Program obozu o fabule rycerskiej

Transkrypt

Obóz Hufca ZHP Płock 2008
Biały Brzeg – Soczewka
4-18 sierpnia 2008
„Scoutus Civitas”
„Jeśli chcecie odkryć osadę zapomnianą przez czas,
której mieszkańcy uznają Ziemię za płaską,
Dzielni rycerze codziennie dosiadają swoich rumaków,
a w podziemnych grotach czarownice ważą magiczne napary,
wyruszcie razem z Nami w podróż do osady „Scoutus Civitas”,
Fugit hora (Czas ucieka.)”.
Opracowanie: pwd. Gabriel Filipiak
phm. Agata Kapturowska
1
CELE I ZAMIERZENIA
1. Zagospodarowanie wolnego czasu dzieci i młodzieży harcerskiej poprzez
zajęcia
zorganizowane,
zapewnienie
bezpiecznego
i
atrakcyjnego
wypoczynku, po to, aby:

poznawać
walory
Krajobrazowego,
krajoznawcze
i
Świętokrzyskiego
turystyczne
Parku
Przedborskiego
Narodowego
i
Parku
Gostynińsko
–
Włocławskiego Parku Krajobrazowego,

zapoznać z historią i realiami życia średniowiecznego Państwa Polskiego,

zaprezentować bogactwo kultury żydowskiej,

kształtować postawy tolerancji wobec obcych kultur, wyznań i przekonań,

zapoznać z wiedzą z zakresu kartografii, topografii, samarytanki i etnografii,

promować aktywny wypoczynek,

zdobywać odznaki turystyki pieszej w stopniu brązowym i srebrnym,

zdobywać kolejne stopnie harcerskie i sprawności,

propagować harcerski styl życia.
2. Kształtowanie postaw patriotycznych i obywatelskich, po to, aby:

wzmacniać system wartości u dzieci i młodzieży,

zapoznać harcerzy z etosem rycerskim i jego związkiem z harcerskim stylem
życia,

utrwalać pamięć o historii Płocka i poznawać historię udziału płockich harcerzy
w walkach 1920 roku i uczestniczyć w corocznym Capstrzyku Harcerskim pod
Kopcem Harcerzy,

podtrzymywać tradycje narodowe,

oddać hołd Poległym poprzez uczestnictwo w miejskich obchodach Święta
Wojska Polskiego oraz miejskich obchodach 88 rocznicy Obrony Płocka w 1920 roku.
3. Integracja dzieci i młodzieży w drużynach i zastępach, po to, aby:

promować zasady współzawodnictwa między drużynami

umożliwić współorganizację przedsięwzięć programowych na obozie

tworzyć warunki do zdobywania stopni i sprawności harcerskich,

podsumować dorobek harcerski uczestników.
2
Program obozu:
Część I obozu – Biały Brzeg
data / dzień
tygodnia
temat/ nazwa
dnia
przedpołudnie
popołudnie
wieczór
4 sierpnia
poniedziałek
Podróż do
miejsca
obozowania
Podróż
Płock – Biały Brzeg
Przygotowanie
obozowiskarozbicie
namiotów itp.
Zakwaterowanie
Zapoznanie z
regulaminami
(konspekt nr 1)
Ognisko
inauguracyjne
obóz,
wprowadzenie do
fabuły obozu.
(konspekt nr 2)
5 sierpnia
wtorek
6 sierpnia
środa
Program drużyn Pionierka obozowa,
Zwiad terenowy po
okolicy
Dzień kultury
Całodniowa wycieczka do Przedborza
żydowskiej
(konspekt nr 3)
7 sierpnia
czwartek
8 sierpnia
piątek
Program drużyn
9 sierpnia
Program drużyn
Ognisko
podsumowujące
dzień żydowski
(konspekt nr 3)
Noc: Kuźnica dla
wędrowników
„Tolerancja”
(konspekt nr 11)
Świętokrzyski Całodniowa wycieczka do Świętokrzyskiego
Ognisko
Park Narodowy Parku Narodowego (dodatkowo dąb Bartek i podsumowujące
zamek w Chęcinach)
wycieczkę. – quiz
wiedzy
(konspekt nr 4)
sobota
10 sierpnia
Program drużyn
Uczestnictwo we
Mszy Św.
Dzień rycerski
Zajęcia plastyczne
„Bellator –
średniowieczny
wojownik”
(konspekt nr 5)
Gra taktyczna
„Arx -Twierdza”
(konspekt nr 6)
Ognisko
tematyczne
„Harcerz postępuje
po rycersku”
(konspekt nr 7)
Dzień
„podziemny”
ZWIJANIE
OBOZU
Wycieczka do
kopalni soli w Bochni
Nocny pobyt w
kopalni
niedziela
11 sierpnia
poniedziałek
12 sierpnia
wtorek
3
13 sierpnia
środa
Podróż do
Soczewki
Wycieczka do Parku
Wodnego w
Krakowie
Podróż Kraków–
Soczewka
Zakwaterowanie w
Soczewce
1. Dzień żydowski i całodniowa wycieczka do Przedborza - Biały Brzeg położony jest 8 km od
Przedborza - bardzo starego, niegdyś żydowskiego miasteczka. Żydzi nadali owemu miastu
swoisty koloryt, a dziś pozostało po nich jeszcze kilka starych kamienic, wiele judaików
przechowywanych w Muzeum Ludowym Ziemi Przedborskiej oraz szczątki żydowskiego
cmentarza. W Przedborzu działa także Towarzystwo Przyjaciół Kugla, słynące z wypieków
najsmaczniejszych w Polsce kugli - starej żydowskiej potrawy. Wiele ciekawych śladów
przeszłości odnaleźć można nie tylko w Przedborzu (fragmenty murów XIV-wiecznego
zamku, kościół z XIV w.), ale również w okolicznych wsiach. Podczas wycieczki każda z
drużyn ma za zadanie dokonać zwiadu terenowego, celem pozyskania wiedzy na temat
kultury żydowskiej. Po powrocie na stanicę drużyny otrzymają także zadania do
przygotowania na wieczorne ognisko, podczas którego nastąpi podsumowanie zwiadu i
tematyki dnia. Przed wycieczką każdy z wychowawców otrzyma przygotowane materiały
dotyczące Przedborza i kultury żydowskiej, aby móc pełnić role przewodnika podczas
wycieczki.
2. Całodniowa wycieczka do Świętokrzyskiego Parku Narodowego (dodatkowo dąb Bartek i
zamek w Chęcinach) – podczas wycieczki uczestnicy zapoznają się z atrakcjami
turystycznymi Świętokrzyskiego Parku Narodowego, a zdobyta wiedza zostanie
podsumowana w formie współzawodnictwa między drużynami na wieczornym ognisku.
3. Dzień rycerski – podczas tego dnia uczestnicy wezmą udział w zajęciach plastycznych
„Bellator – średniowieczny wojownik”, podczas których wykonają własne zbroje, a także
zrealizują w drużynach zadania dotyczące życia średniowiecznego miasta. Po południu
odbędzie się gra taktyczna „Arx -Twierdza”, w której rywalizować będą ze sobą
poszczególne drużyny, a wieczorem obrzędowe ognisko tematyczne „Harcerz postępuje po
rycersku”, nawiązujące do motywów rycerskich w Prawie i Przyrzeczeniu Harcerskim.
Odnaleziony zostanie miecz Ekskalibur, który odtąd będzie przekazywany kolejnym
zastępom, które w danym dniu wykażą się zwycięstwem w codziennym konkursie czystości.
4. Dzień Podziemny - Ostatniego dnia pobytu w Białym Brzegu każda z drużyn otrzyma list od
Czarodzieja Merlina, który zaprosi ich do odwiedzin starej kopalni soli w Bochni oraz
przeniesie w czasie do ery dinozaurów (wycieczka do Parku Wodnego). Harcerze będą mieli
okazję zwiedzić kopalnię soli, spędzić noc pod ziemią oraz odwiedzić Park Wodny.
Część II obozu – Soczewka
data /
dzień
tygodnia
13
sierpnia
środa
14
sierpnia
czwartek
temat/ nazwa
dnia
przedpołudnie
popołudnie
wieczór
Podróż do
Soczewki
Wycieczka do Parku
Wodnego w Krakowie
Podróż Kraków–
Soczewka
Zakwaterowanie
w Soczewce
„Cursus Patria
– Kierunek
Ojczyzna”
Zajęcia z musztry
Całodniowa gra
fabularna
„Cursus Patria”
– część I
(konspekt nr8)
Całodniowa gra
fabularna
„Cursus Patria”
– część II
(konspekt nr8)
Ognisko
podsumowujące
grę w drużynach.
4
15
sierpnia
Piknik rodzinny
piątek
16
sierpnia
sobota
Udział w
uroczystościach
miejskich z okazji
Święta Wojska
Polskiego
Program drużyn
17
Geneza
sierpnia
harcerstwa na
niedziela ziemi płockiej i
historia obrony
Płocka 1920 r.
18
-------sierpnia
poniedzia
łek
Gra terenowa
„Spotkajmy się przy
ognisku”
(konspekt nr9)
Ognisko
integracyjne z
rodzicami
(konspekt nr9)
Uczta dworska w
czasie kolacji
(konspekt nr 12)
Ognisko
podsumowujące
obóz
(konspekt nr10)
Capstrzyk z
okazji 88
rocznicy obrony
Płocka w 1920
roku
Powrót do domu
Uczestnictwo we
Mszy Św.
Przygotowanie do
capstrzyku.
Zwijanie obozu,
podróż do Płocka
Udział w
uroczystościach z
okazji 88 rocznicy
obrony Płocka w
1920 roku
1. Piknik Rodzinny Hufca ZHP Płock „Spotkajmy się przy ognisku” - gra terenowa wokół
Jeziora Soczewka „Spotkajmy się przy ognisku” , której celem jest zaangażowanie rodziców
w działalność drużyn i zachęcenie do wpierania działalności Hufca ZHP Płock; gra kończy się
ogniskiem integracyjnym połączonym z pieczeniem kiełbasek, po którym następuje
zakończenie i podsumowanie zadania.
2. Blok programowy „Cursus Patria – Kierunek Ojczyzna” – ten blok wychodzi naprzeciw
potrzebom przybliżania dzieciom i młodzieży walorów krajoznawczych i turystycznych,
historii i tradycji ich Małej Ojczyzny. W programie biwaku przewidziana została całodniowa
gra fabularna „Cursus Patria” odcinkiem południowym szlaku Nadwiślańskiego im.
Władysława Broniewskiego. Gra będzie obejmowała zadania o historii oraz etnografii
Mazowsza Północnego, a także o genezie harcerstwa na Ziemi Płockiej oraz udziale płockich
harcerzy podczas obrony Płocka 1920 roku wraz z zadaniami dotyczącymi technik
harcerskich. W sposób szczególny zostanie podkreślony związek króla Bolesława
Krzywoustego z Płockiem. Projekt ma szczególne znaczenie ze względu na 88 rocznicę
obrony Płocka w 1920 roku i odbywające się podczas trwania biwaku uroczystości
upamiętniające te wydarzenia. Uczestnicy tej części obozu wezmą udział w uroczystościach
miejskich oraz w zorganizowanym przez kadrę obozu Capstrzyku Harcerskim. Część
programu dotycząca genezy harcerstwa na ziemi płockiej i historii obrony Płocka 1920
zostanie przeprowadzona przez drużyny indywidualnie i według własnego ich pomysłu,
skonsultowanego z kadrą obozu.
Uwagi: W przypadku nieodpowiedniej pogody przewidziane zostały zajęcia
alternatywne.
5
Alternatywa programu na niepogodę
data /
dzień
tygodnia
4 sierpnia
Blok
programowy
Planowane zajęcia
Zajęcia alternatywne
popołudnie
Przygotowanie obozowiskarozbicie namiotów itp.
Zakwaterowanie
Odbędą się bez względu na
pogodę.
wieczór
Zapoznanie z regulaminami
pogodę. Ognisko zostanie
zastąpione świeczkowiskiem lub
przeniesione na wieczór dnia
następnego.
poniedziałek
Ognisko inauguracyjne
obóz, wprowadzenie do
fabuły obozu
6 sierpnia
środa
przedpołudnie
popołudnie
Całodniowa wycieczka do
Przedborza
W przypadku bardzo złej
pogody zostanie przeniesiona
na dzień kolejny. Program
zostanie zastąpiony programem
drużyn.
wieczór
Ognisko podsumowujące
dzień żydowski
8 sierpnia
przedpołudnie
piątek
popołudnie
Całodniowa wycieczka do
Świętokrzyskiego Parku
Narodowego (dodatkowo
dąb Bartek i zamek w
Chęcinach)
Odbędzie się bez względu na
pogodę.
wieczór
wycieczkę. – quiz wiedzy
Ognisko zostanie zastąpione
świeczkowiskiem i
przeprowadzone w gronie
wszystkich uczestników obozu
lub w drużynach.
w zależności od decyzji rady
obozu.
przedpołudnie
Uczestnictwo we
Mszy Św.
przedpołudnie
Zajęcia plastyczne
„Bellator – średniowieczny
wojownik”
Popołudnie
Gra taktyczna
„Arx -Twierdza
pogody zostanie przeniesiona
na dzień 16 sierpnia. Program
zostanie zastąpiony grą
planszową. (konspekt nr 13)
wieczór
Ognisko tematyczne
„Harcerz postępuje po
rycersku
świeczkowiskiem i
przeprowadzone w gronie
wszystkich uczestników obozu
lub w drużynach.
w zależności od decyzji rady
obozu.
10 sierpnia
niedziela
11 sierpnia
poniedziałek
6
pogody wyjście zostanie
odwołane
i zastąpione grą negocjacyjną
„Corona Regni Polonia”.
(konspekt autorstwa
hm. Macieja Młynarczyka)
pogodę.
12 sierpnia
wtorek
przedpołudnie
ZWIJANIE OBOZU
Popołudnie
Wycieczka do kopalni soli
w Bochni
wieczór
Nocny pobyt w kopalni
13 sierpnia
środa
przedpołudnie
Wycieczka do Parku
Wodnego w Krakowie
14 sierpnia
czwartek
przedpołudnie
Zajęcia z musztry
Całodniowa gra fabularna
„Cursus Patria”
– część I
Popołudnie
Całodniowa gra fabularna
„Cursus Patria”
– część II
W przypadku deszczowej
pogody zostaną
przeprowadzone w zawężonej
postaci lub przeniesione na
dzień 16 sierpnia, zastąpione
programem drużyn,
w zależności od decyzji Rady
Obozu.
wieczór
grę fabularną
świeczkowiskiem.
przedpołudnie
Udział w uroczystościach
miejskich z okazji Święta
Wojska Polskiego
pogodę.
Popołudnie
Gra terenowa „Spotkajmy
się przy ognisku”
Piknik rodzinny
16 sierpnia
sobota
wieczór
obóz
świeczkowiskiem.
17 sierpnia
niedziela
przedpołudnie
Uczestnictwo we
Mszy Św.
pogody wyjście zostanie
odwołane
i zastąpione programem
drużyn.
wieczór
Capstrzyk z okazji 88
rocznicy obrony Płocka w
1920 roku
pogodę
przedpołudnie
Zwijanie obozu, podróż do
Płocka
pogodę
Popołudnie
Udział w uroczystościach z
okazji 88 rocznicy obrony
Płocka w 1920 roku
pogodę
15 sierpnia
piątek
18 sierpnia
poniedziałek
7
pogodę
Stałe elementy dnia:
1. Powitanie dnia
2. Poranna zaprawa
3. Apel poranny
4. Poranne śpiewanki
5. Apel wieczorny (zdjęcie flagi odbywa się zaraz przed zakończeniem dnia)
6. Zakończenie dnia
Elementy fabuły
Obóz posiada fabułę średniowieczną, która oparta jest na kanwie „Legendy o Królu Arturze
i Rycerzach Okrągłego Stołu”. Uczestnicy stają się mieszkańcami osady „Scoutus Civitas”
zapomnianej przez czas. Motywami towarzyszącymi fabule są motywy rycerskie, czarodziejskie,
język łaciński. Podczas pierwszej części obozu harcerki i harcerze poznają realia życia
średniowiecznego miasta, klas społecznych, poznają etos rycerski i jego związek z harcerskim
stylem życia, a także liczne legendy związane z regionem województwa świętokrzyskiego.
Ostatniego dnia pobytu w Białym Brzegu każda z drużyn otrzyma list od Czarodzieja Merlina,
który zaprosi ich do odwiedzin starej kopalni soli w Bochni oraz przeniesie w czasie do ery
dinozaurów (wycieczka do Parku Wodnego). Następnie uczestnicy otrzymają ofertę wzięcia
udziału w odnalezieniu króla Artura, który prawdopodobnie przebywa w osadzie Soczewka, tam
odbywać będzie się druga część obozu. Podczas tej części uczestnicy będą odgrywali rolę
mieszkańców osady, ale także – poszukiwaczy historii i Świętego Grala.

Rada obozu to Rada Okrągłego Stołu – odbywa się codziennie, w stałym składzie przed
porą ciszy nocnej

oboźny– Merlin

komendant– Ginewra, żona króla Artura

wychowawcy – Rycerze Okrągłego Stołu, ewentualnie Damy Dworu

przegląd umundurowania i sprawdzenie czystości w namiotach odbywa się podczas apelu
porannego- nazwane jest przeglądem wojsk i koszarów

podczas mianowania strażnika ognia wypowiadana jest sentencja łacińska: „Custodire
quasi pupillam oculi sui” – strzeż jak źrenicy oka

każdego dnia każdy z zastępów będzie otrzymywał listy od różnych postaci (Ginewra,
Król Artur, Merlin), którzy będą informowali harcerzy o ciekawostkach życia
średniowiecznej osady oraz o wskazówkach dotyczących Świętego Grala i miecza
Ekskalibura. Święty Gral zostanie przez nich odnaleziony podczas gry „Cursus Patria”, zaś
miecz podczas pierwszej części obozu.

Ostatniego dnia podczas posiłku odbędzie się uczta dworska, czyli inaczej rzecz mówiąc
harcerze poznają zasady zasiadania przy stole, a więc zaczynając od najznamienitszych
postaci w gronie. W obsłudze królewskiego stołu swą rolę pełnił będzie stolnik, który będzie
nakrywał stół do uczty i kierował podawaniem potraw wraz ze swoimi pomocnikami. Podczas
tego jedynego posiłku wszystkie drużyny będą jadły razem i razem będą śpiewały na
rozpoczęcie i zakończenie posiłku.
8
Treści listów, które harcerze będą otrzymywać każdego dnia,
podczas trwania obozu SCOUTUS CIVITAS.
Cele:

rozwijanie fabuły obozu,

nadanie spójności zajęciom programowym,

wprowadzenie danych bloków programowych oraz zwrócenie uwagi na
najważniejsze elementy programu,

rozwijanie kreatywności harcerzy.
Uwaga!

Listy należy dyskretnie podrzucić do namiotu jednego zastępu wieczorem po ciszy nocnej
lub z samego rana przed pobudką lub w trakcie śniadania/kolacji w przypadku dnia
deszczowego.

Listy powinny być opatrzone pieczęcią Królowej bądź innej z postaci, która danego dnia
jest adresatem listu i zalaminowane woskiem.

Ważne także, aby na dole kartki każdorazowo zostawić nieco wolnego miejsca, aby móc
dopisać kilka zdań podsumowania dnia poprzedniego. Z tego względu, że podczas trwania
obozu program może ulec zmianie, nie można wydrukować wszystkiego zbyt wcześnie i
przewidzieć niektórych zdarzeń.
9
Data
otrzymania listu
Krótki opis treści listu
Autor listu
5.08.2008
List wprowadzający, zapowiadający mające pojawić się
kolejne listy Królowej.
Ginewra
6.08.2008
Bractwo Rycerzy Okrągłego Stołu. W liście opisane są
dzieje tego bractwa, jego geneza oraz zasady, jakimi
kierują się rycerze tego Bractwa.
Ginewra
7.08.2008
Legenda o Merlinie. Ginewra w swoim liście tłumaczy
dlaczego dwór królewski nie zamieszkuje zamku
Camelot oraz opisuje rolę czarodzieja Merlina
w Królestwie. Dodatkowo Ginewra wyjawia, że Merlin
pracuje nad nowym zaklęciem umożliwiającym mycie
menażek lub przedłużenie ciszy nocnej bądź inny. Każdy
zastęp otrzyma inne zadanie. Zdradza w sekrecie, że
osoba, która stworzy najbardziej oryginalne zaklęcie i
do północy odda go w ręce Merlina otrzyma zasłużona
nagrodę od Czarodzieja.
Ginewra
8.08.2008
Miecz w kamieniu. Legenda o tym, jak Artur został
Królem oraz czym jest miecz Excalibur. (Uwaga - miecz
ten pojawi się jako rekwizyt podczas Dnia Rycerskiego,
podczas pasowania na rycerzy).
Ginewra
9.08.2008
Czym jest Święty Graal i dlaczego rycerze poszukują
tego naczynia? Czarodziej przypomina, że powodem
nieobecności Artura jest jego daleka wyprawa w
poszukiwaniu Świętego Graala. Merlin stracił kontakt z
królem Arturem, który od kilku dni nie przysyła żadnych
listów. Proponuje nagrodę dla każdego, kto wpadnie na
pomysł, gdzie Król Artur mógł udać się w poszukiwaniu
Graala.
Merlin
10.08.2008
Królowa Ginewra postanawia opowiedzieć tym razem
historię, jaką udało się zasłyszeć od wędrownego
sprzedawcy relikwii o Królu Krzywoustym i grodzie
Płocku, z którego pochodzą przybysze.
Ginewra
11.08.2008
Ginewra prosi harcerzy o wykonanie rysunku Świętego
Graala, jako że jest bardzo ciekawa, jak też może
wyglądać to tajemnicze naczynie. Obiecuje jak zawsze
nagrodę dla najwierniejszych obrazów.
Ginewra
12.08.2008
Czarodzieja Merlina zaprasza rycerzy do odwiedzin
starej kopalni soli w Bochni oraz obiecuje przenieść
harcerzy w czasie do ery dinozaurów (wycieczka do
Parku Wodnego).
Poprzedniego dnia rankiem harcerze otrzymują
informację od tajemniczej postaci, w której dowiadują
się o tym, że królowa Ginewra ukrywa skrzętnie pewien
przedmiot, który zdaje się być naczyniem. W liście
wskazane zostaje miejsce, w którym Królowa schowała
owo naczynie i prośba, aby harcerze odszukali go i
odkryli tajemnicę związaną z nim. Postać przestrzega w
liście, że należy tego dokonać jedynie w nocy, aby nikt
nie zauważył harcerzy
Merlin
13.08.2008
10
Lady Marta
14.08.2008
Marta wyraża nadzieję, że harcerze mają w swoim
posiadaniu Puchar Ginewry. Wyjawia to, co udało jej się
dowiedzieć na temat tajemniczego napisu na naczyniu i
sposobu jego odszyfrowania.
Lady Marta
15.08.2008
Merlin tłumaczy harcerzom raz jeszcze intencje Lady
Marty, która wyznała swoją skruchę za namawianie
Rycerzy do zabrania Pucharu Królowej. Wytłumaczył,
dlaczego Ginewra ukrywała kielich oraz dlaczego on –
Merlin pragnął poznać tajemnicę Pucharu Ginewry.
Dodaje także kilka słów o przybyciu rodziców dzielnych
Rycerzy tego popołudnia oraz wyprawie do Grodu Płock,
gdzie spoczywa ciało prawdziwego właściciela Pucharu
czyli Bolesława Krzywoustego. (tego dnia harcerze
wezmą udział w uroczystościach miejskich z okazji
Święta Wojska Polskiego oraz odbędzie się Piknik
Rodzinny).
Merlin
16.08.2008
Ginewra w swoim liście zaprasza harcerzy na uroczystą
kolację w strojach z epoki oraz na ognisko wieczorne,
podczas którego odbędą się tradycyjne już pląsy
i śpiewy oraz nadarzy się okazja do wspomnień
minionych dwóch tygodni.
Ginewra
17.08.2008
Wyjątkowo autorem tego listu jest sam Król Artur, który
gratuluje Rycerzom przeżytych przygód i doświadczenia,
jakie zdobyli w Jego Królestwie. Opowiada krótko o
swoich przygodach i potwierdza, że nadal nie odnalazł
Świętego Graala. Bardzo tęskni za swoją ojczyzną, a
tęsknota za krajem i rodziną przekonała go do powrotu.
„Cursus Patria” – taki jest ostatni rozkaz Króla do
swoich rycerzy.
Król Artur
18.08.2008
To pożegnalny list od Królowej i Merlina, bardzo ciepły i
osobisty, niosący prośbę o zaniesienie ideałów
rycerskich w codzienny, współczesny świat. Ginewra i
Merlin razem z całą świtą królewską wracają do zamku
Camelot w Wielkiej Brytanii – do swojej ojczyzny. Wiele
jest skarbów na tej ziemi, ale największym skarbem
każdego człowieka jest jego dom, miejsce na ziemi,
które może nazwać ojczyzną.
Ginewra i Merlin
11
5 sierpnia 2008
Witajcie Drodzy Goście!
Mam nadzieję, że pierwszy sen w naszym Królestwie umożliwił Waszmościom
zregenerowanie sił i dzisiejszego dnia ochoczo weźmiecie udział w pracach w osadzie
Scoutus Civitas. Czekają Was tu liczne zadania, z których, mam nadzieję, wybrniecie
obronną ręką.
Jako Pani tych ziem pragnę, abyście pokochali Nasze Królestwo. Obowiązki, jakie
pozostawił mi Król Artur, wyjeżdżając wraz z Rycerzami Okrągłego Stołu, nie pozwalają
mi na pokazanie Waszmościom piękna tej krainy osobiście. Zachęcam jednak do czerpania
z mądrości i doświadczenia obecnego tu czarodzieja Merlina, mojej damy dworu – Lady
Marty oraz Waszych opiekunów - Rycerzy.
Scoutus Civitas to wyjątkowe miejsce. Korzystamy tutaj z wielu udogodnień, które
w wielu zakątkach Europy nie są jeszcze znane. Mamy własną kanalizację, znamy czary
elektryczności oraz posiadamy mechaniczne rumaki. Cieszymy się, że będziecie mogli
poznać te wszystkie cuda.
Czuję się w obowiązku zapoznać Was z mieszkańcami mojego Dworu Królewskiego.
Każdego dnia powitam Was moim królewskim listem, w którym zawrę legendy
o bohaterach Królestwa. Postacie te są niezwykłe, ale na tyle skromne, że jedynie moje usta
mogą wypowiedzieć wszystkie ich barwne przygody.
Pragnę, aby moje listy były odczytywane z należytą powagę. Jestem córką Leodegana
- króla Cameliard i od moich narodzin przygotowywano mnie do roli, jaką przyszło mi
pełnić w tym ziemskim życiu. Proszę, aby odczytano je zaraz po ich otrzymaniu,
w obecności wszystkich członków drużyny. Zachowajcie te listy, skrzętnie je ukrywając
w sobie tylko znanym miejscu, imię Ginewry i Króla Artura znane jest w średniowiecznym
świecie i jeszcze być może się Wam przydadzą. Ja zaś będę wtedy zaszczycona mogąc
wyświadczyć Wam pośrednio przysługę.
Życzę Wam udanego dnia.
12
6 sierpnia 2008
Szanowni Goście,
Jak obiecywałam dzisiejszego dnia opowiem Wam historię związaną z moim
Królestwem, a będzie to opowieść o Bractwie Rycerzy Okrągłego Stołu.
Okrągły stół rozsławił się wszelkimi przygodami i wyczynami. Rycerze Okrągłego
Stołu byli pierwszymi, których zobowiązywał Kodeks Rycerski - spis najlepszych cech
moralnych. Rycerz Okrągłego Stołu musiał się cechować takimi przymiotami jak odwaga,
bohaterstwo, cnota, uniżenie przed damami i waleczność w słusznej sprawie.
Pomysł na założenie zgrupowania - jakim niewątpliwie był Okrągły Stół - przypada
czarodziejowi Merlinowi. Historia rozpoczyna się od Króla Artura i czarownika, który
poradził, aby rycerze spotykali się w kręgu, gdzie każdy będzie sobie równy. Wszyscy
rycerze w tym kręgu mieli za zadanie bronić królestwa Camelot, pomagać ubogim,
pokrzywdzonym i damom w potrzebie. Mieli być wzorem dla wszystkich.
I tak też się stało…
Idea Okrągłego Stołu przetrwała próbę czasu, a uwieńczeniem tych dokonań miała
być pewna wyprawa, o której opowiem jednak innym razem…
13
7 sierpnia 2008
Kochani Poddani!
Dzisiejszego dnia nie sposób nie przedstawić Wam tajemniczej i niezwykle barwnej
postaci Czarodzieja Merlina. Z tym niezwykłym człowiekiem związana jest pewna
legenda. Usiądźcie zatem wygodnie i posłuchajcie… Wybitny władca Vortigern zapragnął
otoczyć swój zamek murem. Niestety, świeżo postawione mury ciągle się osuwały. Vortigern
posłał po druidów. Jeden z nich, o imieniu Joram stwierdził, że pomóc może tylko chłopiec
bez ojca, a jego krew zostanie zmieszana z zaprawą. Tym chłopcem był Merlin. Zabrano i
postawiono go przed murem. Sprytny chłopak zorientował się, że Joram chce wykorzystać
okazję, by się go pozbyć. Dlatego powiedział wodzowi, że tylko on zna rozwiązanie. Przy
czym zaproponował układ - jeśli jego wyjaśnienie będzie prawdą, Vortigern każe zabić
Jorama. Merlin wyjaśnił, że pod fundamentami zamku znajduje się wody podziemne, które
utrudniają budowę. Władca polecił wykopać studnię, do której natychmiast napłynęła
woda. Mało tego! Powiedział, że w tych wodach mieszkają dwa smoki. Jeden
mlecznobiały, zaś drugi - krwawoczerwony. Nakazał osuszyć grunt. Wtedy wyleciały dwa
smoki. Merlin został doradcą Vortigerna (później króla Artura), a Joram został ścięty.
Mądrość to cnota, która drogiego Czarodzieja nie opuściła do dnia dzisiejszego i wciąż
budzi szacunek innych ludzi. Dobrze mieć przy boku doświadczoną i oddaną osobę,
prawda? …
Dlatego też, kiedy Mag stwierdził, że cały Dwór Królewski musi opuścić bramy
zamku Camelot, Artur nie zawahał się ani minuty. Krzyknął „Fugit Hora! – czas ucieka!”,
i ruszyliśmy we wskazanym kierunku ku osadzie Scoutus Civitas. Pewnego sierpniowego
dnia miało nas odwiedzić kilkudziesięciu przybyszy z odległej krainy. I tak też się stało!
Merlin się nigdy nie myli… Ciekawi mnie tylko fakt, czemu służy nasze spotkanie i będę z
niecierpliwością będę wypatrywała dzień za dniem rozwiązania tej tajemnicy….
Pragnę Wam także dzisiaj wyjawić, że Merlin pracuje nad nowym zaklęciem
umożliwiającym samoczynne mycie menażek i innych naczyń obiadowych oraz pracuje nad
urokiem przedłużającym ciszę nocną. Zdradzę Wam w sekrecie, że osoba, która stworzy
najbardziej oryginalne zaklęcie i do północy odda go w ręce Merlina otrzyma zasłużoną
nagrodę od Czarodzieja.
Powodzenia!
14
8 sierpnia 2008
Zapewne zastanawiacie się, w jaki sposób Artur został Królem. To dość ciekawa
historia, a wiąże się z pewnym mieczem – Excaliburem…
Prawdziwa nazwa tego legendarnego, a można powiedzieć wręcz mistycznego miecza,
brzmi : Caliburnus a po celtycku Kaledwych. W wolnym tłumaczeniu na nasz język to:
„Ten który przecina stal” .
Ok. 100 lat przed narodzeniem samego Artura na wyspie panował wielki chaos.
Młody Merlin miał zamiar zakończyć ten nieład. Pomocny w osiągnięciu tego celu był
miecz Kaledwych, który otrzymał od Pani z Jeziora.
Miecz ten dałby Merlinowi władzę na wyspie. Merlin nie użył go jednak. Wiedział
że ludzie nigdy by go nie uznali za króla. Podarował więc miecz Utherowi (ojcu Artura).
Uther na początku rządził bardzo dobrze, był dobrym władcą. Pewnego dnia jednak Uther
poznał śliczną Igreane, która była żoną jednego z dowódców Uthera (księcia Kornwalii).
Merlin, wiedząc, że rozpęta się wojna odebrał miecz Utherowi i wbił go w skałę. Legenda
mówi że tylko człowiek, o czystym sercu mógł go wyciągnąć z tej skały. Miecz ten
wyciągnął młody Artur, który niedługo później został królem.
Artur walczył nim w wielu bitwach i wygrał z nim niejedną wojnę…
Ma go także i dzisiaj…
15
9 sierpnia 2008
Witajcie przyszli Rycerze!
Jak sądzę po Waszych nastrojach, osada „Scoutus Civitas” staje się Wam
coraz bliższa z dnia na dzień poznajecie jej piękno. Musicie wiedzieć, że
niezwykle cieszy to naszą Królową.
Jak zapewne wiecie powodem nieobecności Artura jest jego daleka
wyprawa w poszukiwaniu Świętego Graala. Czym jest Święty Graal i dlaczego
rycerze poszukują tego naczynia?
Święty Graal to kielich z którego Jezus Chrystus pił podczas ostatniej
wieczerzy, ten sam do którego została wlana krew Jezusa, gdy ten wisiał na
krzyżu. Uznaje się również, że Piłat w nim "umywał ręce" dając ludowi znać,
że nie bierze odpowiedzialności za śmierć Jezusa. Święty Graal został
przywieziony do Wielkiej Brytanii przez wyżej wspomnianego Józefa.
Wspaniałym zakończeniem kariery Rycerzy Okrągłego Stołu ma być właśnie
odnalezienie świętego Graala. Dzięki czarom ukazałem im wygląd tego
wspaniałego naczynia i nakazałem najdzielniejszym rycerzom wyruszyć na
poszukiwanie. Tego dnia po raz ostatni zebrali się wszyscy najwspanialsi
Rycerze Okrągłego Stołu.
Parę dni temu straciłem kontakt z królem Arturem, który od pewnego czasu
nie przysyła mi żadnych listów. Proponuje zatem pewną nagrodę dla każdego,
kto wpadnie na pomysł, gdzie Król Artur mógł udać się w poszukiwaniu
Graala. Liczę na Waszą pomoc harcerze ziemi mazowieckiej!
Z pozdrowieniami.
16
10 sierpnia 2008
Kochani Poddani!
Wczorajszego popołudnia w porze poobiedniej wędrował tędy pewien handlarz
relikwii Chętoran. W zamian za strawę i miejsce na nocleg opowiedział mi wiele ciekawych
historii i pewnej krainie w Polsce zwanej Mazowszem i tamtejszym wielkim władcy. Pomyślałam,
że zainteresują Was dzieje tego niecodziennego rycerza. Dwie z historii Chętorana zaciekawiły
mnie w sposób szczególny.
Pierwsza historia dotyczy matki Bolesława. Małżeństwo rodziców Bolesława przez
7 lat było bezdzietne i z niecierpliwością oczekiwało potomstwa. Książęca para nabrała
przekonania, że jedynie cud może zmienić sytuację, dlatego też, za radą poznańskiego biskupa
Franko, wysłano posłów i dary do prowansalskiego Saint Gilles koło Marsylii, gdzie - przy
tamtejszym klasztorze benedyktyńskim - znajdowały się słynące z cudów szczątki świętego
Idziego. Modlitwy obdarzonych prezentami zakonników miały wybłagać cud, co zresztą się stało.
Matka Bolesława, jak na owe czasy była już niemłoda (zbliżała się do trzydziestki), a po
urodzeniu Krzywoustego zmarła 2 września 1085 roku. Wydała jednak na świat Króla.
W 1085 władza Władysława Hermana (ojca Krzywoustego) w Polsce została
zagrożona. Władca polski zmuszony był przywołać z węgierskiego wygnania Mieszka
Bolesławowica - dziedzica korony polskiej. Sytuację księcia polskiego komplikował dodatkowo
brak własnego dziedzica - pierworodny syn Zbigniew nie mógł być brany pod uwagę ponieważ
pochodził z nieuznanego przez kościół małżeństwa. Po narodzeniu Bolesława Krzywoustego
zmianie uległa sytuacja polityczna w Polsce. Pozycja młodszego syna Hermana była teraz
zagrożona.
Bolesław wygnał brata w 1107 r. i objął samodzielną władzę. W obronie Zbigniewa
wystąpił król niemiecki Henryk V i w 1109 r. dokonał najazdu na Polskę. Bolesław Krzywousty
miał zwyciężyć Niemców w bitwie na Psim Polu. Nazwa wzięła się od tego że zabitych w bitwie
rozszarpywały i zjadały dzikie psy z okolic. Ostatecznie cesarz wycofał się, a Zbigniew po
powrocie do Polski został z rozkazu brata oślepiony i wkrótce zmarł.
Za zbrodnię tę Bolesław został obłożony klątwą kościelną, co zwalniało wszystkich
poddanych z obowiązku posłuszeństwa. By klątwa została zdjęta, Bolesław zaczął pościć i
rozdawać jałmużnę. To jednak nie wystarczyło i zdesperowany książę ostatecznie boso podążył
do Gniezna do grobu św. Wojciecha, gdzie przez 4 dni pościł, leżąc w popiele, nie rozmawiał z
ludźmi, rozdając jałmużnę ubogim i możnym. Poświęcenie to pomogło i klątwa została zdjęta…
A Bolesław rządził z grodu Płock swoim krajem aż do śmierci w 1138 roku.
Miłego dnia Rycerze i Damy!
17
11 sierpnia 2008
Dzielni Rycerze i Szlachetne Damy!
Wczoraj ofiarowałam Wam w darze historie o
mazowieckim władcy. Dzisiejszego dnia proszę Was w
zamian
o
przysługę.
Mój
mąż
razem
z Bractwem Okrągłego Stołu wyruszył na poszukiwanie
Świętego Graala. Merlin nie pokazał mi jego wyglądu,
twierdząc, ze taka wiedza, byłaby dla mnie zbyt dużym
obciążeniem. Jestem jednak bardzo ciekawa, jak też
może
wyglądać
to
tajemnicze
naczynie.
Proszę
spróbujcie dowiedzieć się tego i wykonajcie dla mnie
szkic Kielicha. Królowa hojnie obdaruje tych, którzy jej
pomogą.
18
12 sierpnia 2008
Dzisiejszego dnia czeka Was dużo pracy, o ile
przystaniecie na moją propozycję. Zapraszam Was
bowiem na niezwykła wyprawę do podziemnego
świata. Udamy się dzisiaj do Bochni – starej kopalni
soli, aby już kolejnego dnia znaleźć się nad tysiącem
krytych
jezior
i
zakosztować
kąpieli
w
tych
chłodnych wodach. Czyż to nie brzmi zachęcająco?!
Jest tylko jedna rzecz, przed którą muszę Was
przestrzec. Wody Krytych Jezior są rzeczywiście
niezwykłe i orzeźwiające. Będąc jednak w ich
pobliżu należy wystrzegać się kilku starożytnych
jaszczurów, które miejsce to traktują jak własne
terytorium. Jednak dla tak dzielnych Rycerzy jak
Wy nie będzie stanowiło to większego problemu…
A zatem spakujcie swój dobytek i w drogę!
Fugit Hora – czas ucieka!
19
13 sierpnia 2008
Witam Was Rycerze!
Zapewne niezwykle dziwi Was ten oto list, który
dostajecie o świcie, niespodziewanie i w sposób tak
tajemniczy.
Nie
mogę
ujawnić
swojej
tożsamości,
pragnę
jednak zapewnić Was, że informacje tutaj zawarte są
jak najbardziej prawdziwe.
Otóż
przedmiot,
królowa
który
Ginewra
zdaje
ukrywa
się
być
skrzętnie
pewien
naczyniem
lub
kielichem. Wiem, gdzie Królowa schowała owo naczynie i
proszę Was, abyście odszukali go i odkryli tajemnicę
związaną z nim. Należy tego dokonać jedynie w nocy –
między godziną 22.00 a 22.30, kiedy Królowa i jej dwór
udają się na nocną naradę, aby nikt Was nie zauważył.
Na odwrocie tego listu zapisane są wskazówki, w jaki
sposób można trafić do kryjówki Ginewry.
Powodzenia!
Wkrótce skontaktuję się z Wami ponownie.
X
20
14 sierpnia 2008
Widzę, że udało się Waszmościom odnaleźć Kielich
Ginewry.
Ponieważ okazaliście dobrą wolę zdradzę Wam teraz
moje
podejrzenia.
Według
mojej
wiedzy
Ginewra
otrzymała ten Puchar od posłańca swojego męża parę dni
temu. Myślę, że może to być legendarny Święty Graal.
Zastanawia mnie tylko napis na tym naczyniu, który
zdaje się być pewnym szyfrem. W celu odkrycia klucza
do tej zagadki przeprowadziłam małe śledztwo.., Zgodnie
z
moimi
przypuszczeniami
kluczem
do
rozszyfrowania
dziwnych cyfr jest sześć medalionów, znajdujących się w
rękach sześciu mieszkańców osady „Scoutus civitas”. Nie
mogę jednak działać już dłużej sama. Potrzebuję Waszej
pomocy, gdyż nie wolno mi ujawniać mojej tożsamości.
Spróbujcie sami zdobyć medaliony, rozwikłać zagadkę.
Powodzenia!
Nie próbujcie mnie szukać, sama skontaktuję się
z Wami niebawem.
X
21
15 sierpnia 2008
Dziwne, doprawdy dziwne rzeczy działy się wczorajszego dnia w
naszej osadzie. Jedno jest pewne. Spełniły się przepowiednie Wielkich
Magów i wiem, że było to nieuniknione. Taki był cel przybycia orszaku
Królowej Ginewry do tej pięknej mazowieckiej krainy. Pragnę Was prosić,
abyście nie mieli mi za złe, że posłużyłem się Wami, aby rozwikłać zagadkę
skarbu Krzywoustego. Wierzę, że także i Wy skorzystaliście z tej przygody.
Proszę nie miejcie za złe Lady Marcie jej słabego charakteru. Ona także
wyniosła z tego ważną lekcję życiową, że ciekawość nie jest cnotą, jaka
przystoi damie. Ginewra postanowiła, że możecie zachować kielich, jaki jej
mąż przysłał w podarku. Jak już wiecie nie był to Święty Graal, jak
przypuszczała Marta, ale puchar władcy płockiego.
Mam dla Was także pewną niespodziankę. Dzisiejszego dnia
odbędziemy wyprawę do Grodu Płock, gdzie spoczywa ciało prawdziwego
właściciela Pucharu czyli Bolesława Krzywoustego. Pragnę Was także
poinformować o popołudniowym festynie rodzinnym, jaki odbędzie się
z okazji przybycia do osady Scoutus Civitas zacnych gości, a mianowicie
rodziców naszych dzielnych Rycerzy o szlachetnych Panien.
Życzę Wam udanego pikniku!
22
Zacni Rycerze! Szlachetne Damy!
Mam zaszczyt zaprosić Was
na uroczystą ucztę dworską,
jaka odbędzie się podczas dzisiejszej
wieczerzy. Wieczorem zaś zapraszam Was na
ognisko wieczorne, podczas którego odbędą się
tradycyjne już pląsy i śpiewy
oraz nadarzy się okazja
do wspomnień minionych dwóch tygodni.
Na uczcie dworskiej obowiązują oficjalne stroje średniowieczne.
Zadanie dla Rodów Rycerskich: przygotujcie krótką prezentację wydarzeń,
które najbardziej zapadły w pamięci Waszego Rodu w trakcie pobytu w Moim Królestwie.
Jestem niesłychanie ciekawa,
czego się tutaj dowiedzieliście i jakich niesłychanych przygód doświadczyliście.
Prezentacje odbędą się podczas wieczornego ogniska.
16 sierpnia 2008
23
17 sierpnia 2008
Rycerze Rodu
!
Gratuluję Wam przeżytych przygód i doświadczenia, jakie
zdobyliście w Moim Królestwie. Za mną moc przygód i
pokonanych niebezpieczeństw. Pomimo wysiłku i trudu, jaki
ponieśliśmy z Rycerzami Okrągłego Stołu nie odnaleźliśmy
Świętego Graala. Najwidoczniej – jeszcze nie czas.
Bardzo tęsknię za swoją ojczyzną, a tęsknota za krajem i
rodziną przekonała mnie do powrotu. „Cursus Patria” – tak brzmi
mój ostatni rozkaz do wszystkich Rycerzy!
24
18 sierpnia 2008
Drodzy Harcerze, Rycerze Świata Współczesnego!
Za nami czternaście długich dni naszej średniowiecznej przygody. Wydaje się, że dopiero
tak niedawno witaliśmy Was w osadzie „Scoutus Civitas”, a już przychodzi nam się z Wami
żegnać. Mamy nadzieję, że czas spędzony w średniowiecznej Krainie przyniósł Wam moc
niezapomnianych przeżyć, przygód godnych prawdziwych Rycerzy, o których będziecie długo
pamiętać.
Mamy do Was pewną prośbę. Zanieście, proszę te ideały rycerskie, których tajemnice
zgłębialiście w czasie pobytu w naszym Królestwie, w codzienny, współczesny świat.
Na nas już czas. Fugit hora! Wracamy na zamek Camelot, do naszej ojczyzny.
Wiele jest skarbów na tej ziemi, Jedni z nas poszukują miecza, inni skarbów, złota czy
diamentów, jeszcze inni sławy albo naczyń i pucharów, ale jeden jest skarb największy. Tym
najcenniejszym skarbem każdego człowieka jest jego dom, miejsce na ziemi, które może nazwać
ojczyzną.
Zatem opuszczamy osadę „Scoutus civitas”, która na kilka dni stała się społeczeństwem
skautów – harcerzy i ruszamy w kierunku naszych ognisk domu rodzinnego. Obierzmy dobry
kierunek, Kierunek Ojczyznę – Cursus Patria.
Bywajcie Rycerze!
Do zobaczenia na szlaku!
Czuwaj!
25
KONSPEKT NR 1
Temat: Regulaminy
obozowe
Termin: 4 sierpnia 2008
Autor: phm. Agata Kapturowska
Miejsce: stanica harcerska w Białym Brzegu
Czas trwania: 43 min
Cel:

