Wymagania w klasie IIIa

WYMAGANIA EDUKACYJNE Z BIOLOGII – KLASA 3 A
















wyjaśnia, co to jest dziedziczność, dziedziczenie oraz gen
podaje przykłady cech dziedzicznych i cech niedziedzicznych człowieka
wyjaśnia budowę DNA jako podwójnej helisy i określa, rolę DNA w każdej komórce
wskazuje na geny jako jednostki dziedziczenia – odcinki odpowiedzialne w DNA za cechę dziedziczną
wyjaśnia przebieg i znaczenie replikacji DNA
wyjaśnia, co to jest informacja genetyczna, gdzie i w jaki sposób jest zapisana w organizmie
wyjaśnia sposób i przebieg procesu odczytywania informacji genetycznej
wyjaśnia, co to jest kod genetyczny, ze wskazaniem jego cech
opisuje budowę chromosomu (chromatydy, centromer)
wskazuje na to, że podczas podziału komórki DNA występuje w postaci chromosomów
wyjaśnia znaczenie podziałów komórkowych w życiu organizmu
wyjaśnia, jak zmienia się liczba chromosomów podczas podziałów komórkowych (mitozy i mejozy)
rozróżnia komórki haploidalne i diploidalne
oblicza w podanych przykładach haploidalną i diploidalną liczbę chromosomów
wyjaśnia, co to są allele, cechy dominujące i recesywne oraz co to jest homozygota i heterozygota
zapisuje symbolami literowymi mechanizm dziedziczenia cech człowieka: genotyp rodziców, ich gamet oraz
możliwego potomstwa (allele dominujące, recesywne, układ alleli w homozygocie dominującej, recesywnej
i heterozygocie)
 rozwiązuje jednogenowe krzyżówki genetyczne
 analizuje przykłady rozwiązań krzyżówek genetycznych
 wyjaśnia uniwersalność reguł dziedziczenia u wszystkich organizmów
 wyjaśnia związek między genotypem i fenotypem
 podaje przykłady dziedziczenia wybranych cech u człowieka
 analizuje schematy dziedziczenia pod kątem określania fenotypu i genotypu potomstwa
 rozróżnia chromosomy płci i autosomy
 identyfikuje płeć osoby na podstawie zestawu chromosomów
 wyjaśnia, posługując się symbolami X i Y, dziedziczenie płci u człowieka
 wyjaśnia zagadnienie sprzężenia cech z płcią
 podaje przykłady cech sprzężonych z płcią (hemofilia i daltonizm) i sposób zapisywania symbolami
 analizuje przypadki dziedziczenia cech sprzężonych z płcią
 odróżnia zmienność dziedziczoną od niedziedziczonej
 określa przyczyny zmienności
 wyjaśnia, co to jest mutacja i jakie są jej przyczyny
 podaje przykłady czynników mutagennych rozróżnia mutacje genowe, czyli punktowe, i chromosomowe
 podaje przykłady chorób człowieka wywołanych takimi mutacjami (mukowiscydoza, zespół Downa)
 określa znaczenie pojęć: ekosystem, biocenoza, populacja, liczebność, zagęszczenie, rozmieszczenie
 wskazuje na ożywione (żywe) i nieożywione elementy ekosystemu i ich różnorodne powiązania
 przedstawia czynniki środowiska niezbędne do prawidłowego funkcjonowania organizmów w środowisku lądowym
i wodnym
 porównuje parametry wybranych czynników środowiska w wodzie i na lądzie
 wyjaśnia, w jaki sposób wybrane czynniki środowiska ograniczają występowanie organizmów
 określa na wybranych przykładach relacji między gatunkami, co to jest drapieżnictwo
 opisuje przystosowania ssaków mięsożernych (drapieżników) do chwytania zdobyczy oraz obronne adaptacje ich ofiar
 przedstawia adaptacje zwierząt do odżywiania się pokarmem roślinnym na przykładzie wybranego ssaka
roślinożernego oraz podaje przykłady przystosowań roślin służących obronie przed zgryzaniem
 wyjaśnia, jak zjadający i zjadani regulują swoją liczebność
 identyfikuje rodzaj relacji antagonistycznej na podstawie opisu
 wyjaśnia na wybranych przykładach relacje między gatunkami, co to jest konkurencja i pasożytnictwo
 określa skutki konkurencji wewnątrzgatunkowej i zewnątrzgatunkowej
 podaje przykłady pasożytnictwa wewnętrznego i zewnętrznego
 opisuje adaptacje do pasożytnictwa u wybranych gatunków zwierząt
 wyjaśnia, na czym polegają korzystne relacje między organizmami oraz jakie mają dla nich znaczenie













































