D - Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Katowicach

Sygn. akt V ACa 556/13
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 13 grudnia 2013r.
Sąd Apelacyjny w Katowicach V Wydział Cywilny
w składzie:
Przewodniczący:
SSA Zofia Kołaczyk
Sędziowie:
SA Urszula Bożałkińska (spr.)
SA Anna Tabak
Protokolant:
Anna Fic
po rozpoznaniu w dniu 13 grudnia 2013r. w Katowicach
na rozprawie
sprawy z powództwa A. R. jako następcy prawnegoI. R.
przeciwko (...) Spółce Akcyjnej w W.
o zapłatę
na skutek apelacji pozwanej
od wyroku Sądu Okręgowego w Gliwicach
z dnia 27 maja 2013r., sygn. akt II C 161/13
oddala apelację i zasądza od pozwanej na rzecz powódki kwotę 2.700 (dwa tysiące siedemset) złotych tytułem kosztów
postępowania apelacyjnego.
Sygn. akt V ACa 556/13
UZASADNIENIE
A. R. jako następca prawny zmarłej w dniu (...) I. R.podtrzymała żądania zawarte w pozwie z 7 czerwca 2011 r. dotyczące
zasądzenia od pozwanego (...) Spółki Akcyjnej w W. kwoty 18.926 zł tytułem zwrotu kosztów pogrzebu, kwoty 100.000
zł tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę w związku ze śmiercią J. Z. oraz zasądzenia zwrotu kosztów procesu.
Uwzględniając częściowo powództwo Sąd Okręgowy poczynił następujące ustalenia faktyczne:
W dniu 1 marca 2011 r. w J. na schodach prowadzących do bloku mieszkalnego przy ulicy (...), w którym zamieszkiwała
I. R., jej mąż J. Z. potknął się, przewrócił się na wznak i upadając uderzył się w głowę. Po upadku J. Z. jęczał
i przewracał oczami. Przy pomocy sąsiada N. i młodego mężczyzny został odprowadzony do mieszkania. J. Z. po
wejściu do mieszkania nie uskarżał się na dolegliwości bólowe. Później bawił się z wnuczką, ale odmówił zjedzenia
posiłku. Około 22.00 J. Z. usiadł i obiema rękami złapał się za głowę, poza tym zaczął się dziwnie zachowywać.
Cały czas bolała go głowa. Po północy J. Z. zabrało pogotowie ratunkowe i przewiozło do szpitala. Rano następnego
dniaI. R.dowiedziała się, że mąż ma krwiaka. Po tygodniu J. Z. został przeniesiony na OIOM, bo dostał duszności.
Później został przeniesiony na oddział kardiologiczno – internistyczny, gdzie zmarł w dniu (...). Przy przyjęciu do
szpitala w badaniu neurologiczym stwierdzono splątanie, pobudzenie, a po badaniu radioobrazowym głowy metodą
TK, krwiaka śródmózgowego w okolicy potylicznej prawej 69 x 35 mm, ogniska krwotoczne w części obwodowej
okolicy ciemieniowej lewej wielkości około 10 mm i w okolicy potylicznej lewej średnicy 7 mm, ślad krwi w rogu
potylicznym prawej komory bocznej, poszerzony układ komorowy, zacienienie zatok szczękowych. W trakcie pobytu
w szpitalu wystąpiło u J. Z. krwawienie z przewodu pokarmowego, a w późniejszym czasie do wystąpienia objawów
niewydolności oddechowo – krążeniowej, wymagających intubacji i respiratoroterapii. Na podstawie obserwacji
klinicznej, uzyskanych wyników szeregu badań dodatkowych ustalono rozpoznanie: niewydolność krążeniowo –
oddechowa, urazowy krwiak śródmózgowy prawego płata potylicznego z przebiciem do rogu potylicznego komory
bocznej prawej, wieloogniskowe stłuczenie mózgu, zapalenie zatoki szczękowej po stronie lewej i zatoki klinowej,
krwawienie z przewodu pokarmowego w przebiegu choroby, przewlekła obturacyjna choroba płuc, przewlekła
niewydolność oddechowa skompensowana, zapalenie płuc, stan po prawostronnej torakotomii, stan po przebytej
gruźlicy (1972 rok). Wyjściową przyczyną śmierci J. Z. było zdarzenie z 1 marca 2011 r., tj. doznany wówczas uraz głowy
połączony z uszkodzeniami krwotocznymi mózgowia – śródczaszkowymi, który zapoczątkował ciąg niekorzystnych
następstw. W konsekwencji tego urazu, w trakcie leczenia szpitalnego doszło do wystąpienia powikłań w postaci
krwawienia do światła przewodu pokarmowego z owrzodzeń błony śluzowej żołądka, a później rozwinięcia się
zapalenia płuc – co stanowi nader częste powikłanie u osób leżących, obłożnych, nieprzytomnych, zaintubowanych
i poddanych respiratoroterapii. Komplikacje te stanowią częste powikłania w przypadkach urazów czaszkowo –
mózgowych. Powikłania te wpływają bezpośrednio niekorzystnie na rokowanie, pomniejszając znacząco szanse