Zapoznanie harcerzy z regulaminami obowiązującymi podczas obozu
Zamierzenia:
Po ukończeniu zajęć uczestnicy będą znali:
 regulamin zastępu służbowego,
 regulamin służby wartowniczej,
 regulamin kąpieli,
 zasady ochrony przeciwpożarowej,
 zasady poruszania się po drogach w czasie wycieczki, w marszu, na biwaku.
Odbiorca: uczestnicy obozu hufca ZHP PŁOCK podzieleni na grupy (każdy wychowawca
przeprowadza zajęcia ze swoją grupą)
Materiały: wydrukowana treść listu Marszalka Nadwornego (zarządcy dworu) na papierze formatu A4
stylizowana na stary dokument, opis scenek do przedstawienia wg załącznika nr 2, kopia
regulaminów dla prowadzącego wg załącznika nr 4, karteczki z nazwą atrybutu rycerza – miecz,
tarcza, zbroja; 3 arkusze szarego papieru lub kartki formatu A4, 3 flamastry, karteczki z pytaniami
wg załącznika nr 3.
Przebieg:
Lp.
1
2
3
Treść i sposób realizacji
Powitanie
uczestników
zajęć
przez
wychowawcę. Odczytanie listu nadwornego
marszałka skierowanego do przybyszów
przybyłych na dwór Króla Artura. Po
odczytaniu
listu
prowadzący
zajęcia
oznajmia, że podczas tych krótkich zajęć
należy zapoznać się z owymi regulaminami
zgodnie z poleceniem Marszałka Nadwornego.
Podział na grupy. W celu sprawnego
wykonania zadania powierzonego przez
marszałka prowadzący proponuje podział na
grupy. W tym celu każdy z harcerzy losuje
karteczkę z nazwą atrybutu rycerza, który
należy pokazać, bez używania słów i na tej
podstawie należy podzielić się na trzy grupy.
Regulamin Zastępu Służbowego. Każda
z grup ma za zadanie w ciągu 5 minut wypisać
jak największą liczbę obowiązków zastępu
służbowego oraz instruktora służbowego. Po
upływie danego czasu grupy kolejno
prezentują swoje propozycje. Na zakończenie
prowadzący uzupełnia wypowiedzi harcerzy,
tłumaczy rolę zastępu służbowego oraz
instruktora służbowego i opisuje na jakich
zasadach
będzie
funkcjonował
Zastęp
Służbowy podczas trwania obozu.
26
Forma
Czas
(min.)
Uwagi /
Potrzebne
Materiały
opowiadanie
3
Treść listu wg
załącznika nr.1
2
Karteczki z nazwą
atrybutu rycerza –
miecz, tarcza,
zbroja.
10
3 arkusze szarego
papieru lub kartki
formatu A4,
3 flamastry
zabawa
burza
mózgów
4
Regulamin Służby Wartowniczej
Każda z grup otrzymuje opis scenki – jednego
z obowiązków służby wartowniczej. Ma za
zadanie przedstawić krótką inscenizację,
zadaniem pozostałych harcerzy jest opisać to,
co prezentuje grupa. Prowadzący podkreśla,
że zadaniem służby wartowniczej jest
zapewnienie wszystkim uczestnikom obozu
spokoju i bezpieczeństwa. Pełnią ją (w dzień
umundurowani regulaminowo, z nakrytą
głową) harcerze z zastępu służbowego,
wymienieni w wykazie wart i wywieszonym na
tablicy informacyjnej.
5
Piosenka – do wyboru przez prowadzącego
6.
7.
8.
Zasady Ochrony Przeciwpożarowej
Po zapoznaniu się harcerzy z regulaminami
służby wartowniczej oraz zastępu służbowego
prowadzący tłumaczy, że każdy harcerz
podczas trwania obozu musi zdawać sobie
sprawę z niebezpieczeństw, jakie czyhają na
niego, po czym krótko omawia zasady
dotyczące ochrony przeciwpożarowej.
Regulamin Kąpieli oraz Zasady Poruszania
Się Po Drogach W Czasie Wycieczki, W
Marszu, Na Biwaku.
Każdy z harcerzy kolejno losuje pytanie
z zakresu regulaminu kąpieli zasad marszu,
odpowiada na nie, w przypadku gdy harcerz
nie zna odpowiedzi na zadane pytanie może
na nie odpowiedzieć ktoś inny i jest on wtedy
zwolniony z losowania kolejnego pytania.
Można także wprowadzić dodatkowo zasadę,
że osoba, która prawidłowo odpowiedziała na
pytanie wybiera sama osobę, która losuje
kolejne pytanie, osoby te nie mogą się jednak
powtarzać. W przypadku, gdy druga osoba
z kolei nie odpowie prawidłowo na pytanie,
odpowiedzi powinien udzielić prowadzący.
Podsumowanie.
Prowadzący
dziękuję
harcerzom za udział w zajęciach oraz wyrażą
nadzieję, że Marszałek będzie zadowolony
z wykonania zadania. Podkreśla także, że
regulaminy niniejsze mogą być uzupełniane
i na bieżąco przez komendę obozu, a także
przez osoby prowadzące grupy, gdy będzie
tego wymagało bezpieczeństwo uczestników.
inscenizacja
8
piosenka
3
wykład
4
Pytania i
odpowiedzi
10
pogadanka
3
Opis scenek do
przedstawienia
wg załącznika nr 2
Karteczki z
pytaniami wg
załącznika nr 3
Uwaga! – po każdym przeprowadzonym elemencie prowadzący powinien podsumować najważniejsze
punkty i zasady danego regulaminu, gdyż w czasie realizacji danej formy harcerze mogą przegapić
najważniejsze fragmenty.
Na zakończenie uczestnicy zajęć podpisują regulaminy, potwierdzając zapoznanie się z ich treścią.
27
Załącznik nr.1
Królestwo Króla Artura
osada „Scoutus Civitas”
4 sierpnia 2008 roku
Marszałek Nadworny
Zacław Mławski
Drodzy Przybysze z odległej ziemi mazowieckiej - słowiańskiego kraju zwanego
Polską!
W imieniu miłościwie nam panującego Króla Artura – władcy tych ziem oraz
jego małżonki Królowej Ginewry, witamy Was w naszym głównym grodzie – osadzie
Scoutus Civitas, co tłumacząc z łaciny, oznacza Społeczeństwo Harcerzy. Pragniemy
wyrazić, jakim wielkim zaszczytem jest dla nas Wasze przybycie. Wyrażamy głębokie
nadzieje, iż przeżyjecie tutaj moc niezapomnianych przygód. Życzymy Wam
osiągnięcia celu Waszej wyprawy, a więc zdobycia tytułu Rycerza.
W Królestwie Króla Artura panuje jednak szereg żelaznych regulaminów i
kodeksów. Dzięki nim panuje tutaj ład i porządek. Z tego też tytułu proszę Was gorąco
Drodzy Przybysze o zapoznanie się z owymi zasadami celem naszego wspólnego
bezpieczeństwa i zachowania porządku na dworze królewskim. Jako marszałek
nadworny osobiście odpowiadam za owe zadania.
Osada, która to od kilku lat pełni rolę centrum kulturalnego i gospodarczego
naszego Królestwa, niech stanie się teraz także Waszym domem.
Bywajcie mazowieccy giermkowie!
Czuwaj!
Zacław Mławski
28
Załącznik nr. 2 – scenki do odegrania – obowiązki służby wartowniczej
— stała czujna obserwacja na wyznaczonym posterunku, dokonywanie obchodu po terenie
wskazanym przez instruktora służbowego,
— zatrzymywanie osób nie będących członkami obozu i nie- zwłoczne powiadomienie o tym
instruktora służbowego lub komendanta obozu,
- niezwłoczne powiadomienie instruktora służbowego lub komendanta obozu o zauważeniu czegoś
podejrzanego w pobliżu obozu, gdy zachodzi nagła konieczność zaalarmowania całego obozu (pożar,
kradzież itp.)
Załącznik nr 3 - pytania
1. W jakim miejscu może odbywać się kąpiel?
2. Pod czyją opieką może odbywać się kąpiel?
3. Kiedy można wejść do wody? Kiedy kończy się kąpiel?
4. W jaki sposób oznaczone jest kąpielisko?
5. Jakie zachowanie jest niedozwolone podczas kąpieli?
5. Czy podczas kąpieli wolno wznosić okrzyki i wywoływać zbędne alarmy?
6. Kiedy może odbywać się nauka pływania?
7. Czyim rozkazom należy się podporządkować w czasie wycieczki?
8. Którą stroną jezdni może poruszać się kolumna pieszych?
9. Jaką szerokość drogi może ona zająć?
10. Czy dozwolone jest zatrzymywanie się na zakrętach, za i przed wzniesieniem podczas marszu?
11. Jeżeli przemarsz kolumny odbywa się przy niedostatecznej widoczności, w jaki sposób powinno
się oznakować przód i tył kolumny?
12. Gdzie przekraczamy jezdnię?
13. Czy wolno odłączać się od grupy podczas marszu bez zezwolenia prowadzącego?
14. Czy wolno maszerować po jezdni w kolumnie pieszych w czasie mgły?
Załącznik nr 4
REGULAMIN ZASTĘPU SŁUŻBOWEGO
Za właściwe pełnienie służby przez zastęp służbowy odpowiedzialny jest instruktor (zastępowy)
służbowy. Do obowiązków instruktora (zastępowego) należy:
— pilnowanie porządku i czystości na terenie obozu —wydawanie zastępom i poszczególnym
harcerzom poleceń w sprawie porządkowania zajmowanych terenów, namiotów itp.,
— sprawiedliwy i słuszny podział czynności zastępu służbowe- go między jego członków,
— sporządzanie listy wart nocnych i wywieszanie jej na tablicy rozkazów,
— w razie potrzeby, wyznaczenie łącznika do służby w namiocie komendy.
Do obowiązków zastępu służbowego należy:
- pomoc w przygotowaniu i wydawaniu posiłków,
— mycie naczyń kuchennych, porządkowanie i utrzymywanie W czystości kuchni i jej otoczenia,
— pełnienie służby w ciągu dnia według zarządzeń instruktora służbowego,
— porządkowanie i utrzymanie należytego stanu sanitarnego w miejscach użytkowanych przez cały
obóz (np. kąpielisko, kuchnia, latryny),
— pełnienie służby wartowniczej,
— prowadzenie rejestru wyjść I powrotów uczestników obozu,
— przygotowanie sztandaru (flagi, proporca) obozu do pod- niesienia i opuszczenia, odpowiednie
zwijanie i zabezpieczenie go przed zniszczeniem lub kradzieżą.
29
REGULAMIN SŁUŻBY WARTOWNICZEJ
Zadaniem służby wartowniczej jest zapewnienie wszystkim uczestnikom obozu spokoju i
bezpieczeństwa. Pełnią ją (w dzień umundurowani regulaminowo, Z nakrytą głową) harcerze z
zastępu służbowego, wymienieni w wykazie wart i wywieszonym na tablicy rozkazów. Dwuosobowe
warty nocne, ze zmianami co 2 godziny każda, czuwają od ogłoszenia ciszy nocnej do pobudki.
Do obowiązków wartowników należy:
— stała czujna obserwacja na wyznaczonym posterunku, dokonywanie obchodu po terenie
wskazanym przez instruktora służbowego,
— zatrzymywanie osób nie będących członkami obozu i niezwłoczne powiadomienie o tym
instruktora służbowego lub komendanta obozu,
— niezwłoczne powiadomienie instruktora służbowego lub komendanta obozu o zauważeniu czegoś
podejrzanego w pobliżu obozu, gdy zachodzi nagła konieczność zaalarmowania całego obozu (pożar,
kradzież itp.),
— budzenie w ustalonym czasie kucharza, instruktora służbowego lub komendanta obozu i zastępu
służbowego.
Uwaga! Wzór meldunku składanego przez instruktora służbowego (wartownika) w następujących
sytuacjach:
1. Rano komendantowi lub oboźnemu.
2. Wizytującym obóz instruktorom ZHP, służbom sanitarnym, władzom oświatowym.
3. Odwiedzającym obóz gościom oficjalnym.
Ad. I . Druhu podharcmistrzu, instruktor służbowy — przewodnik Jan Kamiński — melduje: w czasie
pełnienia służby nic ważnego nie zaszło (jeśli miały miejsce ważne sprawy, ująć je w treści
meldunku).
Ad. 2 i 3. Druhu harcmistrzu (przewodniczący, dyrektorze), wartownik — ćwik Jerzy Jasiński —
melduje obóz szczepu (nazwa) podczas zajęć programowych. Przed i po złożeniu meldunku należy
zasalutować i powiedzieć „Czuwaj”.
REGULAMIN KĄPIELI
Kąpiel indywidualna jest surowo zabroniona.
1. Kąpiel może odbywać się tylko w wyznaczonym miejscu w grupach maksymalnie 10-osobowych,
pod opieką instruktora, ratownika i w miarę możliwości pielęgniarki.
2. Wszyscy biorący udział w kąpieli muszą uprzednio uzyskać zgodę lekarza obozowego, pielęgniarki.
3. Kąpiel rozpoczyna się i kończy na ustalony sygnał podany przez prowadzącego kąpiel. Należy
ustalić także sygnał alarmowy. Przed wejściem do wody i wyjściem z niej opiekun grupy odlicza
obecnych.
4. Nie wolno wypływać poza teren oznakowany, skakać do wody z pomostów, kamieni itp.
5. W czasie kąpieli nie wolno wznosić okrzyków i wywoływać zbędnych alarmów.
6. Osoby pozostające na brzegu cały czas powinny obserwować kąpiących się.
7. Nauka pływania odbywa się w innym czasie niż kąpiel.
8. Regulamin kąpieli musi być umieszczony w widocznym miejscu przy kąpielisku.
9. W przypadku korzystania z kąpielisk ogólnodostępnych, komendant obozu ma obowiązek
zapoznać uczestników z regulaminem danego obiektu oraz uzgodnić z jego kierownic- lwem zasady
bezpiecznego korzystania z kąpieliska.
10. Każdy naruszający postanowienia regulaminu zostanie dyscyplinarnie wydalony z obozu.
ZASADY OCHRONY PRZECIWPOŻAROWEJ
I. Wskazania zapobiegawcze
1. Za stan bezpieczeństwa pożarowego odpowiedzialny jest komendant, kadra instruktorska oraz
wszyscy uczestnicy obozu.
2. Każdy harcerz powinien znać przyczyny powstawania pożarów, zasady zapobiegania im oraz
sposoby zachowania się w razie pożaru. Każdy uczestnik, jeżeli zauważy pożar lub przyczynę
mogącą spowodować jego powstanie, powinien natychmiast zawiadomić o tym instruktora.
3. Na początku obozu należy zorganizować wystarczającą liczbę stanowisk z oznakowanym sprzętem
przeciwpożarowym (łopaty, gaśnice, tłumice, wiadra, bosaki, siekiery, beczka z wodą, skrzynia z
piaskiem).
30
4. Komendant obozu zobowiązany jest do ustalenia sygnałów i sieci alarmowej, sposobu
zawiadamiania Straży Pożarnej oraz drogi i sposobu ewakuacji w wypadku zaistnienia pożaru.
Powyższe należy podać do wiadomości wszystkich uczestników obozu.
5. W razie pożaru należy zachować spokój, bezzwłocznie zawiadomić Straż Pożarną i natychmiast
przystąpić do gaszenia pożaru za pomocą posiadanego sprzętu.
6. Po przybyciu Straży Pożarnej na miejsce należy podporządkować się rozkazom prowadzącego
akcję i ściśle z nim współpracować. Po ukończeniu akcji sprzęt przeciwpożarowy, urządzenia i
środki gaśnicze należy bezzwłocznie przygotować do następnego użycia.
II. Ustalenia porządkowe
Na obozie zabrania się:
1. Rozpalania ognisk w odległości mniejszej niż 100 m od drzew, krzewów, urządzeń obozowych.
2. Chodzenia z otwartym ogniem po lesie i posługiwania się nim (pochodnie, świece, lampy naftowe)
w namiotach i innych pomieszczeniach.
3. Zaśmiecania lasu puszkami po konserwach, butelkami, szkłem, papierem itp.
4. Używania do rozpalania ognisk chemicznych środków łatwopalnych.
S Przenoszenia i przechowywania w namiotach materiałów łatwopalnych i żrących.
6. Instalowania urządzeń elektrycznych bez udziału upoważnionego fachowca.
7. Dokonywania napraw sieci urządzeń elektrycznych przez osoby nie upoważnione.
8. Rozpalania ognisk przez uczestników bez nadzoru każdy.
III. Ogniska harcerskie
I. Odległość ogniska od lasu, zabudowań, namiotów, stogów siana, stert drzewa itp. nie może być
mniejsza niż 100 m.
2. Przy wyborze miejsca należy uwzględnić kierunek wiejącego wiatru oraz zwracać uwagę, aby
iskry nie byty wznoszone W kierunku zabudowań, stogów siana itp.
3. Miejsce na ognisko należy oczyścić z chrustu, ściółki itp. i wysypać je piaskiem.
4. Należy wyznaczyć dwóch „strażników ognia”, których zadaniem będzie stałe czuwanie nad
ogniskiem.
5. W pobliżu ogniska zgromadzić sprzęt do zasypania ognia.
6. Po zakończeniu ogniska należy zgasić ogień, popiół zaś przy- sypać ziemią lub zalać wodą.
Inne
I. Komendant na początku obozu powinien ustalić z władzami leśnymi i Strażą Pożarną zasady
ochrony Przeciwpożarowej obozu oraz bezpiecznego posługiwania się ogniem.
2. Zaleca się komendantom obozów przeprowadzenie na początku każdego turnusu próbnego alarmu
przeciwpożarowego.
Niniejsze zasady mogą być uzupełniane bieżącymi zarządzeniami komendanta obozu w celu
zwiększenia bezpieczeństwa przeciwpożarowego.
ZASADY PORUSZANIA SIĘ PO DROGACH W CZASIE WYCIECZKI, W MARSZU, NA BIWAKU
1. W czasie wycieczki jej uczestnicy podporządkowują się rozkazom i zaleceniom prowadzącego—
wyznaczonego przez komendanta obozu.
2. Uczestnicy idą zwartą grupą w szyku podanym przez prowadzącego, maksymalnie czwórkami, na
przedzie grupy zawsze idzie prowadzący wycieczkę, następnie najmłodsi uczestnicy, którzy nadają
tempo marszu pozostałym, kolumnę zamykają najstarsi uczestnicy wycieczki i jeden z instruktorów!
3. Kolumna porusza się prawą stroną jezdni lub szosy jak najbliżej jej krawędzi, zajmując nie
więcej niż połowę szerokości drogi. Maszerując małymi grupkami lub pojedynczo, w razie gdy nie
ma chodnika lub specjalnego miejsca przeznaczonego dla pieszych, idziemy lewą stroną drogi jeden
za drugim lub przy małym mchu — parami. W czasie marszu należy zwracać uwagę na pojazdy
poruszające się po drodze lub szosie.
4. Piesi w wieku do 10 lat mogą iść w kolumnie tylko dwójkami pod nadzorem co najmniej jednej
osoby pełnoletniej.
5. Nie wolno zatrzymywać się w miejscach, gdzie utrudniona jest widoczność, np. na zakrętach, za i
przed wzniesieniem, które zasłaniają widoczność maszerującym i kierowcom.
6. Jeżeli przemarsz kolumny odbywa się przy niedostatecznej widoczności (noc, ulewny deszcz),
pierwszy i ostatni z maszerujących z lewej strony (od osi jezdni) są zobowiązani nieść za- palone
latarki: pierwszy — ze światłem białym, skierowanym do przodu, ostatni — ze światłem czerwonym,
skierowanym do tylu.
7. W miastach należy poruszać się zwartą grupą po chodnikach lub innych szlakach przeznaczonych
dla pieszych. Jezdnię przekraczamy jedynie w miejscach wyznaczonych lub przewidzianych
przepisami.
31
8. Nie wolno: odłączać się od grupy bez zezwolenia prowadzącego, maszerować po jezdni w
kolumnie pieszych w czasie mgły, a w kolumnie pieszych do lat 10 w warunkach niedostatecznej
widoczności, prowadzić po jezdni kolumny pieszych przez osobę w wieku poniżej 18 lat.
9. Podczas wycieczki lub rajdu na:
— 10 uczestników (turystyka kwalifikowana, np. górska),
— 15 uczestników przy innych formach, m.in. z wykorzystaniem publicznych środków komunikacji
powinien przypadać jeden opiekun.
Regulaminy niniejsze mogą być uzupełniane i na bieżąco przez komendę obozu, a także przez osoby
prowadzące grupy, gdy będzie tego wymagało bezpieczeństwo uczestników.
32
KONSPEKT NR 2
Temat: Królestwo
Króla Artura
Miejsce: miejsce ogniskowe, stanica harcerska w Białym Brzegu
Cele:

