Edward Olszewski, Polacy w Norwegii (1940-2010), Toruń

222
Recenzje
dziej niz' my potrzebuja0 ci, którym chcemy szczerze pomóc w ich walce o zachowanie toz'samości na ongiś „nieludzkiej”, a i dziś trudnej ziemi. Drugi kierunek to
rzucanie pomostów, po których moz'na dotrzeć z konkretna0 pomoca0 do z'yjacych
0
na
Wschodzie katolików (por. s. 89-123).
Recenzowane dzieIo ks. Dzwonkowskiego J tak jak wszystkie poprzednie jego
publikacje J upowszechniaja0 gruntowna0 wiedze0 na temat kultury polskiej i KościoIa
katolickiego zarówno w przeszIości, jak i wspóIcześnie. Ksiaz
0' ka Polacy w Kościele
katolickim na Wschodzie (1939-2011) moz'e przynieść w efekcie wzrost zainteresowania krajem pochodzenia, a takz'e wie0ksze uwraz'liwienie na aktualna0 polska0 rzeczywistość (por. zwIaszcza s. 153-167). Wartość poznawcza dzieIa jest wie0c znaczaca.
0
Autor wychodzi niejako od czIowieka z'yjacego
0
tu i teraz, a dopiero potem wraca do
tych, którzy juz' odeszli, ale zostawili po sobie cenna0 spuścizne0 w postaci świadectwa
z'ycia.
Pod wzgle0dem redakcyjnym praca jako caIość J uwzgle0dniajac
0 jej wIaściwa0 konstrukcje0, logike0 i jasność wywodu, a takz'e warstwe0 je0zykowa0 J zostaIa przygotowana
wzorcowo. Doskonale odzwierciedla i przybliz'a czytelnikowi obecność Polaków w
Kościele katolickim obrzadku
0
Iacińskiego na Wschodzie.
Ks. Edward Walewander
Edward O l s z e w s k i, Polacy w Norwegii (1940-2010), Toruń: Wydawnictwo Adam MarszaIek 2011, ss. 752, aneksy, indeks osobowy.
Autor tej obszernej rozprawy, prof. zw. dr hab. Edward Olszewski, od wielu lat
kierownik ZakIadu Ruchów Politycznych na Wydziale Politologii UMCS, w krajowych i zagranicznych środowiskach naukowych uwaz'any jest za świetnego znawce0
problematyki polonijnej, zwIaszcza Polonii duńskiej i norweskiej. Rezultatem jego
dawniejszych badań sa0 m.in. ksiaz
0' ki Emigracja polska w Danii 1893-1993 (Lublin
1993) i Polacy w Skandynawii (Lublin 1997). Ta ostatnia zostaIa wydana pod jego
redakcja0 i z duz'ym jego udziaIem autorskim. Obie byIy dobrze przyje0te zarówno
przez fachowców, jak i przez szerokie grono czytelników w Polsce i w krajach
badanych. Profesor Edward Olszewski byI wie0c jak najlepiej przygotowany do podje0cia kolejnego zadania, którego efektem jest jego najnowsze dzieIo J Polacy w Norwegii.
Powstanie recenzowanej pracy poprzedziIy kilkuletnie gruntowne studia źródeI
miejscowych Polonii norweskiej oraz polskich. Autor, jak jestem przekonany, nie
pominaI
0 niczego, co miaIo jakikolwiek zwiazek
0
z Polakami z'yjacymi
0
w Norwegii w
badanym okresie (lata 1940-2010), ale i z tymi, którzy przybyli do tego kraju jako
emigranci w XIX wieku. Z pewnościa0 prace0 Polacy w Norwegii moz'na uznać za
opus vitae prof. Edwarda Olszewskiego.
Gromadzac
0 materiaIy do swojej najnowszej ksiaz
0' ki, Edward Olszewski nawiazy0
waI w Norwegii i w innych krajach skandynawskich kontakty osobiste z Polakami
starszej i mIodszej generacji, zamieszkujacymi
0
tam na staIe albo czasowo. Fakt ten
czyni jego ksiaz
0' ke0 szczególnie cenna,
0 bowiem dzie0ki temu wyrasta ona bezpośrednio
z z'ycia, które autor analizuje, poddaje ocenom i barwnie przedstawia. Nie be0dzie z
223
Recenzje
pewnościa0 przesada0 stwierdzenie, z'e prof. Olszewski odszedI nieco od wprawdzie
uzasadnionej, ale zawe0z'ajacej
0 punkt widzenia metody patrzenia na badana0 rzeczywistość tylko przez dokument czy znane juz' dotychczas konstatacje.
