Apel do szefów struktur siłowych w Ukrainie

Fundacja Otwarty Dialog
Al. J. Ch. Szucha 11a/21
00-580 Warszawa
T: +48 22 307 11 22
Apel do szefów struktur siłowych w
Ukrainie
Jesteśmy głęboko zaniepokojeni pogorszeniem się międzynarodowego wizerunku Ukrainy w
związku ze stosowaną praktyką wydawania uchodźców i więźniów sumienia do państw o niskim
poziomie demokracji. Apelujemy do przedstawicieli nowej władzy o niepowtarzanie błędów
poprzedniego reżimu. Wzywamy do zaniechania współpracy z autorytarnymi reżimami Rosji i
Kazachstanu w kwestii nadużywania systemu Interpolu do prześladowania politycznych
oponentów.
Wielokrotne przypadki łamania praw uchodźców i osób prześladowanych z powodów politycznych
dowiodły, że Ukraina jako państwo nie dostrzega systematycznie stosowanej praktyki, w ramach
której dokonuje się porwań obywateli obcych państw, a następnie skrycie wywozi ich za granicę.
Taka obojętność i brak działań prowadzi do wniosków, które znalazły odzwierciedlenie w raporcie
Urzędu Wysokiego Komisarza ONZ do spraw Uchodźców (UNHCR) za 2013 rok dotyczącym
Ukrainy. Agencja ONZ do spraw uchodźców stwierdziła w nim, że Ukraina nie może być
traktowana jako kraj bezpieczny dla uchodźców. Wezwała inne kraje, aby nie zawracały na
Ukrainę osób szukających schronienia. Łamanie praw uchodźców skrajnie negatywnie wpłynęło
na międzynarodowy wizerunek Ukrainy i podważyło zaufanie międzynarodowej wspólnoty wobec
ukraińskiej władzy, odnośnie jej przywiązania do standardów demokratycznych.
Pokazowym przykładem jest sprawa Leonida Rozvozzhayeva, uczestnika protestów na placu
Błotnym w Rosji, który został oskarżony przez rosyjskie organy ścigania o organizowanie
zamieszek na podstawie materiałów pochodzących z filmu "Anatomia protestu – 2". W dniu 19
października 2012 roku Rozvozzhayev zaginął w okolicach biura organizacji partnerskiej Agencji
ONZ do spraw uchodźców, gdzie poinformował o zamiarze uzyskania azylu na Ukrainie.
Następnego dnia Komitet Śledczy Rosji poinformował, że Razvozzhayev złożył w Moskwie
oświadczenie, w którym dobrowolnie przyznał się do winy. Wtedy przedstawiciel MSW Ukrainy
oznajmił, że uprowadzenie miało miejsce, ale "to nie jest sprawa karna, a kwestia współpracy
pomiędzy organami ścigania, o której ja niczego nie wiem".
Niestety miały też miejsce przypadki wpływania na ukraińskie organy śledcze przez lobbystów,
które można kwalifikować jako korupcję. Przykładem takiej współpracy jest sprawa
kazachstańskiego BTA Banku, w szczególności wniosek o ekstradycję na Ukrainę Mukhtara
Ablyazova, kazachskiego lidera opozycji i eks właściciela BTA Banku, oraz jego koleżanki Tatyany
Paraskevich. W marcu 2014 została opublikowana korespondencja prowadzona pomiędzy
przedstawicielami BTA Banku (Kazachstan) a pracownikami kancelarii "Ilyashev i Partnerzy",
reprezentującej interesy BTA Banku na Ukrainie i lobbującej na korzyść ścigania karnego osób
występujących w sprawie. Korespondencja ta potwierdza, że kazachstański BTA Bank
bezpośrednio ingerował w działania ukraińskich organów śledczych tylko po to, aby sfabrykować
sprawę karną. Za pośrednictwem kancelarii prawnej "Ilyashev i Partnerzy" kazachstańska strona
przekazywała ukraińskim śledczym informacje i dane osobowe oskarżonych w sprawie BTA
Banku; sporządzała zarzuty i wnioski ekstradycyjne; udzielała ukraińskim śledczym wskazówek
odnośnie tego, za kim Interpol powinien ogłosić list gończy, jakie pytania zadawać na
przesłuchaniach, w jakim kierunku prowadzić śledztwo. Przekazywanie danych odbywało się w
drodze prowadzonej elektronicznie korespondencji, nieoficjalnej i nieformalnej, z pominięciem
zasad ustalonych przez prawo.
