Wylęgarnia 2012 - Wstęp i spis treści

Spis treœci
Wstêp ................................................................................................................................................................................7
Krystyna Demska-Zakêœ - Hormonalna stymulacja rozrodu ryb – teoria i praktyka .........................................................9
Konrad Ocalewicz - Biotechnika rozrodu a jakoϾ jaj ryb ...............................................................................................25
Miros³aw Szczepkowski, Ryszard Kolman - Prosta metoda pobierania ikry ryb jesiotrowatych za pomoc¹ cewnika ....33
Piotr Sieczyñski, Beata I. Cejko, Jan Glogowski - Wp³yw czasu po rozmro¿eniu mlecza jesiotra syberyjskiego
(Acipenser baerii) i sterleta (Acipenser ruthenus) na wybrane parametry ruchu plemników wyznaczone
za pomoc¹ systemu CASA .............................................................................................................................41
Grzegorz J. Dietrich, Gabriel Bodek, Stefan Dobosz, Miros³aw Szczepkowski, Sylwia Judycka, Wies³aw Demianowicz,
Andrzej Ciereszko - Zastosowanie cytometrii przep³ywowej do oceny jakoœci nasienia ryb .........................51
Dorota Fopp-Bayat, Joanna M. Najman - Zastosowanie analiz genetycznych do identyfikacji tarlaków
jesiotra syberyjskiego (Acipenser baerii) .......................................................................................................59
Rados³aw K. Kowalski, Jan Glogowski, Beata I. Cejko, Beata Sarosiek, Agata Kowalska, Ziemowit Pirtañ - Efekty
stosowania metody pneumatycznej w rozrodzie ryb ³ososiowatych – wnioski z trzech lat
doœwiadczeñ w oœrodku hodowlanym ...........................................................................................................65
Henryk KuŸmiñski, Grzegorz J. Dietrich, Andrzej Ciereszko, Stefan Dobosz, Joanna Nynca, Ewa Liszewska,
Halina Karol, Piotr Hliwa, Tomasz Zalewski - Sezonowe zmiany jakoœci nasienia neosamców
pstr¹ga têczowego (Oncorhynchus mykiss) w cyklu rozrodczym .................................................................71
Joanna Grudniewska, Krzysztof Goryczko, Stefan Dobosz - Rozród i podchów lipienia (Thymallus thymallus)
w warunkach obiektu hodowli ryb ³ososiowatych ..........................................................................................77
Lucyna Kirczuk, Józef Domaga³a - Cechy przydatne przy identyfikacji m³odzie¿y krzy¿ówek ³ososia (Salmo salar)
i troci (Salmo trutta m. trutta) .........................................................................................................................85
Micha³ Koz³owski, Miros³aw Szczepkowski, Krzysztof Wunderlich - Rozród siei (Coregonus lavaretus)
w warunkach kontrolowanych ........................................................................................................................93
Andrzej Ciereszko, Joanna Nynca, Sylwia Judycka, Grzegorz J. Dietrich, Ewa Liszewska, Halina Karol,
Marek Sobocki, Andrzej Martyniak - Sprawdzenie powtarzalnoœci metodyki kriokonserwacji nasienia
siei ³ebskiej (Coregonus lavaretus lavaretus) oraz okreœlenie zdolnoœci do aktywacji plemników
w zale¿noœci od czasu po rozmro¿eniu ........................................................................................................105
Krzysztof Wunderlich, Miros³aw Szczepkowski, Micha³ Koz³owski, Bo¿ena Szczepkowska, Iwona Piotrowska Wp³yw zagêszczenia obsady na wyniki chowu m³odocianej siei jeziorowej (Coregonus lavaretus) ..........115
El¿bieta Brzuska - Charakterystyka efektywnoœci rozrodu czterech polskich linii hodowlanych karpia
(Cyprinus carpio) ..........................................................................................................................................123
Beata I. Cejko, Rados³aw K. Kowalski - Praktyczne narzêdzie w diagnostyce mlecza ryb ..........................................137
Roman Kujawa, Beata I. Cejko, Rados³aw K. Kowalski, Gra¿yna Furga³a-Selezniow, Andrzej Mamcarz,
Dariusz Kucharczyk - Dobór p³ynów aktywuj¹cych do zastosowania w sztucznym rozrodzie ciosy
(Pelecus cultratus) na podstawie wyników analizy CASA ............................................................................143
Roman Kujawa, Przemys³aw Pol, Andrzej Mamcarz, Dariusz Kucharczyk, Gra¿yna Furga³a-Selezniow - Rozwój
larwalny ciosy (Pelecus cultratus) w warunkach kontrolowanych ................................................................149
Joanna Szulc, Ma³gorzata Bonis³awska, Adam Tañski, Adam Brysiewicz, Agata Korzelecka-Orkisz,
Krzysztof Formicki - Wp³yw zmiennego pola magnetycznego na wybrane parametry ruchu
