Temat: Przygody języka. Język jako jedno ze źródeł kultury

4. Praca domowa.
Czy potrzebujemy szaleńców, wizjonerów, ludzi idących „pod prąd” swoich czasów?
W swoich rozważaniach wykorzystaj materiał zebrany na lekcji.
Temat: Przygody języka. Język jako jedno ze źródeł kultury.
(czas realizacji – 1 lekcja)
Cele szczegółowe:
zapoznanie uczniów z elementami historii języka polskiego
wskazanie na język jako podstawowe źródło kultury
rozbudzanie wrażliwości na różnorodność, wyjątkowość człowieka i kultury
rozbudzanie tolerancji
doskonalenie umiejętności samodzielnej pracy z tekstem
Materiał:
podręcznik: J. Stempowski, W dolinie Dniestru, s. 29
W.J. Ong, Człowiek oralny i człowiek typograficzny, s. 75–76
Początki polszczyzny pisanej, s. 123–126
Początki polskiej ortografii, s. 127–128
C. Norwid, Rzecz o wolności słowa, s. 128
Przygotowanie:
Lektura tekstów: W.J. Ong, Człowiek oralny i człowiek typograficzny, Początki
polszczyzny pisanej oraz Początki ortografii polskiej.
Tok lekcji:
1. Wprowadzenie w temat.
Uczniowie przedstawiają najważniejsze informacje z przeczytanych w domu
tekstów, np.
język polski jest językiem praindoeuropejskim, słowiańskim
jako język etniczny wyodrębnił się w X wieku
językiem urzędowym był język łaciński, język warstw wykształconych
ortografia polska ustaliła się dopiero za sprawą KEN w XVIII wieku itp.
Nauczyciel powinien w miarę potrzeby uzupełnić te wiadomości:
łacina urzędowa była oderwana od literatury, skonwencjonalizowana, sformalizowana
w odróżnieniu od łaciny antycznej pogardliwie nazywano ją łaciną kuchenną.
2. Interpretacja tekstu poetyckiego.
Głośna lektura wiersza Cypriana Norwida Rzecz o wolności słowa i wykonanie
zadania 3/128. Wnioski należy zapisać w zeszycie, np.
Dokument pochodzi ze strony www.gwo.pl
Mimo tego, że łacina była w średniowieczu językiem urzędowym, liturgicznym,
ustąpiła jednak miejsca językom narodowym, które Norwid zrównuje z arcydziełem. Język narodowy staje się sztuką (wraz z językiem rozwija się cała kultura).
3. Praca z tekstem, stworzenie kontekstu dla następnego ćwiczenia (praca
indywidualna).
Cicha lektura W dolinie Dniestru w celu przypomnienia najistotniejszej myśli
tekstu Jerzego Stempowskiego (życie wśród wielu kultur rozwija i czyni bogatym
wewnętrznie).
Akcentujemy, że łacina średniowieczna zanikła, bowiem przestała być językiem
kultury, a stała się językiem urzędowym, zinstytucjonalizowanym.
4. Uświadomienie zalet bogactwa kultur – języków (praca w grupach).
Uczniowie w dwuosobowych zespołach dyskutują na temat różnic między życiem
wśród wielu kultur (języków), a życiem w kręgu jednej, zamkniętej kultury. Wnioski
można zapisać w formie tabeli, np.
Życie w kręgu jednej kultury
Życie wśród wielu kultur
przenikanie się kultur i wzajemne
ich oddziaływanie
wzbogacanie się języków
różnorodność sztuki
przenikanie się obyczajów
różnorodność kulinarna
bogactwo ubioru
łatwość porozumiewania się itp.
wolniejszy rozwój języka
podobieństwo zwyczajów
zbliżone style życia i działania
podobny sposób ubierania się
podobna sztuka
taka sama kuchnia itp.
Po wykonaniu ćwiczenia nauczyciel może spointować lekcję przeczytaniem tekstów:
O wielości kultur
„Goście z różnych krajów przynoszą swoją mowę, obyczaje, narzędzia, oręż
rozmaity, a cała ta rozmaitość jest dla królestwa ozdobą, dworowi wspaniałości
przydaje, zaś w obcych osobach i wrogach lęk budzi. Bowiem królestwo, które ma
jedną tylko mowę i jeden obyczaj, jest słabe i łatwo może zginąć”. (Król Węgier
Stefan I, panujący w latach 997 – 1038)
J. Le Goff, Kultura średniowiecznej Europy, Warszawa 1995.
O dążeniu do zupełnego ujednolicenia kultury przez eliminację różnic
„ W więzieniu Tuol Sleng (. . .) rozstrzeliwano ludzi za „białe ręce” i za posiadanie
okularów. Były to (. . .) dowody na przynależność do tradycyjnej elity. (. . .) Zgodnie
z zasadą uniformizacji i równości wszyscy nosili takie same ubrania i fryzury.
Ciemną skórę uznano za pożądaną, bowiem była świadectwem pracy w polu. Biała
skóra była wyrazem zła”.
M.J. Chodakiewicz, Pol Pot – uczeń Oświecenia, „Najwyższy Czas!”, 2.05.1998 nr 18.
5. Praca domowa.
Podaj pięć argumentów, które potwierdzą tezę, że polszczyźnie nie grozi wymarcie.
Dokument pochodzi ze strony www.gwo.pl