czego zostały wykonane(np. sok – z owoców,
sznurek – z lnu lub konopi, cukier – z
buraków).
W trakcie rozwiązywania zadań przez
przedstawicieli klas, widzowie słuchali
wierszy o tematyce przyrodniczej lub
matematycznej, prezentowanych przez
uczniów klas szóstych. Oto niektóre
z nich:
Wiktor Lenkiewicz
„Wiersz o trójkącie”
Czyż zawsze o lwie, wilku i liszce hultajce?
Nie – nic o nich nie powiem w mojej pierwszej bajce.
Choć się w pierwszym mym kroku nowością zalecę.
Powiem bajkę o zacnym trójkącie ABC.
Raz wielki matematyk nad ludzi wzniesiony,
Mierząc gwiazdy, planety, licząc miliony,
Trójkąt rozwartokątny na świstku zakreśliłWtem hałas i krzyk wielki – cóż znaczą te wrzaski?
W trójkącie zakreślonym wzięły się niesnaski.
Kąt przy C był szeroki i wielce rozwarty;
Więc jak magnat zwyczajnie dumny i uparty,
Z pogardą na dwa inne kąciki spoglądał,
Kosztem ich jeszcze więcej rozszerzyć się żądał.
Fuknął: „Po co te chude i liche stworzenia wyglądają tak nędznie spod mego ramienia?”
Wtem kąt ostry: „Naszą nam nie wyrzucaj małość,
Na niej się to opiera twoja okazałość,
Im my mniejsi, tym ty większy Mości Książe,
Lecz się nikt nie obejdzie i bez nas w trójkącie.
Niech kto jak chce podobnych wam kątów namnoży
Z samych kątów rozwartych trójkąta nie złoży.
A my się bez was wielkich łatwo obejdziemy
Sami go sobie zrobimy.”
6/2004
XI
Ewa Szelburg-Zarembina
Idzie chmura
Ciemna, bura, duża.
Ojej! Będzie burza!
Szumią, gną się, skrzypią drzewa.
Oj! Będzie ulewa!
Już zagrzmiało.
Już błyska
Już i kropla...
Deszcz pryska!
Adam Mickiewicz
„Pan Tadeusz”
[...] Bo każda chmura inna: na przykład jesienna
Pełznie jak żółw leniwa, ulewą brzemienna,
I z nieba aż do ziemi spuszcza długie smugi,
Jak rozwite warkocze, to są deszczu strugi,
Chmura z gradem, jak balon, szybko z wiatrem leci,
Krągła, ciemnobłękitna, w środku żółto świeci [...]
Widzowie, podobnie jak drużyny,
mogli również wykazać się wiadomościami rozwiązując zadania przygotowane
specjalnie dla nich. Ci, którzy jako pierwsi
udzielili poprawnej odpowiedzi, otrzymywali nagrodę – drobny upominek (np.
maskotkę, notes lub kalkulator). Oto zadania dla publiczności:
Zadanie 1. Na scenę wchodzi Marsjanka (uczennica klasy szóstej w przebraniu).
Na planszy zawieszonej na scenie
przedstawiony został Układ Słoneczny.
Marsjanka podchodzi do planszy i wskazując Marsa przekazuje informacje: Mars
to czwarta planeta Układu Słonecznego.
Rok 2004 będzie czasem intensywnych
badań Marsa. Mają tam dotrzeć aż cztery misje. Głównym celem misji będzie
poszukiwanie śladów, które mogłaby zostawić na powierzchni planety woda
w stanie ciekłym.
A teraz zadanie:
XII
Jeden dzień na Marsie trwa o 40 minut dłużej niż jeden dzień na Ziemi.
O ile godzin dłuższy jest tydzień na Marsie od tygodnia na Ziemi?
Zadanie 2. Po wysłuchaniu wiersza pt.
Kłótnia rzek Jana Brzechwy dziewczynki
pokazują planszę, na której narysowane
są rzeki Wisła i Nil oraz ich długości.
Następnie odczytują treść zadania:
Nil jest najdłuższą rzeką na Ziemi.
Basia obliczyła, że jest on o 5624 km dłuższy od Wisły, najdłuższej rzeki w Polsce.