lecznicze, a w konsekwencji nierzadko stanowią bezpośrednią, ostateczną przyczynę śmierci. Jest możliwe i wysoce
prawdopodobne, że zgon J. Z. był konsekwencją doznanych obrażeń głowy (mózgoczaszki) i powikłań, jakie wystąpiły
w przebiegu leczenia. Upadek J. Z. nie był spowodowany schorzeniami, na które cierpiał. Nie wystąpiło też opóźnienie
w podjęciu leczenia J. Z.. Stan schodów prowadzących do budynku mieszkalnego przy ulicy (...) w J., na których w
dniu 1 marca 2011 r. doszło do wypadku z udziałem J. Z., a które wybudowane były w latach sześćdziesiątych, był zły,
nie było poręczy, były zbudowane z betonowych płyt, które były popękane, ruchome, a mieszkańcy zgłaszali potrzebę
naprawy schodów. Po wypadku schody zostały wyłączone z użytku i został przeprowadzony ich remont. Teren, na
którym znajdują się przedmiotowe schody, należy do gminy i pozostaje w zarządzie (...)w J., który zarządza również
budynkami mieszkalnymi przy ulicy (...). W 2010 roku schody były kontrolowane przez pracowników(...). Po wypadku
pracownicy (...) przeprowadzili wizje schodów i stwierdzili, że należy je remontować. Na przełomie maja i czerwca
2011 roku schody zostały wyremontowane.
I. R. nie oswoiła się z myślą, że męża już nie ma, jednak nie uczęszczała na terapię. Małżeństwem byli przez 25 lat i żyli
zgodnie. Po śmierci męża w pracach, które on wykonywał, pomagała jej wnuczka. Do wypadku to mąż robił zakupy,
woził ją samochodem. Po śmierci I. R.musiała korzystać z pomocy rodziny, gdy zachodziła potrzeba zawiezienia jej
w celu załatwienia spraw urzędowych. J. Z. przed śmiercią otrzymywał emeryturę, a po jego śmierci I. Z. wystąpiła o
przyznanie renty rodzinnej. Dnia 18 kwietnia 2011 r. I. R.opłaciła koszty pogrzebu J. Z. w kwocie 4.926 zł. W okresie
od 1.03.2011 r. do 31.12.2012 r. pozwanego i(...) łączyła umowa ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej związana z
prowadzeniem działalności, a suma ubezpieczenia został określona na kwotę 100.000 zł.
Czyniąc powyższe ustalenia faktyczne Sąd Okręgowy zważył, co następuje:
Zebrany w sprawie materiał dowodowy daje podstawę do przyjęcia, że w dniu 1 marca 2011 r. stan schodów, na
których doszło do wypadku z udziałem J. Z. był zły, wymagały one remontu i tę okoliczność potwierdzili również
pracownicy (...)w J., który jako zarządca terenu miał obowiązek dbania o dobry stan techniczny tych schodów, a tym
samym ciążył nami obowiązek zapewnienia bezpieczeństwa osobom, które z tych schodów korzystały. To na skutek
złego stanu technicznego schodów J. Z. upadł i doznał obrażeń, w efekcie których doszło do powikłań i ostatecznie
do śmierci J. Z.. Zatem odpowiedzialność (...) w J. nie budzi wątpliwości. Z uwagi na łączącą (...) w J. umowę
ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej z pozwanym, to pozwany jest zobowiązany do zapłaty odszkodowania
za szkody wyrządzone, a związane z upadkiem J. Z. i ostatecznie z jego śmiercią. Żądanie pozwu, podtrzymywane
przez następcę prawnego I. R., dotyczyło naprawy szkody przez zwrot kosztów pogrzebu i zapłaty zadośćuczynienia
za doznaną krzywdę. Powódka przedstawiła jedynie dokumenty potwierdzające poniesienie kosztów urządzenia
pogrzebu na kwotę 4.960 zł. Z uwagi na to, iż w dacie śmierci J. Z. zasiłek pogrzebowy wypłacany przez Fundusz
Ubezpieczeń Społecznych wynosił 4.000 zł, Sąd uznał, że o kwotę tego zasiłku należy pomniejszyć odszkodowanie o
zwrot kosztów pogrzebu. Skoro powódka nie wykazała, by poniosła inne koszty zasadne było zasądzenie od pozwanego
z tego tytułu jedynie kwoty 926 zł. Niewątpliwie śmierć osoby najbliższej, a taką był dla I. R. jej mąż, była dla niej
bolesnym przeżyciem, zwłaszcza, że byli małżeństwem przez 25 lat, a poza tym byli już w takim wieku, że potrzebowali
wzajemnego wsparcia i pomocy w codziennych sprawach.I.R.takie wsparcie od męża otrzymywała. Naprowadzone
wyżej rozważania wobec poczynionych ustaleń dały podstawy do zasądzenia tytułem zadośćuczynienia kwoty 50.000
zł. Ponad tę kwotę Sąd uznał żądanie za wygórowane i oddalił je.
