manufaktura u poznańskiego - Łódź.Wyborcza.pl

2
Z drugiej strony 1 Łódź
www lodz gazeta pl
Sobota – niedziela 28 – 29 czerwca 2008 1 Gazeta Wyborcza 1 www.gazeta.pl
1
1
1
Z GAZETĄ
W ŚRODĘ 2 lipca
Włoskie przeboje
część 1
- Volare, Cantare
Cena „Gazety” i książki
7,99 zł, w tym VAT
Cena „Gazety” i płyty CD
6,99 zł, w tym VAT
WE WTOREK 1 lipca
Atlas Samochodowy
cz. 2 - Polska południowa
i Warszawa
Cena „Gazety” i zeszytu
3,99 zł, w tym VAT
W PONIEDZIAŁEK
Nowa seria Fiszek!
Drugi zeszyt
- związki wyrazowe
26424998.m
FABRYKI ŁODZI
MANUFAKTURA U POZNAŃSKIEGO
JOANNA PODOLSKA, ALEKSANDRA HAC
RADOSŁAW JÓŹWIAK
Łodzianie uwielbiają to miejsce, wypełniają kawiarenki i rynek. Manufaktura to także obowiązkowy punkt
programu dla turystów. Szkoda jednak, że gospodarze zapominają o poprzednich właścicielach
Mówi Joanna
Zajączkowska-Kłoda
O Manufakturę zapytaliśmy Joannę Zajączkowską-Kłodę, konserwatora zabytków, redaktor naczelną Biuletynu Informacyjnego Konserwatorów Dzieł Sztuki.
Lepiej nie zaczynać poznawania Manufaktury od strony zachodniej.
Stamtąd widać tylko paskudny blaszany budynek, gdzie jest część handlowa. Skupmy się na części zabytkowej... To tu widać, jaka była kiedyś
fabryczna Łódź. Przypadkowy turysta nie napotyka jednak nigdzie informacji, że znajduje się na terenie
dawnego imperium żydowskiego fabrykanta, że w czasach PRL była to
druga największa fabryka włókiennicza Łodzi, że tu kręcona była „Ziemia obiecana” Andrzeja Wajdy. Z niecierpliwością czekamy, aż na zabytkowych budynkach pojawią się informacje, co znajdowało się w tych
obiektach. Muzeum Fabryki nie wystarczy, by tę ciekawość zaspokoić.
Jak ocenia pani stworzenie nowoczesnego centrum na terenie dawnej fabryki Poznańskiego?
JOANNA ZAJĄCZKOWSKA-KŁODA: Dobrze,
że znalazł się inwestor, który miał pomysł na zagospodarowanie całego terenu. Ludzie, którzy cały czas się tam
kręcą, dzieci bawiące się w fontannie
i tłumy na koncertach pokazują, że
ta przestrzeń jest Łodzi potrzebna.
Manufaktura zabrała jednak rozwijający się handel i gastronomię z ulicy Piotrkowskiej. A być może należało zażądać od inwestora położenia
nacisku na sport i rozrywkę? Poza
tym według mnie temu miejscu zabrakło magii – zniknął wszelki ślad po
szynach i kolejce (zastąpiona autobusem ztramwaju), zapomniano ozabetonowanej rzeczce, wymontowano lub przykryto żeliwne słupy
i wszystkie elementy wystroju, nie
zostawiono ani jednej maszyny.
Pamięć miejsca
Najbardziej znany element kompleksu fabrycznego Poznańskiego
przy ul. Ogrodowej – pięciokondygnacyjna przędzalnia bawełny z czerwonej nieotynkowanej cegły – jest
wizytówką fabryki. Powstała w latach 1877-1978. To jeden z najpiękniejszych budynków fabrycznych w Łodzi, wyraźnie nawiązuje do średniowiecznej architektury obronnej. Ma
170 metrów długości. Tam powstaje
nowoczesny hotel i centrum konferencyjne. Pozostałe budynki fabryczne na terenie zakładu mają zbliżony
wygląd, są z czerwonej cegły i posiadają elementy przypominające średniowieczne zamki.
Uwagę przykuwa wspaniała brama wjazdowa z żeliwnymi wrotami
przypominająca łuk triumfalny. Ponoć kiedyś przemawiał przed nią Julian Marchlewski i to czasach komunizmu uratowało ją od wyburzenia.
W szczyt bramy wmontowano zegar.
Najstarsza część fabryki to parterowa tkalnia pokryta szedowym
dachem, w którym były świetliki. Powstała w 1872 roku. Podczas modernizacji tylko w części budynku zachowano szedowy dach. Druga część
dachu przeznaczona jest współcześnie na parking. Na dole są restauracje i klub fitness.
Budynek tuż przy bramie wejściowej, gdzie mieścił się kantor fabryczny i dyrekcja, został rozbudowany w latach 1899-1907. To nadal
biurowiec. W środku czeka go jeszcze generalny remont, ale gmach rzeczywiście wart jest uwagi.
Niskie budynki wzdłuż rynku to
dawne warsztaty fabryczne, mieszczą się tam małe lokale, m.in. cukiernia Bliklego i czekoladownia oraz
Elektroworld. Budynek ma swój początek w 1889 roku.
Kompleks instytucji kulturalnych, w tym m.in. Cinema City, kino Imax, Muzeum Fabryki i Expe-
W dawnej tkalni Poznańskiego po wakacjach ruszy Muzeum Sztuki
rymentarium powstały w gmachu
dawnej drukarni i wykończalni (1891 r.).