Wisła ma 1047 km długości. Jaką długość ma zatem Nil?
Basia twierdzi, jest on 6 razy dłuższy
od Wisły. Czy to prawda?
Zadanie 3. Należy znaleźć liczby ukryte w
zdaniach. Liczby mogą ukrywać się w jednym wyrazie lub w stojących obok siebie.
W dzień nigdzie się ćmy nie znajdzie.
W wyniku napięć w skorupie ziemskiej
powstają góry.
o Kaktusy zatrzymują w sobie większość
zebranej z otoczenia wody.
o Ponad warstwą mgły rozciąga się przepiękny krajobraz gór.
o Na nosie Moniki usiadła mucha.
o
o
Zadanie 4. Po podwórzu biegają koty
i myszy. Razem mają 80 łap. Na każdego
kota przypadają 3 myszy. Ile kotów biega
po podwórzu?
matematyka
Zadanie 5. Każdy z Was często słyszy
„umyj ręce, umyj owoce”. Te polecenia
wydają Wam dorośli dlatego, że na
wszystkim co Was otacza są bakterie.
Bakterie są mikroskopijnej wielkości, ale
występują w olbrzymich ilościach, gdyż
bardzo szybko się rozmnażają. Rozmnażanie następuje przez podział. Każda
dzieli się na pół i powstają dwie nowe.
Zadanie brzmi: Pewna bakteria dzieli
się co 10 minut. Oblicz, ile bakterii powstanie w ciągu 1 godziny.
W ocenianiu bardzo pomogła nam
nasza koleżanka Lidia Trawińska – nauczycielka matematyki, gdyż niektóre
z zadań były rozwiązywane równocześnie
z zadaniami dla drużyn i trudno byłoby
nam oceniać jednocześnie pracę drużyn
i publiczność.
Konkurs przebiegał bardzo dynamicznie. Czas płynął bardzo szybko. Nim się
obejrzałyśmy, minęły dwie godziny. Nadszedł czas podsumowania ciężkich zmagań. Drużyny otrzymały nagrody książkowe (odpowiednie do zajętego miejsca),
a klasy pamiątkowe dyplomy. Podobny
dzieci złożyły na ręce pani dyrektor. Myślimy, że konkurs ten zostanie na stałe
wpisany do kalendarza imprez naszej
szkoły.
Na koniec chciałybyśmy podzielić się
uwagami. Choć konkurs trwał tylko około dwóch godzin, czas przygotowań był wielokrotnie dłuższy. Dlatego konkurs należy planować co najmniej miesiąc wcześniej.
Musiałyśmy opracować zadania, przygotować wiele plansz dla każdej z drużyn,
wykonać dekoracje, rekwizyty urozmaicające zadania, przygotować dzieci do recytacji wierszy oraz piosenki itp. Jesteśmy
jednak zadowolone z wykonanej pracy, tym
bardziej, że uczniom bardzo podobał się
konkurs przez nas przygotowany.
Kilka dni przed konkursem ogłosiłyśmy dodatkowe zadanie dla klas czwartych.
Uczniowie mieli przygotować przebranie
związane tematycznie z matematyką lub
przyrodą. Okazało się, że pomysłowość
uczniów nie zna granic. Pojawiły się bowiem drzewa, chmurki, tabliczki mnożenia, stożki, zwierzątka a nawet kosmici.
Najlepsze pomysły zostały nagrodzone.
Mamy nadzieję, że konkurs ten przybliżył uczniom treści matematyczne
i przyrodnicze, zachęcił do nauki tych
przedmiotów, pokazał, że z matematyką
i przyrodą można się świetnie bawić. q
O AUTORKACH
Danuta Maćkowiak, nauczycielka przyrody
w Szkole Podstawowej nr 21 w Poznaniu
Alicja Bednarczyk-Fertyk, nauczycielka matematyki
w Szkole Podstawowej nr 21 w Poznaniu
LITERATURA
[1] K. Czyszkowska J. Stocka: Jak urozmaicać zajęcia z przyrody?, Wyd. Planeta, 1999.
6/2004
[2] K. Szymanowski: Jestem mistrzem matematyki,
Wyd. Siedmioróg, 2001.
XIII