Wystąpienie Rzecznika Praw Dziecka

Warszawa, 23 lipca2OlS roku
RZECZPOSPOLITA POLSKA
Rzecznik Praw Dziecka
Ma;ek Micha/ak
ZEW.422.26.201 5.JF
Pan
prof. Kazimierz Wiatr
Przewodniczący Komisji
Edukacji, Nauki i Sportu
Senat RP
dziękuję Pan Przewodniczącemu za podjęcie tak wnego tematu, jakim są
samobójstwa dzieci. Problem na pewno wymaga poważnej dyskusji i wypracowania
skutecznych rozwiązaii przeciwdziałających tragediom. Rzecznika Praw Dziecka szczególnie
niepokoją informacje, że powodem dramatycznych decyzji dzieci może być ich sytuacja
szkolna (niewłaściwe zachowania nauczycieli, trudne relacje w grupie rówieśniczej). Szkoła
powinna być tym miejscem, które wspiera dziecko, umożliwia mu wszechstronny rozwój,
ajeśli potrzeba
także koryguje deficyty (również w sferze postaw społecznych). Pedagodzy,
jako profesjonaliści, powinni umieć diagnozować potencjały i potrzeby dziecka. Przekazać
—
mu nie tylko wiedzę z danego przedmiotu, ale nauczyć je tolerancji, otwartości na problemy
innych ludzi, nawiązywania relacji w społeczności klasowej i szkolnej (a więc wyposażyć
je w kompetencje społeczne). Do zadaii pedagogów należy też wspieranie rodziców w ich
fuiikcj i wychowawczej.
Praca
nauczyciela
i
wychowawcy
wymaga
nie
tylko
ogromnej
wiedzy
i zaangażowania, ale też empatii i życzliwości wobec dziecięcych problemów. Dlatego tak
bardzo mnie niepokoi rosnąca liczba spraw kierowanych do Rzecznika Praw Dziecka
dotyczących naruszenia przez pedagogów praw i dobra dziecka. Kilkakrotnie zwracałem się
w tej sprawie do Ministra Edukacji Narodowej wnioskując o wprowadzenie zmian
w przepisach w zakresie
odpowiedzialności
dyscyplinarnej
nauczycieli
(wystąpienia
Rzecznika Praw Dziecka z 19 maja 2011 r., 4 kwietnia 2012 r., 19 grudnia 2014 r., 23 lutego
2015 r.”). Propozycje zmian przedstawiałem też w opinii Rzecznika Praw Dziecka do projektu
1
h
ttp:/łbrpd.goy.pllwystapienia
25 lat Konwencji
o Prawach Dziecka
rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej w sprawie komisji dyscyplinarnych dla
nauczycieli i trybu postępowania dyscyplinarnego z 10 lutego 2011 r. Wreszcie powyższy
problem zgłaszałem Przewodniczącemu Sejmowej Komisji Edukacji, Nauki i Młodzieży
(wystąpienie Rzecznika Praw Dziecka z 26 lutego 2015 r.
). Teraz zgodnie z życzeniem
2
Pana Przewodniczącego przekazuję je także Państwu Senatorom.
—
—
Postulaty Rzecznika Praw Dziecka dotyczące zmian w przepisach dotyczących
postępowania dyscyplinarnego dla nauczycieli były przedmiotem dyskusji na posiedzeniu
Komisji Edukacji, Nauki i Młodzieży 27 maja 2015 r. Prezydium Komisji podzieliło opinię
Rzecznika Praw Dziecka odnośnie proponowanych zmian, ale jak wynika z odpowiedzi
Przewodniczącego ww. Komisji ze względu na czas konieczny do przygotowania projektu
nowelizacji Karty Nauczyciela i procedurę konsultacji. zadanie to jest możliwe
—
—
do zrealizowania dopiero w przyszłej kadencji Sejmu. Powyższe działania
w ocenie
Rzecznika Praw Dziecka powinny być jednak podjęte możliwie jak najszybciej, aby dobro
dziecka pozostającego w polskim systemie oświaty było chronione w najwyższym stopniu.
—
—
W związku z tym, przedstawiam Państwu Senatorom postulaty Rzecznika Praw
Dziecka w zakresie koniecznych zmian w trybie postępowania dyscyplinarnego wobec
nauczycieli. Oceniam, że dobro dzieci w polskim systemie oświaty jest zbyt często naruszane.
Nie można zatem uznać. że rozwiązania prawne w tym zakresie satysfakcjonujące.
są
W ocenie Rzecznika Praw Dziecka pilnego uregulowania wymaga:
1) powołanie do składu komisji dyscyplinarnych
oprócz nauczycieli
—
z wykształceniem prawniczym (nie zawsze nauczyciel
—
—
także osób
członek komisji
—
potrań
stawić czoła wytrawnym adwokatom, reprezentującym obwinionego nauczyciela);
2) wprowadzenie możliwości wniesienia zażalenia na postanowienie rzecznika
dyscyplinarnego;
3) przyznanie rodzicomlopiekunom prawnym poszkodowanego ucznia uprawnień strony
w sprawach dotyczących naruszenia praw i dobra dziecka (prawo do wnoszenia
zażaleiIodwołań
oraz
otrzymywania
informacji
o
wynikach
postępowań:
wyjaśniającego i dyscyplinarnego);
4) określenie warunków, w jakich może być przesłuchiwane dziecko w trybie
postępowania dyscyplinarnego. Zwracam uwagę, że dziecku należy zapewnić
szczególną ochronę zarówno w postępowaniu
wyjaśniającym,
jak i w postępowaniu
przed komisją dyscyplinarną. Konieczne jest zabezpieczenie jego dobra przed
2
http ://brpd.goy.pl!sites/defaultlfiles/wyst 20 I 5_02_26_sejrn.pdf
wtórnym
krzywdzeniem.