Zapoznanie harcerzy z fabułą obozu

Inauguracja obozu „Scoutus Civitas”
Zamierzenia:
Po ukończeniu zajęć uczestnicy będą:
 Znali fabułę obozu,
 Wiedzieli, jakie postacie odgrywają poszczególni członkowie Rady Obozu,
 Znali znaczenie nazwy obozu „Scoutus Civitas”,
 Znali cel pierwszej części obozu, który uczestnicy będą starali się osiągnąć, a będzie nim
pasowanie na rycerzy,
 Wiedzieli jak wyglądało wychowanie młodego chłopca w epoce średniowiecza,
 Znali kilka sposobów na spędzanie wolnego czasu na dworze książęcym.
Odbiorca: uczestnicy obozu „Scoutus Civitas”
Materiały: Opis sposobów wg załącznika nr 1 – każde zadanie wydrukowane na oddzielnej kartce,
zapałki.
Przebieg:
Czas
(min.)
Uwagi /
Potrzebne
Materiały
opowiadanie
4
Ognisko
inauguruje obóz
fabularny, a więc
w konspekcie
ogniska osoby
wykonujące
poszczególne
elementy będą
nazywane w
zależności od ról
jakie odgrywają.
---
3
Zapałki
Piosenka „Płonie ognisko”
piosenka
3
4
Piosenka „Ogień”
piosenka
3
5
Mianowanie
strażnika
ognia.
Podczas
mianowania strażnika ognia wypowiadana jest
sentencja łacińska: „Custodire quasi pupillam
oculi sui” – strzeż jak źrenicy oka
---
2
Lp.
Forma
1
Powitanie uczestników obozu. Dokonuje
tego komendantka obozu odgrywająca rolę
Królowej Ginewry. Wita Merlina – swego
czarnoksiężnika oraz inne postaci, które
stanowią część fabuły obozowej. Tłumaczy
nieobecność Króla Artura, który wraz z
większością Rycerzy z Bractwa Okrągłego
Stołu wyruszył na poszukiwanie legendarnego
Świętego Grala. Ginewra zapewnia jednak, że
doskonale poradzi sobie z zarządzaniem
Królestwem i serdecznie wita przybyłych
giermków i ich rycerzy w osadzie „Scoutus
Civitas”.
2
Obrzędowe rozpoczęcie ogniska.
O rozpalenie ogniska zostaną poproszeni
zastępca komendanta obozu i członkowie
Rady Obozu. Ginewra tłumaczy, że osoby te
stanowią Radę Okrągłego Stołu.
3
33
6.
Losy młodych chłopców w Królestwie Króla
Artura. Królowa Ginewra wygłasza gawędę na
temat wychowania młodego chłopca w epoce
średniowiecza.
gawęda
4
7.
Piosenka
piosenka
3
8.
9.
10.
11.
Losy młodych dziewcząt w Królestwie Króla
Artura. Królowa Ginewra wygłasza drugą
część gawędy na temat tego, jakie role mogły
pełnić kobiety w dobie średniowiecza. Dodaje
na koniec, że Królestwo Króla Artura jest
jedynym takim miejscem, gdzie także
dziewczęta mogą spróbować swoich sił, aby
zostać rycerzami i tylko do nich należy ten
wybór.
Prezentacja drużyn
 Ginewra wyraża swoje zadowolenie
z możliwości goszczenia obecnych tutaj
giermków, którzy pod okiem rycerzy
z różnych rodów rycerskich Korony Polskiej,
pragną także zostać rycerzami. Następnie
tłumaczy znaczenie łacińskiej nazwy osady –
Scoutus Civitas i wyraża nadzieję, że
przybyli giermkowie będą się tutaj czuli jak
w domu oraz zdobędą to – po co tutaj
przybyli czyli zostaną pasowani na rycerzy.
 Prosi jednocześnie o zaprezentowanie się
owych drużyn. Każda drużyna wybiera
spośród siebie przedstawiciela, który losuje
jedno z 4 zadań, jakie drużyna ma
przygotować. Opis sposobów wg załącznika
nr 1.
 Czas na przygotowanie zadań to 5 minut.
 Po upływie tego czasu. Zanim dojdzie do
prezentacji
zadań
jako
przerywnik
proponowana jest piosenka.
 Następnie każda drużyna prezentuje się
i przedstawia swoje zadanie
Dworskie pląsy. Do najpopularniejszych
rozrywek dworu bez wątpienia należały
tańce, zwane także pląsami. Tańce urządzano
z okazji ważnych uroczystości państwowych,
wizyt wysokich dostojników na dworze,
a szczególnie po koronacji nowego króla,
zamążpójścia w rodzinie królewskiej czy
narodzin nowego królewicza lub królewny.
Królowa Ginewra postanawia więc właśnie
takie pląsy urządzić oraz prosi każdą grupę
giermków, aby zaproponowała swój pląs bądź
piosenkę. Na początek proponuje pląs
o ewolucji, nawiązując do drogi, którą należy
pokonać, aby stać się rycerzem.
Zabawa „Heman”
Zabawa polega na grze „papier – kamień nożyczki”, wygrany przechodzi na kolejny
etap ewolucji kurczaka, będąc najpierw
34
gawęda
3
Materiały dot.
wychowania
młodego
człowieka w
średniowieczu wg
załącznik nr 1
Materiały dot. ról
kobiecych w
średniowieczu wg
załącznik nr 2
2
prezentacja,
pantomima,
zabawa
2
5
3
7
pogadanka
2
zabawa
6
Opis sposobów wg
załącznika
nr 1 – każde
zadanie
wydrukowane na
oddzielnej kartce.
12
13
jajkiem, potem kurczaczkiem, kogutem, aby
na końcu zostać Hemanem.
Piosenki i pląsy proponowane przez harcerzy.
Każda drużyna proponuje pląs/zabawę lub
piosenkę. Prowadzący ognisko decyduje,
którą z form przedstawi drużyna.
Zakończenie ogniska. Królowa dziękuje
przybyłym gościom i kończy ognisko,
w krótkich słowach, podsumowując to, czego
harcerze dowiedzieli się w czasie jego
trwania.
14
15
Zawiązanie Bratniego
„Bratni Krąg”
Kręgu,
Piosenka,
pląs, zabawa.
15
pogadanka
1
piosenka
2
piosenka
4
piosenka
Zadanie do opracowania na kolejny dzień: Następnego dnia zgodnie z programem obozu każda
z drużyn przeprowadzi zadania z zakresu pionierki oraz obrzędowości. Każda z drużyn ma za zadanie
wybrać ród rycerski, w który wcieli się podczas trwania obozu i którego rycerzami pragnie się ona
stać. Na bazie wybranego rodu opracuje obrzędowość zastępów. Ród rycerski, jego herb i zawołanie
będą także niezbędnymi elementami podczas zajęć Dnia Rycerskiego. Wcześniej należy opracować
zbiór najpopularniejszych polskich Rodów rycerskich i udostępnić te materiały wychowawcom.
Każda drużyna powinna wykonać swój herb rodowy formatu A2.
Załącznik nr 1
Na podstawie materiału Wspólnoty Drużyn Grunwaldzkich „Pod grunwaldzka chorągwią”
Wychowanie młodego rycerza zaczynało się w domu rodzinnym. W wieku 7 lat chłopca, będącego
dotąd pod pieczą kobiet, oddawano pod opiekę piastuna, czyli zaufanego opiekuna-wychowawcy.
Od tego momentu był on odpowiedzialny za nauczenie chłopca władania mieczem, kopią, toporem,
tarczą, a także jazdy konnej, pływania, strzelania z łuku. Słowem – piastun uczył chłopca tego
wszystkiego, co mogło mu być przydatne w przyszłych walkach turniejowych i na wojnie. Następnie
mógł być oddany na dwór możnego pana lub księcia, gdzie kształcił się w znajomości obyczajów,
religii oraz rozwijał posiadane już umiejętności, nabyte pod kierunkiem piastuna. Kilkunastoletni
chłopiec mianowany był giermkiem i towarzyszył swemu panu podczas wypraw wojennych i
turniejów. W czasie pokoju kształcił się pod okiem dam w grzeczności towarzyskiej, uczył się
śpiewów i podań rycerskich. Sam niejednokrotnie próbował układać wiersze. Po ukończeniu
dwudziestego roku życia, dowiódłszy swojej sprawności i odwagi w bitwach i na turniejach, giermek
był pasowany na rycerza.
Załącznik nr 2
1. Zaprezentujcie swoją drużynę poprzez podanie cech charakteru, osobowości itp, które
zaczynają się od pierwszych imion członków Waszej drużyny. Na przykład w waszej drużynie
jest harcerka imieniem Iwona – zatem członków Waszej Drużyny cechuje inteligencja itd.
2. Ułóżcie hymn pochwalny Waszej Drużyny w formie rymowanki.
3. Zaprojektujcie żywy pomnik założyciela Waszego Rodu i opowiedzcie innym drużynom jego
symbolikę.
4. Podajcie tyle oczekiwań względem Waszego pobytu w Królestwie Króla Artura, ilu harcerzy
liczy Wasza drużyna na obozie.
Załącznik nr 3
Pozostaje nam jeszcze krótko wspomnieć o roli kobiet w okresie wieków średnich. Niewiele jest tu
do opowiadania. Mamy kilka wizerunków kobiet:
35
 Można pani, piękna, bogata, szlachetna, o której wdzięki zabiegali rycerze. Walczyli na


turniejach, przepasani szarfą swojej wybranki, potykali się w szrankach o jej cześć i urodę,
dla niej dokonywali wiekopomnych czynów.
Białogłowa - stateczna kobieta, żona i matka, dzielna, lecz nieco ograniczona. Jej świat
składał się właściwie z trzech obszarów – (jak to mówili Niemcy - dzieci, kuchnia, kościół). A
jednak to one były głównymi strażniczkami domowego ogniska, gdy mężowie przebywali poza
domem, one musiały troszczyć się i zapobiegać o utrzymanie a nawet pomnażanie dóbr
doczesnych. One także były skarbnicą bajań, pieśni, podań, przekazywanych z pokolenia na
pokolenie... Nie sposób nie doceniać ich roli w tworzeniu kultury i obyczajowości epoki.
Mniszki – kobiety, które za cel życia postawiły sobie służbę Bogu. Najczęściej wykształcone,
posiadające ogromną wiedzę.
36
KONSPEKT NR 3
Temat:
Całodniowa Wycieczka do Przedborza
Trasa: szlakiem turystycznym PTTK (niebieskim) Biały Brzeg – Przedbórz
Czas trwania: ok. 6 h
Cele:

Zapoznanie harcerzy z historią i kulturą narodu żydowskiego,

Poznanie walorów turystycznych i krajoznawczych Przedborskiego Parku Krajobrazowego.
Zamierzenia:
 Znali podstawowe informacje na temat Przedborskiego Parku Krajobrazowego,
 Znali najważniejsze fakty historii miasteczka Przedbórz,
 Wiedzieli, jaki związek z rozwojem Przedborza mieli polscy Żydzi,
 Potrafili wymienić najważniejsze atrakcje turystyczne Przedborza,
 Znali kilka świąt żydowskich,
 Znali znaczenie kilku podstawowych pojęć dotyczących kultury żydowskiej,
 Umieli opisać tradycyjny strój żydowski.
Odbiorca: uczestnicy obozu „Scoutus Civitas” podzieleni na grupy 10-16 osobowe
Materiały: kredki (4 sztuki), blok techniczny (8 sztuk), koperty z zadaniami dla drużyn (6 sztuk na
drużynę), wskazówki dla wychowawców (4 sztuki), mały poradnik dla wychowawców (4 sztuki),
zasady szyfrów (4 sztuki), medale w trzech kolorach (jeden zestaw na drużynę).
Przebieg:
1. Wprowadzenie
Zasady zwiadu terenowego: Harcerze wyruszają do Przedborza w odstępach 10 – minutowych
podzieleni na drużyny. Każda z drużyn otrzymuje pięć zalaminowanych kopert z zadaniami,
jakie będą musieli wykonać w czasie zwiadu terenowego oraz jedną kopertę z pustą kartką w
środku. Dodatkowo dostają zestaw materiałów (po 2 bloki rysunkowe oraz paczkę kredek).
Zasady zwiadu są prezentowane po zakończeniu porannych śpiewanek przez komendanta obozu
(Królową Ginewrę), która prosi, aby koperty otwierać kolejno zgodnie numerami na ich wierzchu
tylko w wyznaczonych na nich godzinach. Zaznacza jednocześnie, że Merlin rzucił czar na
koperty. Otwarcie koperty o innym czasie niż dana godzina spowoduje zniknięcie tekstu
w środku. Na dowód prosi o otworzenie pierwszej koperty, która rzeczywiście będzie
zawierałam pustą kartkę.
2. Zwiad terenowy – podczas drogi harcerze wykonają zadania w drużynach. Poniżej podano
tematykę i opis zadań.

Przedborski Park Krajobrazowy. „Znajdujecie się w Przedborskim Parku
Krajobrazowy. Park krajobrazowy obejmuje obszar chroniony ze względu na wartości
przyrodnicze, historyczne i kulturowe oraz walory krajobrazowe, w celu zachowania,
popularyzacji tych wartości w warunkach zrównoważonego rozwoju. Są tu przeważnie
drzewostany sosnowe na siedlisku borów mieszanych, przeplecione olsami i borami
bagiennymi. Na florę parku składa się około 900 gatunków roślin, w tym 39 gatunków
roślin podlegających całkowitej ochronie. Występuje tu 168 gatunków ptaków. „Harcerz
miłuje przyrodę i stara się ją poznać” … Przypatrzcie się dokładnie otaczającemu was
krajobrazowi i spróbujcie uwiecznić go na Waszych rysunkach oraz opisach. Być może uda
Wam się wykonać kilka interesujących fotografii.”

Przedbórz i historia Przedborskich Żydów. „W XII wieku przez Przedbórz ciągnęły
wozy kupieckie, rycerze na zamek znajdujący się w pobliskim Piotrkowie. Dla lepszej
możliwości komunikacji wniesiono w miejscowości zamek którego obecnie nie zobaczymy
37
w całości, ale można zauważyć jego szczątki które są wkomponowane w zabudowę
miejską. Ze względu na urodzajność przedborskich lasów częstymi gośćmi zamku byli mi.
Kazimierz Wielki i Władysław Jagiełło. Kazimierz Wielki w tych przepięknych okolicach
spędzał swoje ostatnie tygodnie życia, zajmując się polowaniem i tropieniem zwierzyny.
W czasach tego króla miejscowość zyskała prawa miejskie odnowione przez Władysława
Jagiełę w 1405 roku. Przedbórz jako miejscowość rozwijał się aż do okresu słynnego
potopu szwedzkiego, który zatamował rozwój miejscowości. Miasto po 1945 roku weszło w
skład państwa polskiego utworzonego na mocy postanowień zwycięzców II wojny
światowej. Miasteczko obecnie liczy około 4 tys. mieszkańców. Niedawno został
odnowiony rynek oraz skrzyżowanie. W życiu mieszkańców tej małej miejscowości dużą
rolę odrywa kościół nieopodal rynku. Jest miejscem spotkań okolicznej ludności.
Historia żydowskiej społeczności Przedborza rozpoczęła się w XII wieku, z chwilą
uzyskania w 1370 roku praw miejskich. Przedbórz był dla osiedlających się w nim Żydów
atrakcyjny, ze względu na swoje położenie, przy głównych szlakach handlowych,
wiodących z Rusi i Małopolski na Śląsk. Początkowo, osiedlający się w Przedborzu Żydzi
nie tworzyli gminy wyznaniowej. Społeczność żydowska była wówczas nieliczna. Pierwszy
oficjalny przywilej zezwalający Żydom na osiedlanie się w Przedborzu, wydał król Stefan
Batory. Wówczas też, w 1594 roku powstała gmina żydowska Tuż przed wybuchem wojny
Żydzi w Przedborzu stanowili 50% ogółu mieszkańców. W czasie kampanii wrześniowej
miasteczko zostało w dużym stopniu zniszczone. Wtedy też spłonęła drewniana synagoga.
Kiedy dojdziecie do miasteczka, spróbujcie odszukać ślady kultury żydowskiej zachowane
w tym mieście. Wykonajcie zwiad terenowy. Wcielcie się w role detektywów i sporządźcie
raport ze swojego zwiadu, który zaprezentujecie na wieczornym ognisku w dowolnej,
ciekawej formie.”

Kultura Żydowska – „Waszym zadaniem jest rozwiązanie łamigłówki dotyczącej
kultury żydowskiej.”
I Zadanie – Zadaniem harcerzy jest dopasowanie obrazków z wyrazami je opisującymi
(zaszyfrowanymi ) oraz opisami obrazków. Po wykonaniu zadania wychowawca powinien
opisać nieco szerzej każdy element.
SŁOWA DO ZASZYFROWANIA: Rabin, Język Hebrajski, Tora, Synagoga, gwiazda Dawida,
Państwo Izrael, Jarmułka, Menora.
Wyjaśnienia do haseł:
Symbol narodu żydowskiego,
świecznik
sześcioramienny (siedmiolampowym)
Sześcioramienna gwiazda, znak
wymiarze narodowościowy
Ojczyzna Żydów
Tradycyjne żydowskie nakrycie
głowy.
Święta Księga Żydów
Świątynia żydowska
Język ojczysty Żydów
Duchowny żydowski
38
39
Zadanie II. Harcerze mają do rozwiązania krzyżówkę. Hasłem krzyżówki jest nazwa zbioru
ksiąg stanowiących podstawę religii żydowskiej. Ponieważ niektóre słowa mogą być
nieznane dla harcerzy, po upływie kilku minut wychowawca wręcza harcerzom
podpowiedzi. Wychowawca powinien wytłumaczyć niejasne słowa, kierując się
otrzymanym poradnikiem.
Hasła do krzyżówki to: judaizm, Izrael, hebrajski, Chanuka, Pascha, Szabat, Jarmułka,
Tora, Talmud, synagoga, rabin, menora, Tel Awiw.
Krzyżówka powinna być dołączona do koperty, zaszyfrowane podpowiedzi otrzymuje
wychowawca.
Krzyżówka:
1.
2.
3.
4.
5.
6.
Język ojczysty Żydów.
Święta Księga Żydów.
Tradycyjne żydowskie nakrycie głowy.
Duchowny żydowski.
Świątynia żydowska.
Oficjalna stolica państwa Izrael.
7.
Symbol narodu żydowskiego, świecznik
sześcioramienny (siedmiolampowym).
8.
Święto obchodzone na pamiątkę wyjścia
ludu Izraela z niewoli egipskiej.
40
Antyspołeczne uprzedzenie i
dyskryminacja Żydów.
10.
Nazwa dla religii żydowskiej.
11.
Tora ustna czyli spisana
tradycja ustna.
12.
Ojczyzna Żydów.
13.
Święto Świateł, podczas którego
zapala się ośmioramienny świecznik
14.
Cotygodniowy dzień
odpoczynku, święty dzień wolny od
pracy.
9.

Portret wyznawcy religii żydowskiej – „Podczas zwiadu terenowego w Przedborzu
spróbujcie dowiedzieć się jak wyglądają ortodoksyjni wyznawcy religii żydowskiej.
Wykonajcie portret takiej osoby.” Uwaga: W przypadku trudności wychowawca
pokazuje zdjęcia i opisuje wygląd tradycyjnego stroju.

Zadanie specjalne – inne dla każdej drużyny. Każda z drużyn ma za zadanie
przygotowanie krótkiej inscenizacji wraz z wyjaśnieniem słownym – prezentacji
zwyczajów żydowskich. Będą to:
 Przedstawienie w formie teatralnej obrzędów i zwyczajów związanych ze
ślubem.
 Zaprezentowanie w formie teatralnej symboliki i genezy menory.
 Zaprezentowanie w formie słownej – rymowanka, prezentacja inna dowolna
– tradycji i znaczenia 4 świąt żydowskich.
 Zaprezentowanie w formie pantomimy symboli – gwiazdy Dawida, tory,
jarmułki, menory.
3. Wystawa prac plastycznych. Po powrocie ze zwiadu każda z drużyn wiesza swoje rysunki na
przygotowanych miejscach wystawowych i otrzymuje zestaw trzech medali. Drużyna ogląda
wystawy prac dotyczące Przedborskiego Parku Krajobrazowego oraz zabytków Przedborza
i przyznaje swoje medale pracom, które uzna za najlepsze. Wyniki konkursu zostaną
ogłoszone na ognisku wieczornym.
Uwagi:

Wychowawcy dodatkowo dostaną pewne wskazówki.
Zabytki Przedborza – wskazówki dla wychowawców: Najlepiej zachowanym zabytkiem
miasta jest kościół Św. Aleksego (1340 r.) znajdujący się na wzgórzu nieopodal rynku
miejskiego, przy którym znajdują się domy mieszkalne (XVIII-XIX w.). Poruszając się
stronę rzeki Pilicy natrafimy na ruiny zamku Kazimierza Wielkiego (XIV w., spalony w 1660
r.). Dawny miejski ratusz klasycystyczny (1820-1830) jest kolejnym zabytkiem Przedborza.
Warto także zwiedzić tutejsze Muzeum Ludowe Ziemi Przedborskiej (ulica Kielecka,
naprzeciw kościoła). Muzeum gromadzi wiele eksponatów związanych z dawną kulturą
przedborską oraz z historią miasta Przedbórz. Można tam nabyć ciekawe publikacje i
pocztówki.

Każdy z wychowawców otrzyma mały poradnik dotyczący kultury żydowskiej.
41
Temat: Ogniska
podsumowującego Dzień Żydowski.
Cele:

