Pojęcie stosowania prawa

Pojęcie stosowania prawa
Pojęcie stosowania prawa
W prawoznawstwie stosowanie prawa nie jest
pojęciem w pełni jednoznacznym, gdyż konkretny
model stosowania prawa może wykazywać szereg
cech związanych właściwościami systemu prawa
oraz ustroju państwa, w ramach których
dokonywane
jest
stosowanie
prawa
przez
upoważnione podmioty.
W myśl reprezentatywnej dla takiego ujęcia definicji
stosowanie prawa to „proces ustalania przez
właściwy
organ włądzy w sposób wiążący
(dla określonych podmiotów)
konsekwencji
prawnych faktów (uznanych za udowodnione) na
podstawie obowiązujących norm prawnych.
W systemie prawa stanowionego stosowanie prawa
bywa najczęściej ujmowane teoretycznie w postaci
modelu decyzyjnego stosowania prawa.
(Zob. J. Wróblewski [w:] W. Lang, J. Wróblewski, S.
Zawadzki, Teoria …)
Pojęcie stosowania prawa
Kompetencja do
stosowania prawa
Przedstawione pojmowanie stosowania prawa
zakłada rozróżnienie stosowania prawa od
stanowienia prawa oraz przestrzegania prawa i
odnosi się przede wszystkim do systemów prawa, w
których
rozstrzyganie
zagadnień
prawnych
następuje na podstawie norm prawnych o
charakterze generalnym i abstrakcyjnym.
Zdolność do wiążącego ustalenia praw lub
obowiązków osób na podstawie powszechnie
obowiązujących norm prawnych może mieć
wyłącznie podmiot wyposażony w odpowiednią
kompetencję prawną (kompetencję do stosowania
prawa). Zatem, aby określone działanie można było
uznać za akt stosowania prawa, musi istnieć norma
(norma kompetencyjna) określająca kompetencję
do dokonania przez dany podmiot takiej właśnie
czynności z przewidzianym przez tę normę skutkiem
prawnym.
1
Podmioty stosujące prawo
Charakter stosowanych norm
W kompetencje do stosowania norm prawa
administracyjnego ustawodawca wyposaża przede
wszystkim organy administracji publicznej w
znaczeniu ustrojowym, ale kompetencje takie w
określonych
sprawach
administracyjnych
przyznawane są niekiedy również innym podmiotom
spoza struktury administracji publicznej (tzw.
organy
administracji
w
znaczeniu
funkcjonalnym).
W przypadku norm bezpośrednio regulujących
sytuację
prawną
adresatów
sytuacja
ta
kształtowana jest z mocy samego prawa.
Zatem w wypadkach, gdy sytuację prawną
wyznacza
bezpośrednio
norma
prawa
administracyjnego
o
charakterze
generalnoabstrakcyjnym nie ma konieczności uruchamiania
procesu
stosowania
normy
przez
organ
administracji. Dlatego odniesieniu do takich norm
prawo nie ustanawia żadnych kompetencji do ich
stosowania, gdyż nie wymagają one konkretyzacji.
Charakter stosowanych norm
Pojęcie sprawy administracyjnej
W przypadku norm prawa administracyjnego
pośrednio
regulujących
sytuację
prawną
adresatów to nie one bezpośrednio wyznaczają
sytuację prawną adresatów, lecz są podstawą
do określenia jej przez akt stosowania prawa. Ich
działanie wyraża się w procesie stosowana prawa
przez właściwy organ administracji, a do
ukształtowania
sytuacji prawnej
określonego
podmiotu dochodzi w drodze aktu stosowania prawa
o charakterze indywidualno-konkretnym.
Sprawa, w której stosowane są normy prawa
administracyjnego materialnego, określana jest
mianem sprawy administracyjnej. Pojęcie to
konstruowane teoretycznie, w oparciu o kryteria
materialnoprawne,
najczęściej wyraża elementy
procesu stosowania norm prawa wyróżnionych norm
materialnych pośrednio regulujących sytuacją
prawną adresatów.