Uwzględniając, że obecnie 97,3% akcji banku stanowi własność Kazachstanu, trzeba stwierdzić,
że BTA Bank w całości prezentuje stanowisko kazachstańskich władz, zainteresowanych
ściganiem karnym byłych menadżerów banku. Mukhtar Ablyazov i jego partnerzy – Zhaksylyk
Zharimbetov i Roman Solodchenko otrzymali status uchodźcy w Wielkiej Brytanii. Polska
przyznała status uchodźcy jeszcze jednemu współpracownikowi Ablyazova – Muratbekowi
Ketebayevowi, а Czechy udzieliły Tatyanie Paraskevich międzynarodowej ochrony na okres
jednego roku. Kazachstan żąda wydania ludzi z otoczenia byłego szefa BTA banku, ponieważ
stanowią oni ważne źródło informacji w politycznej sprawie przeciwko Mukhtarowi Ablyazovowi. Z
tego powodu międzynarodowe i ukraińskie organizacje broniące praw człowieka, a także
przedstawiciele Parlamentu Europejskiego apelują o niedopuszczenie do ekstradycji Mukhtara
Ablyazova i jego towarzyszy na teren Ukrainy, Rosji lub Kazachstanu.
Pozostając w zależności od strony kazachstańskiej, ukraińskie struktury siłowe w okresie
panowania reżimu Yanukovycha nadmiernie wykorzystywały mechanizmy Interpolu do
prześladowania politycznych oponentów, w tym oponentów reżimu Nazarbayeva. W Stambulskiej
Deklaracji Zgromadzenia Parlamentarnego OBWE zaznacza się, że właśnie Białoruś, Rosja i
Ukraina w sposób szczególny nadużywały systemu Interpolu, między innymi następujących
przypadkach: Petra Silayeva, Wiliama Browdera, Ilyi Katsnelsona, Alesya Mikhalevicha i Bogdana
Danilishina. Ciekawe, że w lipcu 2013 roku przedstawiciele Ukrainy i Kazachstanu w OBWE
wyrazili ostry protest wobec tych twierdzeń.
W sytuacji, kiedy Rosja w brutalny sposób łamie powzięte zobowiązania dotyczące
bezpieczeństwa Ukrainy, a Kazachstan w osobie Nursultana Nazarbayeva popiera rosyjską
interwencję na Krymie, Ukraina powinna oznajmić całemu światu o swoich europejskich
zamiarach i zaniechaniu współpracy z niedemokratycznymi reżimami.
Wzywamy Was do potępienia praktyki wykorzystywania Interpolu jako politycznego instrumentu i
zademonstrowania światowej społeczności gotowości do zaniechania bezprawnych metod
stosowanych przez reżim Yanukovycha.
Zwracamy się z zaleceniem potwierdzenia swoich zamiarów poprzez następujące działania:
1. Złożyć oficjalne przeprosiny wobec uchodźców, a także członków ich rodzin, którzy zostali
poszkodowani w wyniku działań prowadzonych przez Ukrainę, a mianowicie: Dirar Abu-Sisi, Filipp
Dolbunov (Galtsov), Ulugbek Zaynabitdinov, Leonid Rozvozzhayev, Denis Solopov, Ruslan
Suleymanov, Khamidullo Turgunov oraz innych osób, w stosunku do których trzeba ustalić i
naprawić popełnione błędy prawne.
2. Niezwłocznie wycofać wniosek o ekstradycję Mukhtara Ablyazova i innych osób oskarżonych na
podstawie sfabrykowanych zarzutów w sprawie BTA Banku.
3. Wycofać wniosek skierowany do Interpolu w sprawie wydania międzynarodowego nakazu
aresztowania Mukhtara Ablyazova, Tatyany Paraskevich, Igora Kononko, Romana Solodchenko i
innych osób oskarżonych w politycznej sprawie BTA Banku.
4. Przeprowadzić śledztwo w sprawie działań prowadzonych przez byłego prokuratora
generalnego Viktora Pshonkę, za którym został ogłoszony list gończy. Postulat ten dotyczy
również innych funkcjonariuszy resortów siłowych, którzy sfałszowali zarzuty i wniosek o
ekstradycję Mukhtara Ablyazova oraz jego kolegów, tym samym stając po stronie prześladowań
politycznych w Kazachstanie i Rosji.
5. Zaprzestać współpracy ze służbami specjalnymi Rosji, Kazachstanu, Uzbekistanu i innych
autorytarnych (między innymi postsowieckich) reżimów, których celem i środkami są
Oświadczenie podpisali:
1. Maksim Butkevich, współkoordynator projektu "Bez granic" (Ukraina);
2. Arkadiy Bushchenko, dyrektor wykonawczy Ukraińskiego Związku Helsińskiego na rzecz
obrony praw człowieka (Ukraina);
3. Bartosz Kramek, przewodniczący rady nadzorczej Fundacji "Otwarty Dialog";
4. Aleksandra Matviychuk, przewodnicząca zarządu Centrum Swobód Obywatelskich (Ukraina);
5. Tatyana Pechonchik, szefowa Centrum Informacji o Prawach Człowieka (Ukraina); facebook.com/OpenDialogFoundation | [email protected] | www.odfoundation.eu