Już za parę miesięcy otwarta zostanie przestrzeń wystawiennicza dla
Muzeum Sztuki w tzw. tkalni wysokiej.
Na razie budynek z 1895 roku jest jeszcze zamknięty, choć już kilka tygodni
temu można było zobaczyć odnowione wnętrza. Oczyszczono też ceglaną
elewację. Jesienią zostanie otwarta
pierwsza wystawa. Miłośnicy sztuki
i Łodzi czekają na to z niecierpliwością.
Dyskoteka w centrum Manufaktury mieści się w secesyjnej elektrowni wybudowanej w 1912 roku.
Budynek z charakterystyczną wieżyczką był w 1890 roku przeznaczony
dla fabrycznej straży pożarnej.
Restauracja Whispers znajduje się
w dawnym kantorze technicznym (stanął w tym miejscu w 1890 roku).
Kręgielnia ulokowała się w budynku dawnego bielnika i apretury.
W dawnej parowozowni (z lat 187778), jest teraz sklep zoologiczny.
Tuż przy Starym Cmentarzu
w 1898 roku stanął magazyn wysoki
(wciąż niezagospodarowany).
Kiedyś na tym terenie była jeszcze
gazownia (1883), farbiarnia (1887), przy
niej parterowa tkalnia (1890) oraz różne budynki poboczne, które zostały
wyburzone wczasie modernizacji itworzenia nowego kompleksu. Znawcy architektury i miłośnicy Łodzi mają do
inwestora największy żal o halę handlową, która – mimo wszystko – przypomina inne blaszane supermarkety.
W okresie powojennym wewnątrz
kompleksu fabrycznego funkcjonowały ulice, m.in. Strażacka, Magazynowa,
Przodowników Pracy, Fabryczna, Przemysłowa, Bawełniana, Przędzalniana,
Transportowa, Kolorowa, Zielona.
Inne elementy związane z imperium I.K. Poznańskiego to m.in.:
Co pani zdaniem można poprawić?
– Wykorzystać pozostałe budynki –hotel, muzeum i tę niezagospodarowaną halę do pokazania odrębności iniepowtarzalności miejsca, zamiast dążyć do wspólnego mianownika ztym,
co istnieje gdzie indziej na świecie –w
Lyonie, Manchesterze, czy Filadelfii.
Może należy ogłosić konkurs dla artystów na stworzenie indywidualnego wystroju Manufaktury, co wmniejszym lub większym wymiarze stało
się obecnie standardem.1
Szlakiem rodziny
Poznańskich
11Przed nami
Rycina pokazująca imperium I.K. Poznańskiego pod koniec XIX w.
Domy dla robotników po drugiej
stronie ul. Ogrodowej, które powstały w latach 1879-1896 i czekają wciąż na
generalny remont.
Pałac rodzinny Poznańskich przy
ul. Ogrodowej, obecnie Muzeum Historii Miasta Łodzi, powstawał w latach 1888-1903. To łódzki Luwr, dzieło
kilku architektów, stąd jego różnorodność stylowa. Z Manufakturą łączy go
piękny ogród.
Marchlewski i Poltex
Po II wojnie światowej dawna fabryka Poznańskich została znacjonalizowana i otrzymała nazwę Zakłady Przemysłu Bawełnianego nr 2 (numer 1 nosiły dawne zakłady Scheiblera). Potem fabryka otrzymała imię rewolucjonisty Juliana Marchlewskiego. W latach 50. w zakładach przy ul. Ogrodowej zatrudniano blisko 12 tys. ludzi.
Niemal cała produkcja szła na Wschód,
do krajów Związku Radzieckiego i do
Azji. W 1970 roku zakłady doczekały
się kolejnej nazwy – „Poltex”. Już w 1971
roku unikalny zespół budownictwa
przemysłowego dawnych Zakładów
Poznańskiego wraz z przyległym pałacem zaliczony został do czterech najcenniejszych zabytków przemysłowych Łodzi. Dwadzieścia lat później
minister przemysłu postawił ZPB
„Poltex” w stan likwidacji. Próby znalezienia inwestora, który chciałby realizować program naprawczy, nie powiodły się. Dopiero w latach 1999-2002
powstała koncepcja zagospodarowania zabytkowego terenu dawnej fabryki Poznańskiego na centrum rozrywkowo-handlowe Manufaktura, które
zostało otwarte w 2006 roku. 1
[email protected]
wakacyjny cykl
przypominający
łódzkie fabryki i ich
właścicieli. Co tydzień w piątek i sobotę w „Gazecie” będziemy pisać
o innych miejscach, fabrykach i rodach. Dziś pospacerujemy szlakiem
rodziny Poznańskich. Spotykamy
się o godz. 12 w pałacu Maurycego
Poznańskiego przy ul. Więckowskiego 36 (obecnie siedziba Muzeum
Sztuki w Łodzi). Zwiedzimy wystawę, a także pałacowe wnętrze. Potem przejdziemy ulicą Gdańską obok
kolejnego pałacu, który należał do
Karola Poznańskiego (dziś siedziba
Akademii Muzycznej im. Grażyny
i Kiejstuta Bacewiczów). Dotrzemy
na koniec na teren fabryki, gdzie mieści się centrum Manufaktura. Nasz
spacer zakończymy w ogrodzie pałacu Izraela Poznańskiego.
Kolejne wycieczki szlakiem łódzkich fabrykantów –ojców Łodzi –planujemy w sierpniu.1
LOL