podsumowanie wiadomości o kulturze żydowskiej zdobytych w czasie zwiadu terenowego po
Przedborskim Parku Krajobrazowym.
Zamierzenia:
 wiedzieli w jakich okolicznościach odrodziło się państwo Izrael i dlaczego Żydzi
zamieszkiwali tereny Polski,
 potrafili wymienić elementy, jakie składają się na kulturę narodu żydowskiego,
 znali kilka obrzędów narodu żydowskiego związanych z ceremonią ślubną,
 potrafili wymienić kilka symboli żydowskich,
 znali symbolikę i genezę symbolu Menory.
Materiały: zapałki, 4 kartki formatu A4, flamastry.
Przebieg:
Lp.
Forma
Czas
(min.)
1
Powitanie uczestników obozu.
---
1
2
zastępca komendanta obozu i członkowie
Rady Obozu..
---
3
3
piosenka
3
4
piosenka
3
5
Mianowanie
strażnika
ognia.
Podczas
---
2
6.
Piosenka „Ballada rajdowa”
piosenka
3
gawęda
3
prezentacja
6*4=24
zabawa
8
7.
8.
9.
Naród Żydowski. – gawęda o okolicznościach,
w jakich odrodziło się państwo Izrael
i dlaczego Żydzi zamieszkiwali tereny Polski.
Przypomnienie
dzisiejszego
zwiadu
terenowego.
Prezentacja
wyników
zwiadu
przez
drużyny. Poszczególne prezentacje zostają
przedzielone piosenkami i jednym pląsem
zaproponowanymi przez uczestników.
Zabawa „Gwizdek”
42
Uwagi /
Potrzebne
Materiały
Zapałki
10.
11.
Kultura żydowska. - Wprowadzenie do
kolejnego elementu ogniska, podana zostaje
definicja kultury, a następnie kolejne drużyny
prezentują swoje zadania specjalne.
Zwyczaje żydowskie – prezentacje drużyn.
 Zaprezentowanie w formie pantomimy
symboli – gwiazdy Dawida, tory, jarmułki,
menory.
 Zaprezentowanie w formie teatralnej
symboliki i genezy menory.
 Zaprezentowanie w formie słownej –
rymowanka, prezentacja inna dowolna –
tradycji i znaczenia 4 świąt żydowskich.
 Przedstawienie w formie teatralnej
obrzędów i zwyczajów związanych ze
ślubem.
Poszczególne
prezentacje
zostają
przedzielone piosenkami i jednym pląsem
zaproponowanymi przez uczestników.
gawęda
2
teatr,
pantomima,
wiersz,
prezentacja
6*4=24
12.
Pląs „A ram zam zam”
pląs
3
13.
Kalendarz żydowski. – prowadzący zadaje
pytanie jaki mamy rok zgodnie z kalendarzem
żydowskim. Każda z drużyn zapisuje swój
wynik na kartce formatu A4. Wygrywa
drużyna, której wynik będzie najbliższy
prawdzie. (luty 2008 roku to rok 5768).
quiz
3
14.
Piosenka „Babulinka”
piosenka
3
15.
Ogłoszenie
wyników
wystawy
plastycznych.
Podsumowanie
Żydowskiego.
pogadanka
3
16.
Piosenka „Kacyk”
piosenka
3
17.
piosenka
2
18.
Zakończenie ogniska. „Bratni Krąg”
piosenka
3
prac
Dnia
43
4 kartki formatu
A4, flamastry
KULTURA ŻYDOWSKA
– MAŁY PORADNIK DLA WYCHOWAWCÓW
OBÓZ HUFCA ZHP PŁOCK „SCOUTUS CIVITAS” 2008
Źródło: http://www.izrael.badacz.org
Wybór: phm. Agata Kapturowska
Kultura
Pod pojęciem "kultury" w znaczeniu najszerszym rozumiemy wszystko, co w zachowaniu się i
wyposażeniu członków społeczeństw ludzkich stanowi rezultat zbiorowej działalności. Mówi się też o
kulturze jako tym, co w zachowaniu się ludzkim jest wyuczone - w odróżnieniu od tego, co
biologicznie odziedziczone.
Religia
Początki najstarszej monoteistycznej religii świata jaką jest judaizm, czy też mozaizm, sięgają
drugiego tysiąclecia p.n.e. Wywodzi się ona z wierzeń dawnych plemion hebrajskich, które
prowadziły początkowo koczowniczy tryb życia na Bliskim Wschodzie. Historia tej religii ściśle
nawiązuje do historii narodu żydowskiego i w sposób szczególny jest ona z nim związana do dziś.
Toteż podobnie jak w dziejach narodu, wyróżnia się w historii judaizmu dwa zasadnicze okresy.
Pierwszy z nich określany jest mianem biblijnego, gdyż Biblia (Stary Testament) stanowi główne
źródło naszych wiadomości o dziejach tej religii w tym okresie. Drugi zaś określa się mianem
judaizmu rabinicznego, który ukształtował się w czasie działalności rabinów po zburzeniu Świątyni
Jerozolimskiej w 70 roku. Żydzi pozbawieni Świątyni skupili swoje życie wokół synagogi i Tory,
która jest nie tylko ich świętą księgą, ale i całym dziedzictwem religijnym. Na język polski słowo to
tłumaczone jest jako Prawo, Zakon, Pouczenie i w ścisłym znaczeniu odnosi się do Pięcioksięgu
Mojżesza. Jednocześnie terminu Tora używa się do określenia całej Biblii hebrajskiej, tj. Starego
Testamentu. Obok Tory spisanej istnieje Tora ustna, dawniej przekazywana jako tradycja ustna,
później spisana w III wieku tworząc Talmud. Podstawą Talmudu są wersety Miszny, składającej się
z sześćdziesięciu trzech traktatów zgrupowanych w sześciu działach. Regulują one wszystkie
dziedziny życia społeczności żydowskiej. Drugą warstwą Talmudu jest Gemara, która stanowi
komentarze i dalsze wyjaśnienia do Miszny.
W dzisiejszym judaizmie wyróżnia się jeszcze kilka innych odłamów: ortodoksyjny,
konserwatywny, reformowany i liberalny. Judaizm ortodoksyjny podkreśla konieczność ścisłego
przestrzegania prawa biblijnego i talmudycznego. W ramach tego odłamu w końcu XVII wieku
powstał w Polsce i rozwinął się kierunek zwany chasydyzmem. Judaizm reformowany utrzymuje,
iż niektóre nakazy zawarte w Biblii i Talmudzie obowiązywały tylko w Starożytności i dziś nie mają
znaczenia, inne zaś należy dostosować do zmienionych warunków życia. Trzeci odłam stanowi
judaizm konserwatywny, przyjmujący potrzebę zmian dawnych zasad, z zachowaniem
żydowskiego sposobu życia oraz idei odrębności narodowej Żydów. Natomiast kierunek liberalny lub
postępowy uważa zasady judaizmu jedynie za zbiór tradycji narodowych, które przyczyniły się do
zachowania tożsamości narodowej Żydów i dziś są już nieprzydatne.
Podstawą judaizmu jest wiara w jednego Boga (osobowego, niepodzielnego, będącego bytem
niematerialnym, bezcielesnym i wiecznym), będącego nie tylko stwórcą świata, także jego stałym
"nadzorcą", czy też "opiekunem". Bóg ten zawarł z ludem Izraela wieczyste przymierze, obiecując
ochronę i pomoc w zamian za podporządkowanie się nakazom Boga. Wiele innych kanonów judaizmu
zmieniało się na przestrzeni wieków.
Bóg (osobowy, niepodzielny, będącego bytem niematerialnym, bezcielesnym i wiecznym) jest
Stwórcą świata, ojcem całej ludzkości, opiekunem narodu wybranego, surowym, sprawiedliwym i
miłosiernym. Człowiek powinien oddawać mu najwyższą cześć, a zbawienie może osiągnąć przez
modlitwę, pokutę, dobre uczynki i wypełnianie przykazań. Judaizm nie ma określonych dogmatów
ani jednolicie rozwiniętej koncepcji religii, lecz ma zasady oparte na Biblii i Talmudzie, które
wyznawcy muszą przyjmować pod groźbą ekskomuniki. Jedynym "wyznaniem wiary" współczesnego
judaizmu jest czternaście artykułów sformułowanych w średniowieczu przez Mojżesza Majmonidesa
(1135-1204): 1) istnieje Bóg Stwórca, 2) Bóg jest jeden, 3) Bóg jest bezcielesny, 4) Bóg jest wieczny,
44
5) tylko Bóg sam ma prawo do oddawania mu czci i kultu, 6) prorocy byli wysłannikami Boga i
dlatego należy wierzyć ich słowom, 7) Mojżesz jest największym z wszystkich proroków, 8) Bóg
objawił Prawo Mojżeszowi na Synaju, 9) Prawo objawione przez Boga nigdy się nie zmieni, 10) Bóg
jest wszechwiedzący, 11) człowiek otrzyma zapłatę za swe uczynki na tym i na drugim świecie, 12)
należy wierzyć w nadejście Mesjasza, 13) należy wierzyć w zmartwychwstanie zmarłych. Przyjęcie
tych prawd wiary uczynił Majmonides warunkiem osiągnięcia wiecznego szczęścia. Prawo żydowskie
(halacha) reguluje życie wyznawcy judaizmu tak szczegółowo, że trudno oddzielić wyznawanie
religii od zajęć doczesnych. Jego podstawą jest Tora, zinterpretowana w części halachicznej
Talmudu. Talmud dzieli halachę na 613 przykazań (micwot): 248 nakazów i 365 zakazów. Oprócz
tego wyznawców judaizmu obowiązuje obrzezanie, przestrzeganie szabatu, przepisów pokarmowych
(tzn. powstrzymywanie się od spożywania mięsa pewnych zwierząt, np. wieprzowiny i innych
zakazanych w Starym Testamencie) oraz obchodzenie świąt i postów. Kult judaizmu odprawiany w
synagogach polega głównie na czytaniu tekstów Tory i innych ksiąg biblijnych oraz ich wyjaśnianiu w
połączeniu z różnymi modlitwami, śpiewami.
Judaizm jest religią o specyficznym charakterze, gdyż mimo pierwiastków uniwersalistycznych
pozostał religią narodową Żydów, a termin ten określa zarówno wyznawcę, jak i członka narodu
(tzn. tego, kto urodził się z matki Żydówki).
Ważną rolę w życiu religijnym Żydów odgrywa kalendarz wyznaczający cykl świąt. Przyjmują rok
3761 p.n.e. jako rok stworzenia świata. Ta rachuba pochodzi od kalendarza księżycowego
opracowanego w piątym stuleciu naszej ery przez greckiego poganina Meton`a. Tą metodę zaczęli
Żydzi stosować w 360 roku naszej ery. Kalendarz żydowski oparty jest na miesiącu księżycowym i
roku słonecznym. Doba zaczyna się wraz z nadejściem nocy i kończy się wieczorem dnia następnego.
Natomiast rok rozpoczyna się w czasie jesiennego zrównania dnia z nocą.
Różnica między kalendarzem księżycowym a słonecznym wynosi pełne 210 dni co 19 lat. Dlatego w
każdym 19-letnim cyklu księżycowym dodaje się 7 miesięcy (tzw. przestępnych) 30-dniowych. Rok
przestępny jest więc rokiem 13-miesięcznym, z dodatkowym 30-dniowym miesiącem zwanym "adar
alef" i 30-dniem w miesiącach cheszwan i kislew. W roku przestępnym każdy Żyd dostaje dodatkowy
miesiąc życia i cztery dodatkowe radości szabasu. Dlatego rok przestępny uważa się za rok
szczęśliwy.
Święta żydowskie można podzielić na dwie kategorie:
nakazane przez Torę oraz ustanowione później.
Do pierwszych należą:
1. PESACH (Pascha, Święto Przaśników, Święto Przejścia) - zaczyna się na wiosnę 15-go dnia
miesiąca nisan (marzec-kwiecień), trwa 7 dni w Izraelu i obchodzone jest na pamiątkę wyjścia ludu
Izraela z niewoli egipskiej. Jest to najważniejsze i największe święto żydowskie. W czasach istnienia
świątyni składano ofiary z baranka, dziś zwyczaj ten zastąpił kawałek pieczonego mięsa podawany
podczas uczty paschalnej zwanej seder (porządek). Pierwszego wieczoru Paschy każda rodzina
zasiada do uczty sederowej, podczas której najmłodszy z biesiadników zadaje ojcu rodziny cztery
pytania związane z historią ucieczki Żydów z Egiptu. Opowieść odczytywana podczas sederu nosi
nazwę hagady i przez całe wieki była przepojona ideą wolności i nadzieją powrotu do ziemi
przodków.
2. CHAG HAMACOT, czyli Święto Przaśników, które rozpoczyna się po święcie Paschy.
3. SZAWUOT (Święto Tygodni, Zielone Świątki) - odbywa się 50 dni po święcie Paschy i jest w
Palestynie świętowaniem żniw, a także rocznicą nadania Tory na Synaju. Stąd zasadniczą częścią
modłów w synagogach jest odczytanie dziesięciu przykazań.
4. SUKKOT(Święto Kuczek, Święto Namiotów) - upamiętnia 40-letnią wędrówkę po pustyni po
wyjściu z Egiptu, podczas której Żydzi mieszkali w namiotach. Przez 7 dni Izraelici mieszkają w
specjalnie na tę okazję zbudowanych szałasach ozdobionych zielenią. W siódmym dniu odmawia się
w synagodze modlitwy dziękczynne za dar Tory, a wieczorem w tanecznym korowodzie obnosi się
zwoje Tory wokół synagogi.
5. ROSZ HA-SZANA (Święto Nowego Roku, Święto Trąbek) - przypomina o stworzeniu świata i dniu
sądu Bożego. Te najbardziej uroczyste dni kalendarza żydowskiego podkreślają duchową więź
pomiędzy Bogiem a człowiekiem, zaś trąbienie w róg barani (szofar) rozpoczyna okres pokuty,
którego kulminacją jest JOM KIPPUR (Dzień Pojednania, Sądny Dzień). W przeciwieństwie do innych
45
świąt Rosz ha-Szana i Jom Kippur nie upamiętniają żadnego wydarzenia historycznego, lecz uznają
Boga za króla wszechświata, a człowiek musi przed nim ugiąć swą wolę.
6. JOM KIPPUR (Dzień Pojednania).
Dla świąt Pesach, Szawuot i Sukkot cechą charakterystyczną była pielgrzymka do Jerozolimy, stąd
ich nazwa Szalosz Regalim, czyli "trzy święta pielgrzymie".
Osobną sprawą jest SZABAT - cotygodniowy dzień odpoczynku, święty dzień wolny od pracy
rozpoczyna się w piątek wieczorem zapalaniem przez gospodynię dwóch świec. Mężczyźni udają się
do synagogi na modlitwy, a po powrocie odmawiają błogosławieństwo nad kielichem wina i chałami,
po czym następuje uroczysty posiłek. Zakończenie Szabatu w sobotę wieczorem czci się wąchaniem
wonności oraz modlitwą nad winem i świecą. Szabat jest pamiątką dzieła stworzenia i odpoczynku
Stwórcy w siódmym dniu.
Święta dodane później, nie wymienione w Pięcioksięgu, to:
1. PURIM (Losy) - upamiętnia uratowanie od zagłady Żydów w Persji. Przesyła się wtedy prezenty
znajomym i ubogim, nieodłączne są zabawy, maskarady i uczty. Święto jest rodzajem karnawału
żydowskiego.
2. CHANUKA (Święto Świateł) - jest radosnym świętem obchodzonym na pamiątkę wyparcia z
Jerozolimy wojsk syryjskich i oczyszczenia Świątyni w 164 r. p.n.e. Od 25-go kislew przez 8
następnych dni zapala się kolejne lampy ośmioramiennego świecznika.
Język hebrajski
Język hebrajski jest językiem starożytnego Izraela, językiem Biblii. Należy do jednej grup języków
semickich, do których zalicza się między innymi język arabski, aramejski, syryjski i etiopski.
Trzy wielkie religie korzystają z świętych ksiąg Izraela: judaizm, chrześcijaństwo i islam. Dwie
pierwsze zaliczają je do swojej Biblii. Te święte księgi powstały w czasach przed Chrystusem jako
pisma religijne, a złączone zostały w około 90 roku po Chrystusie w kanon tzw. Starego Testamentu,
z którego korzystało pierwotne chrześcijaństwo, dodając do niego później kanon Nowego
Testamentu. Językiem oryginalnym Starego Testamentu jest język starohebrajski. Żydzi zwykle
mówili językiem kraju, w którym zamieszkali lub dialektem żydowskim. Powstawały rozmaite
dialekty. Niezwykłym wydarzeniem było odrodzenie się języka hebrajskiego. Eliezer Ben Jehuda w
1881 roku wyemigrował do ziemi praojców - do Palestyny - zapragnął używać na co dzień języka
hebrajskiego. Podstawą było silne przekonanie, że każdy naród musi mieć własny język. W języku
hebrajskim brakowało jednak określeń współczesnych. Hebrajski był językiem Biblii. Brakowało w
nim takich pojęć jak "rower", "samochód", "okręt parowy" czy "elektryczność". Rozpoczął więc
nadawanie im nowych hebrajskich nazw. W 1908 roku rozpoczęto wydawanie encyklopedycznego
słownika hebrajskiego "Thesaurus totius hebraitatis". Język hebrajski jest obecnie używany w
Izraelu jako język ojczysty przez 6 milionów ludzi. Jest on oficjalnym językiem Państwa Izrael. Jego
upowszechnieniu służą wysiłki akademii językowej i wprowadzenie go do szkół. Żydzi rozwinęli pod
wpływem otaczających narodów (i ich języków) różne inne języki żydowskie. Do najbardziej
znanych należą: ladino - język Żydów sefardyjskich i jidysz - język Żydów aszkenazyjskich.
Życie żydowskie
Niektórzy twierdzą, że Żydami są wyłącznie
chasydzi, ze swoimi charakterystycznymi pejsami,
w długich czarnych płaszczach i w czarnych
kapeluszach. W rzeczywistości jednak okazuje się,
że judaizm przybrał wiele różnorodnych form, a
nawet małoreligijni spośród Żydów zachowują
pewne obrzędy (np. obrzezanie). Nawet religijni
Żydzi nie przestrzegają wszystkich religijnych
nakazów, choć zachowują niektóre z nich.
Najbardziej ortodoksyjni Żydzi nazywani są
chasydami (lub heradim). Można ich bardzo łatwo
rozpoznać po ubraniu. Mężczyźni noszą czarne
kapelusze, zastępowane w szabat przez wspaniałe
futrzane czapki. Zakładają białe koszule bez
46
krawata i czarne chałaty, noszą brody oraz krótkie włosy z pejsami (peyot). Kobiety zawsze ubierają
się skromnie i najczęściej w czarnym kolorze. Mężatki noszą na głowie chusty lub kapelusze.
Niektóre zakładają peruki, które uważane są za nakrycie głowy. Zwykle sądzi się, że każdy Żyd nosi
jarmułkę (kipę albo kapel), czyli małą czapeczkę przykrywającą głowę mężczyzny. W rzeczywistości
jednak, Żydzi zakładają jarmułki najczęściej w synagogach. Żydzi po wiekowych doświadczeniach,
nie lubią ujawniać swojej pobożności i nawet mieszkając w Izraelu, nie obnoszą się ze swoją
religijnością. Jest to jednak najbardziej widoczna oznaka pobożności i przywiązania do tradycji.
Rodzaj jarmułki pomaga także często określić, do jakiej grupy religijnej lub politycznej ktoś się
zalicza.
Życie Żydów od wieków przebiega etapami, których granice wyznaczają stosowne ceremonie. To
właśnie te ceremonie podkreślają związek jednostki ze wspólnotą.
Każdy żydowski mężczyzna bez względu na wiek powinien uczęszczać do domu nauki (bejt hamidrasz). Najczęściej znajduje się tam biblioteka dzieł rabinicznych dostępna dla wszystkich. W
takim domu nauk Żydzi studiują Prawo i dyskutują nad
problemami judaizmu.
Najważniejsze miejsce w religijnym życiu Żydów zajmuje
synagoga. Synagogi z zewnątrz są bardzo skromne. Nie mają
żadnych kopuł ani minaretów, przypór ani iglic, i z zewnątrz
często trudno wręcz trudno rozpoznać synagogę. Przyczyną tego
stanu rzeczy jest fakt, że w przeszłości chrześcijaństwo i islam
nie pozwalał Żydom wznosić okazałych budowli, aby nie
przyćmiły one przepychem kościołów, cerkwi i meczetów.
Najczęściej synagogę można rozpoznać po siedmioramiennym
świeczniku (menora) lub gwieździe Dawida. Synagoga to
miejsce publicznych modłów i centrum życia społecznego.
Odprawia się w niej modły codziennie, w szabat i święta, a
także z okazji innych uroczystości. Podywższone miejsce z
pulpitem nazywa się bima. To właśnie z tego podium odczytuje
się Torę.
Zwoje Tory przechowuje się w aron ha-kodesz (hebr. Arka
Przymierza, święta skrzynia). Jest to szafa, wbudowana
zwykle we wschodnią ścianę, wskazującą symbolicznie kierunek
Jerozolimy. Otwiera się ją podczas ważniejszych modlitw i nabożeństw, aby wyjąć z niej święte
zwoje Tory. Ręcznie pisany zwój Pięcioksięgu używany do publicznego odczytywania w synagodze,
nazywa się rodał. Interpretacją i wyjaśnianiem Tory, Miszny i Gemary zajmuje się rabin duchowny przywódca społeczności żydowskich. Od XVI wieku uroczyście wręcza się nowym rabinom
smiche, czyli specjalny dyplom potwierdzający jego umiejętności nabyte w wyższej szkole
rabinicznej (jesziwa) oraz nabyte prawo do pełnienia funkcji sędziego i nauczyciela. Przy
spełnianiu wszystkich obrządków religijnych judaizmu wymagany jest "minian", czyli obecność 10
dorosłych Żydów do odprawienia modłów.
Przepisy religijne judaizmu (hebr. kaszrut) dotyczą także jedzenia i picia. W wielu miejscach można
spotkać napisy: "koszerne". W potocznej mowie "koszerny" oznacza "legalny", lub zgodny z
przepisami. Jeśli nie jest koszerne, to jest trefne (hebr. trefa lub w jidysz treif), czyli nieczyste.
Koszerna kuchnia jest bardzo smaczna, a dodatkowo jest niezaprzeczalnie zdrowa. Nigdy nie
spotkamy mięsa wieprzowego bądź skorupiaków. Ortodoksyjni Żydzi dodatkowo przestrzegają wiele
szczegółowych przepisów, np. nie spożywają razem potraw mlecznych i mięsnych.
Formuła koszerności obejmuje całość przepisów dotyczących przyrządzania i przechowywania
pokarmów, włączając w to zasady uboju bydła i drobiu. W rzeczywistości są to rozsądne reguły
higieniczne, korzystne do stosowania w warunkach ciepłego klimatu, gdzie żywność szybko się
psuje. Stosowanie tych reguł chroniło i chroni przed możliwością zatrucia pokarmowego. Prawo
Mojżeszowe dzieli zwierzęta na czyste i nieczyste. Dodatkowe przepisy zabraniają jedzenia mięsa
zwierząt padłych od zarazy, starości lub w wypadku. Po uboju zwierzę jest szczegółowo badane, czy
było zdrowe. Formuła koszerności nakłada również liczne ograniczenia na urządzenie kuchni.
Ortodoksyjni Żydzi używają osobnych zestawów naczyń i sztućców do produktów mięsnych i
mlecznych. W lodówce i zamrażarce powinny być wyznaczone odrębne miejsca dla produktów
mięsnych i mlecznych. Nawet wskazane jest posiadanie odrębnych palników kuchni gazowej i
elektrycznej.
47
Żydzi odmiennie obchodzą narodzenie chłopca i dziewczynki. Goście zapraszani są po piątkowej
wieczerzy. Tradycyjnie, krewni, przyjaciele i sąsiedzi zbierają się w domu rodziców
nowonarodzonego dziecka. Zwyczajowo nadaje się dziecku imię dla pamięci rodziny, krewnych lub
przyjaciół. W przypadku narodzin dziewczynki ojciec podaje jedynie w najbliższą sobotę do
publicznej wiadomości imię córki i zaprasza na lekki posiłek po nabożeństwie szabatowym.
Dziewczynka otrzymuje imię w najbliższy po urodzeniu poniedziałek, czwartek lub szabat.
OBRZEZANIE (Brit mila)
Zaraz po urodzeniu chłopca, zgodnie z Pismami, po ośmiu dniach, następuje obrzezanie (hebr. brit
mila). Poprzedniego wieczoru ojciec dziecka wraz z przyjaciółmi modli się i studiuje Torę przez całą
noc. Rankiem, po odmówieniu modlitw, zanosi dziecko do pokoju lub do synagogi (w Izraelu, do
specjalnej sali w szpitalu). Po obrzędzie chłopiec otrzymuje imię. Obrzezanie jest świętem, w
którym uczestniczy społeczność, krewni i przyjaciele. Wszyscy razem dzielą radość rodziców.
WYKUPIENIE (Pidjon ha-ben)
W przeciwieństwie do obrzędu obrzezania, wykupywanie pierworodnego syna praktykuje się jedynie
w środowiskach ortodoksyjnych. Uroczystość ta odbywa się, gdy chłopiec ukończy dwadzieścia
dziewięć i pół dnia (co dowodzi, że jest zdolny do życia) oraz jeżeli pierworodny narodził się w
naturalny sposób, a nie za pomocą cesarskiego cięcia. Obrzędu dokonuje się w czasie przygotowanej
przez ojca uczty, na którą zaproszony zostaje rabin. Goście łamią się chlebem, a rabin pyta ojca,
czy woli ofiarować pierworodnego syna, czy też da zań okup pieniężny, mający symbolizować pięć
srebrnych monet. Przyjęcie przez rabina niewielkiego okupu pieniężnego od ojca dziecka, zwalnia z
obowiązku poświęcenia go kapłaństwu.
POSTRZYŻYNY
Do 3 lat można chłopcu nie obcinać włosów. W rodzinach ortodoksyjnych Żydów, trzyletni chłopiec
zaczyna się uczyć Tory, alfabetu hebrajskiego, błogosławieństwa jedzenia i krótkich modlitw.
Ceremonia obcinania włosów odbywa się zwykle w synagodze i tam ma miejsce wypicie toastu
kieliszkiem alkoholu. Włosy obcina się pozostawiając pejsy.
ŚWIECA DLA CÓRKI
Po ukończeniu 3 lat, dziewczynka staje w szabat przy matce i zapala swoją świecę w szabatowym
lichtarzu. Przed zapaleniem matka pomaga jej w odmówieniu błogosławieństwa. W ten sposób do
świateł szabatowych dodane jest jeszcze jedno światło.
SZKOŁA
Gdy dziecko po raz pierwszy idzie do szkoły, wydaje się uroczysty posiłek dla rodziny i przyjaciół.
Podaje się chałę, rybę, jarzyny, mięso lub kurczaki, napoje alkoholowe, ciasta i deser.
BAR MICWA
Wyrażenie to oznacza "syn przykazania". Bar micwa to specjalna uroczystość obchodzona od XIV
wieku, podczas której chłopiec żydowski staje się pełnoletni wobec prawa religijnego. Chłopców
uznaje się za dorosłych pierwszego dnia po 13 urodzinach. Od tego momentu uznaje się ich za
zdolnych do przestrzegania przykazań Prawa Mojżeszowego. Wchodząc w dorosłe życie przyjmują na
siebie odpowiedzialność za swoje czyny przed Bogiem. Od tego dnia, mogą oni brać pełny udział w
uroczystościach religijnych w synagodze.
BAT MICWA
Uroczystość bat micwa jest odpowiednikiem bar micwy dla dziewczynki. Dziewczynki uznaje się za
dorosłe po ukończeniu 12 roku życia. Ortodoksi nie obchodzą przy tej okazji żadnej uroczystości,
natomiast Żydzi reformowani wprowadzili stosowną ceremonię, która właśnie nosi nazwę bat
micwa.
HALACHA
Halacha ogranicza kontakty między osobami różnej płci: zakazuje mężczyznom zwracać uwagę na
urodę kobiet, wąchać ich perfum, słuchać ich śpiewu. Zakazane jest przebywanie dwóch osób
różnej płci w zamkniętym pokoju (jichud), z wyjątkiem męża z żoną, rodzica z własnym dzieckiem,
osoby dorosłej z dziewczynką do 3 roku życia lub chłopcem do 9 roku życia.
48
W tradycji żydowskiej rola kobiety jest "ograniczona" do zaszczytu pomagania swemu mężowi w
wypełnianiu obowiązku, który Bóg nałożył na Adama: "Bądźcie płodni i rozmnażajcie się, abyście
zaludnili ziemię". Dlatego tradycyjnie żydowskie dziewczęta przygotowuje się do roli żydowskich
żon. Obowiązkiem każdego Żyda jest ożenić się i mieć dzieci (możliwie większą ich liczbę).
Z powodu segregacji płci kojarzeniem małżeństw powinien zajmować się zawodowy swat
(szadchan). Małżeństwo jest źródłem błogosławieństwa na całe przyszłe życie - nie dziwi zatem, że
zarówno do przygotowań, jak i samej ceremonii zaślubin podchodzi się z dużą powagą,
odpowiedzialnością i zaangażowaniem.
ZARĘCZYNY (Tnajim, czyli Erusin)
W tradycji żydowskiej dwoje ludzi zawiera wstępną umowę zaręczynową, czemu towarzyszy
zazwyczaj przyjęcie połączone z ceremonią religijną. Podczas przyjęcia zaręczynowego odczytuje
się zebranym gościom, rodzinie i krewnym narzeczonych treść dokumentu zaręczynowego. Zawiera
on warunki przyszłego małżeństwa, z wyszczególnieniem co dają młodym rodzice jego i jej.
Rozmaite są formy zaręczyn, nieraz spisuje się pisemny dokument zaręczynowy, a czasami wygłasza
ustne zobowiązanie. Tradycja nakazuje, aby rodzice, na znak symbolicznego przypieczętowania
małżeńskiego kontraktu, rozbili talerz. Towarzyszą temu radosne okrzyki: "Mazeł tow! Mazeł tow!"
(szczęścia, powodzenia!). Tradycja mówi, że podobnie jak nie uda się skleić stłuczonego talerza, tak
nie wolno dopuścić do złamania umowy między narzeczonymi. Narzeczona rozdaje kawałki rozbitego
talerza swoim niezamężnym przyjaciółkom z życzeniami, aby w niedalekiej przyszłości znalazły
odpowiedniego męża. Podczas przyjęcia zaręczynowego podaje się wyszukane potrawy,
przygotowane w sposób wykwintny: chałę, rybę, mięsa lub kurczaki, jarzyny, sałaty, desery, ciasta i
owoce oraz alkohol.
WEZWANIE NARZECZONEGO (Unrauf)
Narzeczony tradycyjnie odmawia w synagodze błogosławieństwo nad Torą, a wówczas zgromadzeni
obrzucają go słodyczami, rodzynkami i orzechami, co symbolizuje najlepsze życzenia, aby młoda
para miała słodkie życie. Następnie wydawany jest kiduszowy poczęstunek w synagodze, a później
uroczyste przyjęcie dla najbliższych w domu. Natomiast narzeczona wydaje poczęstunek dla rodziny
i przyjaciół po szabatowej wieczerzy. Podaje się ciasta, cukierki, rodzynki, owoce i napoje. Mogą
też być lody, lecz bez mleka i śmietany. Jest to radosny poczęstunek, któremu towarzyszą śpiewy
młodzieży.
ŚLUB (Nisuim)
Zamążpójście jest najważniejszym wydarzeniem w życiu żydowskiej kobiety, ale też i wielkim
wstrząsem, gdyż opuszcza dom rodzinny i zamieszkuje z mężem. Zgodnie z żydowską tradycją
narzeczeni nie widzą się przez kilka dni przed uroczystością zaślubin. W tym okresie obowiązuje ich
post. Panna młoda przed samymi zaślubinami udaje się do mykwy (łaźni rytualnej), aby duchowo się
oczyścić i przygotować do świętości zaślubin. Ślub może odbywać się w każdy dzień tygodnia, za
wyjątkiem szabatu.
Współcześnie uroczystość zawarcia małżeństwa odbywa się najczęściej w synagodze. Zwyczajowi
temu sprzeciwiają się tradycjonaliści, którzy opowiadają się za uroczystościami na otwartej
przestrzeni (np. przed synagogą) lub w domu.
Obrzędowi zaślubin towarzyszą charakterystyczne zwyczaje. Niezbędnym elementem jest baldachim
ślubny (hebr. chuppa) noszony nad młodą parą. Baldachim wykonany jest z aksamitu lub jedwabiu z
frędzlami i wyhaftowaną gwiazdą Dawida.
Panna młoda i pan młody przed uroczystością zaślubin znajdują się w odosobnionych
pomieszczeniach. Wszyscy goście traktują w tym dniu parę młodą jak parę królewską, tytułując ich
"król" i "królowa". Goście starają się jak najbardziej uszczęśliwiać parę młodą. W nastroju świętości i
powagi panna młoda oczekuje na pana młodego, który przychodzi do sali panny młodej w
towarzystwie obu ojców i grupy mężczyzn. Panu młodemu towarzyszą muzyka i tańce. Pan młody
podchodzi i opuszcza welon na jej twarz - nazywa się to "przykryciem" ("bedekin").
Dopiero teraz pan młody w towarzystwie swoich rodziców lub obu ojców wchodzi pod baldachim.
W chwilę później pod baldachim (chuppę) wchodzi panna młoda z rodzicami lub obu matkami. Stoi
tam tradycyjnie mały stół nakryty białym obrusem, a na nim kielich na wino. Przygotowany jest też
już dokument ślubny - ketuba, podpisany już wcześniej w obecności dwóch świadków. Zanim panna
młoda stanie obok pana młodego, obchodzi go siedem razy wokoło. Symbolizuje to jej nową rolę,
jako obrończyni rodziny i domu. Może jej w tym towarzyszyć matka albo teściowa, ojciec lub teść.
49
Każdy trzyma w ręku świecę, co przypomina ognie i błyskawice widziane na górze Synaj podczas
nadania Tory. Panna młoda staje po prawej stronie pana młodego.
Ceremonię zaślubin rozpoczyna rabin, który odmawia błogosławieństwo nad winem i nad
zaślubinami, po czym podaje parze młodej kielich wina, z którego pije najpierw on, potem ona. Pan
młody wkłada pierścień na palec panny młodej w obecności dwóch świadków (potwierdzają, że
obrączka, którą pan młody daje pannie młodej jest jego własnością) i mówi: "Oto jesteś mi
poświęcona tym pierścieniem według Prawa Mojżesza i Izraela". W tym momencie para jest już
małżeństwem, zebrani goście potwierdzają to krzycząc: "Poślubieni!" (hebr. Mekudeszet!). Wówczas
honorowy gość odczytuje kontrakt małżeński (ketuba) i oddaje go pannie młodej na wieczne
przechowanie. Stanowi on zabezpieczenie jej bytu. W judaizmie kobieta zajmuje bardzo wysoką
pozycję, a ketuba potwierdza jej prawa i wymienia obowiązki męża.
Następnie rabin podnosi kielich wina i odmawia siedem rytualnych błogosławieństw (Szewa
Brachot). Błogosławieństwa te przywołują stworzenie świata - gdyż dla młodej pary ich ślub jest
początkiem zupełnie nowego świata. Młoda para wypija po łyku wina. Kielich podkłada się teraz pod
prawą nogę pana młodego i przy dźwięku rozgniatanego szkła rozlegają się radosne okrzyki "mazal
tow" ("dobrego losu", "szczęścia", "na szczęście").
Dopiero teraz zaczynają się tańce. Młoda para udaje się do oddzielnego pokoju (zwanego jichud) na
odpoczynek, a także aby zakończyć post i zjeść delikatny posiłek. Jest to najczęściej "złoty rosół" nazwany tak, ponieważ pływają w nim złote, tłuste oka. W chwilę potem dołączają do
zgromadzonych gości i są przez wszystkich traktowani jak król i królowa. Rozpoczyna się uczta
weselna, wydana przez rodziny obojga.
WESELE (Chatuna)
Żydowskiemu weselu towarzyszy wielka radość i wesołość. Wszyscy starają się umilić chwile młodej
parze. Mawia się o nich: "król i królowa". Śpiewa się radosne pieśni na cześć nowożeńców, rozsypuje
ziarna, orzechy i ryż. W rodzinach ortodoksyjnych Żydów kobiety i mężczyźni tradycyjnie siedzą
przy oddzielnych stołach, po przeciwnych stronach sali weselnej. Jedynie dzieciom wolno nie
przestrzegać podziału według płci i biegać wszędzie, co zwykle czynią chętnie i hałaśliwie. Przy
tanecznej muzyce klezmerów (muzykantów) młoda para może zatańczyć razem. Jest to wyjątkowa,
uroczysta chwila - jedyna, kiedy mężczyzna i kobieta mogą zatańczyć razem. Inni tańczą po
właściwych stronach, tworząc duże koła i trzymając między sobą chusteczki. Muzyka gra przez wiele
godzin. Nieodłącznym elementem wesela są toasty i przemówienia, pełne pochwał dla nowożeńców
i ich rodzin. Podaje się specjalne potrawy wymagające trudu: łosoś albo pstrągi, złoty rosół, gęś
albo indyczkę, kaczkę albo kurczaka w pomarańczach, kompot, sałatkę owocową, tort weselny oraz
alkohol. Uczta kończy się odmówieniem specjalnej modlitwy i wygłoszeniem nad kielichem wina
siedmiu błogosławieństw małżeńskich.
KRÓLEWSKI TYDZIEŃ
Przez siedem dni po weselu młoda para jest traktowana jak para królewska. Nie wolno jej
pracować, a każdego dnia wydawany jest obiad na ich cześć przez krewnych i przyjaciół.
ROSZ CHODESZ
Rosz Chodesz to nów księżyca, który wyznacza początek nowego miesiące w żydowskim kalendarzu.
W Rosz Chodesz odmawia się specjalne modlitwy.
ROZWÓD
Rozwodowi w judaizmie nie towarzyszą żadne uroczystości. Rozwód jest przywilejem męża i polega
na wręczeniu listu rozwodowego (hebr. get), napisanego w języku aramejskim. List rozwodowy
potwierdza, iż może ona powtórnie wyjść za mąż. Jeżeli mąż żąda rozwodu, a żona nie wyraża
zgody decyduje sąd żydowski (hebr. Bejt Din). Jeżeli zaś żona żąda rozwodu, a mąż nie wyraża
zgody - członkowie Bejt Dinu mogą tylko próbować wpływać na męża. Dawniej w takich
przypadkach bito go, aż wyraził zgodę, dzisiaj w Izraelu może zostać uwięziony.
RODZICE i ŚMIERĆ
Halacha nakazuje oddawanie czci osobom, które ukończyły 70 lat, a także swoim rodzicom. Nie
wolno sprzeciwiać się im, zwracać po imieniu, zawstydzać ich i tracić panowania nad sobą w ich
obecności. Dzieci mają obowiązek karmić i ubierać swoich rodziców, wstawać z miejsca, gdy
wchodzą i wyrażać się o nich z szacunkiem.
50
Osoba na łożu śmierci powinna wyznać swoje grzechy. Dokuczanie takiej osobie, denerwowanie jej
uważane jest za równe z morderstwem. Istnieje obowiązek czuwania przy konającym. Widząc
oznaki śmierci obecni rozdzierają szaty i wołają: "Bądź błogosławiony Sędzio pełen prawdy". Po
śmierci wodę w tym pokoju wylewa się jako skażoną przez anioła śmierci. Śmierć przyjmuje się z
rezygnacją. "Pan dał, Pan zabrał; niech będzie błogosławione imię Pańskie".
Po stwierdzeniu zgonu trzeba niezwłocznie przygotować się do pogrzebu. Przygotowuje się biały
całun, dokładnie myje ciało zmarłego i namaszcza je wonnościami. Tradycyjnie pogrzeb odbywa się
przed upływem 24 godzin od zgonu, by zwłoki jak najszybciej znalazły się w ziemi (ekshumacja jest
zabroniona). Przygotowanie ciała zmarłego do pogrzebu odbywa się według ścisłych reguł. Zwłoki
zawija się w całun, i współcześnie wkłada się do trumny. Wszystkimi tymi czynnościami zajmuje się
błogosławione bractwo (hebr. chewra kadisza). Przynależność do tego bractwa uważana jest za
szczególne wyróżnienie.
Po powrocie z pogrzebu do domu podaje się posiłek pocieszenia, który przygotowują sąsiedzi lub
przyjaciele, aby żałobnicy nie trudzili się. Zazwyczaj podaje się na twardo jajka (symbol toczącego
się życia).
Obowiązkowa żałoba trwa jedenaście miesięcy, lecz po tygodniu, a kolejny raz po miesiącu, zostaje
złagodzona. Na żydowskich cmentarzach nie kładzie się kwiatów, lecz kamienie. Jest to trwałe
świadectwo pamięci.
Państwo Izrael
Nazwa : Medinat Israel (po hebrajsku), Dawlat
Israil (po arabsku)
Stolica : Jerozolima (Yerushalaim, Al Kuds).
Społeczność międzynarodowa nie uznaje jednak
tej stolicy. Ambasady prawie wszystkich państw
(z wyjątkiem dwóch) mieszczą się w Tel Awiwie.
Ustrój : Izrael jest krajem demokracji
parlamentarnej reprezentowanej przez władzę
ustawodawczą, wykonawczą i sądowniczą.
Republika parlamentarna na czele której stoi
prezydent - ma on jednak rolę głównie
reprezentacyjną.
Władzę
ustawodawczą
sprawuje rząd i jednoizbowy parlament, liczący
120 posłów wybieranych na czteroletnią
kadencję. Władzę wykonawczą sprawuje rząd z
premierem na czele. Izrael nie ma spisanej
konstytucji. Poszczególne sfery życia reguluje
zbiór pojedynczych ustaw, tworzących blok
konstytucyjny.
Siły Obronne Izraela :
Zostały powołane do życia podczas Wojny
Wyzwoleńczej w 1948 roku, mają na celu
obronę
kraju
zarówno
przed
atakami
militarnymi, jak i przejawami terroru.
Obowiązek służby wojskowej opiera się na
służbie zasadniczej, służbie w rezerwie i służbie
zawodowej. Zarówno kobiety, jak i mężczyźni
powoływani są do wojska w wieku 18 lat mężczyźni na trzy lata, kobiety na dwa.
Podział administracyjny
Jest sześć głównych dystryktów w Izraelu zwane po hebrajsku "mehozot" (l. poj. "mehoz")
- i piętnaście podregionów - zwane jako "nafot"
(l. poj. "nafa"). Dodatkowo każdy podregion jest
podzielony na naturalne regiony, których w
51
całym kraju jest 50. W tą liczbę włączony jest podregion Golanu z 4 naturalnymi regionami pomimo faktu nie uznawania przez ONZ przyłączenia Golanu do Ziemii Izraela.
Historia państwa Izrael
Początki państwa żydowskiego sięgają X w. p.n.e. Po zburzeniu świątyni w Jerozolimie przez
Rzymian w 70 roku nastąpił okres rozproszenia Żydów (Diaspora). Żydzi żyjący w Diasporze zawsze
mieli nadzieję powrotu do swojej ojczyzny.
W XIX w. wraz z rozwojem syjonizmu powiększa się emigracja Żydów z Europy do Palestyny. W
latach od 1922 do 1948 Palestyna została brytyjskim terytorium mandatowym. W 1947 została
podzielona na dwa państwa: żydowskie i arabskie. 15 maja 1948 oficjalnie proklamowano Izrael,
czego nie uznały kraje arabskie. W latach od 1948 do 1949 trwała wojna między Arabami i Żydami,
którzy zajęli 2/3 byłego brytyjskiego terytorium mandatowego (pozostałą część przyłączyły do
siebie Jordania i Egipt).
Przez dziesiątki lat trwają wojny i konflikty z Egiptem (okupacja i konflikty w związku z Półwyspem
Synaj i Strefą Gazy), Syrią(okupacja Wzgórza Golan), Libanem i Jordanią. W 1987 wybuch powstania
ludności palestyńskiej w Samarii, Judei i Strefie Gazy. W 1993 pierwsze izraelsko-palestyńskie
porozumienie o ustanowieniu autonomii palestyńskiej w Strefie Gazy i mieście Jerycho (później
poszerzenie jej na część Zachodniego Brzegu). W 1994 porozumienie kończące stan wojny z
Jordanią. W 2000 załamanie rokowań i rozpoczęcie drugiego powstania palestyńskiego, ataki
samobójcze Palestyńczyków, oraz działania armii izraelskiej, budowa muru odgradzającego
terytoria okupowane. W 2006 druga wojna libańska (kryzys Libański).
MENORA
Od przeszło 3.000 lat menora stanowi symbol narodu żydowskiego. Światło tego złotego świecznika
oświetlało wnętrze Świątyni już w tułaczce dzieci Izraela po Pustyni Synaj. Menora służy jako
symbol spuścizny żydowskiej w niezliczonych miejscach i w różnych formach. Według tradycji
symbolizuje on krzew gorejący, który zobaczył Mojżesz na górze Toreb.
Na początku była tylko jedna menora, zrobiona dokładnie według
instrukcji Mojżesza. Została ona wykonana ze złota, podobnie jak
wszystkie instrumenty służące do jej obsługi. Stawiano ją przed Arką
Przymierza w Przybytku, a następnie w Świątyni. Księga Wyjścia
25:31-40 zawiera instrukcję budowy menory:
"Zrobisz ten świecznik ze szczerego złota. Z tej samej bryły wykujesz
świecznik wraz z jego podstawą i jego trzonem; jego kielichy, pąki i
kwiaty będą z jednej bryły. Sześć ramion będzie wychodzić z jego
boków; trzy ramiona świecznika z jednego jego boku i trzy ramiona
świecznika z drugiego jego boku. Trzy kielichy kształtu kwiatów
migdałowych z pąkami i kwiatami będą na jednym ramieniu, i trzy
kielichy z pąkami i kwiatami kształtu kwiatów migdałowych - na
drugim ramieniu. Tak będzie na sześciu ramionach wychodzących ze świecznika. Na świeczniku zaś
będą cztery kielichy kształtu kwiatów migdałowych z pąkami i kwiatami. A pąk jeden będzie pod
dwoma wychodzącymi z niego ramionami z jednej bryły i pąk jeden pod dwoma ramionami
świecznika z jednej bryły. Tak pod sześcioma ramionami wychodzącymi ze świecznika. Pąki te i
ramiona będą wychodzić z samego świecznika i będą z jednej bryły szczerego złota. I uczynisz
siedem lamp, i ustawisz te lampy w ten sposób, ażeby oświecały tę stronę, która jest przed nimi.
Szczypce też i naczynia do knotów uczynisz ze szczerego złota. Z talentu szczerego złota należy
wykonać świecznik i wszystkie przybory należące do niego. Uważaj zaś pilnie, aby go wykonać
według wzoru, jaki zobaczyłeś na górze."
FLAGA
W październiku 1948 roku Tymczasowa Rada Państwa
ustanowiła niebiesko-biały sztandar z gwiazdą Dawida
jako flagę Państwa Izrael. 11 maja 1949 roku, kiedy to
Izrael został 59 członkiem ONZ, w Nowym Jorku załopotał
izraelski sztandar.
52
Wzór flagi izraelskiej jest taki sam jak flagi syjonistycznej, którą rozwieszono na I Kongresie
Syjonistycznym w Bazylei w 1897 roku.
HYMN
"Hatikwa" znaczy "nadzieja". Hebrajskie słowo "tikwa" oznacza coś więcej niż nadzieję, mianowicie
rodzaj więzi. Bóg trzyma w Swej ręce sznur, który wiąże Żydów na całym świecie z Jerozolimą.
NADZIEJA NASZA
według tłumaczenia ks. dr Bernarda Wodeckiego
Jak długo w sercu tętni krew
Dusza żydowska życiem drga
I w stronę Wschodu, hen, się rwie
Wzrok do Syjonu biegnie bram.
Tak ufność w nas nie zaginie
Nadzieja dwóch tysiącleci
Wolnym lud będzie w własnej krainie
W Syjońskiej ziemi, w Jerozolimie.
Izrael nie jest zwykła ojczyzna. Izrael jest narodem imigrantów: to oni są jego życiodajną siłą.
Każdego roku kolejni Żydzi decydują się na powrót do ojczyzny swoich przodków, do swojej
ojczyzny, swojej ziemi. Każda taka decyzja o powrocie jest witana z radością i z podziwem przez
Izraelczyków, którzy widzą w tym świadectwo, że tworzenie państwa Żydów przebiega naprawdę
tak, jak planowali to jego założyciele.
W 1950 roku izraelski parlament uchwalił ustawę "Prawo powrotu". Ustanowiono w ten sposób
zasadę, że w Izraelu osiedlić się może każdy, kto udowodni swoje żydowskie pochodzenie. Od tego
momentu, do ojczyzny wracają Żydzi ze wschodniej Europy, z północnej Afryki, ze wschodnich
państw arabskich, z dawnego ZSRR, z Etiopii i Ameryki.
Każdy imigrant przechodzi przez długi proces asymilacji - nauka języka hebrajskiego (ulpan),
rejestrację medyczną, wybór miejsca zamieszkania i poszukiwanie pracy. Wielu imigrantów
otrzymuje zasiłki na przeżycie pierwszych miesięcy, a wszyscy korzystają ze specjalnych ulg
podatkowych oraz rabatów na zakup wyposażenia domu. Ten pierwszy okres asymilacji trwa sześć
miesięcy, ale prawdziwa pełna integracja trwa dużo dłużej. Często dopiero następne pokolenie
(tzw. sabra) czuje się w pełni Izraelczykami.
Antysemityzm
Antysemityzm – antyspołeczne uprzedzenie i dyskryminacja Żydów oraz osób pochodzenia
żydowskiego, postrzeganych jako grupa religijna, etniczna lub rasowa. Ekstremalny antysemityzm
głosiła ideologia niemieckiego nazizmu, doprowadzając do zagłady narodu żydowskiego w
okupowanej Europie.
Jeśli interesujesz się nauką ścisłą, to pamiętaj że wielcy fizycy Albert Einstein i Gerhard Herzberg
byli Żydami. A wielki żydowski mąż stanu, Chaim Weizmann, to chemik. Jeśli jesteś antysemitą, to
nie przyjmuj ich twierdzeń, gdyż są żydowskie.
Mógłbyś powiedzieć: "przez nich (Żydów) mam ból głowy". To w takim razie nie możesz wziąć
aspiryny. Człowiek, który dał nam ten wynalazek, czyli salicylan, który pomaga na ból głowy to
Bayer, Żyd. Gdy pójdziesz do dentysty nie pozwól na zastrzyk przeciwbólowy. Człowiek, który dał
nam novocainę nazywał się Tarbo i był Żydem.
Znana aktorka Marilyn Monroe przeszła na judaizm. W jej przypadku powodem były względy
matrymonialne, gdyż poślubiła znanego pisarza Arthura Millera, Żyda. To tylko jeden z licznych
przypadków wśród ludzi show bussinesu. Słynni komicy, bracia Marx, to Żydzi, reżyser Woody Allen,
także.
Syjonizm
Jest narodowym ruchem żydowskim, któremu towarzyszy idea stworzenia państwa żydowskiego w
Palestynie oraz zatrzymania procesów asymilacyjnych Diaspory żydowskiej na świecie.
53
KONSPEKT NR 4
Temat: „Kule
Fortuny” - Podsumowanie wycieczki do
Świętokrzyskiego Parku Krajobrazowego
Cele:

Podsumowanie przez harcerzy wiadomości zdobytych podczas wycieczki
do Świętokrzyskiego Parku Narodowego.
Zamierzenia:
 Znali rolę i historię turniejów rycerskich,
 Potrafili wymienić najważniejsze atrakcje turystyczne Świętokrzyskiego Parku Narodowego,
 Znali podstawowe informacje dotyczące walorów krajoznawczych i turystycznych poznanych
miejsc,
 Znali historię zamku w Chęcinach,
 Wiedzieli, z czego słynie dąb „Bartek” – zabytek przyrody,
 Znali kilka legend związanych z województwem świętokrzyskim.
Materiały: Karteczki z zadaniami, dwa naczynia (najlepiej szklane, mogą to być także zwykłe
kartony lub puszki udekorowane jaskrawymi gwiazdkami), arkusze szarego papieru
z przygotowanymi hasłami, arkusz szarego papieru stanowiący tabelę wyników, marker, czekolady w
liczbie drużyn.
Przebieg:
Lp.
Forma
Czas
(min.)
1
Powitanie uczestników.
---
1
2
zastępca komendanta obozu i pozostali
członkowie Rady Obozu.
---
2
3
piosenka
3
4
Piosenka „Leonardo”
piosenka
3
gawęda
3
5
6.
Turnieje rycerskie – prowadzący opowiada
o historii i formach turniejów rycerskich
(patrz załącznik nr 1)
„Kule Fortuny” - Omówienie zasad i reguł
współzawodnictwa między drużynami. – na
wzór średniowiecznych sposobów rywalizacji
zostanie przeprowadzony turniej, w którym
wyjątkowo będzie liczyła się nie tyle siła
fizyczna i spryt, ile wiedza i doświadczenie.
Zasady współzawodnictwa – patrz załącznik
nr 2. Turniej poprowadzi Ginewra, która
otrzymała w prezencie od czarownicy Fortuny
dwie kryształowe kule, które będą stanowiły
ważny rekwizyt podczas gry.
54
pogadanka
3
Uwagi /
Potrzebne
Materiały
Na porannym
apelu harcerze
zostaną
poinformowani o
wieczornym
turnieju wiedzy.
„Kule Fortuny”. - turniej
Przewidywana liczba rund to trzy. Należy ją
jednak skorygować w razie potrzeby w trakcie
trwania gry. Hasłami w poszczególnych
rundach będą sentencje łacińskie (do
wyboru):
 Dulce et decorum est pro patria Mori Słodko i zaszczytnie jest umrzeć za
ojczyznę. Horacy
 Ubi civitas, ibi ius - Gdzie państwo, tam
prawo.
 Vitae brevis cursus, gloriae sempiternus
- Bieg życia krótki, bieg sławy wieczny.
Cyceron
 Verus amicus rarior Fenice - Prawdziwy
przyjaciel rzadszy niż Feniks.
 Virtuti militari -Za odwagę żołnierską.
 Ubi est Concordia, ibi est victoria - Gdzie
jest zgoda, tam jest zwycięstwo.
 Sine amicitia vita est Nulla - Nie ma życia
bez przyjaźni. Cyceron
7.
Drużyna, która prawidłowo odgadnie hasło
ma możliwość zaproponowania swojego
ulubionego pląsu.
Zakończenie turnieju. Ogłoszenie wyników.
Gratulacje dla zwycięzców. Podanie celu
dla którego Fortuna przygotowuje napar.
(patrz załącznik nr 3). Każda z drużyn
otrzyma na koniec po czekoladzie.
Zawiązanie Bratniego Kręgu, piosenka
„Bratni Krąg”
8.
9,
gra
70
Karteczki z
zadaniami, dwa
naczynia,
(najlepiej
szklane, mogą to
być także zwykłe
kartony lub puszki
udekorowane
jaskrawymi
gwiazdkami),
arkusze szarego
papieru z
przygotowanymi
hasłami, arkusz
szarego papieru
stanowiący tabelę
wyników, marker.
---
3
czekolady w
liczbie drużyn
piosenka
4
Załącznik nr 1
Turnieje rycerskie wykształciły się w ramach ewolucji kultury rycerskiej. Według kronikarza
Marcina z Tourus pomysłodawcą turniejów miał być zmarły w 1066 roku Geoffroy de Preuilly.
Turnieje były formą zawodów i sprawdzania umiejętności rycerza. Polegały na prowadzeniu walki
według ściśle określonych zasad, a rozgrywane były często na dworach królewskich i książęcych.
Istniało kilka rodzajów turniejów rycerskich. Pierwszym z nich było tzw. mêlée (bohurt). Brało w
nim udział dwie drużyny, obszar ich działań stanowiły łąki, lasy, drogi, a nawet miasta. Od realnej
wojny to widowisko odróżniało się tym, że starano się nie zabijać przeciwników. Głównym celem
zmagających się rycerzy było pojmanie dla okupu jak największej liczby przeciwników. Obie
drużyny miały "strefy ewakuacji", inaczej nazywane "bezpiecznymi polami", w których mogli się
schronić ranni. W pierwszych turniejach rycerskich tego typu brało udział nawet do 300 walczących
po jednej stronie. Innym rodzajem turniejów był estor (tjost), polegający na walce dwóch konnych
przy użyciu kopii, a po ich skruszeniu - na broń ręczną.
Załącznik nr 2
1.
2.
3.
4.
Zasady turnieju opierają się na znanym teleturnieju koło fortuny.
Uczestnicy podzieleni są na grupy – jedna grupa to dana drużyna.
Zadaniem drużyn jest odgadnięcie hasła poprzez zgadywanie kolejnych literek.
Drużyna ma prawo do odgadnięcia podczas swojej kolejki jednej do dwóch spółgłosek lub
samogłosek po wykonaniu zadania (druga literkę może podać tylko wówczas, gdy pierwsza
zostanie trafiona, jeżeli gra będzie toczyła się zbyt wolno w kolejnych rundach można tę
ilość zwiększyć, lub gdy będzie postępowała zbyt szybko zmniejszyć).
55
5. Zadanie losuje wybrany harcerz z danej drużyny z „kryształowej kuli Fortuny”. W zależności
od tego, czy drużyna chce odgadywać spółgłoski lub samogłoski losuje treść zadania z jednej
z dwóch „kul”. Do zadań, jakie będą wykonywali harcerze należy:
 Pytanie otwarte dotyczące zabytków i historii miejsc, które tego dnia odwiedzili
harcerze podczas wycieczki.
 Pytanie zamknięte dotyczące zabytków i historii miejsc, które tego dnia odwiedzili
harcerze podczas wycieczki.
 Ćwiczenie fizyczne – będą to „jaskółki”, „pajacyki”, „kocie grzbiety”, „pingwinki z
trzema muchami”, jakie wykonają harcerze z danej drużyny.
 Dar dla czarownicy Fortuny – czarownica Fortuna ofiarowała naszej Królowej
magiczne kule z zadaniami, ale w zamian poprosiła o zebranie składników do jej
magicznego wywaru, nad którym pracuje od kilku miesięcy – harcerze będą mieli za
zadanie dostarczenie następujących przedmiotów: liść kakaowca, żabie udko, coś
różowego, coś żywego, coś miękkiego, coś pokręconego, pierścionek młodego
dziewczęcia, coś pachnącego najlepiej wanilią lub cynamonem.
6. Drużyna, która błędnie odpowie na pytanie nie może odgadywać liter, a prawo odpowiedzi
uzyskuje kolejna drużyna. W przypadku, kiedy żadna z drużyn nie będzie znała prawidłowej
odpowiedzi, udziela jej prowadzący turniej.
7. Drużyna, która poprawnie trafi daną literę w haśle może próbować odgadnąć całe hasło.
8. Za każdą trafioną literę drużyna zyskuje jeden punkt. Za odgadnięcie hasła otrzymuje
dodatkowych dziesięć punktów.
9. Dodatkowo każda z drużyn po każdej rundzie może zaproponować cel, dla którego Fortuna
parzy swój napar. Po danej rundzie prowadzący zapisuje na arkuszu szarego papieru
propozycje drużyny, ale rozwiązanie zagadki poda dopiero na zakończenie gry. Drużyna,
która dobrze odgadnie ten cel otrzyma dodatkowych 10 punktów.
Załącznik nr 3
Wywar czarownicy ma za zadanie zamieniać w czekoladowe żaby wszystkie szyszki po oblaniu
ich magicznym naparem, stąd potrzebne były:








liść kakaowca – które to drzewo jest źródłem kakao – składnika czekolady
żabie udko – aby nasza czekolada przybrała postać żaby,
coś różowego – gdyż jest to ulubiony kolor Czarownicy,
coś żywego – aby nasze żaby śpiewały w trakcie jedzenia ich,
coś miękkiego – aby czekolada była puszysta i delikatna,
coś pachnącego najlepiej wanilią lub cynamonem – dla właściwego aromatu
naszych czekoladowych żab,
pierścionek młodego dziewczęcia – te rzecz Fortuna nie wrzuciła do wywaru, a po
prostu brakowało jej tego elementu biżuterii na cotygodniową herbatkę u Wuja
Merlina,
coś pokręconego – jak sam pomysł Czarownicy.
56
KONSPEKT NR 5
Temat: Bellator
– średniowieczny wojownik
Czas trwania: 197 min (ok. 3,5 h)
Cele:

Zapoznanie harcerzy z elementami zbroi rycerza, jego atrybutami oraz zasadami heraldyki
polskiej.
Zamierzenia:
 Znali podstawowe zasady heraldyki polskiej,
 Potrafili wymienić role, jakie spełniał herb rodowy,
 Wiedzieli do czego służyło rycerzom ich zawołanie herbowe,
 Znali atrybuty rycerza,
 Posiadali własną zbroję rycerską oraz herb rodowy.
Odbiorca: uczestnicy obozu „Scoutus Civitas” podzieleni na grupy 10-16 osobowe
Materiały: prześcieradło, flamastry, farby plakatowe, kartony w liczbie 8-14, kredki, blok
techniczny, nożyczki, sznurek, taśma klejąca szerokości ok. 4 cm, szary papier, wzór herbu wg
załącznika nr 2
Przebieg:
Lp.
1
2
3
4
Piosenka – wybrana przez harcerzy.
Czym jest herb rodowy? – harcerze
w zastępach próbują odpowiedzieć na zadane
pytanie. Po upływie 3 minut prezentują swoją
pracę. Wypowiedzi uzupełnia prowadzący.
(materiały patrz załącznik nr 1).
Zasady heraldyki polskiej. Prowadzący
rozdaje każdemu z uczestników karton
formatu A4 bloku technicznego i kredki.
Zadaniem harcerzy jest narysować tarczę,
labry, herb z koroną oraz klejnot własnego
herbu, a następnie jego godło. Podczas
wykonywania
kolejnych
fragmentów
prowadzący omawia znaczenie kolejnych
elementów herbu (zasady heraldyki – patrz
załącznik nr 1 oraz wzór herbu – patrz
załącznik nr 2). Na zakończenie wybranych
pięcioro osób charakteryzuje raz jeszcze
jeden element narysowanego przez siebie
herbu.
Prowadzący
może
także
przygotować
wcześniej szablony herbów, a harcerze mogą
wówczas jedynie wrysować jego elementy.
Zabawa „Wódz” – jedna osoba proszona jest
o opuszczenie miejsca zajęć. Pozostałe osoby
wybierają wodza, którego ruchy i gesty
naśladują. Zadaniem wybranej osoby po
57
Forma
Czas
(min.)
piosenka
3
Burza
mózgów
7
Zajęcia
plastyczne,
warsztatowe.
20
Uwagi /
Potrzebne
Materiały
Szary papier,
markery
Herb rodowy
zostanie wręczony
uroczyście
każdemu
harcerzowi po
grze taktycznej
popołudniu.
Wybór herbu
dokonuje drużyna
kilka dni
wcześniej.
Materiały:
kredki, blok
techniczny, wzór
herbu wg
załącznika nr 2
zabawa
8
5
6.
powrocie do kręgu jest wskazanie osoby
wybranej na Wodza. Zabawę można
wprowadzić, opowiadając o jednej z cnót
rycerza – obok takich cnót jak siła, honor,
pobożność,
hojność,
wierność,
wspaniałomyślność, skromność, jest też
uniżenie i posłuszeństwo.
Zawołanie herbowe. – prowadzący zadaje
pytanie, czy uczestnicy wiedzą, czym było
zawołanie herbowe, przypomina zawołanie
wybranego rodu rycerskiego oraz opowiada o
historii tego elementu ( patrz załącznik nr 3)
Rycerski ekwipunek - dyskusja, w której
każdy harcerz opisuje dowolny jeden element
rycerskiego
ekwipunku.
(skład
takiego
ekwipunku patrz m.in. załącznik nr 4)
pogadanka
4
dyskusja
łańcuchowa
4
7.
Zbroja rycerska. – każdy rycerz nie mógłby
walczyć bez swojej zbroi rycerskiej.
Zadaniem każdego harcerza jest wykonanie
takiej zbroi. Wedle uznania może wykonać
także inne atrybuty jak tarcza czy miecz.
zajęcia
plastyczne
130
8.
Chorągiew rodowa – drużyna wykonuje
chorągiew z wizerunkiem swojego herbu.
Będzie to rekwizyt niezbędny w grze
taktycznej, która odbędzie się po południu.
zajęcia
plastyczne
20
9.
Zakończenie zajęć – pokaz mody rycerskiej.
prezentacja
5
kartony w liczbie
8-14, kredki, blok
techniczny,
nożyczki, sznurek,
taśma klejąca
szerokości
ok. 4 cm
Chorągiew można
wykonać także
w trakcie
wykonywania
zbroi rycerskiej.
Materiały:
prześcieradło,
flamastry, farby
plakatowe
Załącznik nr 1
Herb był jednym z najważniejszych i najtrwalszych elementów kultury rycerskiej. Zgodnie z niezbyt
lotnym, ale dość trafnym porównaniem, herb był dla rycerza tym, czym dla współczesnego
nastolatka jest profil w serwisie „nasza-klasa.pl”:
 pozwalał na odróżnienie rycerza od jego towarzyszy i pomagał go odnaleźć,
 informował o przynależności do pewnej grupy (dla rycerza był to ród herbowy) i
wzmacniał grupową solidarność,
 czasem przekazywał pewne informacje o przeszłości rycerza, jego osiągnięciach i
potknięciach.
Herb to graficzny znak, umieszczany na tarczach, strojach, kropierzach, na pieczęciach i
chorągwiach, na ścianach budynków i zwornikach sklepień, na nagrobkach, elementach uzbrojenia
(jak np. głowica miecza) i na cennych przedmiotach codziennego użytku (np. kielichy, kobierce).
Herby i podobne oznaczenia nigdy nie były charakterystyczne wyłącznie dla rycerstwa – używało ich
również wyższe duchowieństwo, cechy rzemieślnicze, miasta, zakony, uczelnie, rodziny
mieszczańskie, a nawet chłopskie. Rozwój heraldyki nastąpił jednak w dobie rozkwitu kultury
rycerskiej i to z tym stanem kojarzymy posługiwanie się herbami.
Około XIII wieku ustaliły się elementy herbu, do których oprócz tarczy herbowej, na której
umieszczano godło (zasadniczy składnik herbu) należały też labry, klejnot i czasem korona herbowa.
 Nazwa „labry” oznacza chustę, którą w okresie wypraw krzyżowych przyjęło się umieszczać
na hełmie, by uchronić go przed przegrzaniem. Labry przedstawiano w barwach, które
58
występowały na tarczy herbowej. W graficznych wyobrażeniach (np. w herbarzach czy na
malowidłach ściennych) labry tworzą element ozdobny otaczający tarczę.
 Klejnot był przedmiotem, który rycerze, począwszy od schyłku XIII wieku, mocowali na
wierzchołkach swoich hełmów. Na hełmie, podtrzymującym klejnot, umieszczano też często
koronę rangową, będącą oznaką rangi – tytułu posiadacza herbu. Oprócz koron królewskich i
książęcych popularne właściwe rycerzom korony pięcio- i trzypałkowe (w zależności od kraju).
 W herbach osób duchownych powszechne jest umieszczanie pod tarczą taśmy z dewizą,
najczęściej łacińską. Biskupi wybierają swoje dewizy w dniu święceń biskupich. Dewiza
oddaje ich świat wartości, charakterystyczne elementy duchowości, czasem również program
duszpasterski. Np. dewizą biskupa płockiego Piotra Libery, widoczną na umieszczonym obok
herbie, są słowa „Deus caritas est' ('Bóg jest miłością').
W średniowieczu w powszechnym użyciu był język symboli, posługujący się powszechnie
zrozumiałym kodem. Dla wszystkich było jasne, że orzeł i lew są symbolami władzy, dostojeństwa i
męstwa, gryf łączy w sobie ich zalety, pastorał jest symbolem władzy biskupiej, sowa lub puchacz –
mądrości, a czasem śmierci, jeleń ma związek z łowami a koło jest emblematem kołodziejów, ale
także świętej Katarzyny – jak narzędzie jej męki. Dąb oznacza siłę i stałość, wąż – podstęp, kłos,
winogrono oraz owoc granatu – obfitość i płodność, pierścień – bogactwo i wierność, a krzyż, którego
odmian zna heraldyka ponad dwadzieścia – pobożność i wiarę.
Nie inaczej było z barwami, których jedynie sześć używa się w heraldyce. Są to cztery kolory: czerń,
zieleń, czerwień i błękit, a także dwa metale: złoto (reprezentowane graficznie najczęściej przez
kolor żółty) i srebro (zastępowane przeważnie kolorem białym). Spośród tych barw złota oznacza
m.in. majestat, chwałę i bogactwo, srebro – czystość, sprawiedliwość, pokój, czerwień miłość,
odwagę, poświęcenie i wojnę, zieleń – nadzieję, radość, zdrowie i obfitość, błękit – wiarę, wierność,
łagodność i piękno (jest też kolorem Matki Boskiej), a czerń – śmierć, żałobę, dostojeństwo i pokorę.
Załącznik nr 2
59
Załącznik nr 3
Dewizy występują również w herbach osób świeckich. Były elementem całkowicie sztucznym, od
wieków bowiem w Polsce z herbami łączyły się zawołania, tym różniące się od dewiz, że nie
wybierane dowolnie, a pochodzą z okresu dawnej, przedchrześcijańskiej jeszcze, organizacji
plemienno-rodowej. Takie zawołania, wspólne całym wielkim rodom, a nie pojedynczym rodzinom,
spotykane były tylko w Polsce i w Szkocji. Podczas wojen służyły jako okrzyki bojowe, zagrzewające
do walki i pozwalające współrodowcom odnaleźć się w na polu bitwy. Zawołania mogły mieć
charakter odimienny albo przezwiskowy. Mogły też mieć swoje źródło w przekazach o pochodzeniu
etnicznym rodu ,w topografii , mogły wreszcie oznaczać miejscowość znajdującą się w sercu
rodowych posiadłości. Wśród najstarszych polskich rodów rycerskich zawołanie najczęściej dawało
początek nazwie rodu i nazwie jego herbu.
Załącznik nr 4
60
KONSPEKT NR 6
GRA TAKTYCZNA „TWIERDZA – ARX”
Cel gry:

Zapoznanie z ideą walki rycerza i obrzędem pasowania
na rycerza,

Integracja członków obozu,

Rozwijanie umiejętności taktycznych harcerzy i harcerek.
Odbiorcy: uczestnicy obozu „Scoutus Civitas” podzieleni na grupy 10-16 osobowe
Materiały: kolorowa bibuła (tyle kolorów ile drużyn uczestniczy w grze) pocięta na paski (ich liczba
zależy od tego jak długo chcemy, aby trwała gra), herby rodów rycerskich formatu A4 (które każdy
rycerz otrzyma podczas pasowania), gwizdek, list od Nadwornego Marszałka z podziałem
uczestników na grupy oraz replika miecza Ekskalibura.
Miejsce gry: w celu przeprowadzenia gry należy wybrać teren leśny, dobrze, aby umożliwiał on
usytuowanie twierdzy na wzniesieniach, a więc aby teren był pagórkowaty. Teren ten powinien
obejmować duży obszar, w kształcie kwadratu o boku około 150- 300 metrów.
Podział na grupy: przed przystąpieniem do gry Królowa Ginewra odczytuje list Marszałka
Nadwornego, w którym znajduje się podział wszystkich giermków na cztery zespoły (taki podział ma
na celu podzielenie uczestników obozu na równe liczbowo zespoły oraz wyrównanie szans ze
względu na wiek i posturę różnych harcerzy).
Przygotowanie gry: Przed przystąpieniem do gry najpierw należy zbudować twierdzę dla danej
drużyny. Każda drużyna wcześniej wykonuje chorągiew z rysunkiem herbu rodowego, którego
Rycerzem chcą stać się członkowie tej drużyny. Chorągiew powinna zawisnąć na drzewcu wbitym
przed twierdzą. Powinna być przywiązana, ale w sposób, który umożliwia jej łatwe odwiązanie.
Tuż przed rozpoczęciem gry na polu bitwy pojawia się Królowa Ginewra, która przeprowadza krótki
wstęp na temat walki rycerza oraz objaśnia zasady gry. Tłumaczy, że gra mimo iż jest symulacja da
możliwość giermkom wykazania się odwagą i męstwem, które potem mogą posłużyć Królowi
Arturowi w prawdziwych potyczkach. Jest to forma turnieju rycerskiego i manewrów taktyczne.
Wprowadzenie teoretyczne:
Jak już wiemy że, społeczeństwo średniowieczne było wyraźnie podzielone na trzy grupy
(późniejsze stany), między którymi zachodził ścisły podział obowiązków: zadaniem duchownych było
modlić się, chłopów – pracować, a zadaniem rycerzy – walczyć w obronie jednych i drugich. Tak
jasno i jednoznacznie określona rola sprawiała, że średniowieczny rycerz przez całe życie żył walką,
przygotowywał się do niej, a na swoich bojowych sukcesach i umiejętnościach budował poczucie
własnej wartości. Udział w wyprawach wojennych urządzanych przez władcę należał do
podstawowych obowiązków rycerza. Każdy rycerz starał się wystawić na wojnę przynajmniej poczet
(zwany też kopią), składający się z niego samego (występującego w roli kopijnika – w ciężkiej zbroi i
z kopią) oraz z pocztowych – czyli giermków i czeladzi, przeważnie lżej uzbrojonych i pełniących
role strzelców. Poczet składał się najczęściej z 3 osób. Kilkanaście lub kilkadziesiąt kopii tworzyło
chorągiew. Rycerstwo zasilało szeregi albo chorągwi rodowych – wystawianych przez dany ród
heraldyczny, albo chorągwi ziemskich – skupiających rycerstwo danej ziemi. Wojna nie była
jedynym sprawdzianem umiejętności bojowych. Rolę taką spełniały również turnieje rycerskie,
którego uczestnicy mieli okazję zaprezentować swoje męstwo i zręczność, ale także bogactwo,
hojność, wspaniałomyślność.
61
Zasady gry:

Każda z drużyn posiada jednakową liczbą szarf (wykonanych z bibuły w kolorze danej
drużyny), które symbolizują życia. Drużyna wybiera spośród siebie kapłana, który będzie
strzegł tych szarf i dysponował nimi w czasie gry. Kapłani mogą się zmieniać podczas
rozgrywki. Mają tylko jeden warunek - nie mogą odejść dalej jak 15 metrów od twierdzy
danego rodu. Uwaga! Kapłan jako osoba duchowna nie może brać udziału w obronie
chorągwi.

Tylko gracz posiadający szarfę, czyli życie, może brać udział w zabawie. Osoba, której
szarfa została zerwana musi udać się do lochu w twierdzy, do której należy przeciwnik,
który tę szarfę mu zerwał.

Zdobycie chorągwi przeciwnika jest równoznaczne z zajęciem twierdzy przez drużynę
przeciwną. Kapłan przebywający na jej terenie zostaje więźniem i może zostać wykupiony
przez swoją drużynę kosztownościami, zbroją itp. (wykonanymi przez samych uczestników).
Jest to element negocjacji, w których powinna pośredniczyć Ginewra jako mistrz gry.

Więźniowie zdobytej twierdzy stają się wolni.

Więźniowie mogą zostać odbici, gdy na terenie twierdzy nie przebywa nie więcej niż 50%
członków danej drużyny, jeżeli inny z harcerzy obiegnie twierdzę siedmiokrotnie i wręczy
nową szarfę więźniowi, przyniesiona od kapłana. Uwaga! Jedna osoba może mieć w danej
chwili tylko jedna szarfę dodatkową.

Przeciwnik może zerwać jedynie szarfę życia danej osoby, nie wolno mu jest zabrać szarfy
dodatkowej, która niesiona była na ratunek jednemu z jeńców. Osoba pokonana udaje się
do lochu, a szarfa pozostaje na polu gry i może zostać podniesiona przez dowolną osobę z
dowolnej drużyny. Każda drużyna może ją wykorzystać po uprzednim zaniesieniu jej do
swojego kapłana i wymianie na odpowiedni kolor.

Chorągiew nie może zostać ukradziona, w momencie, kiedy drzewca dotyka troje
mieszkańców danej twierdzy. Osoby te nie mogą przebywać dłużej trzymając drzewiec jak
30 sekund. Taki manewr można wykonać tylko 10 razy. Przeciwnicy w momencie dotknięcia
drzewca przez co najmniej trzy osoby, musza zrezygnować z próby zajęcia twierdzy i
odstąpić.

Jeniec, który przebywa dłużej jak 15 minut w lochu uznawany jest za zmarłego i odpada z
gry. Dlatego członkowie danej drużyny powinni pilnować się nawzajem. Takiego „zmarłego”
rycerza można „wskrzesić” ale jedynie poprzez przeniesienie trzech szarf jednocześnie
przez trzy różne osoby, które siedmiokrotnie obiegną twierdzę.

Wygrywa drużyna, która po ustalonym czasie gry zachowa proporcjonalnie najwięcej szarf
niewykorzystanych oraz najwięcej „żywych” graczy, a także w swoich lochach zgromadzi
najwięcej więźniów i pozyska najwięcej zdobyczy wojennych, dzięki okupom.

Wszystkich graczy obowiązuje system alarmowy, trzy gwizdki oznaczają rozpoczęcie a
potem zakończenie gry, jeden gwizdek oznacza przerwę i konieczność rozpatrzenia przez
mistrza gry kwestii spornej.

Niedozwolone są wszelkie przejawy przemocy pod groźbą przerwania gry dla całego zespołu!
Mistrz gry: Mistrzem gry jest Królowa Ginewra. To ona rozstrzyga w kwestiach spornych, kontroluje
przebieg gry, podpowiada drużynom, jak powinny się zachować, przypomina o jeńcach, których
należy uwolnić. Powinien on także czuwać nad bezpieczeństwem gry na równi z wychowawcami.
Zakończenie gry:
Ginewra ogłasza koniec gry. Informuje, że odnaleziono zgubiony nad jeziorem miecz Króla
Artura - Ekskalibur, który odtąd będzie przekazywany kolejnym zastępom, które w danym dniu
wykażą się zwycięstwem w codziennym konkursie czystości. Pierwszą osobą, która wyciągnie miecz
powinna być osoba szczególnie zasłużona.
Wychowawcy czyli rycerze oraz damy dworu ustawiają się za Królową, zaś giermkowie stają
w szeregach tak jak na apelu. Królowa najpierw wygłasza krótką pogadankę na temat samego
obrzędu pasowania, a następnie prosi Rycerzy o odczytanie Kodeksu rycerskiego, pytając zebranych
62
członków czy obiecują go przestrzegać. Dalej kolejno wymienia imiona giermków. Wymieniona
osoba podchodzi bliżej, klęka na jedno kolano, po czym odbywa się pasowanie. Na koniec Królowa
wypowiada zdanie, jakie ma przypominać o trosce o rycerski honor. „Znieś to uderzenie i ani
jednego więcej”, klepiąc nowego rycerza w ramię. Po pasowaniu każdego rycerza Ginewra wręcza
herb jego rodu, który zostaje przyklejony do tarczy nowo pasowanego rycerza. Jego rycerz opiekun
może wręczyć mu dodatkowo miecz, bądź hełm itp. Na zakończenie całej ceremonii Ginewra
wygłasza krótką formułę o przyjęciu pasowanych do grona rycerzy. zaprasza tradycyjnie na ognisko
oraz zabawę ku czci zwycięzców dzisiejszej bitwy. Prosi także o uprzątnięcie elementów naszych
manewrów taktycznych.
Wprowadzenie teoretyczne do ceremonii pasowania: Najważniejszą ceremonią rycerską
było pasowanie, dzięki któremu giermek stawał się pełnoprawnym rycerzem. Pasowanie było
wielkim przełomem w życiu wojownika. Zaczynało się symbolicznym oczyszczeniem z grzechów
dotychczasowego życia – kilkudniowym postem i całonocnym czuwaniem w kościele, następnie
uroczystą kąpielą, po której następowało nałożenie odświętnych szat, przygotowanych specjalnie na
tę okazję. Właściwa uroczystość rozpoczynała się Mszą Świętą, po której król, książę lub znakomity
rycerz prowadził giermka przed oblicze dostojnika kościelnego. Ten z kolei przypominał giermkowi
zasady kodeksu rycerskiego i pytał go, czy jest gotów ich przestrzegać. Następnie młodzieniec
powtarzał za kapłanem słowa składanej na Ewangelię przysięgi, w której uroczyście zobowiązywał
się do przestrzegania reguły rycerskiej. Po przysiędze duchowny błogosławił i podawał mu miecz.
Dalszą część ceremonii prowadzili świeccy – pasowani rycerze, którzy uroczyście wręczali swojemu
nowemu towarzyszowi pas rycerski, tarczę, hełm, czasem włócznię, i przypinali ostrogi. Zamknięcia
obrzędu dokonywał władca lub zasłużony rycerz poprzez tzw. cios rycerski, który miał przypominać
o trosce o rycerski honor. „Znieś to uderzenie i ani jednego więcej” - mówił władca, wymierzając
nowemu rycerzowi symboliczny cios. Początkowo było to uderzenie otwartą dłonią w twarz, potem
zaczęto używać miecza, uderzając nim lekko w szyję, kark lub ramię. Po wyjściu z kościoła zdarzało
się jeszcze nowym rycerzom dokonywać spektakularnych potwierdzeń swojej sprawności i
wyrobienia. Na zachodzie Europy przyjęło się, że przyjęcia giermka do grona rycerzy mógł
dokonywać tylko jego senior, a w Polsce – władca, najlepiej pomazaniec (król lub cesarz).
63
KONSPEKT NR 7
Temat: „Harcerz
postępuje po rycersku”- tradycje rycerskie w harcerstwie
Cele:

Podsumowanie Dnia Rycerskiego,

Zapoznanie harcerzy z etosem rycerskim.
Zamierzenia:
 Potrafili wskazać, czym cechował się stan rycerski,
 Znali kodeks rycerski,
 Wiedzieli kim był Zawisza Czarny,
 Znali herb Zawiszy Czarnego oraz najważniejsze wydarzenia z jego biografii,
 Wiedzieli, jakie tradycje rycerskie kultywuje harcerstwo, a w tym znali genezę zawołania
„Czuwaj” oraz treść drugiego i piątego punktu Prawa Harcerskiego.
Materiały: Zapałki, karteczki z punktami Kodeksu Rycerskiego (wg załącznika nr 3),
kartki formatu A4, flamastry, tarcza z herbem Sulima.
Przebieg:
Lp.
1
2
zastępca komendanta obozu, gość na ognisku
(czyli instruktor odgrywający rolę Zawiszy
Czarnego) i Rycerze, którzy w sposób
szczególny zasłużyli się w czasie manewrów
taktycznych.
3
Forma
Czas
(min.)
---
1
---
2
piosenka
3
4
piosenka
3
5
Mianowanie
strażnika
ognia.
Podczas
---
2
6.
Piosenka „Śpiewogranie”
piosenka
3
gawęda
2
Pytania i
odpowiedzi
6
7.
8.
Stan rycerski. – prowadzący ognisko krótko
wprowadza harcerzy w tematykę rycerską,
przypominając kim byli rycerze i do kogo
kierujemy ten termin, wskazuje także
przybyłego gościa (patrz załącznik nr 1).
Tajemniczy gość – Zawisza Czarny. Harcerze
zadają kolejno pytania do naszego gościa
(każda drużyna zadaje jedno pytanie),
64
Uwagi /
Potrzebne
Materiały
Zapałki.
Zawisza Czarny
powinien
koniecznie mieć
przy sobie herb
Sulima na tarczy.
próbując odgadnąć kim jest owa tajemnicza
postać. Osoba odgrywające rolę Zawiszy
odpowiada na pytania. Prowadzący pomaga
drużynom, sugerując czasami dane pytanie.
(patrz załącznik nr 2).
9.
10.
11.
Piosenka „Irlandzki sen”
Jan Długosz o Zawiszy – prowadzący
potwierdza, że przybyłym gościem jest znany
w całej średniowiecznej Europie Rycerz
Zawisza Czarny herbu Sulima, a następnie
odczytuje fragment kroniki Jana Długosza na
temat tego rycerza. (patrz załącznik nr 4)
Opowieść starego rycerza. – osoba grająca
postać Zawiszy Czarnego opowiada o swoich
przygodach,
podkreślając
rolę
Kodeku
Rycerskiego, którym zawsze kieruje się
w swoim życiu. Kodeks rycerski to zbiór zasad
etycznych, moralnych i zawodowych, którymi
kierowali się rycerze. Przestrzeganie ich
gwarantowało dobrą opinię i godne życie.
12
Pląs „Na stole szklanka”
13
Piosenka „Historia”
14
Kodeks rycerski –
 Zawisza Czarny zadaje pytanie czy
harcerze także posiadają własny Kodeks
postępowania. Harcerze wymieniają tutaj
Prawo, Przyrzeczenie Harcerskie itp.
 Rycerz pragnie zapoznać harcerzy
z
Kodeksem
Rycerskim
i
dlatego
przygotował dla nich zadanie. W pobliżu
miejsca ogniskowego zostały ukryte kartki
z
kolejnymi
punktami
Kodeksu
Rycerskiego.
 Zastępy, które odnajdą dany punkt mają
za zadanie zaprezentować go w formie
pantomimy. Pozostali harcerze próbują
odgadnąć zagadkę.
 Po zakończeniu prezentacji Rycerz raz
jeszcze
powtarza
wszystkie
punkty
Kodeksu Rycerskiego.
15.
Piosenka „Wędrowiec”
16.
Pląs „Jadę sobie na koniku”
17.
Piosenka „Blue Nose”
18.
Tradycje
rycerskie
kultywowane
w harcerstwie. – Czarny Rycerz postanawia
sprezentować własną tarczę harcerzom
w podzięce za wysłuchanie jego opowieści
i prawdziwie rycerskie spotkanie. Obiecuje
dać ją tej drużynie, która w wyznaczonym
czasie 4 minut wymieni najwięcej motywów
rycerskich,
jakie
przejawiają
się
w harcerstwie. Po upływie czasu zbierane są
65
piosenka
3
Prezentacja
słowna
2
gawęda
4
pląs
3
piosenka
3
Poszukiwanie,
pantomima
12
piosenka
3
pląs
4
piosenka
3
Praca
w grupach,
burza
mózgów
6
Karteczki z
punktami Kodeksu
Rycerskiego (wg
załącznika nr 3)
Kartki formatu
A4, flamastry
kartki, a w trakcie kolejnej piosenki
prowadzący z Zawiszą Czarnym dokonują
wyboru zwycięzcy.
19.
Piosenka „Harcerskie ideały”
20.
Tarcza Zawiszy Czarnego – Prowadzący
wymienia wszystkie elementy, jakie należało
wymienić (patrz załącznik nr 5). Zawisza
ogłasza zwycięzcę i wręcza wygranej drużynie
tarczę.
21.
22.
„Bratni Krąg”
Kręgu,
piosenka
piosenka
3
---
3
piosenka
2
piosenka
3
Załącznik nr 1
Rycerz – termin wywodzący się ze średniowiecza określający opancerzonego wojownika walczącego
konno za pomocą różnorakiej broni białej. Rycerze posiadali specjalny status społeczny i byli
przedstawicielami uprzywilejowanej warstwy feudalnej. Jako wasale – osoby podlegające
zwierzchności swojego suwerena, zobowiązani byli do pełnienia służby wojskowej w zamian za
przywileje i ochronę swojego pana. Ich postępowanie opierało się na specjalnym etosie z
uwzględnieniem kodeksu rycerskiego.
Godność rycerza była nadawana giermkowi, podczas ceremonii pasowania.
Za ramy czasowe epoki rycerskiej w Europie, historycy na ogół przyjmują okres pomiędzy wiekiem X
a XV. W późniejszych czasach posługiwanie się określeniem rycerz (rycerski) ma już raczej charakter
symboliczny określając zazwyczaj szlachcica lub żołnierza ze stanu rycerskiego.
Załącznik nr 2 - Biografia Zawiszy Czarnego









Zawisza Czarny z Garbowa herbu Sulima
Żył w latach ok. 1380-1428
symbol cnót rycerskich
starosta kruszwicki od roku 1417, a od 1420 starosta spiski
wielokrotnie brał udział w wyprawach przeciwko Turkom,
występując wraz ze swym bratem Farurejem w szeregach
rycerstwa europejskiego, ściąganego na te wyprawy przez króla
Węgier, Zygmunta Luksemburskiego, z którego dworem był
przez lata silnie związany
na wieść o szykującej się ostatecznej rozprawie z Krzyżakami
powrócił do kraju. Po bitwie pod Grunwaldem, w której brał
czynny udział (niewykluczone, że to właśnie Zawisza w
krytycznym momencie bitwy uratował królewski sztandar, choć
nie ma na to wyraźnych dowodów) wystąpił Zawisza z
propozycją zawarcia pokoju między królem polskim i królem
węgierskim Zygmuntem Luksemburskim - (układ w Lubowli
w 1411).
w 1412 r. uczestniczył wraz z królem Władysławem Jagiełłą w uroczystym zjeździe monarchów
w Budzie, występując również jako uczestnik zorganizowanego przy tej okazji wielkiego
turnieju rycerskiego.
Herbu Sulima. Na tarczy dwudzielnej ściętej w pas w polu pierwszym, złotym - pół orła
czarnego, w polu drugim, czerwonym - trzy złote lub srebrne kamienie, ułożone dwa na górze i
jeden w dole. W klejnocie nad hełmem w koronie pół orła czarnego.
został wysłany jako jeden z sześciu posłów polskiej delegacji na Sobór w Konstancji (1414-1418),
66


W 1415, towarzysząc królowi Zygmuntowi Luksemburskiemu w podróży do Perpignan w Aragonii
pokonał w głośnym pojedynku Jana z Aragonii, wysadzając z siodła jednym uderzeniem kopii
najprzedniejszego rycerza turniejowego zachodniej Europy.
Utwierdziwszy w ten sposób sławę niepokonanego i najznamienitszego rycerza w Europie,
chętnie był podejmowany na dworach władców europejskich.
Załącznik nr 3
- Kodeks rycerski
1.Bądź zawsze oddany Bogu, Ojczyźnie, Panu.
2.Nigdy nie bądź tchórzliwy.
3.Bądź ambitny i podążaj do celu.
4.Przegrane bitwy znoś z honorem.
5.Bądź wzorem dla innych.
6.Szanuj ludzi wokół siebie.
7.Dobro i prawość przed niesprawiedliwością broń.
8.Bądź hojny dla ludzi w potrzebie.
9.Bądź wierny swym zasadom i ideałom.
10.Nie krzywdź słabszych.
Załącznik nr 4
Kronikarz na dworze Kazimierza Jagiellończyka Jan Długosz pisał o Zawiszy:
"Nie tylko w tej bitwie, w której pojmany zginął, ale we wszystkich wyprawach okazywał się
rycerzem dzielnym i znakomitym, słynął odwagą i wielkimi czynami, w których nikt mu nie
dorównywał. Był zaś w mowie słodki i ujmujący, tak że nie tylko ludzi zacnych i szlachetnych, ale
barbarzyńców nawet swoją uprzejmością zniewalał. Miał przede wszystkim ten rzadki w sobie
przymiot, że jak w bitwie najśmielszy zapał, tak w radzie najumiarkowańszą okazywał rozwagę.
Godzien za swe bohaterskie dzieła nie moich słabych, ale i Homera samego pochwał".
Załącznik nr 5





Czuwaj! - pozdrowienie harcerskie, często stosowane również jako powitanie i
pożegnanie. Pochodzi od pozdrowienia dawnych polskich rycerzy, którzy nocą
nawoływali się na murach obronnych grodów (Czuwaj! – Czuwam!). Wprowadzone do
polskiego harcerstwa jako zamiennik angielskiego zawołania skautów "Bądź gotów!"
(ang. "Be Prepared!"). Pozdrowienie to powstało w 1912 roku, stworzone przez
drużynę żeńską Olgi Drahanowskiej (późniejszej żony Andrzeja Małkowskiego,
założyciela harcerstwa). Zastąpiło dotychczasowe "Czołem", wzorowane na
zwyczajach "Sokoła",
Prawo Harcerskie – punkt 2 (Na słowie harcerza polegaj jak na Zawiszy) i 5 (Harcerz
postępuje po rycersku),
Zawisza Czarny,
Święty Jerzy – patron harcerzy,
Elementy obrzędowości – jak Przyrzeczenie, Proporce, Chorągwie itp.
67
KONSPEKT NR 8
KONSPEKT GRY FABULARNEJ „CURSUS PATRIA”
Miejsce: Stanica Harcerska „Przystań” w Soczewce i okolice Gostynińsko – Włocławskiego Parku
Krajobrazowego - odcinek południowy szlaku Nadwiślańskiego im. Władysława Broniewskiego
Czas trwania: ok. 8 h ( w dwóch częściach)
Cele:
Przybliżania harcerzom walorów krajoznawczych i turystycznych,
historii i tradycji ich Małej Ojczyzny – ziemi płockiej i miasta Płocka.
Zamierzenia:
 wiedzieli kim był Święty Jerzy – patron harcerzy i znali legendę z nim związaną,
 znali najważniejsze atrakcje turystyczne i krajoznawcze ziemi płockiej,
 znali genezę powstania miasta Płocka oraz jego historię do czasu panowania Kazimierza
Wielkiego,
 potrafili wymienić ważne grupy zawodowe i klasy społeczne w średniowiecznej Polsce,
 znali historię udziału płockich harcerzy podczas obrony Płocka 1920 roku,
 umieli określić rolę króla Bolesława Krzywoustego w kształtowaniu pozycji Płocka
w średniowiecznej Polsce,
 wiedzieli, jak postępować w przypadku oparzeń,
 potrafili zaszyfrować dowolną wiadomość szyfrem liczbowym, Gaderypoluki, Politykarenu
i Koniecmatury,
 wiedzieli jak wygląda herb miasta Płocka,
 znali symbolikę i genezę barw Płocka,
 znali dewizę Płocka,
 wiedzieli jak brzmi hejnał płocki i jaka jest jego historia.
Odbiorca: uczestnicy obozu „Scoutus Civitas” podzieleni na grupy 8 -16 – osobowe
Źródła:
1. Program Wspólnoty Drużyn grunwaldzkich ZHP „Pod grunwaldzką chorągwią.
2. Multimedialna Historia Płocka http://www.historia.e-plock.pl/historiaplocka.html.
3. Materiały ze strony internetowej Gimnazjum nr 4 w Płocku http://gim4.kom.pl/patron.htm.
Przebieg gry fabularnej:
I część gry:
1. Wprowadzenie do fabuły gry (dzień poprzedzający grę)
Poprzedniego dnia rankiem harcerze otrzymują informację od tajemniczej postaci, w której
dowiadują się o tym, że królowa Ginewra ukrywa skrzętnie pewien przedmiot, który zdaje się być
naczyniem. W liście wskazane zostaje miejsce, w którym Królowa schowała owo naczynie i prośba,
aby harcerze odszukali go i odkryli tajemnicę związaną z nim. Postać przestrzega w liście, że należy
tego dokonać jedynie w nocy, aby nikt nie zauważył harcerzy. Każda grupa swój puchar odnajdzie w
innym miejscu jeszcze tego samego wieczoru.
2. Tajemnicze Naczynie być może stanowi
od dawna poszukiwany Święty Gral
Merlin prosi Ginewrę podczas porannego apelu, aby ta przyniosła jego księgę zaklęć, którą
nieopatrznie zostawił w swojej komnacie. Podczas jej nieobecności Merlin wyjawia, że jak co
wieczór wczorajszego dnia obserwował w magicznej kuli okolice zamku i zauważył kilka grup rycerzy
chowających coś przed ludzkim okiem. Zdradza, że jako czarnoksiężnik potrafi przewidzieć, że
harcerze znajdują się w posiadaniu naczynia ukrywanego przez Ginewrę. Merlin prosi, żeby każdy
68
z harcerzy odkrył zatem jego tajemnicę, gdyż sam Merlin jest bardzo ciekaw, jakiż sekret skrywa
Puchar i dlaczego Ginewra nie poprosiła go o pomoc. Odszukanie autora listów jest drugim zadaniem
dla harcerzy obok odszyfrowania napisu na Kielichu Ginewry. Prosi o to Merlin, który jest
zaniepokojony, że ktoś trafił na trop Pucharu i także chce odkryć jego tajemnicę. Ostrzega także,
aby nikomu nie wyjawiali tego, czego dowiedzą się o Kielichu i jego zagadce. Wtedy nadchodzi
Ginewra (w stroju średniowiecznym) i podaje księgę zaklęć Merlinowi. Ten dziękując Królowej,
kończy apel i życzy powodzenia harcerzom.
Rozpoczyna się właściwa część gry, do każdej z grup harcerzy podchodzi Merlin, który
sugeruje, aby poszukiwania zacząć od innej z postaci. Harcerze znają owe postaci z listów, które
regularnie dostawali od pierwszego dnia obozu każdego dnia rano, nie wiedząc, jednak nadal, kto
jest ich autorem. Merlin ostrzega, że Ginewra nie może odkryć, że kryjówka dla jej naczynia została
odkryta i Kielich nie przebywa w ukryciu.
3. Tajemnica Kielicha (Pucharu) Ginewry
Na kielichu znajduje się zaszyfrowany napis. Elementy klucza niezbędnego do rozszyfrowania
poszczególnych fragmentów tekstu na pucharze posiada 6 różnych osób. Każda z tych osób słowo
klucz posiada przy sobie w postaci medalionu, nie zna jednak jego znaczenia. Zadaniem każdej
z grup jest nakłonienie danej postaci do przeczytania słowa na medalionie, ale w taki sposób, aby
dana osoba, nie poznała prawdziwego powodu, dla których harcerze chcą poznać napis na
medalionach.
Zaszyfrowana wiadomość będzie brzmiała: „W mazowieckiej puszczy trud wyzwań zniesiesz
i bliski Twej duszy skarb przyniesiesz”.
Po jej rozszyfrowaniu każda grupa powinna udać się do Merlina, a ten wypowie zdanie nad
księgą zaklęć i legend, która to po wypowiedzeniu zaklęcia otworzy się na stronie następującej
treści: „Jeżeli właśnie teraz czytacie te właśnie strony Księgi Zaklęć oznacza to, że przebyliście
Śmiałkowie długa drogę do skompletowania wszystkich sześciu liter klucza. Aby je zdobyć
musieliście wykazać się sprytem, pomysłowością, wiedzą oraz zręcznością. Pod tekstem, który teraz
czytacie znajduje się kolejna wskazówka. Zapewne chcecie wiedzieć, do czego ona Was zaprowadzi?
To już część zagadki, którą w zaklęciu, jakie wypowiedzieliście przed chwila, powinniście odkryć.
Kolejną wskazówkę ukaże Wam ta magiczna Księga dopiero po wypowiedzeniu kolejnego zaklęcia.
A dalsza część wskazówka brzmi: Na drogach Waszych czyha niebezpieczeństwo lecz w gronie
Przyjaciół zwycięży męstwo… Powodzenia Śmiałkowie! Na dole strony widnieje napis Cursus Patria,
na który to element Merlin zwraca szczególna uwagę. Kieruje tak rozmową, aby harcerze zapytali
o znaczenie tych łacińskich słów. (Wyrażenie oznacza „Kierunek Ojczyzna”)
Harcerze w drugiej części gry wyruszą na poszukiwanie skarbu, kierując się wskazówkami
znalezionymi w księdze. Merlin obiecuje przesyłać w magicznych kopertach, które wręcza
opiekunowi Rycerzy, wskazówki. Rycerze ruszają na poszukiwanie kolejnych tropów ku rozwiązaniu
zagadki Pucharu Ginewry. Po ich odnalezieniu w lesie mają za zadanie głośno wypowiedzieć
zaklęcie, wówczas można otworzyć kopertę z danym kolejnym numerem, w którym znajdzie się
wskazówka, w jaki sposób szukać dalej Skarbu.
Sześcioro postaci (Rycerz Mariusz z Płocka, Rycerz Bronimir z Płocka , Katarzyna, Ojciec
Tomasz, Mariusz, Dominik) posiada jeden z medalionów, a na nim jedną z liter słowa klucza, które
umożliwią odszyfrowanie napisu.
Tekst na Pucharze będzie zaszyfrowany zgodnie z zasadami szyfru liczbowego. Oto jego
zasady (które ujawni Merlin w czasie trwania gry, wręczając specjalny pergamin uczestnikom
zabawy):
Każda litera w alfabecie ma swój numer, A – 1, B – 2, C – 3 itd.
Jest również klucz składający się z liter alfabetu (dowolny wyraz) i tak zamieniamy klucz na
liczby Przykład: klucz: H A R C E R Z
H-8
A-1
R - 12
C-3
E-5
R- 12
Z – 24
Otrzymujemy klucz w formie liczb: 8 1 22 3 5 22 24.
69
Po kolei dodajemy liczby klucza do licz liter w słowie, które zaszyfrować chcemy:
Przykład: słowo do zaszyfrowania: S L O N E C Z K O
S - 18
L - 12
O - 15
N - 14
E-5
C-3
Z - 24
K - 11
O – 15
18+8=26
12+1=13
15+22=37
14+3=17
5+5=10
3+22=25
24+24=48
11+8=19
15+1=15
zaszyfrowane słowo to: 26 13 37 17 10 25 48 19 15
Jak to rozszyfrować? – otóż odszyfrowuje się wyrazy, odejmując od zaszyfrowanych liczb, liczby
klucza. I tak 26 - 8 = 18 a osiemnastą literą w alfabecie jest litera S.
Tak szyfrujemy napis na naczyniu, ale za pomocą słowa klucza PATRIA – czyli ojczyzna.
4. Opis postaci i punktów gry
Ogólny przebieg zadania na punkcie:
1.
2.
3.
4.

Powitanie uczestników i autoprezentacja.
Zapytanie po co przybywają Rycerze, krótka rozmowa.
Prezentacja i wykonanie zadania
Odczytanie słowa klucza z medalionu postaci.
Bohater punktu: Rycerz Mariusz z Płocka herbu Cholewa.
Opis postaci: Mariusz jest jednym z rycerzy Króla Artura, ale jego ojczyzną jest Polska i ziemia
mazowiecka. Opuścił swoje rodzinne strony, aby pomagać ludziom w potrzebie. To człowiek
dobrotliwy i łagodny. Niezwykle ważną rolę przywiązuje on do znajomości historii i tradycji
własnego kraju. Ma też pewną słabość. Każdy szanowany Rycerz posiada damę swego serca, dla
której stacza pojedynki i służy wiernie w potrzebie. Mariusz z Płocka jest jednak zbyt nieśmiały, aby
poprosić o ten zaszczytny przywilej którąkolwiek z dam. Mariusz z pewnością będzie bardziej chętny
pomóc drużynie, jeśli ta znajdzie takową damę serca dla Rycerza i przyniesie od niej symboliczną
szarfę lub chusteczkę. Im ważniejszą rolę Dama pełni i im zamożniejszych ma rodziców bądź męża,
tym większy zaszczyt.
Zadanie: Rycerz chętnie zgadza się na pokazanie medalionu, opowiada że otrzymał go od swojego
dziadka, który pamiętał opowieści swoich przodków o genezie powstania miasta Płocka. Opowieści
te długo przechowywał w swym sercu i chętnie dzielił się nimi ze swoimi bratankami, ale teraz ze
względu na długi pobyt w Brytanii nie jest już pewny tego, co opowiadał mu jego dziadek. Zadaniem
harcerzy jest pomoc w złożeniu historii początków miasta Płocka. Tekst zadania przedstawiony jest
poniżej. Harcerze musza wybrać prawidłowe odpowiedzi. Podczas rozwiązywania zadania rycerz
Mariusz powoli uzupełnia swoje luk iw pamięci i podkreśla w barwny sposób najważniejsze
wiadomości. Medalion pokaże jednak dopiero wtedy, gdy harcerze znajdą dla niego Damę serca.
Tekst zadania dla harcerzy: Pierwsze osadnictwa na obszarze Mazowsza Płockiego datowane jest
na około 10 tys. lat p.n.e./ 50 tys. p.n.e, jednak zdaniem grupy badaczy dopiero w epoce brązu, która
w Polsce przypada na lata 1800-700 p.n.e., tereny te zostały zasiedlone przez Prasłowian/Prusaków .
Okolice dzisiejszego Płocka były centralną częścią Mazowsza, jeszcze przed/już po jego
przyłączeniem/u do państwa Mieszka I/Bolesława Chrobrego. Wykopaliska dowodzą, że w IX-X
wieku na Wzgórzu Tumskim znajdował się ośrodek kultu chrześcijańskiego / pogańskiego. Płock był
centralnym ośrodkiem plemienia Mazowszan / Wiślan, a Wzgórze Tumskie, było nie tylko "świętą
górą", ale również miejscem zgromadzeń i zjazdów starszyzny plemiennej.
Pierwsza wzmianka o istnieniu silnej władzy książęcej na Mazowszu datowana jest na 944 rok, kiedy
to książę lendziański Włodzimierz związał się sojuszem z księciem ruskim Igorem. Lendziańskie
Mazowsze w latach 945-960 zostało przyłączone do państwa piastowskiego najprawdopodobniej
70
przez Wisłosłowa/Siemomysła, ojca Mieszka I. Dla wzmocnienia swej władzy Mieszko I/Mieszko II
buduje na Wzgórzu Tumskim warowny gród otoczony wałem drewniano-ziemnym. W tym też
okresie zostaje zniszczony ośrodek kultu pogańskiego na tumskim uroczysku co wiąże się z
wprowadzeniem, w Polsce chrześcijaństwa, w 996/966 roku. Pierwsze budowle kamienne pojawiły się
na terenie grodu książęcego i wskazywałoby na siedzibę monarszą Mieszka I /Bolesława Chrobrego.
Historia Płocka jest ściśle związana z powstaniem państwa polskiego.
Około 1000 r. sprowadzono do Płocka mariawitów/benedyktynów, a w r. 1075 została erygowana
diecezja płocka. W 1031 r. wojska pod wodzą Jarosława Mądrego i Mścisława Włodzimierzowicza
zniszczyły miasto, które odbudował w l. 1037 - 1047 Masław/Mieszko III, były cześnik Mieszka II. W
tym okresie Płock/Warszawę podniesiono do rangi stolicy Mazowsza.
Od 1075 r. do 1138 r. za panowania Władysława Hermana i jego syna Bolesława
Krzywoustego/Kazimierza Wielkiego Płock pełnił rolę ich rezydencji i stolicy państwa. Miasto
zaliczono wówczas do jednego z największych/najpiękniejszych grodów w Polsce oraz
najważniejszych ośrodków handlu na Mazowszu. Pod koniec XII w. miasto stało się siedzibą książąt
mazowieckich. W pierwszej połowie XIII w./XV w. do miasta sprowadzeni zostali przez księcia
Konrada Mazowieckiego/Bolesława Krzywoustego dominikanie, bardzo prężny, nowo powstały
zakon medykancki, który w tym okresie odegrał ważną rolę w reformowaniu Kościoła. W 1237 r.
Płock otrzymał lokację na prawie polskim. Król Kazimierz Wielki znacznie powiększył obszar miasta,
nadał nowe przywileje, wybudował na Wzgórzu Tumskim ceglany zamek obronny, obwarował Płock
murami miejskimi z bramami i basztami. Ważne miejsce w historii i kulturze miasta zajmowała
ludność pochodzenia żydowskiego/niemieckiego, stanowiąca zwykle ok. 25/45 proc. ogółu
mieszkańców miasta.
Materiały: flamastry, kartki z zadaniem dla drużyny

Bohater punktu: Marta z Mławy (Lady Marta)- Dama królewskiego dworu, przyjaciółka
i powierniczka Królowej
Opis postaci: Okaże się ona autorką wszystkich tajemniczych listów. Pomimo iż mieni się
przyjaciółką Ginewry, pragnie poznać sekret Kielicha Królowej wbrew woli przyjaciółki. Z tego
powodu to ona wysyła regularnie listy do harcerzy i naprowadza ich na ślad tajemniczego napisu na
pucharach. Próbuje dowiedzieć się, ile informacji udało się odkryć harcerzom i to powinno zdradzać
jej prawdziwe intencje. Marta myśli, że Kielich stanowy legendarny Święty Graal.
Zadanie 1: Marta dostała polecenie od Królowej Ginewry, by ta przyniosła jej z gospody kubek
gulaszu z niedźwiedzia, którą Królowa niezmiernie lubi. Ma jednak także i inne obowiązki, dlatego o
tę przysługę prosi każdą z napotkanych grup harcerzy.
Zadanie 2: Kolejną prośbą Marty jest wykonanie wianka dla Ginewry, gdyż ten, który Marta uplotła
poprzedniego dnia przerwał się tego ranka.
Zadanie 3: Królewski rumak Gwiazda zwichnął sobie nogę podczas wczorajszego polowania i Marta
prosi o przyrządzenie maści na zwichnięcia, której recepturę zna nadworny medyk. Rycerze mają za
zadanie zdobyć od medyka niezbędną receptę i skompletować jej składniki, a następnie przynieść
gotową maść Marcie.
Uwaga! Marta powinna zaczepiać nadchodzące grupy harcerzy i przypominać o prośbie, jaką obiecali
spełnić. Powinna opóźniać dotarcie drużyn do poszczególnych postaci. Marta prosi o wykonanie
kolejnego zadania dopiero wtedy, gdy harcerze wykonają poprzednie. Jako jedyna nie ma
medalionu.

Bohater punktu: Rycerz Bronimir z Płocka herbu Korczak,
Opis postaci: Jego imię oznacza - broń pokoju, choć w przypadku ego Rycerza jest to co najmniej
znaczenie nie zbyt trafne. Bronimir służył już pod rozkazami Króla Artura, ale nigdy nie zdecydował
się na stały pobyt na zamku Camelot. Jest bratem Królowej Ginewry, a to czyni go osobą bardzo
wysoko postawioną w hierarchii. Nie zostanie on jednak królem, z powodu błędów dzieciństwa,
jakie popełnił, za które obecnie pragnie odpokutować. Ponieważ jego imię nadal nie zostało
oczyszczone, nie mógł wyruszyć z Rycerzami Okrągłego Stołu na poszukiwania Świętego Graala.
Zadanie: Rycerz Bronimir widząc nadchodzącą grupę harcerzy klęka i wykonując znak krzyża podążą
na klęczkach ku nim. Opowiada że podobnie jak Bolesław Krzywousty pokutował po zabiciu
71
własnego brata tak i on pragnie zmazać z siebie grzechy dzieciństwa. Nagle zauważa zająca, wstaje
i podbiega łapiąc go za uszy (będzie to rysunek zająca). Bronimir wspomina że uwielbia polowania
zaprasza do wzięcia udziału w takim polowaniu. Zadaniem harcerzy jest znalezienie wszystkich
ukrytych zwierząt i podanie ich nazw.
Materiały: rysunki zająca i innych leśnych zwierząt: dzika, bażanta, jelenia, lisa, wilka, kuny itp
( min. 10 sztuk formatu A4).

Bohater punktu: Katarzyna, córka młynarza, jednego z najbogatszych mieszczan
Opis postaci: Katarzyna jest córką młynarza, jednego z najbogatszych mieszczan w osadzie „Scoutus
Civitas”. Jej mąż jest Rycerzem Okrągłego Stołu i podczas jego nieobecności prowadzi młyn. Musi
ona niestety płacić opatowi podatek w postaci 20 worków maki rocznie.
Katarzyna posiada spory zapas mąki, którym chętnie się podzieli z harcerzami, jeśli ci o nią
poproszą.
Zadanie: Tego roku plony były słabe i Katarzyna nie ma tylu worków maki. Ma jednak pewne
oszczędności, które jednak nie wystarczą na pokrycie kosztu maki. Opat Tomasz znany jest jednak
ze swojej nieugiętości i ta boi się zabronować jakikolwiek układ. Prosi harcerzy o pomoc w
negocjacjach z opatem. Po zawarciu ugody Katarzyna w podzięce odczytuje literę na swoim
medalionie.
Materiały: mąka

Bohater punktu: Ojciec Tomasz, opat pobliskiego Klasztoru Ojców Benedyktynów
Opis postaci: Tomasz wychował się w znanej rodzinie kupieckiej. Jego rodzice zapłacili dużą kwotę
za przyjęcie syna do klasztornej szkoły. Tomasz jest osobą niezwykle inteligentną i pobożną, ale
swój sukces jako opat Klasztoru Benedyktynów zawdzięcza zgoła innym cechom charakteru:
sprytowi i wytrwałości. Ojciec Tomasz obok Reguły Świętego Benedykta w sposób szczególny
kultywuje tradycje Świętego Jerzego – patrona rycerstwa i harcerzy.
Jest człowiekiem nieugiętym, ale można z nim negocjować rozsądne kontrakty. Kiedy harcerze
ustalą warunki ugody między Katarzyną a Tomaszem mają za zadanie sporządzić akt prawny i
uzyskać podpis Katarzyny, a następnie wręczyć oryginał opatowi. Dokument musi być opatrzony
pieczęcią Katarzyny i Tomasza, a napisać go należy wykonaną przez siebie dutką.
Zadanie: Harcerze mają za zadanie podzielić się na dwie grupy, nie znając jeszcze zadania, jakie
będą musieli wykonać. Pierwsza z grup ma cechować się dobrą ekspresją uczuć i zdolnościami
aktorskimi, druga zaś umiejętnością improwizacji i interpretacji. Pierwsza grupa otrzyma tekst
Legendy o Świętym Jerzym, która ma przedstawić w formie pantomimy drugiej grupie. Ta zaś
oglądając przedstawienie ma za zadanie zrelacjonować historię opatowi. Po ukończonym zadaniu
drużyna prezentująca legendę poprawia fakty, które harcerze drugiej drużyny zinterpretowali
odmiennie. Po ukończeniu zadania opat Tomasz wygłasza kilka zdań na temat Świętego Jerzego.
Treść Legendy: Jednym z najbardziej znanych smoków jest ten z legendy o św. Jerzym, mający
mieszkać w pobliżu miasta Silane w północnej Afryce. Początkowo zadowalał się owcami, później
zaczął się domagać ofiar z ludzi, a wreszcie zachciało mu się delikatnego mięsa młodych dziewic.
Przez jakiś czas miastem rządziła loteria, dziewice ciągnęły losy i jedna po drugiej szły na rzeź.
Fatalny los przypadł wreszcie córce królewskiej. Władca błagał poddanych o wyrozumiałość, oni
jednak - i jak się miało okazać na szczęście twardo egzekwowali warunki umowy. Królewnę
odprowadzono do jaskini potwora, i wtedy wreszcie Bóg zesłał biednym ludziom wybawienie w
postaci św. Jerzego z Liddy. Święty jechał właśnie do cesarza Dioklecjana prosić go, aby nie
prześladował chrześcijan. Na widok bestii uczynił mieczem znak krzyża i pogalopował prosto na nią.
Poraniony i wystraszony smok dał się zaprowadzić na pasku do miasta, gdzie święty obciął mu łeb.
Mieszkańcy Silene przekonawszy się naocznie o potędze Boga chrześcijan, jak jeden mąż odrzucili
pogaństwo. Co ciekawe, tak się stało, że niedaleko znacznie wcześniej, zabito już innego smoka w
bardzo podobnych okolicznościach. Bohaterami tego wydarzenia, znanego z mitologii greckiej, byli
Perseusz i Andromeda.
Święty Jerzy: Przypuszczalnie urodził się w Kapadocji w pobożnej, chrześcijańskiej rodzinie. Jerzy,
mając 17 lat, po nagłej śmierci swojego ojca wstąpił do legionów rzymskich i szybko doszedł do
rangi wyższego oficera. Dzięki dawnym zasługom ojca, oraz własnej ambicji, uporowi i
72
zapalczywości awansował na dowódcę, a z samym cesarzem się przyjaźnił. Za obronę wiary
chrześcijańskiej był torturowany i zginął. Jest patronem skautingu (harcerstwa) oraz rycerstwa.
Materiały: tekst legendy o Świętym Jerzym, kartki formatu A4, świeczka, czarna farba plakatowa
lub pigment do farb.