2
Pojęcie sprawy administracyjnej
Ze względu, że konsekwencje norm prawnych na
podstawie przysługującej organowi kompetencji
ustala się zawsze w stosunku do określonego
podmiotu i ze względu na określone okoliczności
sprawę administracyjną, każdorazowo tworzy
zespół okoliczności (opisanych w hipotezie normy),
w których organ administracji publicznej stosuje
normę
prawa
administracyjnego
w
celu
ukształtowania stanu prawnego po stronie
określonego podmiotu - adresata decyzji stosowania
prawa (por. W. Dawidowicz).
Procedura stosowania norm
prawa administracyjnego
Procedura stosowania prawa administracyjnego
przez organ administracji publicznej, w której
dochodzi do rozstrzygnięcia sprawy indywidualnej
(materialnej
lub
proceduralnej)
poprzez
ukształtowania sytuacji prawnej w drodze decyzji
administracyjnej, zwana jest postępowaniem
administracyjnym
(jurysdykcyjnym
/
orzeczniczym).
Procedura ta jest określona przepisami Kodeksu
postępowania administracyjnego i przepisami
szczególnymi.
Ujęcia decyzji administracyjnej
DECYZJA
ADMINISTRACYJNA
JAKO REZULTAT
STOSOWANIA PRAWA
Dwie ujęcia decyzji administracyjnej:
W ujęciu materialnym decyzji jest rezultatem
stosowania
norm
prawa
administracyjnego
materialnego – jest końcowym aktem stosowania
norm prawa administracyjnego.
W ujęciu proceduralnym decyzja definiowana jest
ze względu na cechy formalne – jako akt załatwiający
sprawę i kończący postępowanie administracyjne.
3
Decyzja administracyjna
jako akt stosowania prawa
W ujęciu materialnym decyzja administracyjna jest
aktem:
wydany przez organ administracji publicznej lub
inny upoważniony podmiot,
na podstawie przysługującej tym organom
kompetencji szczegółowej,
wobec podmiotów organizacyjnie i służbowo nie
podporządkowanych
organom
administracji
publicznej,
…
Decyzja administracyjna
jako akt stosowania prawa
W ujęciu materialnym decyzja administracyjna jest
aktem:
dotyczy
zindywidualizowanego
adresata
znajdującego się w konkretnej sytuacji (akt
stosowania prawa w sprawie konkretnie –
indywidualnej).
którego przedmiotem jest ukształtowanie
sytuacji prawnej (w rezultacie stosowania norm
prawa administracyjnego kształtowana jest
sytuacja prawna konkretnie wskazanego podmiotu
w indywidualnie oznaczonej sprawie) …
Decyzja administracyjna
jako akt stosowania prawa
Ukształtowanie
sytuacji
prawnej
następuje
poprzez:
udzielenie uprawnienia (cofnięcie uprawnienia,
zmianę zakresu uprawnienia, odmowę udzielenia
uprawnienia) lub
nałożenie obowiązku (cofnięcie obowiązku,
zmianę zakresu obowiązku).
UJĘCIE PROCEDURALNE
DECYZJI
ADMINISTRACYJNEJ
4
Ujęcie proceduralne
decyzji administracyjnej
Za punkt wyjścia dla ujęcia procesowego należy przyjąć
art. 104 kodeksu postępowania administracyjnego
Art. 104 k.p.a.
§ 1. Organ administracji publicznej załatwia sprawę przez
wydanie decyzji, chyba że przepisy kodeksu stanowią
inaczej.
§ 2. Decyzje rozstrzygają sprawę co do jej istoty w całości
lub w części albo w inny sposób kończą sprawę w danej
instancji.
Elementy treści
decyzji administracyjnej
Przepisy prawa, w szczególności art. 107 § 1 k.p.a.
wskazują elementy jakie powinna zawierać decyzja
administracyjna.
Zgodnie z art. 107 § 1 k.p.a. decyzja administracyjne
powinna zawierać:
oznaczenie organu administracji publicznej,
datę wydania,
oznaczenie strony lub stron (postępowania),
Ujęcie proceduralne
decyzji administracyjnej
Art. 104 §1 k.p.a. formułuje dyrektywę wskazującą
formę w jakiej następuje rozstrzygania spraw
administracyjnych.
Natomiast zgodnie z art. 104 §2 kpa DECYZJA to:
akt rozstrzygający sprawę w części lub całości
lub w inny sposób kończący sprawę administracyjną.