Mając powyższe na uwadze Sąd orzekł jak w sentencji po myśli art. 415 k.c., 446 § 1 i 4 k.c., art. 77 – 80 ustawy o
emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, art. 822 i następnych k.c.
Od powyższego wyroku wniósł apelację pozwany, zaskarżając go odnośnie rozstrzygnięcia zawartego w punkcie 1
wyroku, zarzucając naruszenie prawa materialnego, a to art. 922 § 2, 446 § 4 oraz 449 k.c. i wnosząc o zmianę wyroku
w punkcie 1 poprzez oddalenie powództwa co do kwoty 50.926 zł i odpowiednią do rozstrzygnięcia apelacji zmianę
punktów 3 i 4 sentencji wyroku.
Rozpoznając przedmiotową apelację Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:
U podstaw zarzutu apelacji co do naruszenia art. 922 § 2 k.c. i 446 § 4 k.c. legło stwierdzenie apelacji, że dziedziczeniu
podlega jedynie roszczenie o zadośćuczynienie z art. 445 § 1 k.c. i to pod warunkami określonymi w § 3 tego
przepisu. Zaś odnośnie kosztów pogrzebu roszczenie powódki nie było wymagalne i uznane na piśmie lub zasądzone
prawomocnym orzeczeniem Sądu, stąd zgodnie z art. 449 k.c. nie mogło przejść na powódkę.
Odniesienie się do powyższych zarzutów wymaga poczynienia przez Sąd Apelacyjny rozważań prawnych i są one
następujące:
Przepis art. 445 § 1 k.c. w sposób jednoznaczny stanowi o prawie do zadośćuczynienia, gdy redakcja § 3 tegoż przepisu
odnosi się już do roszczenia o zadośćuczynienie, które przechodzi na spadkobierców tylko wtedy, gdy zostało uznane
na piśmie, albo gdy powództwo zostało wytoczone za życia poszkodowanego.
Podobnie pojęciem „roszczenia” posługuje się ustawodawca w art. 448 k.c., co nie może być obojętne dla wykładni
treści normatywnej obu tych regulacji prawnych.
O ile prawo do zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę, wynikające z art. 445 § 1 k.c. ma swe oparcie
normatywne od 1 stycznia 1965 r. (podobnie zresztą art. 449 k.c.), o tyle prawa do zadośćuczynienia za doznaną
krzywdę zawarte w innych przepisach Kodeksu cywilnego uzyskały swą podstawę normatywną w wyniku nowelizacji
Kodeksu cywilnego. I tak w odniesieniu do zadośćuczynienia z § 4 art. 446 k.c. nastąpiło to poprzez dodanie § 4 do
art. 446 przez art. 1 pkt 3 ustawy z dnia 30 maja 2008 r. o zmianie ustawy – Kodeks cywilny oraz niektórych innych
ustaw (Dz. U. 2008 r., Nr 116, poz. 731), zmieniającą Kodeks cywilny z dniem 3 sierpnia 2008 r. Art. 4461 k.c. dodany
został przez art. 6 pkt 2 ustawy z dnia 7 stycznia 1993 r. o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach
dopuszczalności przerywania ciąży (Dz. U. z 1993 r. Nr 17, poz. 78) z mocą obowiązującą od 16 marca 1993 r., a art. 448
k.c. prawo do zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę w związku z naruszeniem dobra osobistego przyznał
z dniem 28 grudnia 1996 r. w wyniku zmiany przepisu dokonanej przez art. 1 pkt 20 ustawy zmieniającej Kodeks
cywilny z 23 sierpnia 1996 r. (Dz. U. z 1996 r., Nr 114, poz. 542).