plemników bolenia (Aspius aspius) ..............................................................................................................155
5
Robert Czerniawski, Ma³gorzata Pilecka-Rapacz, Tomasz Krepski, £ukasz S³ugocki, Józef Domaga³a Zastosowanie ¿ywego zooplanktonu do podchowu larw brzany (Barbus barbus) ......................................163
Rafa³ Kamiñski, Justyna Sikorska, Jacek Wolnicki - Temperatura optymalna dla wzrostu larw brzany
(Barbus barbus) ............................................................................................................................................169
Jacek Wolnicki, Rafa³ Kamiñski - Optymalna kombinacja dobowego okresu karmienia i temperatury wody
w podchowie larw lina (Tinca tinca) ..............................................................................................................173
Justyna Sikorska - Zró¿nicowana reakcja m³odocianych ryb karpiowatych na intensywne ¿ywienie pasz¹
w warunkach kontrolowanych ......................................................................................................................179
Dainius Kekys, Alina Širvinska, Valdas Geèys - Technologia sztucznego rozrodu i podchowu materia³u
zarybieniowego miêtusa (Lota lota) stosowana na Litwie ............................................................................187
Miros³aw Pó³gêsek, Arkadiusz Nêdzarek, Jacek Sadowski, Agnieszka Rybczyk, Agnieszka Tórz - Wstêpne
wyniki podchowu miêtusa (Lota lota) w eksperymentalnych systemach recyrkulacyjnych .........................193
Zdzis³aw Zakêœ, Miros³aw Szczepkowski, Marek Hopko, Konrad Partyka, Krzysztof Wunderlich - Wp³yw wieku
hodowlanych tarlaków sandacza (Sander lucioperca) i preparatów hormonalnych
na efekty pozasezonowego rozrodu ............................................................................................................203
Jaros³aw Król, Zdzis³aw Zakêœ - Wp³yw pocz¹tkowego zró¿nicowania wielkoœci larw sandacza (Sander lucioperca)
w kohorcie na intensywnoϾ kanibalizmu siostrzanego ...............................................................................217
Krystyna Demska-Zakêœ, Waldemar Kolasiñski, Zdzis³aw Zakêœ, Karol Korzekwa - Wp³yw ¿ywienia juwenalnego
sandacza (Sander lucioperca) pasz¹ z dodatkiem prebiotyku na tempo wzrostu, histologiê
w¹troby i jelita oraz florê bakteryjn¹ przewodu pokarmowego ....................................................................227
Agata Kowalska, Rados³aw Kowalski, Marek Hopko, Zdzis³aw Zakêœ - Gatunki modelowe w akwakulturze –
mo¿liwoœci aplikacyjne prowadzonych badañ ..............................................................................................239
Dariusz Ulikowski, Tadeusz Krzywosz - Wp³yw ró¿nej wielkoœci i stopnia rozwoju osobniczego materia³u
obsadowego raków na wzrost oraz prze¿ywalnoœæ jednolatków .................................................................247
Piotr Hliwa, Katarzyna Mierzejewska, Tomasz Kakareko, Jaros³aw Król - Wczesny rozwój osobniczy babki ³ysej
(Babka (=Neogobius) gymnotrachelus), poza naturalnym zasiêgiem wystêpowania gatunku ....................255
El¿bieta Terech-Majewska, Joanna Grudniewska, Andrzej K. Siwicki - Ochrona zdrowia tarlaków – g³ówne
aspekty .........................................................................................................................................................265
Piotr Gomu³ka - Znieczulenie ogólne w kontrolowanym rozrodzie ryb .........................................................................271
Krzysztof Kazuñ, Andrzej K. Siwicki, Barbara Kazuñ, Joanna Grudniewska - Zastosowanie preparatu Propiscin
w rozrodzie kontrolowanym ró¿nych gatunków ryb .....................................................................................285
Joanna Grudniewska, El¿bieta Terech-Majewska, Krzysztof Kazuñ, Andrzej K. Siwicki - Znane i mniej znane
metody dezynfekcji w akwakulturze .............................................................................................................291
6
Wstêp
Pierwsze wzmianki o celowym rozradzaniu ryb przez cz³owieka pochodz¹ ju¿
z pocz¹tku XV w. Uwa¿a siê jednak, ¿e pocz¹tek wylêgarnictwa ryb nale¿y ³¹czyæ z XVIII
w., kiedy to Stephen Ludwig Jacobi opracowa³, opisa³ i wdro¿y³ metodê sztucznego rozrodu pstr¹ga. W zasadzie a¿ do XX wieku to w³aœnie ryby ³ososiowate by³y obiektem prac
wylêgarniczych. Produkty p³ciowe pozyskiwano od dzikich tarlaków ³owionych w czasie
wêdrówek tar³owych lub ju¿ na samych tarliskach, a inkubacjê ikry prowadzono w prostych, czêsto prowizorycznych wylêgarniach i takowych aparatach inkubacyjnych.
