Prorocy Biblijni: cz. VIII: prorok międzytestamentalny: Jan Chrzciciel

Cykliczne spotkania biblijne 2010/2011
Prorocy Biblijni: cz. VIII:
prorok międzytestamentalny: Jan Chrzciciel
I. Teksty Nowego Testamentu o Janie Chrzcicielu
- teksty o narodzeniu: Łk 1, 5-25 (zapowiedź); Łk 1, 39-45 (spotkanie Jezusa i Jana w łonie matek);
Łk 1, 57-66 (spełnienie obietnicy), Łk 1, 67-80 (hymn Zachariasza i losy Jana do publicznego
wystąpienia);
- teksty o Jego wystąpieniu: Mt 3, 1-12; Mk 1, 1-8; Łk 3, 1-9. 15-17; J 1, 6-8. 15-16. 19-28;
- teksty o dokonaniu chrztu Jezusa: Mt 3, 13-17; Mk 1, 9-11; Łk 3, 21-22;
- tekst o poselstwie Jana u Jezusa (także sprawdzenie misji Jezusa): Mt 11, 2-19; Łk 7, 18-35;
- teksty o uwięzieniu i zabiciu Jana: Mt 14, 1-12; Mk 6, 14-29; Łk 9, 7-9;
- inne teksty: Mt 17, 10-13; Łk 9, 30 (jako Eliasz);
II. Informacje o proroku:
a) IMIĘ:
- imię oznacza „Jahwe okazał łaskę, Jahwe był łaskaw”;
- przydomek Chrzciciel dokładniej należy tłumaczyć jako Zanurzyciel (nawiązanie do żydowskiego
rytuału oczyszczenia przed przyjściem do Świętego miejsca);
- Jan nadaje zanurzeniu nowy kontekst – obmycie z grzechów życia;
- misja prorocka Jana stanowi zamknięcie Starego Przymierza;
- ważny w liturgii Kościoła, skoro obchodzi się 2 jego uroczystości: narodzenia (24.06) i ścięcia
(29.08) – patron miasta Wrocławia (w herbie) i archidiecezji (pod wezwaniem katedra);
- katedrą Biskupa Rzymu – Papieża – jest Bazylika św. Jana na Lateranie (nie, jak wielu sądzi
Bazylika św. Piotra na Watykanie)
b) NARODZINY:
- ojciec Jana Zachariasz należał do pokolenia kapłańskiego z rodu Abiasza, czyli 8 zmiany z 24
zmian kapłańskich (każda zmiana pełniła służbę w świątyni 2 razy w roku przez tydzień);
- matka Jana Elżbieta pochodziła z kapłańskiego rodu Aarona;
- rodzice bardzo kochali Boga i dbali o przestrzeganie zasad wiary, choć ich problemem była
niepłodność Elżbiety (wspomina o nim też anioł w rozmowie z Maryją – por. Łk 1, 36-37, sama
Elżbieta powołuje się na przykład Racheli – por. Rdz 30, 22-23);
- narodziny Jana mają zatem cudowny kontekst, jak wiele wcześniejszych w Starym Testamencie:
Izaak (Rdz 18, 1-5; Rdz 21, 1-7), Samson (por. Sdz 13), Samuel (1 Sm 1, 1 – 2, 20) a Nowym
Testamencie: Jezusa (por. Łk 1, 26-38);
- Jan miał być szczególnie poświęcony Bogu jako Nazirejczyk;
- po objawieniu Zachariaszowi woli Boga i jego wątpliwościach na znak spełniania obietnicy był
niemową aż do obrzezania Jana i nadania mu imienia, kiedy wyśpiewał piękną modlitwę,
splecioną ze słów Starego Testamentu (dziś wykorzystywana w Jutrzni w Liturgii Godzin – por.