Jednocześnie tożsama treść normatywna odnośnie prawa do zadośćuczynienia nie pozwala na nadawanie mu, w
procesie wykładni, odrębnego znaczenia, różnego dla każdej z regulacji prawnych, które to prawo przewidują. Z tego
względu, z samego zamieszczenia przepisu art. 445 § 3 k.c., a to po art. 445 § 1 k.c., a przed regulacjami z art. 446 §
4, 4461 i 448 k.c. nie można wyciągać żadnych wniosków prawnych, nawet przy ścisłej wykładni (na zasadzie wyjątku
od reguły) przepisu art. 445 § 3 k.c., zwłaszcza, że ten został wprost przywołany jako obowiązujący w zdaniu drugim
art. 448 k.c.
Wszak chodzi o to samo prawo do zadośćuczynienia, z natury osobiste, przysługujące tylko tej osobie, która doznała
bezpośrednio krzywdy, a zatem tylko poszkodowanemu.
Jego realizacja zmierza wszak do kompensaty uszczerbku poniesionego przez tegoż poszkodowanego w sferze
niematerialnej, w związku z wyrządzoną mu krzywdą. Takiego też prawa do zadośćuczynienia dotyczy regulacja art.
922 § 2 k.c.
Celem art. 445 § 3 k.c. było zatem wprowadzenie – jako odstępstwa od zasady niedziedziczności prawa o charakterze
osobistym – dziedziczności roszczenia o zadośćuczynienie na ściśle określonych warunkach. Ustawodawca przyjął
zatem, że na skutek uznania roszczenia, czy też wytoczenia powództwa, jego treść zostaje skonkretyzowana przez
samego poszkodowanego w takim stopniu, że – odrywając się od jego osoby – może stać się przedmiotem
spadkobrania. Istotny jest przy tym motyw niezwalniania sprawcy szkody z odpowiedzialności tylko dlatego, że
poszkodowany zmarł (por. wyroki Sądu Najwyższego z 14 kwietnia 2005 r., II CSK 603/04, LEX nr 327927, z 28
kwietnia 2010 r., III CSK 143/09, OSNC 2010, nr 11, poz. 154 i z 24 marca 2011 r., I CSK 389/10, OSNC 2012, Z.D.
A, poz. 22).
W związku z powyższym, przyjmując dziedziczność roszczenia o zadośćuczynienie z art. 446 § 4 k.c. i odpowiedzialność
pozwanego wynikającą z art. 822 k.c. wyrok zasądzający na rzecz powódki kwotę 50.000 zł zadośćuczynienia
przysługującego I.R. odpowiadał prawu i nie naruszał regulacji prawnej z art. 922 § 2 k.c. (por. również: uchwałę Sądu
Najwyższego z 7 listopada 2012 r., III CZP 67/12, OSNC 2013, nr 4, poz. 45).
Za niezasadny uznać należało również zarzut obrazy art. 449 k.c. w odniesieniu do kwoty 920 zł, stanowiącej zasądzone
koszty pogrzebu, gdy o koszty te należne na podstawie art. 446 § 1 k.c. wystąpiła najpierw I. R., która koszty te poniosła,
a następnie jej spadkobierczyni – powódka A. R..
Sąd Apelacyjny podzielił stanowisko w tej kwestii zajęte przez Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 29 lipca 1970 r., I CR
307/70 (LEX nr 6767), gdy Sąd Najwyższy przyjął, że przepis art. 449 k.c. nie pozwala jedynie na „zbycie” roszczeń
wymienionych w art. 444 – 448 k.c. – a więc na przeniesienie tych roszczeń przez poszkodowanego na inne osoby
w drodze czynności prawnej. Przepis ten natomiast nie wyłącza przejścia tych roszczeń w drodze spadkobrania, co
uwzględnił również Sąd Okręgowy, zasądzając na rzecz powódki kwotę 926 zł należnych do zwrotu kosztów pogrzebu
J. Z..
Z powyższych względów apelacja pozwanego nie mogła odnieść zamierzonego rezultatu i podlegała na podstawie art.
385 k.p.c. oddaleniu, gdy Sąd Apelacyjny przyjął za własne ustalenia faktyczne poczynione przez Sąd Okręgowy i
podzielił wyciągnięte z nich wnioski prawne.
O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono na podstawie art. 108 § 1, 98 i 99 k.p.c.
(...)