Bohater punktu: Mariusz z Gozdowa, nadworny medyk
Opis postaci: Mariusz z Gozdowa jest nadwornym medykiem. To osoba niezwykle oczytana,
energiczna, ale niestety także nieco niezdarna. Fantastycznie zna się na swoim zawodzie, dlatego
cieszy się dużym poważaniem wśród mieszkańców Królestwa.
Mariusz zna recepturę maści na zwichnięcia, którą chętnie poda harcerzom i zasugeruje miejsca,
w których można zdobyć stosowne składniki, czyli:



Garść mąki – można ją dostać w gospodzie
Sześć łyżek wody
Roztarta garść źdźbła trawy Ogrodniczki Medycznej
Zadanie: Dzisiejszego poranka Mariusz nieopatrznie upuściła na własną stopę ciężki gliniany garnek z
wrzącą wodą. Potłukł się, a przy tym oparzył. Prosi o pomoc przybyłych rycerzy w udzieleni mu
pierwsze pomocy. W zamian pokazuje literę na medalionie.
Materiały: apteczka, materiały opatrunkowe, receptura maści na zwichnięcia

Bohater punktu: Dominik, właściciel gospody
Opis postaci: Dominik jest właścicielem gospody od kiedy jego ojciec Maćko zmarł na morowe
powietrze trzynaście lat temu. Niestety nie ma on takich zdolności jak jego ojciec i gospoda już
dawno nie przynosi tak znacznych dochodów, jak czyniła to onegdaj. Dominik to osoba z charyzmą i
charakterem i nie podda się łatwo. Wychował on czwórkę dzieci, które teraz pomagają mu w
interesach.
Gotuje on ulubioną zupę Królowej. Jeżeli harcerze go o to poproszą powinien nalać do
przyniesionego przez harcerzy kubka gulasz (wodę z trawą lub coś podobnego). Ważne jest, aby
grupa harcerzy przyniosła własne naczynie, które wręczy Królowej. Ponadto musi ona dostarczyć co
najmniej ¾ objętości kubka, które przyniesie. W przeciwnym wypadku Królowa poprosi o ponowne
przyniesienie takiej porcji.
Zadanie: Dominik ma nowy pomysł na zwiększenie zysków z gospody. Pragnie otworzyć nową
gospodę w Płocku. Potrzebuje jednak rozeznania. Pokaże rycerzom literę na medalionie, jeśli Ci
opiszą mu największe zabytki i atrakcje turystyczne Płocka. Dominik powinien zadawać dociekliwe
pytania. Spośród wymienianych zabytków nie może zabraknąć Katedry, Muzeum Mazowieckiego,
pomnika Piłsudskiego, Broniewskiego, Odwachu, Ratusza. Po krótkiej rozmowie Dominik ma zadanie
dla harcerzy, którzy mają połączyć w pary otrzymane elementy układanki. Dla starszych grup
proponowane zadanie jest utrudnione, powinni oni uzupełnić prawą część tabeli bez podpowiedzi.
Materiały: układanka, klej, kartki papieru A4.
Elementy układanki:
najstarsza budowla sakralna na Mazowszu
Bazylika katedralna Wniebowzięcia Najświętszej
Marii Panny w Płocku
(od 1144 r.)
najstarsza lokacja miejska
na Mazowszu
prawa miejskie od 1237 roku
skarpa, na której położone jest miasto, w
okolicy bazyliki katedralnej liczy
47 metrów wysokości
najwyższa skarpa wiślana
73
największy zakład produkcyjny
w Polsce
PKN Orlen
kombinat rafineryjno-petrochemiczny
największy i najdłuższy most w Polsce
(długość mostu - ponad 1,7 km)
Most Solidarności
najstarszy szpital na Mazowszu
Szpital Św. Trójcy (od 1405 r.) –
tzw. stary szpital
najstarsze muzeum na Mazowszu
Muzeum Mazowieckie (od 1821 r.)
jedno z najstarszych towarzystw naukowych
w Polsce
Towarzystwo Naukowe Płockie
(od 1820 r.)
najstarszy pozakościelny cmentarz w Polsce
przedrozbiorowej
cmentarz parafii św. Bartłomieja
(tzw. stary cmentarz) (od 1780 r.)
najstarsza szkoła w Polsce
Liceum Ogólnokształcące im. Marszałka
Stanisława Małachowskiego (od 1180 r.)
-------------------------------------------------------------------------------------
Merlin – to on prosi rycerzy o pomoc w odkryciu zagadki Kielicha Ginewry. Doskonale wie, że
kielich ten nie jest legendarnym Świętym Graalem. Zdaje sobie sprawę, że naczynie jest
częścią tajemnicy, jakie skrywa ziemia mazowiecka i to owa zagadka jest powodem przybycia
tutaj całego Dworu Królewskiego, który on sam zaaranżował kilka dni wcześniej. Postać ta
powinna wdawać się w rozmowy tylko z uczestnikami gry, powinna być tajemnicza i
zagadkowa, podpowiadać poszczególnym grupom w rozszyfrowaniu napisu i prosić o zgłoszenie
się do jego osoby, kiedy powiedzie się im owo zadanie. Pyta także, czy odkryli już autora
listu, sugeruje, aby sprawdzać charakter pisma postaci. W trakcie trwania gry Merlin
dodatkowo wręczy potajemnie każdemu z patroli kartę z zasadami szyfru, jakiego użyto do
zaszyfrowania treści na Kielichu Ginewry. Czyni to umawiając się z różnymi grupami w innych
miejscach.

Ginewra – osoba odgrywająca postać Ginewry jest mistrzem gry, czyli zna wszystkie szczegóły
związane z grą. Podczas trwania zabawy powinna cały czas spacerować po mieście, wdawać
się w rozmowy z grupami harcerzy oraz z mieszkańcami jej Królestwa. Nie może dowiedzieć
się, że harcerze znajdują się w posiadaniu jej Kielicha. Jej zachowanie powinno być
spontaniczne, ale pasujące do fabuły gry.
5. Uwagi:
 Poszczególne postacie znajdują się w zaaranżowanych różnych miejscach w osadzie „Scoutus
Civitas”, w sporych odległościach od siebie. Harcerze mogą zadawać pytania typu: „Gdzie
mieści się gospoda Bogny?” itp.
 Osoby odgrywające role oraz sami uczestnicy powinni być przebrani w stroje z epoki.
6. Potrzebne materiały i rekwizyty:





Kubki z zaszyfrowanym napisem wykonanym farbami do szkła: „W mazowieckiej
puszczy trud wyzwań zniesiesz i bliski Twej duszy skarb przyniesiesz”. – kielich
Ginewry.
Sześć medalionów z literami P, A, T, R, I, A
Księga zaklęć z tekstem zamieszczonym w punkcie 3. I części gry.
Materiały potrzebne na każdy z punktów (spis materiałów znajduje się pod każdym
z opisów postaci).
Zasady szyfru liczbowego napisane na kartkach formatu A4 stylizowanych na
pergamin.
74
II część gry:
Trasa: SZLAK NR 4a
im. Władysława Broniewskiego"
- NIEBIESKI - (odcinek południowy) "Szlak Nadwiślański
Południowy odcinek szlaku niebieskiego poprowadzi nas wzdłuż brzegu Wisły i Skrwy Lewej.
Na trasie malownicze widoki meandrujących rzek, różnorodne drzewostany i siedliska leśne, jeziora,
zabytki architektury, rezerwaty przyrody. Na skrzyżowaniu dróg w Soczewce kościół neogotycki,
jednonawowy a 1906 r. Za kościołem cmentarz z kwaterą liczącą 129 mogił żołnierzy poległych w
obronie linii Wisły w 1939 r. Z Soczewki udajemy się do Krzywego Kołka, aby powędrować górnym
odcinkiem Skrwy Prawej. Bardzo zróżnicowany drzewostan od wyniosłych olch do niskiej roślinności
lęgowej. Przekraczając Skrwę w kierunku południowym lokalna szosa asfaltowa doprowadzi nas do
jeziora Białego.
1. Wprowadzenie – omówienie zasad gry
(element przeprowadza osoba odrywająca postać Merlina)
Harcerze w drugiej części gry wyruszą na poszukiwanie skarbu, kierując się wskazówkami
Merlina. Każda z drużyn wyrusza w trasę w odstępach 10 minutowych. Harcerze podążają trasą
oznakowaną kolorowymi wstążkami bibuły. Na swojej drodze na rozwidleniach szlaków znajdą
koperty z treścią zadania, które mają wykonać. Po wykonaniu zadania i wypowiedzeniu zaklęcia
harcerze mogą otworzyć jedną z kopert, jakie otrzymali od Czarodzieja. Merlin obiecuje bowiem
przesyłać w magicznych kopertach, które wręcza opiekunowi Rycerzy, wskazówki z księgi zaklęć jak
trafić do skarbu. Harcerze otrzymują 5 zalaminowanych kopert. W każdej z nich znajdzie się
wiadomość informująca, za którym kolorem bibuły powinni podążać harcerze. Na rozstajach dróg
będą bowiem przypięte różne kolory bibuły w kilku kierunkach.
Po wykonaniu ostatniego – 5 zadania – w kopercie nr 5 odnajdą oni mapę, która wskaże im
miejsce zakopania skarbu.
Uwaga! Wychowawcy będą mieli za zadanie pilnować, aby harcerze sumiennie wypełniali treść
kolejnych punktów gry. Koperty Merlina powinien przechowywać także wychowawca i kolejno
ofiarowywać je harcerzom po wykonanym zadaniu. Wychowawcy są wtajemniczani wcześniej w
rodzaje zadań, jakie czekają ich na trasie.
2. Opis zadań podczas gry:
1. Hejnał Płocka
Zadanie. Harcerze otrzymają krótka notatkę na temat hejnału płockiego oraz zaszyfrowaną jego
treść. Zadaniem jest rozszyfrowanie wiadomości. Użyte szyfry to Gaderypoluki, Politykarenu,
Koniecmatury.
Jedną z osobliwości miasta jest hejnał, wykonywany z przerwami od r. 1937. Jego
historia nie jest zatem tak stara, jak hejnału krakowskiego, którego początki sięgają czasów
Notatka:
75
średniowiecznych. Właściwie, to już z chwilą odzyskania przez Polskę niepodległości w 1918 r.
powstała myśl opracowania hejnału płockiego. Ziściła się ona dopiero w 1937 r. w wyniku
ogłoszenia konkursu. Jury zadecydowało, że hejnałem płockim będzie melodia oznaczona nr 3,
skomponowana przez ks. Starościńskiego. Utwór ten jak napisała wówczas miejscowa prasa - jak
sielski jak nasza rolnicza dzielnica i ludowy jak ten lud, co go zamieszkuje. Od pierwszego
wykonania hejnału minęło wiele lat. Wznowiony po 1945 r., grany był z przerwami przez 30 lat.
W r. 1983, w rocznicę Konstytucji 3 Maja, rozległ się znowu, po długiej przerwie. Powrót do tej
pięknej tradycji umożliwili uczniowie Zespołu Szkół Elektrycznych w Płocku, którzy podjęli się
skonstruowania systemu elektronicznego, odtwarzającego melodię hejnału. Od tej pory, trzy razy
dziennie z Wieży Zegarowej rozlegał się hejnał, melodia bardzo bliska każdemu mieszkańcowi
miasta. Od 1998 roku hejnał jest także grany przez trębacza z wieży Ratusza Płockiego.
Tekst płockiego hejnału odszyfrujcie drodzy rycerze i oceńcie sami, czy oddaje on duszę
Płocczan. Płocki hejnale jest jednocześnie zaklęciem.
Tekst hejnału:
Płock, grodzie nasz z Tumskich Wzgórz
trzymasz straż, grodzie nasz.
Patrząc w Wisły toń ty trwasz, ty trwasz.
Materiały: Tekst notatki i zaszyfrowany tekst hejnału, kartki formatu A4 w liczbie drużyn, długopis
umieszczone w foliowej torbie, zabezpieczone przed deszczem
2. Barwy Płocka – zajęcia plastyczne
Zadanie. Harcerze mają za zadanie namalować na kartonie formatu A4 Barwy Płocka i wykonać
flagę chorągiewkę używając dostępnej taśmy klejącej oraz patyków w lesie. Dopuszczalne SA dwie
opcje – harcerze wykonują chorągiewkę indywidualnie lub jedną na drużynę.
Ustalenie barw miasta (flagi) nastąpiło 15 XII 1938 podczas obrad Rady Miejskiej.
Z uzasadnienia przedstawionego przez referenta Zarządu Miejskiego Modlińskiego-Bolesty
wynikało, że barwy miasta winny być ustalone na wzór barw miasta Krakowa od dawnego
munduru wojewódzkiego, uchwalonego na Sejmie w r. 1776. Mundur taki nosiła szlachta, a
później również zamożniejsze mieszczaństwo. Był to mundur w kolorach: jasnoszafirowym z
wypustkami szkarłatnymi (kontusz) i słomiastym (żupan). Wynika z tego, że kolory miejskie
powinny być żółtoniebieskie z wypustką czerwoną pośrodku. Wykonajcie flagę – chorągiewkę
Płocka i zabierzcie ją ze sobą w dalsza drogę. Zaklęciem jest sentencja: „Barwy Naszej Małej
Ojczyzny są niecodzienne, żółtoniebieskie pasów z wypustką czerwoną pośrodku nie znajdziesz
wszędzie.”.
Notatka:
Materiały: Tekst notatki, szeroka taśma klejąca, farby plakatowe w kolorach żółty, czerwony i
niebieski, pędzelki, blok techniczny umieszczone w foliowej torbie, zabezpieczone przed deszczem.
3. Dewiza Płocka – układanka
Zadanie. Harcerze mają za zadanie ułożyć za pomocą liter tłumaczenie łacińskiej sentencji , która
stanowi dewizę miasta Płocka.
Miasto Płock posiada swoją piękna dewizę, brzmiącą po łacinie Virtute et labore
angere. Znajdźcie jej znaczenie polskie układając podane tutaj litery alfabetu. Tłumaczenie jest
jednocześnie zaklęciem.
Notatka:
Materiały: Tekst notatki i litery tworzące sentencję „Wzbogacać męstwem i pracą” umieszczone w
foliowej torbie, zabezpieczone przed deszczem.
4. Herb Płocka – praca plastyczna
Zadanie. Zadaniem harcerzy jest wykonanie herbu miasta Płocka posługując się jedynie jego opisem
słownym
76
Płock jak każde dumne miasto posiada własny Herb. Herb miasta Płocka nawiązuje do
wizerunków na tłoku pieczęci miasta z XIV wieku. Na czerwonej tarczy herbowej widnieje w
części dolnej mur obronny z otwartą bramą, a w górnej - fronton katedry z czarną rozetą
zwieńczonej złotym krzyżem i dwiema wieżami ze stożkowymi niebieskimi dachami
ozdobionymi złotymi kulami.
Notatka:
Od 1991 miasto posiada także Wielki Reprezentacyjny Herb (ustalony przez Radę Miasta),
zwieńczony u góry koroną królewską, u dołu z dwoma krzyżami: Krzyżem Walecznych i
Krzyżem Grunwaldu III klasy oraz ciekawą sentencją łacińską: Virtute et labore augere, czyli
wzbogacać męstwem i pracą.
Zaklęciem jest Wasz rysunek. Jeśli wiernie odtworzycie herb miasta Płocka dostaniecie kolejną
wskazówkę.
Materiały: Tekst notatki, kredki, kartki formatu A4 umieszczone w foliowej torbie, zabezpieczone
przed deszczem.
Herb miasta Płocka
5. Obrona Płocka 1920 roku – zagadka, o jakim wydarzeniu mowa, ewentualnie
można otworzyć kopertę z napisem podpowiedzi
Zadanie. Zadaniem harcerzy jest odczytanie tekstu zawartego w notatce i przeprowadzenie krótkiej
dyskusji, jakiego fragmentu z życia miasta może dotyczyć ten fragment. Można skorzystać także z
podpowiedzi zawartych w kopercie i wybrać to wydarzenie spośród 3 podanych (obrona Płocka 1920
roku, strajk w Stoczni Gdańskiej, powstanie w getcie płockim, organizacja rajdu dla harcerzy w
1945 roku, bitwa pod Olszynką Grochowską, obrona Westerplatte w 1939 roku).
„Harcerstwo płockie nie rzuciło w tych dniach cienia na swój sztandar młodzieńczy,
niewielu ich w mieście zostało po zapisach do armii ochotniczej, a ci, co zostali, to dzieci. Ale te
właśnie dzieci zapłonęły ambicją dorównania „dzieciom Lwowa”. Jak myślicie drodzy harcerze?
Jakiego wydarzenia może dotyczyć ten cytat wypowiedziany przez marszałka Józefa Piłsudskiego?
Podanie prawidłowej odpowiedzi jest ostatnim zaklęciem, dzięki któremu będziecie mogli
otworzyć ostatnią kopertę. Jeżeli zadanie okaże się zbyt trudne spróbujcie wykorzystać jedną z
podpowiedzi w kopercie dołączonej do tej wiadomości.
Notatka:
Materiały: Tekst notatki oraz koperta z podpowiedziami umieszczone w foliowej torbie,
zabezpieczone przed deszczem.
6. Skarb Krzywoustego
Harcerze na podstawie odnalezionej starej mapy odkopują skarb, zakopany setki lat temu przez
Bolesława Krzywoustego, w którym ukrył on oprócz kosztowności (plakietek obozowych) kilka
mądrości życiowych, zebranych w czasie jego życia. Do skarbu dołączył on pergamin z dwoma
słowami „Cursus Patria” oraz własnym listem.
77
List Bolesława Krzywoustego:
14 sierpnia 1137 rok
Śmiałkowie!
Przepowiedział mi pewno dnia wielki Czarodziej, że imię mojej stolicy, pamięć o tym pięknym mieście i
ziemi mazowieckiej przetrwa wszelkie zawieruchy historii. Jeśli czytacie ten oto list, oznacza to, że
Czarodziej mnie nie oszukał i mazowiecki gród Piastów – Płock nadal tętni życiem swoich
mieszkańców i cieszy się miłością oraz oddaniem swoich obywateli.
Kierujcie swe serca ku waszej Małej Ojczyźnie.. Ku płockiej katedrze – symbolu czasów, ku
mazowieckim lasom – pamiętającym krwawe poświęcenie narodu, ku Waszym rodzicom – ukochanej
Wam parze ludzi, poczujcie powiem mazowieckiego lasu, poczujcie ciepło ogniska… Wszędzie dobrze,
ale w domu najlepiej.. zapamiętajcie te ważną naukę….
Cursus Patria!
Bywajcie Współcześni Rycerze
Bolesław Krzywousty, Król Polski
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------3. Treść wiadomości od Merlina umieszczone w kopertach
Koperta nr 1
Podążajcie za barwą słońca .
Koperta nr 2
Podążajcie za barwą miłości .
Koperta nr 3
Podążajcie za barwą nieba .
Koperta nr 4 – dodatkowo zawiera obok wiadomości rysunek herbu miasta Płocka, dzięki czemu
harcerze mogą ocenić dokładność swojego rysunku.
Podążajcie za barwą przyrody.
Koperta nr 5 – znajduje się w niej mapa informująca jak dojść do skarbu. Skarb zostanie
zakopany i umieszczony w sposób zabezpieczający przed wilgocią i zniszczeniem.
4. Potrzebne materiały




Materiały potrzebne na każdy z punktów (spis materiałów znajduje się pod
każdym z opisów zadania),
Koperty z wiadomościami od Merlina (5 kopert dla każdej drużyny),
Bibuła w kolorach żółty, czerwony, niebieski, zielony,
Przygotowany skarb dla drużyn wyraz z listem Bolesława Krzywoustego.
78
Zakończenie gry
Drużyna, która przybędzie na teren stanicy spotka się z czekającą na nich Ginewrą. Królowa
odkrywa, że harcerze znaleźli jej Puchar, tłumaczy, dlaczego ten był dla niej tak ważny. Otóż kilka
dni wcześniej posłaniec Artura przyniósł go i przekazał polecenie od Króla, który naczynie kazał
ukryć. Ginewra myślała, że jest to tak długo poszukiwany Święty Graal. Puchar tymczasem okazał
się być skarbem Króla Polskiego Bolesława Krzywoustego. Ginewra prosi harcerzy o pokazanie
skarbu, który harcerze odkryli i pozwala, go zatrzymać wraz z Pucharem. Ma tylko jedną prośbę,
aby opowiedzieli jej o swoich przygodach, jakie przeżyli podczas wyprawy po skarb i wyjawili,
czego ciekawego dowiedzieli się podczas swojej wyprawy. Pyta także o znaczenie dwóch słów
łacińskich na pergaminie znalezionym przy skarbie oraz jest ciekawa, co tez harcerze wiedzą na
temat Bolesława Krzywoustego. (może także sama przedstawić tę postać harcerzom).
Założenia do ogniska podsumowującego grę „Cursus Patria”
Uwaga: Ognisko organizowane jest w drużynach indywidualnie. Przebieg ogniska jest dowolny,
cele i zamierzenia wspólne.
Miejsce: Stanica Harcerska „Przystań” w Soczewce
Cele:
Zapoznanie harcerzy z historią obrony Płocka w 1920 roku w czasie wojny polsko – bolszewickiej.
Zamierzenia:




znali genezę harcerstwa na Ziemi Płockiej,
znali przyczynę najazdu bolszewików na Płock w 1920 roku,
potrafili opisać udział płockich harcerzy w obronie Płocka w 1920 roku,
wiedzieli, w jaki sposób mieszkańcy i miasto zostało odznaczone za swoje bohaterskie
czyny.
Odbiorcy: uczestnicy obozu „Scoutus Civitas” podzieleni na grupy 10 -16 osobowe
Uwagi: Ognisko powinno rozpocząć się od rozwikłania zagadki cytatu znalezionego podczas gry
fabularnej (informacje znajdują się w tekście rozkazu specjalnego): „Harcerstwo płockie nie rzuciło
w tych dniach cienia na swój sztandar młodzieńczy, niewielu ich w mieście zostało po zapisach do
armii ochotniczej, a ci, co zostali, to dzieci. Ale te właśnie dzieci zapłonęły ambicją dorównania
„dzieciom Lwowa”.
Materiały pomocnicze:
Materiały ze strony internetowej Gimnazjum nr 4 w Płocku http://gim4.kom.pl/patron.htm
Obrona Płocka w sierpniu 1920 roku to powód do dumy, to chlubna karta w historii miasta. Chociaż
walki o Płock 18 i19 sierpnia 1920 roku nie były decydującym, ani zwrotnym momentem w wojnie
polsko-bolszewickiej, to jednak ta bitwa miała ogromne znaczenie dla nas płocczan
Pokazała zaangażowanie społeczności lokalnej w obronę swojego miasta. Ta społeczność to nie tylko
mężczyźni, kobiety, ale także młodzież: 14-letni, 13-letni, 16-letni chłopcy-harcerze. W obecnych
czasach, gdy młodzież poszukuje autorytetów, postawa tych młodych chłopców może być dla niej
wielką lekcją patriotyzmu, wskazówką, jak rozwijać poczucie własnej wartości, jak mieć szacunek
dla innych. Takie dziedzictwo podlega największej ochronie i pamięci.
Sam Józef Piłsudski docenił wielki wysiłek płocczan mówiąc: "Straszne to były ofiary, jakimi
zapłaciliście za tę świętą jedność z żołnierzem polskim ... Lecz dopełniła się rzecz wielka.
Żołnierz polski poznał, że ma brata w społeczeństwie".
79
Dnia 11 sierpnia 1920 roku ogłoszono stan oblężenia Płocka. Tego samego dnia biskup płocki Antoni
Julian Nowowiejski wysłał do gubernatora wojskowego gen. Latynika depeszę, w której prosił
o zabezpieczenie miasta przed zbliżającymi się wojskami bolszewickimi. 13 sierpnia Komitet Obrony
Obywatelski Państwa zwołał wiec ludowy na Placu Floriańskim, (dziś Plac Obrońców Warszawy)
gdzie po patriotycznych przemówieniach zaczęto zbierać ofiary (biżuterię, kruszce, srebro i złoto)
na rzecz wojska. Przeprowadzona akcja werbunkowa dała pozytywne rezultaty. Do służby
wojskowej zgłosiło się 1000 osób. Utworzono w Płocku 206 pułk piechoty dobrzyńsko-płockiej.
Władzę w mieście przejęła Straż Obywatelska z komendantem Ksawerym Cygańskim oraz inż.
Bronisławom Mossdorfem, kapelanem księdzem Henrykiem Godlewskim i lekarzem Aleksandrem
Zalewskim. Do Straży weszło 318 członków, to przyszli obrońcy miasta.
Dowódcą garnizonu wojskowego był ppłk Zapaśnik, a dowódcą przyczółka mostowego mjr Janusz
Mościcki. W dniu 15 sierpnia wizytował wojsko generał M. Osikowski. Stan wojska w dniu 18 sierpnia
w Płocku wynosił 3636 żołnierzy i 65 oficerów, dysponujących 33 ckm-ami, 16 armatami. Wojsko
wspomagała rzeczna Flotylla Wiślana w składzie: 3 statki pancerne i 7 motorówek z 23 ckm-ami i 8
armatami.
Linia obronna zaprojektowana przez kapitana Alberta de Burs wykorzystała naturalne walory terenu,
zwłaszcza położenie miasta na skarpie wiślanej oraz wąwozy od strony zachodniej. Biegła przez 6
kilometrów i składała się z rowów strzeleckich z kozłami hiszpańskimi. Drugą linię obrony stanowiły
barykady z zasiekami z drutu kolczastego, zamykające wyloty głównych dróg i ulic miasta. Cała ta
fortyfikacja wykonana została przy udziale społeczeństwa płockiego, w bardzo krótkim czasie. Przy
budowie, wśród kobiet przewodziła Maria Maciesza, żona wielkiego społecznika Aleksandra
Macieszy.
Na drugim brzegu Wisły stacjonowała artyleria. Major Mościcki miał do dyspozycji szwadron konny
tatarskiego pułku ułanów. W obawie przed zbliżającymi się wojskami bolszewickimi w Płocku
zaczęto ewakuować urzędników z aktami. Do miasta napływała także ludność okoliczna w obawie
przed najeźdźcą. Wszyscy udawali się przez most na drugą stronę Wisły.
W dniu 16 sierpnia bolszewicy podeszli pod Płock zajmując okoliczne wsie: Goślice, Rogozino,
Brochocin, Trzepowo lecz nie atakowali. Za to Polacy 17 sierpnia dokonali wypadu na wieś
Trzepowo-Goślice i Rogozino i ponieśli klęskę - 2 zabitych i 60 rannych.
Tymczasem 18 sierpnia, na rozkaz Michała Tuchaczewskiego dowodzącego armią bolszewicką,
w kierunku Płocka z Włocławka ruszył korpus konny Gaja-Chana, którego zadaniem było zlikwidować
siły polskie pod Płockiem i przenieść się na Płońsk.
Kiedy żołnierze Gaja-Chana podążali w kierunku Płocka, wojsko polskie nie zrażone porażką we
wsiach Rogoziono i Trzepowo ponowiło natarcie w kierunku Bielska. Żołnierze wyszli z miasta,
jednak wobec nacierającej masy kawalerii bolszewickiej wycofali się do wsi Kostrogaj i Trzepowo.
Tu wojsko polskie załamało się i doznało klęski. Niedobitki wróciły do miasta w nocy z 18 na 19
sierpnia. Z ponad 3 tyś. oddziału zostało około 2 tyś. żołnierzy. Nacierający bolszewicy liczyli od
3500 do 3800 żołnierzy. Konnica Gaja-Chana zaatakowała od północy i zachodu oraz wkroczyła do
miasta. I w tym momencie swoją wielką miłość do Polski, do Płocka okazali jego mieszkańcy, którzy
stanęli na barykadach broniąc miasta przed bolszewikami. Niejeden z nich złożył na ołtarzu ojczyzny
swoje życie.
Płocczanie zaczęli organizować obronę w rejonie Rynku Kanonicznego (dziś Pl. Narutowicza). U
wylotu ulicy Grodzkiej na Rynek Kanoniczny wzniesiono barykadę. Broniło jej kilku żołnierzy, z
którymi ofiarnie współpracowali cywile: Antoni Gzowski, Stachowicz oraz kobiety Zofia
Rozenkowska, Zofia Schodowska, Wanda Rycharska, Janina Dominkówna. Na Rynku walczyli: ppor.
Wartz, Heller, Świtalski, Jeziorański oraz sanitariuszka Janina Landberg Śmieciuszewska,
zachęcająca żołnierzy do walki.
U zbiegu Placu Floriańskiego i ulicy Kościuszki, gdzie również stała barykada, a żołnierzom pomagali
cywile, poległa w czwartek 19 Maria Siwanowiczówna, która udzielała pomocy rannym i roznosiła
80
amunicję i posiłki. Obok niej chłopiec Władysław Konwicki i Władysław Jędrzejowski.W rejonie ul.
Kościuszki, Mostowej również została zorganizowana obrona. Odznaczył się tu Stanisław Dydecki.
Ważnym punktem obrony były ulice Sienkiewicza, Tumska oraz Sienkiewicza, Dominikańska (dziś l
Maja) przed pocztą. Tu walczył oddział 9-tej kompanii telegraficznej jazdy z Łodzi. Oddział ten
liczący 42 żołnierzy z ppor. J. Brodzińskim dzielnie bronił pozycji. Odznaczyli się żołnierze:
Srebrzyński, Chetkowski, Witold Kowalski, Wacław Wysibowski, Stefan Chyczewski, Józef Tośka, Jan
Sawicki, Marian Nowak, Włodzimierz Thun, Marian Sas i inni. Przeprowadziła ich przez ogrody nad
Wisłą komendantka Marcelina Rościszewska.
W okolicach szpitala św. Trójcy walczył oddział żandarmerii wojskowej dowodzony przez E.
Czuruka. Barykady na ulicy Kolegialnej bronili żandarmi! z oddziału por. Cz. Smoczyńskiego, obok
w Gimnazjum Żeńskim znajdował się szpital i punkt aprowizacyjny zorganizowany przez Narodową
Służbę Kobiet Polskich.
Skrzyżowania ulic Warszawskiej i Kilińskięgo bronił oddział tatarski pułku ułanów pod dowództwem
por. I Achnatowicza. Tu poległ 14 letni harcerz Antolek Gradowski, zarąbany szablami. Inny harcerz
Stefan Zawadzki zginął od kuli w okolicy Starego Rynku. W okopach pod "Stanisławówką" (dziś Al.
Kobylińskiego) niezwykłą ofiarnością i walecznością odznaczył się Władysław Nowicki, który ranny
w rękę zębami wyrywał zawleczki granatów, rzucając je na wroga, dopóki nie utracił przytomności.
Najważniejszym punktem był jednak przyczółek mostowy. Obroniony przez mjr. Janusza
Mościckiego i jego adiutanta por. Feliksa Waluszewskiego. Na Wiśle walki toczyła flotylla pod
dowództwem kapitana marynarki Jarocińskiego. Wojska ostrzeliwano ogniem ze statków: "Minister",
"Wawel" i "Stefan Batory". Od strony Radziwia miasto ostrzeliwała artyleria.
Z każdą godziną obrona miasta tężyła i trwała, natomiast bolszewicy zajęli się grabieżą i gwałtami.
Dla Płocka nastąpił sądny dzień. Bohdan Skaradziński w swym opracowaniu pisze: "na domy, ulice,
kościoły padały artyleryjskie pociski. Posypały się cegły i szyby, buchnęły tu i ówdzie pożary. Jak od
gromu z jasnego nieba padali ranni i zabici - żołnierze i nie żołnierze. Nie tylko od kuli i odłamków
(...). Czerwona konnica wzięła się z impetem za rabunek. Wszystko, co wpadło w rękę, ale
najskwapliwiej żywność i spirytualia. Kto stał na drodze brał w łeb szablą albo w brzuch bagnetem.
Jeńców w mieście nie brano w ogóle, żeby sobie nie zawracać głowy. Brano za to gwałtem kobiety.
Szalona panika i ludzkie krzyki dopełniały grozy. Gdy w ręce rosyjskie wpadł szpital wojskowy,
ponad stu rannych padło ofiarą mordu, pielęgniarki zaś, które ukrywały się gwałcono i kaleczono".
Płocczanie zapłacili wysoką cenę. Straty wynosiły 200 zabitych, 400 rannych i 330 zabranych do
niewoli.
Kiedy do Płocka zaczęły zbliżać się polskie posiłki bolszewicy wycofali się z miasta. Major Janusz
Mościcki od razu po zwycięstwie podziękował obrońcom w słowach: "Wszystkim, którzy biorąc
udział w obronie Płocka, często w linii bojowej, w okopach czy wewnątrz miasta, przyczynili
się niekiedy śmiercią bohaterską, krwią i ranami do utrzymania przyczółka mostowego w
naszych rękach, wszystkim tym cichym i bezimiennym obrońcom z różnych warstw społecznych
i różnego wieku składam jako dowódca przyczółka mostowego w niniejszym rozkazie
podziękowanie i uznanie, ponieważ działali w imię tych ideałów, które stanowią treść duszy
polskiej i zadatek świetnej przyszłości Narodu. Wspomnienie chwil przeżytych w Płocku
pozostanie mi jako cenny dar na resztę życia".
Także generał Władysław Sikorski, dowódca 5 Armii w uznaniu dla bohaterskich obrońców przesłał
odezwę: "Bohaterskiej ludności miasta Płocka przesyłam żołnierskie uznanie za okazany hart
i męstwo w obronie zagrożonej Ojczyzny".
To poświęcenie docenił także sam Naczelnik Państwa Marszałek Józef Piłsudski, który miasto Płock
odznaczył Krzyżem Walecznych. Wśród mieszkańców odznaczeni zostali: Marcelina Rościszewska,
Tadeusz Świecki i dwóch harcerzy Józio Kaczmarski i Tadzio Jeziorowski.
Wizyta Marszałka w Płocku zakończyła się przyznaniem Mu przez Radę Miasta tytułu Pierwszego
Honorowego Obywatela Miasta Płocka.
81
KONSPEKT NR 9
Temat: Piknik
rodzinny „Spotkajmy się przy ognisku”
Autor: ćwik Dominik Kozłowski, phm. Agata Kapturowska
Miejsce: stanica harcerska „Przystań” w Soczewce, okolice stanicy na terenie GostynińskoWłocławskiego Parku Krajobrazowego
Czas trwania: 5 h 15 min
Cele:

Zaangażowanie rodziców w działalność drużyn i zachęcenie do wpierania działalności Hufca
ZHP Płock,