wskazuje na powiązania żywych i nieożywionych elementów ekosystemu
wyjaśnia, co to jest sieć pokarmowa (troficzna)
opisuje zależności pokarmowe (łańcuchy i sieci pokarmowe) w ekosystemie
rysuje łańcuch pokarmowy lub sieć pokarmową na podstawie podanego opisu
uzasadnia rolę każdego z ogniw sieci troficznej w utrzymaniu równowagi ekosystemu
wykazuje, że materia krąży w przyrodzie w postaci związków organicznych zawartych w pokarmie
określa rolę producentów, konsumentów i destruentów w obiegu materii i przepływie energii przez ekosystem
wyjaśnia, co dzieje się z materią i energią skumulowaną w ciałach roślin, po spożyciu jej przez konsumentów
uzasadnia rolę destruentów w procesie przetwarzania materii organicznej w nieorganiczną
definiuje pojęcie ewolucji organizmów
przedstawia główne źródła wiedzy o przebiegu ewolucji
podaje przykłady bezpośrednich dowodów ewolucji, np. skamielin
określa wybrane inne świadectwa ewolucji z biochemii, anatomii porównawczej, biogeografii
dostrzega różne poglądy dotyczące powstania życia na Ziemi
wykazuje na dowolnym przykładzie, że osobniki każdego gatunku różnią się między sobą
wyjaśnia teorię ewolucji K. Darwina
porównuje dobór naturalny z doborem stosowanym w hodowli roślin i zwierząt
dostrzega w człowieku cechy ssaków
porównuje cechy charakterystyczne budowy człowieka z cechami budowy innych ssaków naczelnych
podaje przykłady czynników, jakie miały wpływ na przebieg ewolucji człowieka (np. zmiany klimatu, roślinności, postawy
ciała, zachowań społecznych)
wyjaśnia, jak powstaje efekt cieplarniany i jakie jest jego znaczenie dla życia na Ziemi
przedstawia przyczyny i skutki globalnego ocieplenia klimatu
określa sposoby ograniczenia emisji gazów cieplarnianych do atmosfery
uzasadnia potrzebę ochrony środowiska
określa negatywny wpływ odpadów na środowisko i zdrowie człowieka
podaje sposoby zagospodarowywania odpadów
wskazuje na wady i zalety różnych sposobów zagospodarowania odpadów
uzasadnia konieczność segregowania i zagospodarowania odpadów
analizuje wyniki pomiarów i obserwacji dotyczących ilości wytwarzanych odpadów, zużycia wody i energii
elektrycznej we własnym gospodarstwie domowym
uzasadnia konieczność segregowania odpadów w gospodarstwie domowym
proponuje działania ograniczające zużycie wody w gospodarstwie domowym
podaje sposoby i uzasadnia konieczność oszczędzania energii w gospodarstwach domowych
wskazuje na warstwowy układ organizmów w lesie i podaje przykłady organizmów każdej z warstw
wykazuje zależności między ożywionymi (żywymi) i nieożywionymi elementami ekosystemu na przykładzie lasu
rozpoznaje wybranych przedstawicieli pospolitych gatunków zwierząt i roślin żyjących w lesie
posługuje się prostym kluczem do oznaczania gatunków
wymienia różnice między środowiskiem lądowym i wodnym (dostępność światła, tlenu i wody)
opisuje trzy strefy w jeziorze (toni wodnej, przydenną i przybrzeżną), uwzględniając warunki fizyczne i występujące
organizmy
rozpoznaje wybrane gatunki organizmów, korzystając z prostych kluczy do oznaczania
rozpoznaje niektóre gatunki zwierząt i roślin żyjących w jeziorze
podaje przykłady adaptacji organizmów do życia w poszczególnych strefach jeziora
wymienia różnorodne ekosystemy świata
porównuje tundrę, pustynię, wilgotny las równikowy, uwzględniając warunki klimatyczne oraz występujące rośliny
i zwierzęta
opisuje przystosowania wybranych gatunków zwierząt i roślin do warunków środowiska