zestawienie);
c) DZIAŁALNOŚĆ:
- ma ona miejsce ok. 25-30 lat od narodzenia Jezusa;
- jego postać była bardzo dobrze znana od Aleksandrii w Egipcie do Azji Mniejszej, a zatem jego
działalność musiała odbijać się szerokim echem;
- wzywał do nawrócenia nad brzegami Jordanu, jak dawni prorocy Starego Testamentu (świadomie
odnosił do siebie teksty proroka Izajasza: por. Iz 40-66, a jego postać nawiązuje też do Eliasza –
por. 2 Krl 1, 8; Za 13, 4);
- żył na osobności, żywił się w sposób nietypowy i takie też nosił ubranie;
- Pustynia Judzka to teren bezludny i o wysokich temperaturach, wszędzie znajdują się skały
wapienne z bardzo stromymi zboczami i bardzo ubogą roślinnością;
- w tych czasach drogi były kiepskie, a poprawa ich jakości następowała przed wizytą władcy (nie
obce te praktyki później w historii i obecnie);
- Jan zapowiada przyjście Jezusa w postaci obrazu – nie jest godzien nosić jego sandałów (wskazuje
tym samym na swoją role jako posłańca poprzedzającego kogoś ważniejszego a właściwie nawet
jego niewolnika – por. Ml 3, 1);
- w chwili przyjścia Jezusa do chrztu w Jordanie nie chciał do tego dopuścić, gdyż wiedział o Jego
godności;
d) ŚMIERĆ JANA:
- Herod (4-38 po Chr.) profilaktycznie uwięził najpierw Jana, gdyż bał się, że jego działalność
doprowadzi do rozruchów i w ten sposób rzymianie odbiorą mu władzę, którą posiadał, gdyż nie
umiał upilnować swojego królestwa i porządku w nim;
- miał go uwięzić w swojej twierdzy Macheront na wschodnim wybrzeżu Morza Martwego –
wspomina o tym historyk Józef Flawiusz
- dochodzi do niej w kontekście wypominania Herodowi tego, że Herodiada porzuciła swojego
męża i stała się kochanką przyrodniego brata Heroda Antypasa (inny niż Herod Wielki, każący
zabić niemowlęta w Betlejem – Antypas to jego syn) a tym samym zgorszeniem dla Narodu
Wybranego, gdyż było to jawne wystąpienie przeciw prawu (por. Kpł 18, 16; Kpł 20, 21);
- mimo pewnej bojaźni wobec Jana Herod bardziej bał się o swój wizerunek i dlatego Herodiada
poprzez córkę wykorzystała tę słabość władcy, aby w ten sposób pozbyć się niewygodnego
proroka;
- Herod bał się Jana nawet po śmierci, gdy inni w Jezusie widzieli zmartwychwstałego Jana, który
wyposażony w moce przyszedł rozliczyć się z władcą;
- obowiązek pogrzebu spadał na dzieci danej osoby, a tym wypadku z powodu ich braku
pochowaniem Jana zajęli się jego uczniowie (wg tradycji muzułmańskiej, gdzie uznawany jest za
wielkiego proroka, jego grób ma się znajdować w Damaszku);
- do uśmiercenia Jana nawiązuje w swojej historii „Dawne Dzieje Izraela” żydowski historyk Józef
Flawiusz;
e) JEZUS CHRYSTUS O JANIE:
- określany jako posłaniec, przygotowujący drogę Jezusowi;
- nie powstał większy od Jana Chrzciciela, ale w Królestwie Bożym najmniejszy będzie większy niż
on, choć jest on zapowiedzianym Eliaszem, który miał przyjść;
- Jan nie był trzciną na wietrze czyli nie ulegał modom czy zachciankom ludzi, którzy szli za nim;
- Jan nie był dworzaninem Heroda spełniającym Jego zachcianki, ale potrafił nawet władcy mówić
prawdę;
Bibliografia:
Biblia Jerozolimska, Poznań 2006. Keener C. S., Komentarz historyczno-kulturowy do Nowego Testamentu, Warszawa 1997.
Międzynarodowy Komentarz do Pisma Świętego. Komentarz katolicki i ekumeniczny na XXI wiek, Warszawa 2001. Pismo Święte
Nowego Testamentu i Psalmy. Przekład ekumeniczny, Warszawa 2001. Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu, Częstochowa
2008. Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu, Poznań-Warszawa 1990. Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu. Biblia
szkolna, Poznań-Opole 2005. Stern D. H., Komentarz żydowski do Nowego Testamentu, Warszawa 2005.
Zestawienie tekstu Pieśni Zachariasza z tekstami Starego Testamentu
TEKST PIEŚNI
68 «Niech będzie uwielbiony Pan, Bóg
Izraela,
że nawiedził lud swój i wyzwolił go,
69 i moc zbawczą nam wzbudził
w domu sługi swego, Dawida:
70 jak zapowiedział to z dawien dawna
przez usta swych świętych proroków,
71 że nas wybawi od nieprzyjaciół
i z ręki wszystkich, którzy nas
nienawidzą;
72 że miłosierdzie okaże ojcom naszym
i wspomni na swoje święte Przymierze
73 na przysięgę, którą złożył ojcu
naszemu, Abrahamowi,
że nam użyczy tego,
74 iż z mocy nieprzyjaciół wyrwani
bez lęku służyć Mu będziemy
75 w pobożności i sprawiedliwości
przed Nim
po wszystkie dni nasze.
76 A i ty, dziecię, prorokiem
Najwyższego zwać się będziesz,
bo pójdziesz przed Panem torując Mu
drogi;
77 Jego ludowi dasz poznać zbawienie
[co się dokona] przez odpuszczenie mu
grzechów,
78 dzięki litości serdecznej Boga
naszego.
Przez nią z wysoka Wschodzące Słońce
nas nawiedzi,
79 by zajaśnieć tym, co w mroku i
cieniu śmierci mieszkają,
aby nasze kroki zwrócić na drogę
pokoju».
TEKST STAREGO TESTAMENTU
Ps 41, 14
Ps 72, 18
Ps 106, 48
Ps 11, 9
Kpł 26, 42
Ps 105, 8-9
Ps 106, 45
Jr 11, 5
Mi 7, 20
Rdz 22, 16-18
Mt 16, 14-n
Łk 1, 16-17
Ml 3, 1
Iz 40, 3
Mi 3, 20-n
Za 3, 8
Iz 9, 1; Iz 11, 6-n
Iz 42, 7
J 8, 12-n
Jr 6, 14-n