09.05.2013 Radio Kampus - Pracownia Lingwistyki Migowej

Transkrypcja audycji z udziałem dr Pawła Rutkowskiego - Akademickie Radio Kampus
(9 maja 2013 r.)
Redaktor: Siedemnaście minut do godziny trzynastej. To jest Studenteria w
Akademickim Radiu Kampus. Troszeczkę o porozumiewaniu się chciałbym wam
powiedzieć, a to dlatego, że możemy się porozumiewać na przykład za pomocą słów, ale
porozumiewać się można także za pomocą gestów i Pracownia Lingwistyki Migowej to
jest nowa jednostka działająca w ramach Wydziału Polonistyki. Uniwersytetu
Warszawskiego oczywiście. I ta pracownia właśnie zajmuje się językiem migowym, czyli
tym językiem gestów. A o tym, czym dokładnie się zajmuje opowie doktor Paweł
Rutkowski, kierownik Pracowni.
dr Paweł Rutkowski: Pracownia została założona w 2010 roku. Będziemy kończyć trzeci
rok działalności. Jesteśmy bardzo wciąż podekscytowani tym, że udało nam się doprowadzić
do powstania takiej jednostki, bo jest to pierwsza tego typu sformalizowana grupa badawcza
zajmująca się językiem migowym w Polsce. Jesteśmy, co warto podkreślić, bodajże jedyną
jednostką akademicką zajmującą się lingwistyką migową w Europie Środkowo-Wschodniej.
Dużo jest takich zespołów w Europie Zachodniej, w Stanach. W naszej części Europy to
swego rodzaju novum naukowe, przez co środowisko akademickie, środowisko
lingwistyczne, niewiele jeszcze o językach migowych wie i nasze działania to, poza celami
ściśle naukowymi, także działalność populizatorska niewątpliwie.
R.: Oprócz stworzenia kompleksowego opisu gramatycznego polskiego języka
migowego, Pracownia ma także prowadzić badania nad komunikacją wizualnoprzestrzenną z perspektywy językoznawstwa.
P.R.: Nasze cele naukowe to przede wszystkim stworzenie korpusu, pierwszego w Polsce
korpusu polskiego języka migowego, czyli takiego olbrzymiego zbioru danych, który pozwoli
nam na opisywanie gramatyki, słownictwa polskiego języka migowego na podstawie
rzeczywistych empirycznych przesłanek, a nie na podstawie jakichś tam naszych intuicji,
bliżej niesprecyzowanych. Języki migowe nie są zapisywane i to z wielu powodów. Jeden jest
taki, że były przez lata represjonowane. Dzieciakom w szkołach nie pozwalano migać, w
związku z czym nikt nie myślał nawet o stworzeniu pisma dla języka, który jest uważany albo
za nie-język, albo za machanie rękoma, za coś gorszego. Ale także sama specyfika języka jest
taka, że trudno go zapisywać w piśmie, dlatego, że języki migowe, w odróżnieniu od naszych
języków fonicznych, nie są ściśle linearne. To znaczy, nie jest tak, że w języku migowym
idzie po kolei znak po znaku, znak po znaku, tak jak w naszym wypadku słowo po słowie.
My, słyszący, nie jesteśmy w stanie wyprodukować dwóch dźwięków równocześnie. W
wypadku języka migowego, ze względu na to, że mamy dwa artykulatory, czyli dwie ręce,
ale także artykulatorem jest całe ciało, mimika, ja mogę kilka sygnałów wysyłać równolegle. I
taki rodzaj przekazu jest bardzo trudny do uchwycenia za pomocą notacji jakiejś.
R.: Nowo powstała Pracownia Lingwistyki Migowej mieści się na Wydziale Polonistyki
Uniwersytetu Warszawskiego, a do samej Pracowni zgłaszają się nie tylko ludzie
słyszący, którzy chcą pomóc w tworzeniu uniwersalnego słownika języka migowego.
Pracują tu również ludzie głusi, którzy naturalnie posługują się tym właśnie językiem.
P.R.: To, co my robimy to właśnie kolekcjonowanie filmów video, na których Głusi
wypowiadają się na różne kwestie i rozwiązują różne zadania, które dla nich
przygotowujemy. Zawsze jest to sytuacja dyskursywna, sytuacja dialogu, my zapraszamy do
studia dwie osoby głuche, które prowadzą ze sobą rozmowę na temat jakichś bodźców
wizualnych, które im prezentujemy. My to wszystko nagrywamy i potem analizujemy pod
względem lingwistycznym, czyli chcemy, żeby korpus był punktem wyjścia do dogłębnego
poznania gramatyki, do dogłębnego poznania słownictwa, co w konsekwencji zaowocuje
pierwszym porządnym opisem gramatyki polskiego języka migowego, książkowym - takim,
do którego mógłby się odnieść, na przykład, słyszący student, który chciałby się tego języka
zacząć uczyć, pierwszym opartym na empirii słownikiem języka migowego, czyli takim, w
którym znaki nie zostały po prostu wymyślone na takiej zasadzie, że mamy polskie słowo,
więc prawdopodobnie musi być też migowy ekwiwalent. My chcemy wyjść od strony języka
migowego, po prostu zobaczyć, czego Głusi rzeczywiście używają i zebrać te wszystkie
leksemy migowe w postaci słownika.
R.: Pracownia zabiega także o to, żeby jak najwięcej osób miało świadomość tego, że to
komunikacja jest bardzo ważna, komunikacja z osobami niesłyszącymi.
P.R.: My chcemy, żeby jak najwięcej osób usłyszało o językach migowych, o ich specyfice i
to zarówno w szerokiej publiczności, ale także w kręgach akademickich, bo do dziś się
zdarza, że nie tylko studenci, ale także profesorowie, kiedy z nimi rozmawiamy, po prostu o
językach migowych nic nie wiedzą, bo się z nimi nie zetknęli, więc często są pytania czy, na
przykład, jest jeden wspólny język migowy dla Głuchych całego świata, czy języki migowe
są jakimiś pantomimami. To są oczywiście pytania, z punktu widzenia kogoś, kto poznał
języki migowe, pytania bardzo, bardzo zabawne, dlatego że jak oczywiste jest to, że nie ma
jednego wspólnego języka fonicznego na świecie i nikt, żaden student pierwszego roku,
takiego pytania nie zada, czy jest wspólny język foniczny dla całego świata, tak samo nie ma
wspólnego języka migowego dla całego świata, tylko języki migowe powstają w
społecznościach Głuchych w różnych krajach niezależnie. Prosty przykład: brytyjski język
migowy i amerykański język migowy to dwa zupełnie różne języki. One powstawały
niezależnie w wielkiej Brytanii i Stanach i dlatego, mimo że społeczności słyszących
posługują się tym samym językiem angielskim, Głusi w tych dwóch krajach posługują się
różnymi językami.
R.: Jeżeli chcecie pomóc, albo poznać lepiej świat ludzi głuchych i świat języka
migowego możecie wejść na stronę internetową Pracowni: www.plm.uw.edu.pl. Materiał
przygotowała Paulina Guzek.
[Transkrypcję opracowała Alicja Barszczewska IINiSB WH UW]