Zasadniczy postêp w wylêgarnictwie ryb dokona³ siê dopiero pod koniec ubieg³ego stulecia. Kamieniem milowym by³o poznanie zasad hormonalnej regulacji rozrodu ryb.
Pozwoli³o to na opracowanie biotechnik œrodowiskowej (np. temperatura wody, cykl
œwietlny), hormonalnej (iniekcje preparatami hormonalnymi) czy te¿ jak zazwyczaj ³¹czonej, œrodowiskowo-hormonalnej stymulacji rozrodu ryb. W rezultacie, obecnie w polskich
wylêgarniach, co prawda z ró¿nym skutkiem, rozradzanych jest kilkadziesi¹t gatunków
ryb, choæ oczywiœcie dominuj¹ ryby o du¿ym znaczeniu gospodarczym. Rozwój wylêgarnictwa jest równie¿ œciœle zwi¹zany z praktycznym wykorzystaniem wyników prac genetycznych. Owocem tego jest nie tylko utrzymanie odpowiedniej zmiennoœci genetycznej
produkowanego materia³u zarybieniowego, ale równie¿, w przypadku hodowlanych
gatunków ryb, produkcja osobników o powielonym materiale genetycznym (np. trii tetraploidalnych), hodowla osobników, których genom jest matczynego lub ojcowskiego pochodzenia (gyno- i androgenety). Rozwijaj¹ siê, szczególnie w przypadku ryb ³ososiowatych, biotechniki produkcji jednop³ciowych populacji ryb. Obecnie
w wylêgarnictwie organizmów wodnych coraz powszechniej wykorzystywana jest wiedza z takich dyscyplin, jak: wspomniana ju¿ genetyka, a tak¿e fizjologia, anatomia, histologia, biochemia, immunologia, wirusologia, czy te¿ fizyka, informatyka i oczywiœcie
ekonomia oraz marketing.
Pisz¹c o przes³ankach postêpu w wylêgarnictwie nie sposób pomin¹æ znaczenia
wp³ywu innowacji w rozwi¹zaniach technicznych, które od niedawna, ale coraz
powszechniej s¹ stosowane w obiektach wylêgarniczych. Chodzi tutaj m.in. o urz¹dzenia pozwalaj¹ce monitorowaæ i, co szczególnie istotne, kontrolowaæ jakoœæ wody.
Doskonalone, pod wzglêdem technicznym i ekonomicznym, s¹ systemy oparte na recyr-
7
kulacji wody. S¹ one coraz powszechniej wykorzystywane nie tylko do inkubacji ikry, ale
równie¿ do podchowu wylêgu i stadiów juwenalnych, czy te¿ do przetrzymywania selektów i hodowlanych stad tar³owych ryb. Nie bez znaczenia dla rozwoju akwakultury w Polsce, w tym i wylêgarnictwa by³o wsparcie finansowe Unii Europejskiej (UE). W efekcie
wdra¿ania dwóch programów pomocowych UE, w latach 2004-2006 i 2007-2013, sytuacja w polskim wylêgarnictwie, przynajmniej w kontekœcie infrastruktury technicznej,
uleg³a doœæ istotnym zmianom. Doœwiadczenia ostatnich lat wskazuj¹, ¿e po³¹czenie
wiedzy o biologii gatunku i nowatorskich rozwi¹zañ technicznych stwarza nowe mo¿liwoœci i perspektywy rozwoju wylêgarnictwa. Mimo i¿ w przypadku wiêkszoœci gatunków
organizmów wodnych techniki ich kontrolowanego rozrodu s¹ obecnie dopiero rozwijane, to jednak zwa¿aj¹c na ci¹gle rosn¹ce i uzupe³niane zasoby wiedzy o szeroko rozumianej biologii coraz liczniejszych taksonów, czego œwiadectwem jest chocia¿by ta
monografia, mo¿na przypuszczaæ, ¿e spektrum gatunków z sukcesem rozradzanych
w polskich wylêgarniach w najbli¿szym czasie zostanie poszerzone.
Niniejsza monografia jest zbiorem prac poœwiêconych ró¿nym aspektom wylêgarnictwa organizmów wodnych, g³ównie ryb. ZnaleŸæ w niej mo¿na rozdzia³y o stricte
poznawczym charakterze, ale wiêkszoœæ posiada przymioty aplikacyjne. Dla praktyków
rybackich szczególnie interesuj¹ce mog¹ okazaæ siê informacje o nowych metodach,
sposobach pozyskiwania ikry, czy te¿ o innowacyjnych procedurach kontrolowanego
rozrodu cennych gospodarczo i ekologicznie gatunków. Cenne i inspiruj¹ce informacje
dociekliwy Czytelnik znajdzie równie¿ i w pozosta³ych rozdzia³ach.
Zdzis³aw Zakêœ
Zak³ad Akwakultury, IRS w Olsztynie
8