Dobrym
przykładem
zapewnienia
takiej
ochrony
są przesłuchania dzieci w warunkach przyjaznych, przewidziane w procedurze karnej.
Przesłuchanie dziecka w odpowiednich warunkach nie tylko w prawidłowy sposób
zabezpiecza małoletniego świadka, ale także gwarantuje uzyskanie wartościowego
materiału dowodowego. Na pewno dziecko powinno być przesłuchiwane bez udziału
nauczyciela, który skrzywdził dziecko. Ten problem bardzo wyraźnie ujawnił się
w kontekście
ostatnich
samobójczych
śmierci
dzieci
i
przesłuchiwania
ich
rówieśników w obecności obwinianych pedagogów. Broniąc dobra dzieci Rzecznik
wystąpił 9 lipca 2015 r. do Rzeczników Dyscyplinarnych i Przewodniczących Komisji
Dyscyplinarnych dla Nauczycieli
3 o stworzenie procedur przyjaznych dziecku.
Problem jednak zostanie definitywnie rozwiązany dopiero po wprowadzeniu
odpowiednich regulacji prawnych w tym zakresie.
5) rozszerzenie odpowiedzialności dyscyplinarnej na nauczycieli, o których mowa
w art. 91b ust. 2 pkt 3 KN bez względu na wymiar zatrudnienia;
6) rozszerzenie
odpowiedzialności
dyscyplinarnej
na
wszystkich
nauczycieli
zatrudnionych w niepublicznych przedszkolach i niepublicznych placówkach
prowadzonych przez kościelne osoby prawne;
7) wydłużenie terminu wszczęcia postępowania dyscyplinarnego, który jest uzależniony
od daty popełnienia przez nauczyciela nagannego czynu. Art. 81 Karty Nauczyciela
mówi: Postępowanie dyscyplinarne nie może być wszczęte
popełnienia tego czynu
L.. .1.
[...J po
upływie 3 lat od
Rzecznik stoi na stanowisku, że w przypadku naruszenia
praw i dobra dziecka termin ten powinien być wydłużony, w szczególności jeśli
chodzi o sprawy dotyczące uchybienia godności zawodu nauczyciela poprzez
nawiązanie bliskich relacji o różnym charakterze i stopniu nasilenia między
nauczycielem a uczniem. Przykładem są sprawy dotyczące dopuszczenia się przez
nauczycieli czynności seksualnych wobec uczniów oraz obcowania z nimi, które
zostają niejednokrotnie ujawnione dopiero po kilku latach od zdarzenia (i nie
wyczerpują znamion przestępstwa);
8) wyłączenie przerwy wakacyjnej z terminu 3 miesięcy, po upływie którego, zgodnie
z art. 81 ust. 1 KN, nie może być wszczęte postępowanie dyscyplinarne. Wspomniany
termin jest liczony od dnia uzyskania przez właściwy organ, przy którym powołana
została komisja dyscyplinarna wiadomości o popełnieniu czynu uzasadniającego
—
http:/tbrpd.goy.pllsites/defaułt/files/wyst 201 5_0”7_09_komisjedyscyplinarne.pdf
nałożenie kary. Należy zwrócić uwagę, że wakacje
trwają dwa miesiące i w tym czasie
zwykle jest utrudniony, a niejednokrotnie wręcz niemożliwy, kontakt zarówno
z obwinionym nauczycielem, jak i świadkami czynów uzasadniających nałożenie
kary. Dlatego zdarzają się przypadki, że niemożliwym staje się przeprowadzenie
postępowania wyjaśniającego przez rzecznika dyscyplinarnego w takim czasie, aby
został zachowany 3-miesięczny termin konieczny do wszczęcia postępowania
dyscyplinarnego, które inicjuje wniosek rzecznika dyscyplinarnego.
9) umożliwienie Rzecznikowi Praw Dziecka udziału w postępowaniach: wyjaśniającym
i dyscyplinarnym;
10) umożliwienie Rzecznikowi Praw Dziecka wniesienia zażalenia na postanowienia
rzecznika dyscyplinarnego i komisji dyscyplinarnej pierwszej instancji, jak również
odwołania od orzeczeń wydawanych przez komisje dyscyplinarne pierwszej i drugiej
instancji.
Mając na uwadze powyższe, na podstawie art. lOa i art. 11 ustawy z dnia 6 stycznia
2000 r. o Rzeczniku Praw Dziecka (Dz. U. z 2000 r. Nr 6, poz. 69 z późn. zm.), zwracam się
o wsparcie działań Rzecznika Praw Dziecka zmierzających do zmiany przepisów dotyczących
odpowiedzialności dyscyplinarnej nauczycieli, tak aby dobro dziecka było chronione
w najwyższym stopniu.
lL#L J