1 Program merytoryczny Konkursu Przyrodniczego dla uczniów

Program merytoryczny Konkursu Przyrodniczego
dla uczniów szkół podstawowych
rok szkolny 2009/2010
Celem Konkursu Przyrodniczego jest rozwijanie zainteresowań uczniów światem,
jego różnorodnością, bogactwem i pięknem, zdobycie umiejętności obserwacji zjawisk
przyrodniczych i dokonywania ich opisu oraz wyrobienie poczucia odpowiedzialności
za środowisko i poznanie zachowań sprzyjających bezpieczeństwu ludzi i przyrody.
Temat przewodni konkursu – „Słońce i ja” – będzie inspiracją do opracowania zadań
konkursowych.
Do każdego etapu konkursu obowiązują treści nauczania i umiejętności wynikające
z podstawy programowej kształcenia ogólnego w szkole podstawowej na II etapie
edukacyjnym w zakresie przyrody oraz wymienione niżej umiejętności:
• całościowe postrzeganie rzeczywistości przyrodniczej,
• obserwowanie przyrodniczych składników środowiska i ich opis,
• gromadzenie i integrowanie wiedzy koniecznej do opisywania zjawisk przyrody,
• rozpoznawanie stanów fizjologicznych organizmu człowieka; dbałość o zdrowie przez
stosowanie zasad higieny i korzystanie z różnych form rekreacji,
• dostrzeganie zależności między czynnikami środowiska przyrodniczego i kulturowego,
• wyjaśnianie zjawisk fizycznych i astronomicznych,
• obserwowanie i identyfikowanie różnorodnych substancji i procesów chemicznych
w najbliższym otoczeniu,
• właściwe korzystanie z dostępnych produktów chemicznych,
• dostrzeganie wpływu działalności człowieka na środowisko przyrodnicze,
• orientowanie się w terenie,
• czytanie i interpretowanie map, wykresów, tabel i rysunków,
• rozwiązywanie zadań problemowych dotyczących miejsca zamieszkania i okolicy,
• dostrzeganie kulturowych walorów najbliższego regionu.
Uczestnicy powinni zwrócić uwagę na rozwijanie umiejętności planowania doświadczeń
i interpretacji ich wyników, zastosowania wiedzy przyrodniczej w życiu codziennym, a także
stosowanie prostych modeli do wyjaśniania i przewidywania zjawisk przyrodniczych.
Ważnym elementem konkursu na etapie wojewódzkim (w mniejszym stopniu na etapie
rejonowym) będzie praca uczniów z tekstem popularnonaukowym. Dotyczy to zagadnień,
które wykraczają poza podstawę programową. Uczestnicy powinni zwrócić uwagę
1
na rozwijanie umiejętności rozumienia, wykorzystywania i przetwarzania tekstów w zakresie
umożliwiającym zdobywanie wiedzy.
I etap - szkolny – czas trwania 60 minut
Zakres tematyczny:
1. Słońce jako ciało niebieskie.
2. Słońce jako źródło energii.
3. Słońce jako źródło światła.
4. Pozorny ruch Słońca na niebie w różnych porach roku (w Polsce).
5. Pomiar czasu. Zegar słoneczny.
6. Wyznaczanie kierunków za pomocą Słońca.
7. Zaćmienia Słońca i Księżyca.
8. Wpływ Słońca na rośliny i zwierzęta.
9. Fotosynteza.
10. Wpływ Słońca na organizm człowieka.
11. Ochrona przed Słońcem - bezpieczne opalanie.
12. Światło (prędkość światła, prostoliniowe rozchodzenie się światła, odbicie i załamanie,
rozszczepienie światła).
13. Budowa oka i mechanizm widzenia.
II etap - rejonowy – czas trwania 90 minut
Zakres tematyczny:
Obowiązuje zakres z etapu szkolnego oraz:
1. Oświetlenie Ziemi w różnych porach roku.
2. Wpływ Słońca na klimat na Ziemi (strefy oświetlenia Ziemi, strefy klimatyczne, strefy
krajobrazowe, różnice temperatury powietrza, wykresy temperatury).
3. Zjawiska optyczne w przyrodzie (tęcza, złudzenia optyczne).
4. Energia słoneczna i jej wykorzystanie (baterie słoneczne, elektrownie słoneczne).
5. Efekt cieplarniany.
6. Promieniowanie nadfioletowe i jego wpływ na człowieka.
7. Ochrona przed promieniowaniem nadfioletowym.
8. Proste przyrządy optyczne (lupa, kamera otworkowa, mikroskop).
III etap – wojewódzki – czas trwania 120 minut
2
Zakres tematyczny:
Obowiązuje zakres z etapu szkolnego i rejonowego oraz:
1. Metody badania Słońca (dawne i współczesne).
2. Nadmiar i niedobór energii słonecznej w przyrodzie a przystosowania roślin i zwierząt.
3. Budowa wewnętrzna i skład chemiczny Słońca.
4. Zjawiska występujące na Słońcu. Zmiany aktywności słonecznej.
5. Zorze polarne.
6. Wpływ atmosfery na promieniowanie docierające do Ziemi.
7. Ozon stratosferyczny, dziura ozonowa i jej skutki dla życia na Ziemi.
Literatura podstawowa
Podręczniki i zeszyty ćwiczeń do przyrody dla uczniów szkół podstawowych dopuszczone
do użytku szkolnego przez Ministerstwo Edukacji Narodowej, atlasy, czasopisma
przyrodnicze.
Literatura uzupełniająca – propozycje:
1. Erich Ubelacker, Słońce, seria Co i jak?, Wrocław 2004 oraz inne książki z tej serii (np.
Ziemia).
2. Ciekawe dlaczego, Księga wiedzy, Ożarów Mazowiecki 2008.
3. Ciekawe dlaczego, Księga przyrody, Ożarów Mazowiecki 2009.
4. Encyklopedia przyrody, Ożarów Mazowiecki 2009 (http://www.olesiejuk.pl).
5. Wielka księga eksperymentów, Zielona Góra 2001.
6. John Farndon, Księga najciekawszych faktów, Warszawa 2006.
Artykuły popularnonaukowe, na poziomie trudności odpowiednim dla uczniów szkoły
podstawowej, np.
− Wszechświat w obrazkach http://www.wiw.pl/obrazki/
− Mała Delta – wersja internetowa http://eduseek.interklasa.pl/delta/
3