166_15 Poradnik CENSA.indd

Wdrażanie nowych podstaw programowych w szkole artystycznej
O strukturze podstawy programowej
Pomiędzy nową i starą podstawą programową istnieją różnice, które dotyczą kwestii merytorycznych opisanych częściowo w poprzednim rozdziale i kwestii dotyczących struktury tych dokumentów, którą ogólnie ilustrują znajdujące się poniżej schematy.
Podstawy programowe kształcenia
artystycznego
(Rozporządzenie Ministra Kultury
i Dziedzictwa Narodowego
z dnia 10 grudnia 2010 r.)
Cel nauczania
Podstawy programowe kształcenia
artystycznego
(Rozporządzenie Ministra Kultury
i Dziedzictwa Narodowego
z dnia 2 lipca 2014 r.)
Wspólne
efekty
kształcenia
Treści nauczania
Osiągnięcia
uczniów
Opis
kwalifikacji
absolwenta
Cel kształcenia
– wymagania
ogólne
Cel kształcenia
– wymagania
szczegółowe
źródło: opracowanie własne
O treściach nauczania – czyli jak czytać między wierszami
Jedna z różnic dotyczy koncentracji nowej podstawy programowej na efektach kształcenia z pominięciem w jej zapisach wyraźnie wskazanych treści programowych, co wprowadza myślenie
w kategoriach „efektów kształcenia” w miejsce „opisu procesu kształcenia”. Wynikają z tego dwie
konsekwencje.
Pierwsza z nich wskazuje, że decyzje o tym jakie treści będą realizowane podejmie nauczyciel
– autor programów nauczania i jego uczniowie. Zatem uczniowie różnych szkół mogą w procesie kształcenia mieć do czynienia z różniącymi się treściami. Podkreślić należy, że różnice te nie
powinny być bardzo duże, ponieważ wskazania o tym jakie treści podjąć w procesie kształcenia
znajdują się w wymaganiach szczegółowych dotyczących poszczególnych przedmiotów kształcenia artystycznego.
Druga konsekwencja dotyczy zmiany kryteriów związanych z pracą nauczyciela. Mniej ważne będzie więc to, jak nauczyciel pracował i ile włożył w tę pracę wysiłku, bardziej ważne stanie się to,
co osiągnął. Z tej perspektywy mniej ważne jest to, czy nauczyciel uczył dziecko grać, rysować
lub tańczyć, ważniejsze staje się to że ono gra, rysuje lub tańczy. Koncentracja na efektach zapisanych w podstawie programowej może spowodować większe znaczenie skuteczności działań
dydaktycznych.
16
Jolanta Bedner, Daniel Dramowicz
O kontekście funkcjonowania szkoły
Nowe, ale i dotychczas obowiązujące podstawy programowe nie zawierają jakichkolwiek odniesień do kontekstu, w którym szkoły artystyczne realizują swoje zadania, do wewnętrznych
i zewnętrznych czynników na nie wpływających. Jest to zrozumiałe z uwagi na cele dokumentu jakim jest podstawa programowa, stanowiąca katalog efektów oraz ogólnych i szczegółowych wymagań, które zobowiązana jest zrealizować każda szkoła artystyczna w Polsce. Aby wykorzystać
swoją specyfikę, uwzględnić zadania wynikające z oczekiwań społeczności szkolnej i środowiska,
szkoła może, ale nie musi w sposób autonomiczny wykorzystać treści spoza podstawy programowej. Warto w tym miejscu podkreślić, że miejscem na opis relacji między podstawą programową
a programem nauczania jest koncepcja programu nauczania. Autor programu nauczania, z którego mogą korzystać nauczyciele innych szkół (czego serdecznie życzymy i co może być dla autora
satysfakcjonujące), może tam stwierdzić, że program nauczania jest zgodny z podstawą programową lub, że poza nią wykracza i wskazać przyczyny i kierunki poszerzenia podstawy programowej w swoim programie nauczania. Może też stwierdzić, że wszystkie zdefiniowane w podstawie
efekty kształcenia i jeszcze inne ważne dla uczniów danej szkoły znalazły odzwierciedlenie w zapisach programowych. Taka informacja dla nauczycieli – ewentualnych użytkowników programu
może być bardzo cennym kryterium wyboru.
Podstawa programowa
Zadania statutowe szkoły
Koncepcja pracy szkoły
Szkolny plan nauczania
Szkolny zestaw
programów nauczania
Wewnątrzszkolny
system ocenianiania
Program wychowawczy szkoły
Źródło: opracowanie własne
17
Wdrażanie nowych podstaw programowych w szkole artystycznej
Jak czytać podstawą programową?
„Milczenie owiec” Thomasa Harrisa jest książką, którą przeczytałam kilkakrotnie. Podczas pierwszego czytania zwróciłam głównie uwagę na fabułę, fakty, intrygi i tropy. Kolejna lektura przyniosła refleksje dotyczące wartości i tragicznych skutków, jakie wynikają z poczucia absolutnej
wolności i braku ograniczeń. Zastanawiałam się także nad warstwą psychologiczną, nad tym jak
powstają relacje między ludźmi. Oczywiście, trudno udowadniać i przekonywać, że podstawa
programowa kształcenia artystycznego to fascynujący thriller, jednak posiada ona warstwy, które warto odkrywać, ponieważ znajdują się tam odpowiedzi i informacje wspierające nauczyciela
w opracowaniu programu nauczania, a szkołę w realizacji jej podstawowych zadań.
Pierwsza warstwa – faktograficzna to opis omówionych wcześniej efektów kształcenia, uporządkowanych według zasady „od ogółu do szczegółu” dla poszczególnych poziomów i typów kształcenia artystycznego. Warto też tak czytać podstawę programową, wspólnie w radzie pedagogicznej analizować opis wspólnych efektów kształcenia, by potem przejść w sekcjach, zespołach
przedmiotowych lub indywidualnie do zagadnień bardziej szczegółowych, dotyczących danego
przedmiotu.
Podstawy programowe kształcenia artystycznego
Wspólne efekty kształcenia
Podstawy
programowe
dla szkół
muzycznych
I stopnia
Efekty
kształcenia po
zakończeniu
nauki w szkole
muzycznej
I stopnia
Podstawy
programowe
dla szkół
muzycznych
II stopnia
Podstawy
programowe
dla szkół
plastycznych
Podstawy
programowe
dla szkół
baletowych
Podstawy
programowe
dla szkół
cyrkowych
Efekty kształcenia po zakończeniu nauki w szkole artystycznej danego typu
Cele kształcenia – wymagania ogólne dla poszczególnych przedmiotów nauczania
Cele kształcenia – wymagania szczegółowe dla poszczególnych przedmiotów nauczania
Źródło: opracowanie własne
Podczas analizy podstawy programowej warto zadać sobie, zespołowi i radzie pedagogicznej pytania i zastanowić się nad kwestiami, których część była już wcześniej sygnalizowana.
Pierwsza grupa pytań dotyczy tego, jakie są relacje pomiędzy podstawą programową
a specyfiką szkoły? Czym należałoby uzupełnić opis wspólnych efektów kształcenia? O jakie szczegółowe osiągnięcia uczniów wzbogacić projektowany program nauczania?
18