Profilaktyka antynikotynowa wśród harcerzy i ich rodziców.
Zamierzenia:
Po ukończeniu zajęć rodzice i harcerze będą:
 Znali cel i sposób wzięcia udziału w akcji „1 % dla ZHP”,
 Wiedzieli, jakie umiejętności nabywają harcerze, uczestnicząc w pracy drużyn harcerskich,
 Znali sposoby aktywnego spędzania wolnego czasu w gronie rodzinnym,
 Znali instruktorów Hufca ZHP PŁOCK,
 Potrafili wymienić skutki palenia tytoniu oraz rozumieli jego szkodliwość w stosunku do osób
niepalących.
Odbiorca: uczestnicy obozu „Scoutus Civitas” oraz ich rodzice i rodzeństwo podzieleni na 10 – 12
grup wg modelu: 4 harcerzy +8 rodziców. Należy pamiętać, że nie wszyscy rodzice mogą wziąć
udział w Pikniku i tych harcerzy należy zgrupować w jedną bądź kilka grup wraz z wychowawcą.
Ramowy przebieg:
15.00 – 18.30 – gra terenowa „Spotkajmy się przy ognisku”.
18.30 – 19.30 – kolacja – grill z kiełbaskami w formie pikniku
19.30 – 20.15 – ognisko integracyjne, zakończenie Pikniku.
Gra terenowa „Spotkajmy się przy ognisku”
Założenia: W grze biorą udział patrole 10 -12 osobowe, które otrzymują na starcie gry mapę
średniowiecznej osady „Scoutus Civitas”. Na mapie zaznaczone są punkty, które każda z grup ma za
zadanie odwiedzić w wyznaczonych godzinach. W ten sposób unikniemy zaistnienia sytuacji
powstawania „kolejek” na trasie gry.
Gra posiada fabułę. Harcerze i ich rodzice poznają osadę „Scoutus Civitas” i ich mieszkańców.
Liczba punktów: 12 ( w tym 4 obstawia firma Recon, pozostałe zapewniają instruktorzy Hufca ZHP
PŁOCK.). Dwa punkty są punktami awaryjnymi (punkt 13 i 14) służącymi rozładowaniu kolejek na
innych punktach.
Materiały: dziurkacze z różnymi kształtami, papier samoprzylepny (4), - do wykonanie pieczęci na
każdy z punktów, mapy trasy gry terenowej dla każdego patrolu oraz materiały niezbędne do
poszczególnych zadań na trasie gry.
Wykorzystane źródła: Ulotki opracowane na podstawie poradnika „Prof. Witold Zatoński radzi, jak
rzucić palenie” i wydane za zgodą Fundacji „Promocja Zdrowia”, rysunki Ryszard Kryska.
Fabuła: W osadzie „Scoutus Civitas” każdego piątku odbywa się jarmark. Jarmarki odbywają się
tutaj w każdy piątek od Nocy Sobótkowej aż do dnia Równonocy Jesiennej. W połowie sierpnia
odbywa się wyjątkowy Jarmark Rodzinny, podczas którego Rodziny rycerskie rywalizują ze sobą
o przewodnictwo w Gildii Kupieckiej Miasta. Otrzymują mapy z miejscami jakie mają odwiedzić.
Wyruszają w trasę. Spotykają się z 12 byłymi Przewodniczącymi Gildii – każdy z nich ma dla nich
zadanie. Po wykonaniu zadania punktowy wręcza odpowiednią ilość punktów poprzez przyklejenie
uczestnikom pieczęci charakterystycznej dla danego Przewodniczącego Gildii Kupieckiej. (Pieczęcie
82
to kółeczka, kwadraty, trójkąty w środku z wyciętymi obrazkami wykonane z samoprzylepnego
papieru. Na każdy punkcie można otrzymać maksymalnie 6 pieczęci z innym obrazkiem).
Na pierwszy punkcie dowiadują się, że miasto jest nękane przez smoka. O tym wielkim problemie
informują poszczególne patrole Trzej Przewodniczący Gildii, którzy jednak nie chcą podać swojego
imienia. Smok zatruwa miasto oparami dymu, który wydobywa się z jego paszczy ilekroć ja otworzy.
Miasto spowite jest w coraz gęstszy dymie, powoduje choroby jego mieszkańców. Harcerze i rodzice
będą próbowali dowiedzieć się jak wygląda owy smok i spróbują go pokonać w trzech zadaniach
specjalnych, które będą wymagały: koncentracji i uwagi, pomysłowości i sprytu oraz wiedzy i
spostrzegawczości. W rzeczywistości tym smokiem będzie nałóg palenia, który patrole pokonają.
Punkty dotyczące profilaktyki antynikotynowej są punktowane identycznie, ale można zyskać
dodatkowe dwie pieczęcie za podanie imienia smoka.
Treść listu:
Jesteśmy trzema byłymi Przedstawicielami
Gildii Kupieckiej osady „Scoutus Civitas”.
Pragniemy poinformować Was w
tajemnicy, że miasto jest nękane przez
smoka. Nie możemy podać Wam swojego
imienia. Władcy naszej Krainy zabronili
nam mówić o tym wielkim nieszczęściu w
obawie przed panika. Smok zatruwa miasto
oparami dymu, który wydobywa się z jego
paszczy ilekroć ją otworzy. Miasto spowite
jest w coraz gęstszym dymie, powoduje
choroby jego mieszkańców. Spróbujcie
dowiedzieć się jak wygląda owy smok i go
pokonać w trzech zadaniach specjalnych,
które będą wymagały: koncentracji i
uwagi, pomysłowości i sprytu oraz wiedzy
i spostrzegawczości.
Powodzenia
83
Opis punktów:
1. Skrzynki - wchodzenie na ruchome skrzynki. Uczestnicy sportów wyposażani są w sprzęt
alpinistyczny i doświadczają niezapomnianych przeżyć pod okiem i asekuracją instruktorów
posiadających odpowiednie uprawnienia.
Wedle legendy na szczycie wieży znajduję się piękna księżniczka, która oczekuje na ratunek.
Zadaniem uczestników jest w czasie 10 minut ustawienie czterech wież składających się z jak
największej liczby skrzynek, każde 5 skrzynek to jedna pieczęć. W tym samym czasie pozostali
uczestnicy próbują swoich sił w innej konkurencji „Najdłuższa linia”, aby dostać się na
najwyższą wieżę w zamku można także wykonać linę z części garderoby. Za każde 6 długości
ciała najwyższej damy w drużynie harcerze uzyskują kolejną pieczęć.
Odpowiedzialny: Firma „Recon” + jeden instruktor harcerski
Materiały: zapewnia firma „Recon”
2. Most linowy - konkurencja alpinistyczna.
Odpowiedzialny: Firma „Recon”
3. Strzelnica – Goście mogą skorzystać z kilku punktów, na których można sprawdzić swoje
predyspozycje strzeleckie :
• stanowisko z wiatrówki krótkiej zasilanej na gaz
• stanowisko z wiatrówki długiej
• łuk – łuk tradycyjny dla osób początkujących i dla dzieci oraz drugie stanowisko z łukiem
dużym. wiatrówka + łuki.
4. Quady - rozstawiany tor do jazdy na motorach czterokołowych. Urozmaicona powierzchnia
jest dodatkową atrakcją dla jadącego.
5. Rysowanie – dzieci są oddzielane od rodziców, odrysowują na kartonie swoja rękę, stopę
i głowę, a zadaniem rodziców jest odgadnąć, który z rysunków przedstawia części ciała
swojego dziecka. Dzieci nie mogą podpowiadać rodzicom.
Odpowiedzialny: instruktor harcerski
Materiały: kartki formatu A4, flamastry lub kredki.
6. Narty –dwie grupy stawiają się na punkcie o tej samej godzinie. Każda z drużyn ustawia
swoje nogi do dwóch długich desek lub belek i przywiązuje sznurkiem swoje nogi. Zadaniem
każdej z drużyn jest jak najszybsze pokonanie trasy wyścigu. Wygrany w wyścigu otrzymuje
cztery pieczęcie.
Materiały: 4 belki, sznurek
7. Beczka – beczka jest dziurawa, w środku znajduje się piłeczka, trzeba do niej nalać wody,
aby piłeczka podniosła się na zadaną wysokość. W przypadku braku beczki można
wykorzystać osiem plastikowych butelek 5 litrowych i odpowiednio osiem piłeczek. Zadanie
polega na tym, aby w tym samym czasie nalać do butelek tyle wody, ab wszystkie piłeczki
znalazły się na wyznaczonym poziomie. Uczestnicy mogą korzystać tylko z dwóch lub trzech
menażek.
Materiały: beczka lub osiem butelek plastikowych, 8 piłeczek pingpongowych, 3 menażki.
84
8. Zabawa integracyjna – postaci z bajek
Prowadzący prosi wszystkich o ustawienie się w kole i przypina na plecach kartki z imionami
sławnych osób. Każdy chodzi po pokoju i próbuje zgadnąć kim jest, zadając pytania pozostałym
osobom. Harcerz może zadać danej osobie tylko jedno pytanie. Kiedy odgadnie kim jest,
przypina sobie kartkę z przodu i chodzi dalej pomagając innym. Postacie: Napoleon Bonaparte,
Józef Piłsudski, Andrzej Małkowski, Antolek Gradowski, Kazimierz Wielki, Władysław Jagiełło,
Albert Einstein, Robert Baden – Powell, Jan Paweł II, Maria Curie – Skłodowska, Robert Kubica,
Otylia Jędrzejczak, Lech Kaczyński.
Materiały: karteczki z imionami postaci w liczbie grup, taśma klejąca.
9. Liczba Pi – uczestnicy mają za zadanie zapamiętać liczbę pi do 98 miejsc po przecinku
w ciągu 5 minut, a następnie podać tę liczbę. W zależności od dokładności zapamiętania
cyfr otrzymują kilka pieczęci.
Liczba Pi:
3.141592653 5897932384 6264338327 9502884197 1693993751 0582097494
4592307816 4062862089 9862803482 5342117067 9821480865 1328230664
7093844609 5505822317 2535940812 8481117450 2841027019 3852110555
9644622948 9549303819 6442881097 5665933446 1284756482 3378678316
5271201909 1456485669 2346034861 0454326648 2133936072 6024914127
Materiały: arkusz szarego papieru z wypisanymi 100 cyframi liczby pi, marker
10. Substancje rakotwórcze w dymie papierosowym – krzyżówka - zadaniem uczestników jest
ułożenie z otrzymanych liter krzyżówki. Hasłami będą różne związki chemiczne zawarte w
dymie tytoniowym ,które są substancjami rakotwórczymi i wszystkie one w procesie
spalania tytoniu wprowadzane są do organizmu człowieka, który pali, ale także tych osób,
które znajdują się w otoczeniu osoby palącej. Po upływie 6 minut prowadzący daje
harcerzom podpowiedź w postaci zaszyfrowanych haseł do krzyżówki. Po jej ułożeniu
omawia każdy z haseł:









Toluen – rozpuszczalnik
Amoniak – stosowany w chłodnictwie, składnik nawozów
Tlenek Węgla – spaliny
Fenol – wchodzi w skład środków żrących
Aceton – rozpuszczalnik, składnik farb i lakierów
Cyjanowodór – kwas pruski – używany w komorach gazowych
Arsen – trucizna, składnik chemicznych środków bojowych
Metanol – trucizna, w benzynach silnikowych
Nikotyna – silna trucizna, uzależnia jak narkotyk
Materiały: litery wykonane z bloku technicznego formatu minimalnie 10 cm na 10 cm (litery
hasła nikotyna powinny być na kolorowym tle), kredki, zaszyfrowane szyfrem Gaderypoluki hasła
do krzyżówki, kredki.
85
Krzyżówka
11. Co grozi palaczowi – uczestnicy prze 1 minutę przyglądają się rysunkowi palacza
i chorobom, jakie wywołuje palenie, po upływie tego czasu uczestnicy próbują uzupełnić
ten schemat, zapisując nazwy chorób na karteczkach i przyklejając je zapamiętać
i podpisać rysunek.
Materiały: arkusz szarego papieru z obrazkiem wg załącznika oraz arkusz szarego papieru
z samym rysunkiem bez podpisów, karteczki samoprzylepne, flamastry
86
12. Pochłaniacz dymu – konstrukcja ze śmieci. – zadaniem uczestników jest skonstruowanie z
dostępnych materiałów pochłaniacza dymu. Po ukończeniu zadania prowadzący przypomina,
że oprócz aktywnego palenia istniej także bierne palenie. Osoby niepalące nie znoszą
zapachu dymu papierosowego. Dym tytoniowy jest źródłem substancji uczulających. Żony
palących mężów chorują dwukrotnie częściej na raka płuc niż partnerki mężczyzn
niepalących. Noworodki palących matek są lżejsze, gorzej przygotowane do życia.
Materiały: różne kartony, plastikowe butelki, taśma klejąca, sznurek, szary papier, marker,
nożyczki.
13. Kalambury Prawo Harcerskie – każdy z harcerzy losuje jedną karteczkę z danym punktem
Prawa Harcerskiego. Ma za zadnie zaprezentować rodzicom w formie pantomimy ten punkt,
a rodzice mają odgadnąć jego sens. Za każde odgadnięte hasło drużyna otrzymuje jedną
pieczęć.
Materiały: karteczki z treścią 10 punktów Prawa Harcerskiego
14. Maski gazowe – zadaniem uczestników jest pokonanie toru przeszkód w maskach gazowych
w jak najkrótszym czasie. Dwie grupy stawiają się na punkcie o tej samej godzinie.
Zadaniem każdej z drużyn jest jak najszybsze pokonanie trasy wyścigu. Wygrany w wyścigu
otrzymuje cztery pieczęcie.
Materiały: 4 maski gazowe
87
Przebieg ogniska integracyjnego.
Czas: 46 min
Materiały: śpiewniczki, 5 chusteczek
Lp.
Forma
Czas
(min.)
1
Powitanie
uczestników.
Omówienie
obrzędowości związanej z ogniskiem. Prośba
o rozpalenie ogniska skierowana do kilku
wybranych osób. Rozpalenie ogniska.
Prezentacja
5
2
Piosenka
2
3
Gawęda „Harcerski Styl Życia”
Gawęda
5
4
Piosenka
3
5
Zabawa „Głowa – ramiona”
Pląs
5
6.
Promocja akcji „1 % dla ZHP” – zasady i cel
akcji zostanie zaprezentowany w postaci
parodii reklamy telewizyjnej, po której
nastąpi krótka prezentacja zasad akcji „1 %
dla ZHP”.
Prezentacja,
teatr
6
7.
Piosenka „Śpiewogranie”
piosenka
3
8.
Zabawa „Chusteczka”
Zabawa
5
9.
Zabawa „Pony”
Pląs
5
10.
Piosenka
2
---
1
piosenka
4
11.
12.
Ogłoszenie
wyników
gry
terenowej.
Podsumowanie fabuły gry, podziękowanie za
„pokonanie smoka”.
Bratni krąg. Piosenka „Bratnie słowo”.
Podziękowanie rodzicom za udział w pikniku
i zakończenie ogniska.
88
Uwagi /
Potrzebne
Materiały
Śpiewniczki
w liczbie
uczestników.
5 chusteczek
KONSPEKT NR 10
Temat: „Przyjdzie
rozstań czas…” - Ognisko podsumowujące obóz Hufca
Miejsce: miejsce ogniskowe, stanica harcerska „Przystań” w Soczewce
Cele:

Podsumowanie treści programowych realizowanych w trakcie trwania obozu.
Zamierzenia:
 Potrafili wskazać najważniejsze zajęcia przeprowadzone w czasie obozu,
 Wiedzieli, w czym przejawia się porównanie harcerstwa jako współczesnych rycerzy.
Materiały: zapałki
Przebieg:
Lp.
Forma
Czas
(min.)
1
---
1
2
zastępca komendanta obozu oraz pozostali
członkowie Rady Obozu.
---
2
3
piosenka
3
4
piosenka
3
5
Mianowanie
strażnika
ognia.
Podczas
---
2
6.
Piosenka „Przyjdzie rozstań czas”
piosenka
3
gawęda
4
Teatr, pląs,
piosenka
7*4=28
zabawa
5
7.
8.
9.
Na zakończenie naszej podróży po
średniowiecznej Polsce pozostaje nam czar
ogniska. – prowadzący podsumowuje krótką
minione dni, informuje o zbliżającym się
końcu obozu, dziękując harcerzom za wspólną
zabawę, wprowadzając kolejny element
ogniska czyli prezentacje drużyn.
Nasze wspomnienia – prezentacje drużyn.
Przed rozpoczęciem ogniska każda z drużyn
ma
za
zadanie
przygotować
krótką
prezentację wydarzeń, które najbardziej
zapadły w pamięci drużyny. Prezentacje
mogą mieć charakter żartobliwy. Kolejne
prezentacje przedzielone są piosenką lub
pląsem wybraną przez daną drużynę.
Zabawa „Chusteczka”
89
Uwagi /
Potrzebne
Materiały
zapałki
10.
piosenka
3
11.
Rycerskie ideały. Prowadzący podsumowuje
treści programowe realizowane podczas
tegorocznego
obozu,
podkreślając,
że
współczesnymi rycerzami są harcerze każdego
dnia pełnienia swojej służby, realizacji zadań
pracy nad sobą, podejmowania wyzwań itp.
Prowadzący przypomina również o patronie
harcerzy – Świętym Jerzym i legendzie z nim
związanym- Każdy człowiek, starając się żyć
święcie, pokonuje smoka, którym jest własny
grzech. Czyż więc nie możemy powiedzieć, że
święty Jerzy naprawdę pokonał smoka.
Podobnie każdy harcerz każdego dnia walczy
ze złem, realizując przesłanie Roberta Baden
– Powella „Starajcie się zostawić ten świat
lepszym, niż go zastaliście.”.
gawęda
5
12.
Piosenka „Irlandzki sen”
piosenka
3
13.
piosenka
2
14.
„Bratni Krąg”.
piosenka
3
Kręgu,
piosenka
90
KONSPEKT NR 11
Temat: Kuźnica
dla wędrowników „Tolerancja”
Termin: 6 sierpnia 2008 roku
Autor: pwd. Gabriel Filipiak
Miejsce: miejsce ogniskowe na Stanicy Harcerskiej w Białym Brzegu lub w razie deszczu zadaszone
pomieszczenie
Czas trwania: 63 minut
Cele:

Wykształtowanie własnych opinii wśród wędrowników związanych z różnymi zagadnieniami
dotyczącymi tolerancji

Kształtowanie umiejętności wypowiadania własnych opinii.
Zamierzenia:
 Wiedzieli na czym polega kuźnica,
 Posiadali własne opinie związane z poruszanymi zagadnieniami.
Odbiorca: uczestnicy obozu Hufca ZHP PŁOCK „Scoutus Civitas”, w wieku od 16 lat.
Materiały: Gitary, mini śpiewniczki z piosenkami związanymi z tolerancją, zapałki, metalowy kubek
i metalowy przedmiot do uderzania np. łyżeczka.
Przebieg:
Lp.
Forma
Czas
(min.)
Uwagi /
Potrzebne
Materiały
1
Rozpalenie ogniska i odśpiewanie piosenki
„Zielony Płomień”
Śpiew
5
Mini śpiewniczki,
gitara.
2
Prowadzący wyjaśnia zasady formy jaką jest
kuźnica.
3
Piosenka
4
Prowadzący krótko wprowadza uczestników
w temat kuźnicy, jakim jest Tolerancja
3
Śpiew
5
---
5
kuźnica
45
Śpiew
5
Mini śpiewniczki,
gitara.
Kuźnica:
5.
6.
Prowadzący ma przygotowane tezy, nad
którymi uczestnicy będą się zastanawiać i,
na których temat będą przedstawiać swoje
opinie. Każda tura wypowiedzi oddzielona
jest piosenką z minispiewniczka stworzonego
na potrzeby zajęć. Przed wypowiedzeniem
swojej opinii każdy uczestnik symbolicznie
uderza trzy razy w „kowadło”, po swojej
wypowiedzi przekazuje je następnemu
uczestnikowi. Prowadzący kończy każdą turę
swoją opinią na odpowiednie zagadnienie i
podsumowuje wypowiedzi całej grupy.
Zakończenie zajęć kręgiem i rozejście się do
namiotów.
91
Tezy do
poruszenia
zawarte w zał.
ZAŁĄCZNIK nr 1
ZAGANIENIA DO PORUSZENIA PODCZAS KUŹNICY
1.
2.
3.
4.
Czym dla mnie jest tolerancja?
Czy tolerancja jest potrzebna?
Dokąd sięga moja granica tolerancji?
Podaj przykład może nawet kontrowersyjnego zachowania, które możesz
tolerować.
5. Podaj przykład zachowania, którego bezwzględnie nie możesz tolerować.
92
KONSPEKT NR 12
Temat: Uczta
dworska
Termin: 16 sierpnia 2008, pora kolacji
Miejsce: stołówka na stanicy harcerskiej w Soczewce
Cel:

Zapoznanie harcerzy z tradycją uczt średniowiecznych.
Odbiorca: uczestnicy obozu Hufca ZHP PŁOCK
Materiały: świece, serwetki, papier kolorowy samoprzylepny, marker
Przygotowanie uczty: Stoły zostaną ustawione w „podkówkę”. Każde miejsce będzie podpisane
karteczką z imieniem i rodem rycerskim harcerki i harcerza. Uczestnicy zasiądą w ten sposób, że
każdy harcerz będzie siedział obok dwóch harcerek i odwrotnie, każda harcerka obok dwóch
harcerzy. Na stołach palą się świece, stół jest udekorowany bukietami polnych kwiatów i
serwetkami.
Rozmieszczenie najważniejszych postaci fabuły obozu:
Dominika Sokołowska - Mariusz Ratajczak – Kasia Czubak – Mariusz Fabiszewski – Agata Kapturowska –
Gabriel Filipiak – Marta Świątecka – Tomasz Kapturowski – Daria Opulska – Tomasz Stępniewski Monika Mieszkowicz -– Dominik Kozłowski
Przebieg:
Zastęp służbowy wciela się w postaci: stolnika (podaje potrawy dla rycerzy. Odgrywa go instruktor
służbowy), cześnika (podaje herbatę), podczaszego (podaje także herbatę, pomaga stolnikowi),
krajczego (podaje potrawy) i ochmistrzyni (podaje potrawy królowej i damom dworu). Osoby te
powinny mieć przyklejone karteczki w kształcie herbu z napisem swojej funkcji.
Harcerze udają
Ginewra wraz z
zasady siadania
(Rada Obozu), a
się na kolację w swoich strojach rycerskich. Przed stołówką pojawia Królowa
Merlinem. Wita przybyłych na ucztę i zaprasza do środka, tłumacząc jednocześnie
przy stole. Do stołówki wchodzi najpierw Ginewra, Merlin i jej najbliższy dwór
następnie inni harcerze.
Kiedy wszyscy zajmą już miejsca odbywa się tradycyjna piosenka „Pobłogosław Panie”. Następnie
Rycerze mówią „Smacznego kochane Damy”, harcerki odpowiadają „Smacznego kochani Rycerze”.
(wcześniej muszą być uprzedzeni – na zasadzie głuchego telefonu). Następnie rozpoczyna się
posiłek, zastęp służbowy podaje kolację. Po zakończonym posiłku śpiewamy piosenkę „Hej
dziękujemy!” i kolacja kończy się.
Wstęp teoretyczny na podstawie materiału Wspólnoty Drużyn Grunwaldzkich „Pod grunwaldzką
chorągwią”: Sprawdzonym sposobem podkreślania świetności dworu były uczty przy suto
zastawionym stole, gdzie liczba dań dochodziła nawet do stu. Z tym związane były kolejne dworskie
urzędy: za zarządzanie królewską kuchnią odpowiedzialny był kuchmistrz, za zapasy pożywienia –
spiżarny, a za trunki – piwniczny. Codzienne posiłki królewskiej rodziny zależały od osobistego
gustu monarchy. W obsłudze królewskiego stołu dużą rolę pełnił stolnik, który nakrywał stół do
uczty i kierował podawaniem potraw. Towarzyszył mu podstoli, niosący przed nim laskę – oznakę
funkcji stolnika. Na ucztach nie mogło zabraknąć wina, którego dystrybucją zajmowali się cześnik i
jego zastępca – podczaszy. Dbali oni, by trunku nie zabrakło i by był on odpowiednio podany.
Ponadto podczaszy podawał królowi kielich z winem, po jego skosztowaniu, co miało zapobiec
otruciu władcy. Krojeniem (co wymagało nie lada zręczności i doświadczenia, zważywszy na to, że
podstawą menu podczas uczt była dziczyzna!), próbowaniem i podawaniem królowi potraw
zajmował się krajczy. Osobny dwór posiadała królowa, a jego zarządcą był ochmistrz. Jedynym
dworskim urzędem pełnionym przez kobietę był urząd ochmistrzyni, odpowiadającej za żeńską
służbę królowej i damy dworu. Dowódcę królewskiej gwardii zwano komendantem harcerzy.
93
KONSPEKT NR 13
Temat: Honoris
causa - Dla zaszczytu.
Cele:
Podsumowanie
wiadomości
zdobytych
podczas programowych zajęć obozowych.

podzielnie na grupy 10-16 osobowe.
Materiały: arkusz szarego papieru, karteczki
kwadratowe o wymiarach 2 cm/2 cm wykonane z
białego papieru, klej (4), flamastry, kredki,
wydrukowane zadania z załącznika nr 1, zestaw
pytań (po jednym dla każdej drużyny), kostki do gry
(4), karteczki z pytaniami, po 5 rysunków smoka dla
każdej drużyny, 4 paczki plasteliny, 20 obrazków
miecza, zasady i przebieg gry w 4 kopiach, kartki
formatu A4 (do napisania pytań).
Zasady i przebieg gry:

Przygotowanie
do
gry:
Przed
przystąpieniem do gry należy przygotować
kwadraty o wymiarach 2/2cm oraz każdy z uczestników ma za zadanie zapisać na karteczce
pytania dotyczące wiedzy o średniowieczu i miejscach, jakie odwiedzili dotychczas podczas
trwania obozu. Pytań powinno być w sumie 100. Wszystkie pytania umieszcza się pudełku,
menażce lub woreczku. Podczas wymyślania pytań harcerze nie mogą się ze sobą
kontaktować. Jeśli harcerze będą mieli trudności w wymyśleniu pytań prowadzący zezwala na
tematykę harcerską. Prowadzący powinien poprosić o wymyślenie pytań trudnych…

Wprowadzenie do gry „Smoki – najniebezpieczniejsze bestie średniowiecznego świata. Mają
zwykle wygląd wielkiej jaszczurki czy dinozaura, posiadają skrzydła, nierzadko maja kilka
głów, potrafią zionąć ogniem. Napadają na miasta, porywają niewiasty, zjadają owce, depczą
pola uprawne. Sieją spustoszenie wszędzie tam, gdzie się pojawią. Osadzie ludzkiej zagraża
5 smoków. Zadaniem rodów Rycerskich jest pokonanie tych potwornych jaszczurów. A mogą
dokonać tego jedynie Rycerze nieustraszeni i doświadczeni… Niech zwycięży najlepszy Ród
Rycerski i zdobędzie zaszczytny tytuł Pogromcy Smoków. Honoris causa – dla zaszczytu… Do
dzieła Rycerze..!”

Smoki osiedlają się w Osadzie Scoutus civitas – należy nakleić 5 smoków zgodnie z planszą
zamieszczoną poniżej.

Na początku gry harcerze nie dysponują planszą do gry, ta powstanie dopiero podczas
rozgrywki. Pola w postaci kwadratowych karteczek będą kolejno doklejane przez harcerzy
i tworzą pole do gry. Pól powinno być 100.

Grę rozpoczynamy od stworzenia planszy do gry. Każdy z uczestników rzuca kolejno kostką,
po czym doklejają tyle kartoników na planszy, ile oczek wylosował. W zależności od liczby
oczek, ostatni kartonik zamalowujemy kolorowymi kredkami i umieszczamy na niej duży napis
z liczbą oczek, jakie wyrzucono, czyli jeśli harcerz wyrzuci liczbę 4, bierze 4 kartoniki, które
nakleja na arkuszu szarego papieru, w dowolny sposób, jeden za drugim, na ostatnim maluje
94
cyfrę 4 itd. Plansza powinna być budowana dowolnie, ale tak, aby rozgałęziała się i
prowadziła do 5 punktów (smoków) na planszy wg schematu poniżej. Aby jednak móc dołożyć
kartoniki należy prawidłowo odpowiedzieć na zadane pytanie. Kiedy uczestnik nie zna
odpowiedzi na pytanie to wraca do puli. Zaczynamy układanie kartoników od pola start,
wszystkie 100 kartoników należy nakleić na planszę.
smoki
START

Po ułożeniu planszy drużyna dzieli się na 4 zespoły (podziału dokonujemy przez wylosowanie
kawałków plasteliny różnego koloru umieszczonych w woreczku). Każdy zespół wykonuje
swój pionek nawiązujący do średniowiecznej konwencji obozu.

Grę rozpoczynamy od miejsca oznaczonego wcześniej jako start. Harcerze rzucają kostką i
ruszają się zgodnie z konwencją: 1,2 oczka na kostce – ruch o 1 pole, 3,4 oczka – ruch o 2
pola, 5,6 oczek – ruch o 3 pola. Muszą oni dostać się do smoka, aby stanąć do pojedynku z
nim. Jeżeli któryś z graczy trafi na pole z cyferką musi cofnąć się w kierunku pola start o tyle
pól, jak cyfra stała na kartoniku. Ponadto, jeżeli pionek stanie na białym polu odpowiada na
pytanie z puli. Po prawidłowej odpowiedzi może pozostać na polu i zamalować go dowolnym
kolorem. W przypadku błędnej odpowiedzi cofa się na poprzednie pole, z którego
„przyszedł”. Stając na polu kolorowym, zespół nie musi już odpowiadać na pytanie.

Pojedynek ze smokiem polega na wykonaniu zagadki logicznej. Zagadki logiczne posiada
Królowa Ginewra, do której musi udać się dany przedstawiciel zespołu. Po powrocie do
namiotu
drużyny
próbuje
rozwiązać
zagadkę wraz ze swoim Rodem Rycerskim.
Jeżeli prawidłowo odpowie na zadanie
otrzymuje od Ginewry miecz, którym
zakleja obrazek ze smokiem – smok zostaje
pokonany.

Drużyny grają na czas. Wygrywa ta drużyna która pierwsza ułoży swoją plansze oraz pokona
5 Smoków Cienia. Oprócz rywalizacji między rodami, odbywa się rywalizacja w obrębie rodów
o największego Pogromcę Smoków wśród zespołów.

Mistrz gry: Jest nim wychowawca, który odpowiada za prawidłowy przebieg gry oraz Królowa
Ginewra, która rozdaje zagadki logiczne, pomaga w podaniu poprawnych odpowiedzi na
zadane pytania, decyduje w spornych kwestiach. To Królowa Ginewra decyduje, jaką zagadkę
zada drużynie, jej trudność należy dostosować do drużyny.

Uwaga! Do woreczka z pytaniami prowadzący dorzuca 5 dodatkowych zadań: Zaśpiewaj
z całym rodem piosenkę (2), zapląsajcie dowolny pląs(2), nadajcie Waszej planszy życia –
stwórzcie rzeki, mosty, zamki, lasy.
95
Załącznik nr 1
Zagadki logiczne na podstawie Konspektu gry zrealizowanej w 12 ŁDH im. Stanisława Konarskiego
(hufiec Łódź Widzew) - pwd. Anna Książek.
ZADANIE 1
JTPSDJTPSDDD
Jaka powinna być następna litera w tym zestawieniu?
a)
D
b)
J
c)
T
Odp. a) Ciąg tworzą litery będące pierwsza literą kolejnych liczb nieparzystych,
np. Jeden, Trzy, Pięć, Siedem...
ZADANIE 2
2569
(1183)
1386
7242
(?)
5321
Jaka liczba powinna znaleźć się w miejscu ?
a) 3425
b) 1921
c) 5738
Odp. b) Liczba w nawiasie jest różnicą pomiędzy pierwszą a drugą liczbą
ZADANIE 3
ABACDCEFEG?GIJI
W miejsce
a)
b)
c)
Odp. a)
? powinna zostać wpisana litera:
H
I
J
ZADANIE 5
6
17
11
5
14
9
?
11
8
a) 4
b) 3
c) 2
Odp. b) Cyfra w pierwszej kolumnie jest różnicą pomiędzy cyfrą w drugiej
a cyfrą w trzeciej kolumnie
ZADANIE 6
kawior
(walc)
oclić
pokaz
(?)
warta
Jaki wyraz powinien znaleźć się w miejscu ?
a) karta
b) kara
c) kora
96
Odp. c) Aby odczytać wyraz, należy po kolei przeczytać 3, 2 literę pierwszego słowa oraz 3,2 literę
drugiego słowa, tak jak w przypadku słowa walc.
ZADANIE 7
Słowo ręka ma się do słowa rękawiczka, jak słowo stopa do słowa:
a)
skarpeta
b)
podłoga
c)
sznurówka
Odp. a)
ZADANIE 8
1324354657?
Jaka liczba powinna pojawić się w miejscu ?
a) 5
b) 6
c) 7
Odp. b)
ZADANIE 9
110 100 91 83 76 ?
Jak liczba powinna znaleźć się w miejscu oznaczonym ?
Odp. 70 (za każdym razem odejmujemy od poprzedniej liczby cyfrę o 1 mniejszą, np. 110 – 10 =100;
100 – 9 = 91; 91 – 8 = 83)
ZADANIE 10
.
Jaki kształt powinien znaleźć się na następnym miejscu? (nie jest to kropka!)
Odp. Sześciokąt (za każdym razem liczba kątów wzrasta o 1)
ZADANIE 13
Które z poniższych słów nie pasuje do pozostałych?
gag Otello kabaczek pies status
Odp. Pies (tylko ten wyraz nie zaczyna i nie kończy się na tę samą literę)
ZADANIE 14
A D G
J ?
Jaka litera powinna się znaleźć w miejscu znaku zapytania?
Odp. M (wymieniamy co trzecią literę alfabetu)
97
ZADANIE 15
2 3 4 6 6 9 8 12 10 15 12 ?
Jak liczba powinna znaleźć się w miejscu ?
Odp. 18 (powyższy ciąg liczb składa się w rzeczywistości z dwóch, nachodzących na siebie ciągów. Co
druga liczba wzrasta o 2 (2,4,6,8,10,12) zaś co druga o 3 (3,6,9,12,15)
ZADANIE 16
1/3 ma się do 3, jak 3 do ?
a) 6
b) 1/6
c) 12
d) 27
Odp. 27 (3 równa się 9 razy 1/3,a 27 to 9 pomnożone przez 3)
ZADANIE 20
(OOO)
( [] [] )
(OO)
( [] [] [] )
( [] [] [] )
(OOO)
(O)
( [] )
(?)
Co powinno znaleźć się w miejscu ?
( [] [] )
(OOO)
( )
( [] )
(O)
1
2
3
4
5
Odp. 3 (kółka to plusy, a kwadraty minusy. Prawa kolumna to suma dwóch poprzednich)
ZADANIE 21
Osioł i muł wędrują sobie razem. Obaj niosą na grzbiecie worki. Nagle muł powiedział: „Jeśli dasz mi
jeden worek, wtedy będę niósł dwa razy więcej niż Ty. Jeżeli weźmiesz ode mnie jeden worek, wtedy
będziemy nieśli po równo.” Ile worków niesie osioł, a ile muł?
ZADANIE 22
Po jednej stronie rzeki znajduje się trzech kanibali i trzech misjonarzy. Mają po swojej stronie rzeki
łódkę, która może przewieźć za jednym razem dwie osoby. Zadanie polega na tym, żeby przewieźć
wszystkie sześć osób na drugą stronę rzeki. W żadnym momencie po jednej czy po drugiej stronie rzeki
liczba kanibali nie może przewyższyć liczby misjonarzy, gdyż kanibale zjedliby w takiej sytuacji
misjonarzy. Łódka oczywiście nie pływa sama, więc za każdym razem ktoś musi wrócić z nią na drugi
brzeg. Odpowiedzią na to zadanie będzie spis kolejnych przepłynięć, jakie wykonać muszą kanibale i
misjonarze by dostać się bezpiecznie na drugą stronę rzeki.
98

Program obozu o fabule rycerskiej

Transkrypt

Podobne dokumenty

W NUMERZE:

pobierz - Gimnazjum nr 1 im. Polskich Noblistów