Elementy treści
decyzji administracyjnej
cd. (elementy decyzji wskazane w art. 107 § 1 k.p.a.):
rozstrzygnięcie,
uzasadnienie faktyczne i prawne,
pouczenie, czy i w jakim trybie służy od niej odwołanie,
powództwo do sądu powszechnego lub skarga do sądu
administracyjnego,
podpis z podaniem imienia i nazwiska oraz stanowiska
służbowego osoby upoważnionej do wydania decyzji.
powołanie podstawy prawnej,
… (c.d.n.)
5
Elementy treści
decyzji administracyjnej
Cztery z powyższych elementów są niezbędne aby można
w ogóle mówić, że dany akt jest decyzją administracyjna,
są to :
oznaczenie organu, który wydał akt
rozstrzygnięcie o istocie sprawy
oznaczenie strony/stron
podpis osoby reprezentującej organ
Elementy treści
decyzji administracyjnej
Istnieją wyjątki, gdy w decyzji nie zamieszcza się
niektórych jej elementów obligatoryjnych:
przypadki określone w art. 107 § 4-5 kpa gdy nie jest
potrzebne sporządzenie uzasadnienia,
przypadki wskazane w przepisach szczególnych.
Ponadto decyzja może zawierać również inne elementy, o
ile przepisy szczególne tak stanowią
(postanowieniami dodatkowymi mogą być: warunek,
termin, rygor natychmiastowej wykonalności itp.)
Nazwy własne
decyzji administracyjnej
W przepisach znajdziemy wiele różnych nazw
własnych decyzji administracyjnej takich jak:
decyzja,
zezwolenie,
pozwolenie,
zgoda,
koncesja,
licencja,
nakaz lub zakaz,
promesa,
inne określenia.
Nazwy własne
decyzji administracyjnej
Dla zakwalifikowania danego przejawu działania organu
administracji publicznej jako decyzji administracyjnej
nie ma znaczenia nazwa danego aktu.
Ustawodawca często wprost określa, że dany akt jest decyzją
administracyjną:
art. 17 ust 4 ustawy o obywatelstwie stanowi, iż: „Posiadanie i
utratę obywatelstwa polskiego stwierdza wojewoda. Odmowa
stwierdzenia posiadania obywatelstwa polskiego lub jego utraty
następuje w drodze decyzji administracyjnej.”
art. 3 ustawy Prawo budowlane stanowi, iż „pozwolenie na
budowę - to decyzja administracyjna zezwalającą na
rozpoczęcie i prowadzenie budowy lub wykonywanie robót
budowlanych innych niż budowa obiektu budowlanego”
6
Nazwy własne
decyzji administracyjnej
W przypadku, gdy przepisy prawa nie określają wyraźnie formy
rozstrzygnięcia, organ jest zobligowany zakwalifikować
każde rozstrzygnięcie, które załatwia sprawę co do jej
istoty w całości lub części, jako decyzję administracyjną
chyba że przepisy stanowią inaczej.
Art. 47 ustawy o ewidencji ludności i dowodach osobistych:
KLASYFIKACJE
DECYZJI
ADMINISTRACYJNYCH
ust. 1. Organ gminy prowadzący ewidencję ludności jest
obowiązany na podstawie zgłoszenia dokonać zameldowania
lub wymeldowania … .
ust. 2. Jeżeli zgłoszone dane budzą wątpliwości, o dokonaniu
zameldowania lub wymeldowania rozstrzyga właściwy organ
gminy.
Klasyfikacje decyzji
administracyjnych
podział na decyzje konstytutywne i deklaratoryjne
pozytywne i negatywne (uwzględniające żądanie
strony lub nie)
podział na decyzje uprawniające i zobowiązujące
podział na decyzje tworzące prawa dla strony
i decyzje nie tworzące prawa dla stron
Klasyfikacje decyzji
administracyjnych
decyzje wywołujące skutki cywilnoprawne
i decyzje nie wywołujące takich skutków
decyzje regulujące sytuację prawną osób i decyzje
regulujące „sytuację prawną rzeczy”
decyzje administracyjne związane i uznaniowe (tzw.
decyzje swobodne)
podziały ze względu na podmiot wydający decyzje
promesa (wydania decyzji)
7