Studiujac
0 jego ksiaz
0' ke0 o Polonii norweskiej (podobnie jak caIy dotychczasowy
dorobek dotyczacy
0 Polonii), odnosi sie0 wraz'enie jakiejś znaczacej
0 obecności z'yjacych
0
tam Polaków, poczawszy
0
od emigrantów popowstaniowych z XIX stulecia, z'oInierzy
i uciekinierów, których zagnaIa tam II wojna światowa, uchodźców badź
0 osoby
przymusowo wydalone po wprowadzeniu stanu wojennego w Polsce i delegalizacji
„Solidarności”, az' po ludzi wyjez'dz'ajacych
0
w ostatnich latach dobrowolnie w poszukiwaniu lepszych warunków bytowych. Zauwaz'a sie0 bardzo zróz'nicowane etapy ich
asymilacji w spoIeczeństwie norweskim, umoz'liwiajacej
0 awans od zawodu robotnika
do rangi lekarza czy przedsie0biorcy. Jako ilustracje0 warto porównać dzieje z'ycia
w Norwegii Ludwika WacIawa de Rawicza Szacińskiego, uczestnika Powstania Styczniowego (s. 26-29), z losami emigrantów przybywajacych
0
tam od lat sześćdziesia0
tych XX wieku do 2010 roku (por. s. 262-288). Rzucaja0 sie0 w oczy róz'nice w procesie wrastania w nowe otoczenie wieśniaka, który szedI na obczyzne0, bo zabrakIo dla
niego chleba w rodzinnej zagrodzie, a kogoś, kto odznacza sie0 zdolnościami, jest
dobrze wyksztaIcony. Ludzie tacy, o wielkiej uz'yteczności spoIecznej, maja0 Iatwiejszy start, ale czy wnosza0 wie0cej trwaIych wartości do spoIeczności polonijnej niz'
dawni ubodzy wyrobnicy?
Na to pytanie pozytywnie odpowiada recenzowana rozprawa prof. Olszewskiego.
Dlatego wartość poznawcza jego dzieIa jest ogromna. Autor wychodzi niejako od
czIowieka z'ywego, z'yjacego
0
tu i teraz, a dopiero potem wraca do tych, którzy juz'
odeszli, zakończyli swa0 droge0 z'ycia, zostawiajac
0 po sobie cenna0 spuścizne0. Trzeba
podkreślić duz'a0 wartość dokumentalna0 rozbudowanych Aneksów, które prezentuja0
m.in. wypowiedzi Polaków z'yjacych
0
w Norwegii w róz'nych okresach.
Dochodzenie do prawdy w ksiaz
0' ce Polacy w Norwegii jest troche0 odmienne niz'
w opracowaniach typowo historycznych. Zawiera ona tylez' waz'kiego materiaIu historycznego, ile wIasnych cennych ustaleń socjologicznych. Poruszanie sie0 na pograniczu obydwóch fundamentalnych dziedzin badań jest takz'e znaczacym
0
characteristicum caIej bogatej twórczości naukowej prof. Edwarda Olszewskiego, a w szczególności recenzowanej rozprawy.
Pod wzgle0dem redakcyjnym praca jako caIość J uwzgle0dniajac
0 jej wIaściwa0 konstrukcje0, logike0 i jasność wywodu, a takz'e warstwe0 je0zykowa0 J zostaIa przygotowana
bardzo dobrze. Doskonale odzwierciedla i przybliz'a czytelnikowi obecność Polaków
w Norwegii na tle historii tego kraju. Zaprezentowana tu historia Norwegii to bardzo
dobry Sitz im Leben do zrozumienia dziejów polskiej emigracji do tego skandynawskiego kraju (por. przykIadowo s. 144-155). Klasyfikuje sie0 jako znakomita pośród
wydanych ostatnio pozycji dotyczacych
0
problematyki polonijnej.
Ks. Edward Walewander